Türkiye de Atıksuların Yeniden Kullanımı

Türkiye de Atıksuların Yeniden Kullanımı Prof.Dr. Göksel N. Demirer Çevre Mühendisliği Bölümü Orta Doğu Teknik Üniversitesi Alman Su Ortaklığı Günü 17 Mart 2011, Ankara

Motivasyon Konvansiyonel su kaynakları yakın gelecekte su ihtiyacını karşılayamaz duruma gelecektir. Atıksuların yeniden kullanımı sadece bu soruna bir çözüm oluşturmakla kalmayıp, aynı zamanda sürdürülebilirlik çabalalarının vazgeçilmez bir ögesidir.

What is the Wastewater Reuse? To reclaim effluent from wastewater treatment plants and to reuse for beneficial uses. Potential areas of wastewater reuse: Irrigation (landscape) Agriculture (edible crops) Boiler feed water Cooling water make-up Process water Benefits of wastewater reuse: To mitigate water shortage problems To beneficially utilize nutrients in wastewater for crop production To reduce potential pollutant loadings To utilize wastewater as alternative water resources and reduce new water resources development To stimulate water industries by expanding wastewater reclamation projects Drawbacks of wastewater reuse: Health hazard risks and Food Safety Concerns High initial and operational costs

Wastewater Reuse Technologies and Constraints Almost any technology can be applied for water and wastewater reuse. Typical examples are: Precipitation & Sedimentation Biological Treatment Filtration Membrane Filtration Ion Exchange Reverse Osmosis Disinfection Goal Metals, Silica and Hardness Removal Disinfection Dissolved solids removal Dissolved organics and nutrients removal Technologies Solids contact clarifiers, hot and warm lime softeners, ion exchange softeners, and cross flow microfiltration Chlorination and UV disinfection systems Reverse osmosis, ion exchange and evaporators Biological processes + settling In order to determine which wastewater reuse technologies can be used, the relevant constraints must be considered: Environmental constraints Mechanical constraints (Corrosion, Scaling, Biological Growth) Cost constraints (Chemical and Capital costs)

Situation in Turkey Surface and Ground Water Supply The total, technically and economically usable surface and ground water potential of Turkey is around 110 billion m 3, with 95 billion m 3 (86%) coming from rivers located within Turkish borders, 3 billion m 3 (3%) from external rivers originating outside the country borders and 12 billion m 3 Dilek F., Imamoglu I., Surucu G. and (11%) from groundwater resources. Gokcay C.F., 2007. A Sustainable Waste Water Management Project: MEDAWARE, Conference on Environment: Survival and Water demand Sustainability, 19-24 February 2007, Near East University, Nicosia-Northern Cyprus 310-328. Turkey can be classified as a country facing potential water stress. The available amount of water per capita is 1735 m3, the overall potential around 3690 m3 per capita. The estimated sectoral distribution of annual water requirements realized for 2008 and estimated for 2023 are given below: 2008 2023 Irrigation 34 billion m3 (74 %) 72 billion m3 (64 %) Drinking Water 7 billion m3 (15 %) 18 billion m3 (16 %) Industrial Use 5 billion m3 (11 %) 22 billion m3 (20 %) TOTAL 46 billion m3 112 billion m3 http://www.dsi.gov.tr/topraksu.htm

Situation in Turkey Waste Water Statistics and Waste Water Treatment in Turkey The total number of settlements with urban wastewater treatment plants (UWWTPs) serving for populations in excess of 3 000 capita in Turkey is 138. Most of these treatment plants (70 %) employ secondary or biological treatment while only 7% employs advanced treatment or nutrient removal. The UWWTPs employing only physical treatment is about 1/4th of the total. In most cases, the effluents of these plants end up with sea discharges. According to the 2001 Turkish State Institute of Statistics (SIS) figures, 35% of the total population is being served by urban wastewater treatment plants in Turkey This figure is increasing year by year as it was mere 20% in 1994. Advanced, 10, 7% Physical, 32, 23% Fatta, D., Arslan-Alaton, I., Gokcay, C., Rusan, M. M., Assobhei, O., Mountadar, M., and Papadapoulos, A. (2005), Wastewater Reuse: Problems and Challenges in Cyprus, Turkey, Jordan and Morocco, European Water, 11/12, 63-69. Biological, 96, 70%

