İSTATİSTİKLERLE ANKARA

İSTATİSTİKLERLE ANKARA

ÖNSÖZ Kalkınma Ajansları, bölgesel kalkınmanın geliştirilmesi, katılımcılığın ve bölgedeki toplumsal kapasitenin artırılması amacı ile kurulan, yerel dinamikleri harekete geçirip yerel otorite ile merkezi yönetim arasındaki işbirliğini artırmayı sağlayacak olan birimlerdir. Ankara Kalkınma Ajansı nın temel amacı; kamu kesimi, özel kesim, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma planı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak, bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak ve bölgeler arası/bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmaktır. Bu hedef ve ilkeler bağlamında, Ankara ilini niceliksel veriler ışığında daha yakından tanımak ve ihtiyaçlarını belirlemek için, İstatistiklerle Ankara adlı çalışmamızı siz değerli okuyucularımızın kullanımına sunmaktan memnuniyet duyarız. Bu çalışmanın tüm okuyuculara faydalı olması temennisiyle. Genel Sekreter Doç. Dr. Asım BALCI

İçindekiler TEMEL GÖSTERGELER 5 Temel Göstergeler 6 Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik 7 İllerarası Rekabetçilik Endeksi nde Ankara 7 EDAM Rekabet Endeksi nde Ankara, 2009 7 SOSYAL YAPI 9 NÜFUS, DEMOGRAFİ VE SOSYAL YAŞAM 10 Nüfus Büyüklüğü Değişimleri, 1960 2009 10 İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, 2009 10 Yaş Gruplarına Göre Nüfusun Dağılımı, 2009 11 Alınan Göçün Verilen Göçe Oranı, 2008-2009 11 EĞİTİM, KÜLTÜR ve TURİZM 12 Eğitim Durumu, 2009 12 Okul Türüne Göre Öğrenci Sayısı, 2009-2010 12 Sinema ve Tiyatro Faaliyetleri, 2003 13 Konaklama Verileri, 2009 13 SAĞLIK 14 Kamu ve Özel Hastane Sayısı, 2007 14 Genel Sağlık Göstergeleri, 2006 14 GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM 14 Gelir Dağılımı, 2003 14 Ankarada Toplam Tüketim Harcamaları, 2009 15 EKONOMİ 17 GENEL EKONOMİK DURUM 18 Cari Fiyatlarla Bölgesel Gayrisafi Katma Değer 18 İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları, 2008 18 İş Demografisi 19 Kamu Yatırımları (Milyon TL) 19 İSTİHDAM 19 İşgücüne Katılma ve İşsizlik Oranı (%), 2009 19 Cinsiyetler Bakımından İşgücüne Katılma ve İşsizlik Oranı (%) 20 İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı (15+yaş), (Bin kişi), 2009 20 TARIM 20 Ankara İli Bitkisel Ürün Verileri, 2009 20 Hayvancılık (bin adet), 2009 21 Ankara İli Tarımsal İşletmelerin Yapısı 21 SANAYİ 21 Türkiye nin En Büyük 500 Firması Arasında Yer Alan Şirketler, 2009 21 Ankara Sanayi Odasına Kayıtlı İşyerlerinin İlçelere Dağılımı, 2009 21 İşletmelerin Ölçeksel Dağılımı, 2005 22 İşletmelerin Faaliyet Konuları, 2005 22 Ankara İli Teknoloji Geliştirme Bölgeleri 23 OSB lerde Tesis ve İstihdam Durumu, 2006 23 Ankara Sanayi Ana Gruplarına Göre İmalat Sanayinde Faaliyet Gösteren ve 10 un üzerinde İşçi Çalıştıran İşyeri Dağılımı, 2010 24 TİCARET 24 Kişi Başına Dış Ticaret Verileri, 2008 24 İthalat ve İhracat Değerleri 24 www.ankaraka.org.tr

ÇEVRE VE ALTYAPI 25 Hava Kalitesi Ölçüm Sonuçları, 2008 26 İl Sınırları İçinde Çevre Sorunu Oluşturan Sanayi Kuruluşları Sayısı, 2008 26 İl Sınırları İçinde Çevre Sorunu Oluşturan Sanayi Kuruluşlarının Çevre Sorunlarını Önlemek Amacıyla Alınan Tedbirler, 2008 27 Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi (Bin MWh) 27 Motorlu Kara Taşıtları ve Trafik Kazaları, 2008 28 Satıh Cinslerine Göre Yol Ağı (km) 28 Esenboğa Yolcu Trafiği, 2009 28