Situation in Turkey Provinces of Turkey and distribution of the country s UWWTPs

Situation in Turkey Atıksu Arıtma Tesisi ile Hizmet Veren Belediyeler (ÇOB, 2009)

Situation in Turkey Atıksu Arıtma Tesisleri Arıtma Türü 14% 13% 73% İleri Arıtma Biyolojik Arıtma Fiziksel Arıtma Belediyelere Ait Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtma Türü (%) (Atıksu Arıtımı Eylem Planı 2008-2012, ÇOB)

Situation in Turkey Wastewater Reuse The reuse of treated wastewaters in agriculture is poorly practiced in Turkey. The wastewater reuse is accomplished through direct and indirect irrigation. Direct is to mean the reuse of effluents directly in agriculture for irrigation, whereas indirect indicates reuse through a receiving body. Eskisehir WWTP (24,820,000 m3/year) and Gaziantep WWTP (73,000,000 m3/year) effluents are directly being used in irrigation of farm land of 50,000 and 80,000 hectares, respectively. In the two reuse practices effluents do not conform with the recognized reuse standards. As a result the highest gastrointestinal disease rate is observed in Gaziantep province of Turkey as shown in below figure. Incident risk distribution related to waterborne diseases for Turkey

Wastewater Reuse Standards-Previous The Technical Aspects Bulletin (Official Gazette dated 7.1.1991, no. 20748), linked to the Turkish Water Pollution Control Regulation has been issued in 1991 to stipulate irrigation water standards for reuse of waters in agriculture. Summary of some of the most crucial parameters for reuse in Technical Aspects Bulletin Quality Criteria Chloride (Cl-), meq/l mg/l Sulphate (SO4-), meq/l mg/l Irrigation Water Class I. Class (very good) 0 4 0 142 0 4 0 192 II. Class (good) 4 7 142 249 4 7 192 336 III. Class (usable) 7 12 249 426 7 12 336 575 IV. Class (usable with caution) 12 20 426 710 12 20 575 960 V. Class (detrimental, unusable) > 20 > 710 > 20 > 960 Total salt concentration (mg/l) 0 175 175 525 525 1400 1400-2100 > 2100 Boron concentration (mg/l) 0 0.5 0.5 1.12 1.12 2 > 2 NO3- or NH4+, mg/l 0 5 5 10 10 30 30 50 > 50 Fecal Coliforms** (per 100ml) 0 2 2 20 20 100 100 1000 > 1000 BOD5 (mg/l) 0 25 25 50 50 100 100 200 > 200 Suspended Solid Matter (mg/l) 20 30 45 60 > 100 ph 6.6 8.5 6.5 8.5 6.5 8.5 6.5 9 < 6 or >9 Temperature 30 30 35 40 > 40

Wastewater Reuse Standards-Current ATIKSU ARITMA TESİSLERİ TEKNİK USULLER TEBLİĞİ 20 Mart 2010, Sayı : 27527, http://www2.cevreorman.gov.tr/yasa/t/27527.doc Sulamada geri kullanılacak arıtılmış atıksuların sınıflandırılması bu yönetmelikle geri kazanım türü, arıtma türü, geri kazanılmış suyun kalitesi, izleme periyodu ve uygulama mesafesine göre incelenmektedir. Arıtılmış atıksular 2 sınıfa ayrılmışlardır; Sınıf A: a-tarımsal sulama: Ticari olarak işlenmeyen gıda ürünleri b-kentsel alanların sulanması Sınıf B: a-tarımsal sulama: Ticari olarak işlenen gıda ürünleri b-girişi kısıtlı sulama alanları c- Tarımsal sulama: Gıda ürünü olmayan bitkiler ph, BOİ5, AKM, Fekal koliform, Bulanıklık ve Bakiye klor sınır değerleri verilmiştir.