TEMEL GÖSTERGELER İSTATİSTİKLERLE ANKARA

TEMEL GÖSTERGELER Temel Göstergeler Gösterge Değer Birim Yıl Ankara il sırası 1. il 1. il değeri İl nüfusu 4,65 Büyükşehir Belediye sınırları içindeki nüfus 4,3 Milyon kişi Milyon kişi 2010 2 İstanbul 12,9 2010 2 İstanbul 12,78 Yıllık nüfus artış hızı 2,22 % 2010 11 Çankırı 4,8 Şehirleşme oranı* 97,1 % 2010 2 İstanbul 99 Nüfus yoğunluğu 190 (Kişi/ Km 2 ) 2009 8 İstanbul 2486 Toplam yaş bağımlılık oranı 41,0 % 2009 24 Mardin ** 81,8 Net Göç Hızı 8,0 2009 9 Çankırı 46,1 İlköğretimde öğretmen başına düşen öğrenci sayısı 1 21 Kişi 2009 2010 27 Tunceli 11 Yüz bin kişi başına hastane yatak sayısı 2007 359 Adet 2007 12 Isparta 735 Onbin kişi başına sinema koltuk sayısı 2 49 Adet 2008 4 Eskişehir 61 Belediyelerde kişi başı temin edilen günlük su miktarı 241 (Litre/ Kişi- Gün) 2006 54 Yalova 570 Kişi başına toplam elektrik tüketimi 3 1.892 KWh 2008 32 Kocaeli 6.761 Bin kişi başına özel otomobil sayısı 191 Adet 2009 1 - - Bir milyon nüfusta trafik kaza sayısı 4 1970 Adet 2008 14 Muğla 3.007 İşsizlik oranı 11,8 % 2008 25 Şırnak 22,1 Kişi başına GSYH 2.752 $ 2001 9 Kocaeli 6.165 Kişi başına Gayri Safi Katma Değer 9.056 $ 2006 4 İstanbul 10.352 Kişi başına ithalat 5.119 $ 2008 3 Kocaeli 17.294 Kişi başına ihracat 1.179 $ 2008 10 İstanbul 5.789 Kişi başına bitkisel üretim değeri 379 TL 2008 69 Karaman 5.015 Kişi başına canlı hayvanlar değeri 106 TL 2008 79 Ardahan 3.044 Kişi başına hayvansal ürünler değeri 135 TL 2007 75 Bolu 5.967 Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler TR51 Ankara, 2009 * İl/İlçe merkezlerinde yaşayan nüfusun toplam nüfus içindeki oranı. ** Batman, Şırnak ve Siirt illeri de aynıdır. 1 Milli Eğitim Bakanlığı, 2 Sinema Müdürlükleri, 3 Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. 4 Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı Ankara ili 2009 yılı itibariyle Türkiye kişi başına düşen özel otomobil sayısı sıralamasında ilk sırada ve şehirleşme oranı sıralamasında ise ikinci sırada yer almaktadır. 6

Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik 1996 Araştırması 2003 Araştırması Endeks Sıra En iyi İl Endeks Değeri Endeks Sıra En iyi İl Endeks Değeri 3,32 2 İstanbul 4,88 3,31 2 İstanbul 4,81 Kaynak: DPT, İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, 2003 DPT araştırmasına göre, Ankara sosyo ekonomik gelişmişlik açısından Türkiye de İstanbul dan sonra ikinci sıralamadır. İllerarası Rekabetçilik Endeksi nde Ankara, 2008-2009 Endeks adı Endeks Değeri Türkiye Sıralaması 1. İl Endeks Değeri 2. İl Endeks Değeri 3. İl Endeks Değeri Genel Endeks 48,58 2 İstanbul 84,04 Ankara 48,58 İzmir 42,23 Alt endeksler Beşeri sermaye ve yaşam kalitesi 66,88 1 Ankara 66,88 İstanbul 61,19 Eskişehir 47,19 Markalaşma becerisi ve yenilikçilik 25,53 2 İstanbul 100 Ankara 25,52 Bursa 21,81 Ticaret becerisi ve 36,32 3 İstanbul 87,62 İzmir 38,99 Ankara 36,32 üretim potansiyeli Erişebilirlik 65,58 5 İstanbul 87,33 İzmir 78,39 Tekirdağ 75,9 Kaynak: URAK, İllerarası Rekabetçilik Endeksi 2008-2009 Ankara genel rekabetçilik endeksi bazında İstanbul un ardından ikinci sırada yer almaktadır. Bu endeksin alt bileşenlerinden olan beşeri sermaye ve yaşam kalitesi kategorisinde ilk, markalaşma becerisi ve yenilikçilik kategorisinde ikinci, ticaret becerisi ve üretim potansiyeli kategorisinde üçüncu ve erişebilirlik kategorisinde ise beşinci sıradadır. EDAM Rekabet Endeksi nde Ankara, 2009 Endeks adı Endeks Değeri Türkiye Sıralaması 1. İl Endeks Değeri 2. İl Endeks Değeri 3. İl Endeks Değeri Ekonomik etkinlik ve canlılık endeksi Emek piyasası endeksi 72,4 9 İstanbul 100 Kocaeli 93 İzmir 87,2 95,9 2 İstanbul 100 Ankara 95,9 İzmir 90,9 Fiziki altyapı endeksi 83,4 4 İstanbul 100 İzmir 96,7 Kocaeli 86,3 İnsani sermaye endeksi 100 1 Ankara 100 Eskişehir 100 Çanakkale 99 Rekabet endeksi 100 1 Ankara 100 İstanbul 97,8 İzmir 87,3 Yaratıcı Sermaye Endeksi Sosyal sermaye endeksi 100 1 Ankara 100 İstanbul 56,7 Eskişehir 45 100 1 Ankara 100 İstanbul 99 Muğla 90,8 Kaynak: Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi (EDAM) ve Deloitte Türkiye, Şubat 2009 Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi araştırmasına göre, Ankara insani sermaye, rekabet ve sosyal sermaye kategorilerinde Türkiye iller arası yapılan sıralamada ilk sırada yer almaktadır www.ankaraka.org.tr 7

SOSYAL YAPI İSTATİSTİKLERLE ANKARA

Nüfus Büyüklüğü Değişimleri, 1960 2009 NÜFUS, DEMOGRAFİ VE SOSYAL YAŞAM Yıllar Ankara il nüfusu (milyon kişi) Türkiye nüfusu (milyon kişi) Ankara ili oranı (%) 1960 1,3 27,8 4,76 1970 2,0 35,6 5,73 1980 2,9 44,7 6,38 1990 3,2 56,5 5,73 2000 4,0 67,8 5,91 2009 4,7 72,6 6,41 Kaynak: TÜİK, TÜİK Bölgesel Göstergeler TR51 Ankara, 2009 Yukarıdaki tabloya göre Ankara ilinde 1960 yılından bu yana, yıllık ortalama nüfus artış hızı %5.95 tir. İlçelere Göre Şehir ve Köy Nüfusu, 2009 Nüfus Nüfus Değişim Hızı (%) İlçe Toplam (bin kişi) Şehir (bin kişi) Köy (bin kişi) Toplam Ankara 4.651 4.514 137 2,24 Keçiören 797 797 0 2,15 Çankaya 794 794 0 1,14 Yenimahalle 626 626 0 2,61 Mamak 533 533 0 2,39 Sincan 445 445 0 2,60 Altındağ 367 367 0-0,13 Etimesgut 347 347 0 10,68 Polatlı 115 96 19 4,02 Pursaklar 101 101 0 9,80 Gölbaşı 88 87 2 3,49 Çubuk 81 76 5 1,43 Beypazarı 47 35 11-0,54 Elmadağ 43 41 1-0,02 Kazan 39 37 2 0,60 Şereflikoçhisar 36 29 7 1,77 Haymana 35 9 26-13,88 Nallıhan 31 13 18-1,13 Kızılcahamam 26 17 9-1,46 Akyurt 25 25 1 1,66 Bala 24 10 13-18,53 Kalecik 15 10 5-5,78 Ayaş 14 10 4 4,11 Güdül 9 3 7-6,77 Çamlıdere 8 4 5-15,91 Evren 4 2 1-15,31 Kaynak: ADNKS, 2009 10

Evren 4 2 1-15,3 Kaynak: ADNKS, 2009 Yaş Gruplarına Göre Nüfusun Dağılımı, 2009 Yaş Gruplarına Göre Nüfusun Dağılımı, 2009 Yaş Gruplarına Göre Nüfusun Dağılımı, 2009 Kaynak: TÜİK TÜİK ADNKS, ADNKS, 2009 2009 Kaynak: Alınan TÜİK Göçün ADNKS, Verilen 2009 Göçe Oranı, 2008-2009 Alınan Göçün Verilen Göçe Göçe Oranı, Oranı, 2008 2008-2009- 2009 Bu tabloya gör Ankara nın 50 nüfusta aldığı Bu tabloya gör verdiği göçe o Ankara nın 50 y daha fazladır. nüfusta aldığı g verdiği göçe or daha fazladır. Kaynak: TÜİK ADNKS, 2009 Kaynak: TÜİK ADNKS, 2009 Kaynak: TÜİK ADNKS, 2009 Bu tabloya göre Ankara nın 50 yaş altı nüfusta aldığı göç verdiği göçe oranla daha fazladır. www.ankaraka.org.tr 11