Geri kazanım türü Arıtma tipi Geri kazanılmış suyun kalitesi a Sınıf A İzleme periyodu Uygulama mesafesi b a-tarımsal sulama: Ticari olarak işlenmeyen gıda ürünleri l b-kentsel alanların sulanması a)yüzeysel ve yağmurlama sulama ile sulanan ve ham olarak direkt olarak yenilebilen her tür gıda ürünü b)her türlü yeşil alan sulaması (Parklar, golf sahaları vb.) -İkincil arıtma c -Filtrasyon d -Dezenfeksiyon e -ph=6-9 -BOİ5 < 20 mg/l -Bulanıklık < 2 NTUf -Fekal koliform: 0/100 ml g,h -Bazı durumlarda, spesifik virüs, protozoa ve helmint analizi istenebilir. -Bakiye klor > 1 mg/l i -ph: Haftalık -BOİ 5 : Haftalık -Bulanıklık: Sürekli -Koliform: günlük -Bakiye klor: sürekli İçme suyu temin edilen kuyulara en az 50 m mesafede Açıklamalar: - Tarımsal sulamada tavsiye edilen ağır metal analizlerine dikkat edilmelidir. - Standarları sağlamak üzere filtrasyon öncesinde koagülant ilavesi yapılabilir. - Geri kullanılacak arıtılmış atıksu renksiz ve kokusuz olmalıdır. - Virüs ve diğer parazitlerin yok edilmesi için daha uzun dezenfeksiyon temas süreleri kullanılabilir. - Arıtılmış atıksu dağıtım sisteminde (en son uygulama noktasında) bakiye klor değeri 0.5 mg/l nin üzerinde olmalıdır. - Virüs ve diğer parazitlerin yok edilmesi için daha uzun dezenfeksiyon temas süreleri kullanılabilir. - Yüksek nütrient içeriği besinleri büyüme aşamasında etkileyebilir.

a)meyve bahçeleri ve üzüm bağları gibi ürünlerin salma sulama ile sulanması b)çim üretimi ve kültür tarımı gibi halkın girişinin kısıtlı olduğu yerler c)otlak hayvanları için mera sulaması Sınıf B a-tarımsal sulama: Ticari olarak işlenen gıda ürünleri m b-girişi kısıtlı sulama alanları c- Tarımsal sulama: Gıda ürünü olmayan bitkiler -İkincil arıtma c -Dezenfeksiyon e -ph=6-9 -BOİ5 < 30 mg/l -AKM < 30 mg/l -Fekal koliform < 200 ad/100 ml g,j,k -Bazı durumlarda, spesifik virüs, protozoa ve helmint analizi istenebilir. -Bakiye klor > 1 mg/l i -ph: Haftalık -BOİ 5 : Haftalık -AKM: günlük -Koliform: günlük -Bakiye klor: sürekli -İçme suyu temin edilen kuyulara en az 90 m mesafede. -Yağmurlama sulama yapılıyor ise halkın bulunduğu ortama en az 30 m mesafede Açıklamalar: -Tarımsal sulama için tavsiye edilen limitlerde gözönünde bulundurulmalıdır. -Püstkürtmeli sulama yapılıyor ise AKM < 30 mg/l olmalıdır. -Yüksek nütrient içeriği besinleri büyüme aşamasında etkileyebilir. -Süt hayvanlarının meralara girişi sulama yapıldıktan 15 gün sonra olmalıdır. Bu süre kısa olması gerektiği durumlarda, fekal koliform değeri en fazla 14 ad/100 ml olabilir. aaksi belirtilmedikçe, arıtılmış atıksu kalitesini belirtmektedir. bsu kaynalarını ve dolayısıyla insanları arıtılmış atıksuyun etkisinden korumak için konuluş bir sınırlamadır. cikincil arıtma, aktif çamur sistemleri, biyodisk, damlatmalı filtreler, stabilizasyon havuzları, havalandırmalı lagünleri vb içerebilir. dkum filtreleri veya mikrofiltrasyon ile ultrafiltrasyon gibi membran filtreler olabilir. edezenfektant olarak klor kullanılması, diğer dezenfeksiyon yöntemlerinin de kullanımını kısıtlamaz. ftavsiye edilen bulanıklık değeri dezenfeksiyon öncesinde sağlanmalıdır. Hiç bir zaman 5 NTU yu geçmemelidir. Bulanıklık yerine AKM nin kullanıldığı durumlarda, AKM değeri 5 mg/l nin altında olmalıdır. g7günlük ortalama değerleri karakterize eder. hfekal koliform değeri hiç bir zaman 14 ad/100 ml yi geçmemelidir. ibakiye klor değeri 30 dk temas süresi sonrasındaki değeri kazakterize etmektedir. jfekal koliform değeri hiç bir zaman 800 ad/100 ml yi geçmemelidir. kstabilizasyon havuzları fekal koliform değerini dezenfeksiyon olmadan da sağlayabilir. lileri arıtma uygulanmalıdır. mticari olarak işlenen gıda ürünleri halka satılmadan önce patojen mikroorganzmaların öldürülmesi için fiziksel veya kimysal bir işlemden geçirilen ürünlerdir.