EĞİTİM, KÜLTÜR ve TURİZM Eğitim Durumu, 2009 Kategori İl İlçe Merkezleri Nüfus Oran (%) Nüfus Belde Köy Oran (%) Toplam (%) Okuma yazma bilmeyen 134.050 3,27 14.607 11,51 3,52 Okur yazar Okuma yazma bilen fakat bir oku bitirmeyen 659.332 16,07 23.319 18,37 16,14 İlkokul mezunu 951.807 23,21 52.832 41,61 23,76 İlköğretim mezunu 408.464 9,96 12.281 9,67 9,95 Ortaokul veya dengi okul mezunu 243.026 5,93 4.204 3,31 5,85 Lise veya dengiokul mezunu 929.856 22,67 10.650 8,39 22,24 Yüksekokul veya fakülte mezunu 523.206 12,76 2.425 1,91 12,43 Yüksek lisans mezunu 50.557 1,23 90 0,07 1,20 Doktora mezunu 19.430 0,47 16 0,01 0,46 Bilinmeyen 181.972 4,44 6.537 5,15 4,46 Toplam 4.101.700 100,00 126.961 100,00 4.228.661 Kaynak: TÜİK ADNKS, 2009 Okul Türüne Göre Öğrenci Sayısı, 2009-2010 Kademe Okul sayısı Derslik Öğrenci Öğretmen Derslik başına öğrenci sayısı Öğretmen başına öğrenci sayısı Okul öncesi 180 2.280 41.722 2.075 18 20 İlköğretim 973 16.547 581.575 28.135 35 21 Genel Ortaöğretim 254 4.760 148.478 9.232 31 16 Teknik ve Mesleki Ortaöğretim 162 2.821 104.568 7.966 37 13 Toplam 1569 26.408 876.343 47.408 33 18 Kaynak: İl Milli Eğitim Müdürlüğü 2009-10 Öğrenim Yılı istatistikleri 12

Sinema ve Tiyatro Faaliyetleri, 2003 Kategori Ankara Türkiye Ankara ili oranı (%) Sinema Sayısı 124 826 15,01 Koltuk Sayısı 19.551 141.839 13,78 Sinema Gösteri Sayısı 2.510 21.254 11,81 Seyirci Sayısı 2.545.293 14.503.052 17,55 Gösteri Başına Seyirci Sayısı 1.014 682 148,68 Tiyatro sayısı 15 97 15,46 Koltuk sayısı 4.393 38.253 11,48 Tiyatro Gösteri sayısı 2.583 13.305 19,41 Kaynak: TÜİK, 2006 Seyirci sayısı 610.951 2.758.206 22,15 Gösteri başına seyirci sayısı 237 257 92,22 Konaklama Verileri, 2009 İller ANKARA Tesise geliş sayısı (bin kişi) Geceleme (bin kişi) Ortalama kalış süresi (gün) Doluluk oranı(%) 5 Yıldızlı Otel 413 616 1,5 32,77 Toplam Tesisler 1.495 2.370 1,6 33,70 ANTALYA 5 Yıldızlı Otel 4.769 22.111 4,6 56,25 Toplam Tesisler 8.841 43.827 5,0 58,90 İSTANBUL 5 Yıldızlı Otel 1.310 2.485 1,9 33,48 Toplam Tesisler 4.256 9.093 2,1 41,17 TÜRKİYE 5 Yıldızlı Otel 8.882 31.264 3,5 50,62 Toplam Tesisler 26.527 82.916 3,1 48,90 Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Konaklama İstatistikleri-İşletme Belgeli Tesisler, 2009 www.ankaraka.org.tr 13

SAĞLIK Kamu Ve Özel Hastane Sayısı, 2007 Hastane Sayısı Yatak Sayısı Sektör Ankara Türkiye Ankara İli Oranı (%) Ankara Türkiye Ankara İli Oranı (%) Toplam 69 1.276 5,40 16.027 184.983 8,66 Kamu 48 911 5,27 14.693 166.988 8,80 Özel 21 365 5,75 1.334 17.995 7,41 Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler TR51 Ankara, 2009 Genel Sağlık Göstergeleri, 2006 Göstergeler Birim Ankara Türkiye 10.000 Kişiye Düşen Hekim Sayısı Kişi 32 13 10.000 Kişiye Düşen Diş Hekimi Sayısı Kişi 6 2 10.000 Kişiye Düşen Eczane Sayısı Adet 4,5 3 10.000 Kişiye Düşen Hastane Yatağı Sayısı Adet 38 23 Kaynak: Bölgesel Kalkınma Araştırma Raporu, KOSGEB, Şubat 2006 Gelir Dağılımı, 2003 GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM Ankara Türkiye (Milyon TL) % (Milyon TL) % Kullanılabilir yıllık gelir 14.699.741.970 100,0 180.304.703.755 100,0 1. %20 862.634.935 5,9 10.809.491.775 6,0 Gelire göre sıralı % 20 lik 2. %20 1.479.891.500 10,1 18.542.882.046 10,3 3. %20 2.194.918.431 14,9 26.093.318.941 14,5 4. %20 3.234.210.217 22,0 37.741.799.501 20,9 5. %20 6.928.086.888 47,1 87.117.211.491 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler TR51 Ankara, 2009 48,3 14

Ankara da Toplam Tüketim Harcamaları, 2009 Ankara'da Toplam Tüketim Harcamaları Kaynak: TÜİK TÜİK Bölgesel Bölgesel Göstergeler Göstergeler TR51 TR51 Ankara, Ankara, 2009 2009 13 www.ankaraka.org.tr 15

EKONOMİ İSTATİSTİKLERLE ANKARA

GENEL EKONOMİK DURUM Cari Fiyatlarla Bölgesel Gayrisafi Katma Değer Tarım Sanayi Hizmetler YIL Milyar TL Pay (%) Türkiye yüzdesi* Milyar TL Pay (%) Türkiye yüzdesi* Milyar TL Pay (%) Türkiye nin yüzdesi* 2004 1,43 3,4 10,7 10,51 25,2 28,0 29,79 71,4 61,3 2005 1,62 3,4 10,6 11,80 24,8 28,0 34,13 71,8 61,3 2006 1,61 2,8 9,4 14,03 24,7 28,2 41,18 72,5 62,4 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 *Türkiye genelindeki sektörel dağılım oranı İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları, 2008 Girişim türü Ankara Türkiye Ankara ili oranı (%) Toplam 239.384 3.490.786 6,86 Elektrik, Gaz ve Su 650 1.571 41,37 İnşaat 24.469 173.642 14,09 Gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri 26.225 226.474 11,58 Madencilik ve taşocakçılığı 648 6.297 10,29 Eğitim 1.358 13.285 10,22 Sağlık İşleri ve sosyal hizmetler 4.515 48.709 9,27 Mali aracı kuruluşların faaliyetleri 4.257 51.304 8,30 Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri 19.452 239.178 8,13 İmalat 27.600 446.393 6,18 Toptan ve perakende ticaret 83.404 1.391.995 5,99 Ulaştırma, depolama ve haberleşme 34.049 607.033 5,61 Otel, lokanta ve kahvehane 12.757 284.905 4,48 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 18

İş Demografisi Yıllar Kurulan şirket ve kooperatiflerin Türkiye deki oranı (%) Kurulan şirket ve kooperatiflerin toplam sermayelerinin Türkiye deki oranı (%) Kapanan şirket ve kooperatiflerin sayısının Türkiye deki oranı (%) Kapanan şirket ve kooperatiflerin toplam sermayelerinin Türkiye deki oranı (%) Kurulan ticaret ünvanlı işyerleri sayısının Türkiye deki oranı (%) Kapanan ticaret ünvanlı işyerleri sayısının Türkiye deki oranı (%) 2006 0,12 0,14 0,12 0,01 0,15 0,10 2007 0,12 0,19 0,10 0,00 0,14 0,10 2008 0,11 0,11 0,10 0,00 0,13 0,07 2009 0,11 0,14 0,10 0,00 0,14 0,07 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 (1) 2002-2004 yılları arasında birimler milyar TL, 2005 yılı sonrası ise bin TL dir. (2) 2002-2004 yılları arasında birimler milyon TL, 2005 yılı sonrası ise TL dir. (3) 2008 yılında kapanan ticaret ünvanlı işyerlerine re sen kapanan işyerleri de dahildir. Kamu Yatırımları (Milyon TL) Yıllar Ankara Türkiye Ankara ili oranı (%) 2000 410 7.851 5,2 2005 816 23.491 3,5 2009 1.211 35.738 3,4 2010* 1.353 40.957 3,3 Kaynak: DPT *Planlanan değer İSTİHDAM İşgücüne Katılma ve İşsizlik Oranı (%), 2009 İşgücüne katılma oranı İşsizlik oranı (%) Türkiye sıralama (%) Türkiye sıralama Ankara 44,90 20 13,60 13 Türkiye 47,90 14,00 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 www.ankaraka.org.tr 19

Cinsiyetler Bakımından İşgücüne Katılma ve İşsizlik Oranı (%) 2009 2008 İşgücüne Katılma Oranı(%) İşsizlik Oranı(%) İşgücüne Katılma Oranı(%) İşsizlik Oranı(%) Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Kadın Erkek Ankara 23,60 67,00 16,20 12,70 22,80 68,10 16,70 10,10 Türkiye 26,00 70,50 14,30 13,90 24,50 70,10 11,60 10,70 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 İstihdam Edilenlerin Sektörel Dağılımı (15+yaş), (Bin kişi), 2009 Toplam Tarım Sanayi Ticaret Hizmetler Ankara 1.342 24 %1,8 311 % 23,1 307 % 22,9 700 %52,2 Türkiye 21.277 5.254 % 24,7 5.379 % 25,3 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 TARIM 4.542 % 21,3 6.102 % 28,7 Ankara İli Bitkisel Ürün Verileri, 2009 Ankara Türkiye Ankara/Türkiye Üretim (bin ton) Üretim (bin ton) (%) Tahıllar 1.871 33.577 5,57 Buğday 1.156 20.600 5,61 Arpa 683 7.300 9,36 Baklagiller 37 1.237 2,97 Nohut 14 563 2,43 Yağlı Tohumlar 22 2.396 0,93 Endüstriyel Bitkiler 470 19.985 2,35 Yumru Bitkiler 356 6.504 5,47 Soğan(Kuru) 352 1.850 19,03 Yem Bitkileri 214 20.559 1,04 Meyvecilik 116 17.496 0,66 Armut 19 384 4,83 Vişne 29 193 15,12 Dut 4 68 5,60 Sebzecilik 892 24.849 3,59 Marul (Göbekli+Kıvırcık) 44 375 11,79 Kavun 288 1.679 17,13 Havuç 110 594 18,54 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 20

Hayvancılık (Bin adet), 2009 Ankara Türkiye Ankara/Türkiye (%) Büyükbaş 218 10.811 1,99 Küçükbaş 637 26.878 2,06 Kanatlı 6.843 234.082 3,57 Arı Kovanı 53 5.339 1,09 Kaynak: TÜİK Ankara İli Tarımsal İşletmelerin Yapısı Ankara Türkiye Ankara İli Oranı (%) Toplam Tarımsal İşletme Sayısı 43.400 3.076.650 1.41 Ortalama Tarım Arazisi Büyüklüğü (Ha) 15.4 6.1 - Ortalama Tarım Arazisi Parsel Sayısı 5.33 4.07 - Kaynak: TÜİK Köy Envanteri, 2001 SANAYİ Türkiye nin En Büyük 500 Firması Arasında Yer Alan Şirketler, 2009 Oda Adet Üretimden Satışlar (milyar TL) İlk 500 İçindeki Payı (%) Ankara 36 23,6 11,49 Türkiye 500 205,3 100 Kaynak: İSO, 2009 Ankara Sanayi Odasına Kayıtlı İşyerlerinin İlçelere Dağılımı, 2009 Ankara yüzdesi İlçe adı Üye işyeri sayısı (%) İlçe adı Üye işyeri sayısı Ankara yüzdesi (%) Yenimahalle 1619 38,21 Beypazarı 25 0,59 Çankaya 802 18,93 Bala 10 0,24 Sincan 480 11,33 Haymana 4 0,09 Altındağ 469 11,07 Kızılcahamam 4 0,09 Kazan 215 5,07 Şereflikoçhisar 4 0,09 Polatlı 102 2,41 Ayaş 3 0,07 Akyurt 98 2,31 Nallıhan 3 0,07 Etimesgut 88 2,08 Lalahan 2 0,05 Gölbaşı 75 1,77 Güdül 1 0,02 Elmadağ 70 1,65 Kalecik 1 0,02 Mamak 67 1,58 Pursaklar 1 0,02 Keçiören 55 1,30 Çamlıdere - - Çubuk 39 0,92 Toplam 4.237 100.00 Kaynak: İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü www.ankaraka.org.tr 21

İşletmelerin Ölçeksel Dağılımı, 2005 İşçi sayısı İşletme sayısı Oran (%) 10 dan az işçi 2.034 5,99 10-24 işçi 953 26,23 25-50 işçi 469 12,91 51-150 işçi 177 4,87 Toplam 3.633 100,00 Kaynak: KOSGEB Saha Araştırma Çalışması Ankara İli Değerlendirme Raporu, Haziran 2005 İşletmelerin Faaliyet Konuları, 2005 Faaliyet Konuları İşletme sayısı Yüzde Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı 713 17,97 Ana metal sanayi 502 12,65 Sektör belirtmeyen işletmeler 402 10,13 Mobilya imalatı; başka yerde sınıflandırılmamış diğer imalatlar 394 9,93 Makine ve teçhizat hariç; fabrikasyon metal ürünleri imalatı 264 6,65 Başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazların imalatı 224 5,65 Plastik ve kauçuk ürünleri imalatı 209 5,27 Bilgisayar ile ilgili faaliyetler 172 4,33 Tekstil ürünleri imalatı 163 4,11 Gıda ürünleri ve içecek imalatı 145 3,65 Metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatı 144 3,63 Kimyasal madde ve ürünlerin imalatı 143 3,60 Derinin tabaklanması ve işlenmesi; bavul, el çantası, saraçlık, koşum takımı ve ayakkabı imalatı 126 3,18 Tıbbi aletler; hassas ve optik aletler ile saat imalatı 97 2,44 Kağıt hamuru, kağıt ve kağıt ürünleri imalatı 72 1,81 Diğer 198 5 Toplam 3.968 %100,00 Kaynak: KOSGEB Saha Araştırma Çalışması Ankara İli Değerlendirme Raporu, Haziran 2005 *(Mobilya Hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden, örülerek yapılan eşyaların imalatı 22

Ankara ili Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Bölge adı Kuruluş yılı Toplam alanı (m2) Toplam işyeri sayısı Dolu işyeri sayısı Doluluk oranı (%) Mevcut istihdam ODTÜ Teknokent TGB 2001 1.218.930 242 242 100 3.107 Ankara TGB (Bilkent Üniv) 2002 372.863 172 158 92 2.515 Hacettepe Üniversitesi TGB 2003 2.117.084 96 96 100 706 Gazi Teknopark TGB 2007 58.813 34 34 100 156 Ankara Üniversitesi TGB 2006 115.103 - - - - Ankara Sanayi Odası TGB 2008 1.244.800 - - - - Toplam 5.127.593 544 530 97 6.484 Kaynak: İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü, 2008 OSB lerde Tesis ve İstihdam Durumu, 2006 Birim Ankara Türkiye Toplam Bölge% Üretime Geçmiş Tesisler Adet 6.397 30.606 20,90 İnşaat Safhasındaki Tesisler Adet 30 11.567 0,26 Proje Safhasında Olanlar Adet 21 5.235 0,40 Projesi Olmayanlar Adet 27 12.764 0,21 Toplam Tesis Sayısı Adet 7.585 50.521 15,01 Mevcut İstihdam Kişi 29.500 627.340 4,70 Planlanan Toplam İstihdam Kişi 63.688 1.484.956 4,29 Kaynak: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, KOSGEB Bölgesel KalkInma Araştırma Raporu, TR51 Ankara Alt Bölgesi, 2006 www.ankaraka.org.tr 23

Ankara Sanayi Ana Gruplarına Göre İmalat Sanayinde Faaliyet Gösteren ve 10 un üzerinde İşçi Çalıştıran İşyeri Dağılımı, 2010 Sanayi grubu İşyeri sayısı Sanayi grubu İşyeri sayısı Demir ve metal işleri sanayi 209 Madeni eşya sanayi 70 Genel amaçlı makina ve yedek parça sanayi 148 Muhtelif gıda sanayi 137 Alüminyum doğrama imalat sanayi Isıtma ve iklimlendirme cihazları sanayi Plastik ve plastik ürünleri sanayi 127 Un ve unlu mamuller sanayi 64 Sanayi ve inşaat makinaları imalat sanayi 121 Döküm sanayi 55 İnşaat ve tesisat müteahhitleri 118 İplik, dokuma ve örme sanayi 51 Motorlu kara taşıtları, tarım aletleri ve yedek parça sanayi Mobilya sanayi 111 113 Hadde ve boru sanayi 41 Fabrikasyon metal ürünleri sanayi Konfeksiyon ve deri sanayi 107 Orman ürünleri sanayi 39 Kağıt ürünleri ve baskı işleri sanayi 107 Taşocakçılığı sanayi 33 Yapı elemanları imalat sanayi 99 Asansör sanayi 33 Alt yapı müteahhitleri 99 Ev ve ofis aletleri ile dayanıklı tüketim malları sanayi 30 Petrol ve kimya sanayi 97 Cam ve cam ürünleri sanayi 28 Kauçuk ve kauçuk ürünleri Elektrik sanayi 96 25 sanayi Diğer imalatlar ve bilgisayar yazılımları 80 Madencilik sanayi 17 sanayi Elektronik sanayi 79 Kaynak: ASO, 04.11.2010 tarihi itibariyle TİCARET 66 65 41 Kişi Başına Dış Ticaret Verileri, 2008 Kişi başına dış ticaret (1000 $) İthalat İhracat Tutar Türkiye Sıralaması Tutar Türkiye Sıralaması Türkiye 2.824 1.846 Ankara 5.119 3 1.179 10 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, TR51, Ankara, 2009 İthalat ve İhracat Değerleri İhracat İhracatçı Türkiye Yıl işletme toplamı sayısı İhracat değeri (milyon $) Ankara ili oranı (%) Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı (İhracat ve İthalat Değerleri) Kaynak: TÜİK (İhracat, ithalat değerleri) İthalatçı işletme sayısı Türkiye toplamı İthalat değeri (milyon $) İthalat Ankara ili oranı (%) 2005 2.603 42.138 2.645 6,2 4.806 51.287 10.230 8,8 2006 2.734 44.159 3.597 6,2 5.059 53.765 14.004 10,0 2007 2.952 48.265 4.241 6,1 5.495 58.902 16.821 9,9 2008 3.225 48.143 5.361 6,7 5.511 57.785 23.288 11,5 2009 3.340 48.589 4.911 6,9 5.408 55.101 16.489 11,7 24

ÇEVRE ve Altyapı İSTATİSTİKLERLE ANKARA

Hava Kalitesi Ölçüm Sonuçları, 2008 Hava Kalitesi Ölçüm Sonuçları, 2008 Kaynak: Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Kaynak: Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı İl Sınırları İçinde Çevre Sorunu Oluşturan Sanayi Kuruluşları Sayısı, 2008 Ankara Türkiye Ankara ili oranı (%) İl Değerlendirilen Sınırları İçinde Sanayi Çevre Kuruluşu Sorunu Sayısı Oluşturan Sanayi 98 Kuruluşları 2.348 Sayısı, 2008 4,17 Hava Kirliliği Oluşturuyor 21 762 2,76 Su kirliliği Oluşturuyor 1 1.025 0,10 Toprak Kirliliği Oluşturuyor Ankara Türkiye504 Ankara 0,00 ili oranı (%) Katı Atık Oluşturuyor 1.501 0,00 Sıvı Atık Oluşturuyor 38 805 4,72 Değerlendirilen Sanayi Kuruluşu Sayısı 98 2.348 4,17 Tarımsal Faaliyete Zarar Veriyor 256 0,00 Doğal Hayata Zarar Veriyor 1 370 0,27 Yerleşim Hava Kirliliği Alanlarını Oluşturuyor Etkiliyor 21 1 762 447 0,22 2,76 Orman Alanlarını Etkiliyor 218 0,00 Gürültü Su kirliliği Kirliliği Oluşturuyor 1 1.025 467 0,00 0,10 Görüntü Kirliliği Oluşturuyor 1 581 0,17 Koku Toprak Problemi Kirliliği Oluşturuyor 1 504 384 0,26 0,00 Diğer 13 0,00 Kaynak: Katı Atık T.C. Oluşturuyor Çevre ve Orman Bakanlığı Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri 1.501 Envanteri değerlendirme 0,00 raporu, 2010 *50 ve üzeri çalışanı bulunan sanayi kuruluşu ile 50'den az olup çevre kirliliğine sebep olan sanayi Sıvı Atık Oluşturuyor 38 805 4,72 kuruluşarı birlikte değerlendirlimiştir. Tarımsal Faaliyete Zarar Veriyor 256 0,00 İl Sınırları İçinde Çevre Sorunu Oluşturan Sanayi Kuruluşlarının Çevre Sorunlarını Önlemek Doğal Hayata Amacıyla Zarar Veriyor Alınan Tedbirler, 2008 1 370 0,27 Ankara Türkiye Ankara ili oranı (%) Yerleşim Alanlarını Etkiliyor 1 447 0,22 Orman Alanlarını Etkiliyor 218 0,00 23 Gürültü Kirliliği Oluşturuyor 467 0,00 Görüntü Kirliliği Oluşturuyor 1 581 0,17 Koku Problemi Oluşturuyor 1 384 0,26 Diğer 13 0,00 Kaynak: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri değerlendirme raporu, 2010 *50 ve üzeri çalışanı bulunan sanayi kuruluşu ile 50 den az olup çevre kirliliğine sebep olan sanayi kuruluşarı birlikte değerlendirlimiştir. 26

İl Sınırları İçinde Çevre Sorunu Oluşturan Sanayi Kuruluşlarının Çevre Sorunlarını Önlemek Amacıyla Alınan Tedbirler, 2008 Ankara Türkiye Ankara ili oranı (%) Değerlendirilen Sanayi Kuruluşu Sayısı 102 2.358 4,33 Baca Yükseltmesi 24 143 16,78 Filtre Takılması 257 0,00 Teknolojinin Yenilenmesi 1 297 0,34 Arıtım Ünitesi Yapımı 102 870 11,72 Atıkların Geri Kazanılması 428 0,00 Sanayi Kuruluşunun Başka Bir Yere Nakli 102 1.206 8,46 Acil Önlem Planı 1 41 2,44 Gürültünün Azaltılması 119 0,00 Kaliteli Yakıt Kullanımı 154 0,00 Diğer 56 0,00 Kaynak: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri değerlendirme raporu, 2010 Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi (Bin MWh) Kullanım yeri 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Toplam 5.571 6.501 6.606 7.320 8.135 8.608 Resmi Daire 729 663 541 1.140 1.212 1.296 Sanayi İşletmesi 1.173 1.619 1.464 1.749 1.991 2.129 Ticarethane 1.141 1.308 1.454 1.566 1.785 1.920 Mesken 1.927 2.130 2.326 2.483 2.727 2.891 Tarımsal Sulama 86 95 86 91 127 149 Sokak Aydınlatma 90 172 141 164 172 188 Diğer 425 514 594 128 121 35 Kaynak: TÜİK www.ankaraka.org.tr 27

Motorlu Kara Taşıtları ve Trafik Kazaları, 2008 Ankara Türkiye Ankara ili oranı (%) Motorlu Kara Taşıtları Sayısı 1.193.038 13.765.395 8,67 Toplam Kaza Sayısı 110.675 898.451 12,32 Ölümlü Yaralanmalı Kaza Sayısı 7.915 84.431 9,37 Ölü Sayısı 177 2.948 6,00 Yaralı Sayısı 12.409 145.163 8,55 Kaynak: TÜİK, Türkiye İstatistik Yıllığı, 2009 Satıh Cinslerine Göre Yol Ağı (km) Yol türü Asfalt Satıh kaplama Toplam Otoyol 198 198 Devlet Yolu 334 468 802 İl Yolu 40 591 631 Toplam 572 1.059 1.631 Kaynak: Karayolları 4. Bölge Müdürlüğü-Ankara, Esenboğa Yolcu Trafiği, 2009 www.kgm.gov.tr sayfasından güncel veriler alınmıştır. Esenboğa Yolcu Trafiği, 2009 Hat Yolcu Sayısı Yolcu sayısı oranı (%) Uçak Sayısı Uçak sayısı oranı (%) İç hat 4.990.134 82,02 50.347 82,02 Dış hat 1.094.270 17,98 12.273 17,98 Toplam 6.084.404 100,00 62.620 100,00 Kaynak: DHMİ 28