Sulama suyunun kimyasal kalitesi için ise ele alınan parametreler sırasıyla Tuzluluk-İletkenlik, Toplam çözünmüş madde, Geçirgenlik SAR (Sodyum Adsorpsiyon Oranı), Özgül iyon toksisitesi- Sodyum, Klorür, Bor dur. Bu parametreler kullanımdaki zarar derecelerine göre 1. Sınıf su (yok), 2. Sınıf su (az-orta), ve 3. Sınıf su (tehlikeli) değerlendirilmişlerdir. Parametreler Birimler Yok (I. sınıf su) Tuzluluk Kullanımında zarar derecesi Az orta (II. sınıf su) Tehlikeli (III. sınıf su) İletkenlik µs/cm < 700 700-3000 >3000 Toplam çözünmüş Madde mg/l < 500 500-2000 >2000 SAR Tad 0-3 3-6 6-12 12-20 20-40 Sodyum (Na) Yüzey sulaması Damlatmalı sulama Klorür (Cl) Yüzey sulaması Damlatmalı sulama mg/l mg/l mg/l mg/l Geçirgenlik EC 0.7 1.2 1.9 2.9 5.0 Özgül iyon toksisitesi < 3 < 70 < 140 < 100 0.7-0.2 1.2-0.3 1.9-0.5 2.9-1.3 5.0-2.9 3-9 > 70 140 350 > 100 < 0.2 < 0.3 < 0.5 < 1.3 < 2.9 > 9 > 350 Bor (B) mg/l < 0.7 0.7-3.0 > 3.0

In Aegean and Mediterranean Regions, where touristic facilities are concentrated, treatment plant effluents are started to be used for irrigation. In residential areas, these effluents are used for garden and park irrigation, and also in some places, wastewater collected in the stabilization tanks is used for agricultural purposes. Also in some cases, treatment requirement for discharging to the receiving environment can be higher than those for irrigation. For instance, in Istanbul, although discharging the effluents to the Marmara Sea requires tertiary treatment (N and P removal), secondary treatment (biological treatment) will be enough in case of irrigation. Industrial wastewater reuse is applied as wastewater recovery. Recovered wastewater is used in the process. Especially, in industrial plants near Istanbul, due to the high water costs, wastewater recovery is also economically charming. Şahin R., 2007. Legal Issues Pertaining Wastewater Treatment and Reuse in Turkey, Innovative Processes and Practices forwastewater Treatment and Reuse in the Mediterranean Region 08 11 October 2007, Ankara, Turkey.

Wastewater Reuse Related Work in Turkey Selected Examples Reuse of Treated Wastewaters in Central, Eastern, SouthEastern, Western Blacksea and Mediterranean Regions in Turkey Name of Treatment Plant Discharge (m3/year) Receiving Body Irrigation Status/Type Kozan Municipality WWTP 278.000 Kozan Stream Indirect / Field Yumurtalik Municipality Packet WWTP 11.000 (Winter) 219.000 (Summer) Ayas Creek Indirect Aksaray Municipality WWTP 9.125.000 Karasu Creek Indirect ASKI Ankara WWTP 192.695.545 Ankara Stream Indirect / Field ESKI WWTP 24.820.000 Porsuk Stream Indirect / Field GASKI WWTP 73.000.000 S. Creek Indirect / Field Igdir Municipality WWTP 2.185.620 Aras River Direct Kayseri WWTP 32.850.000 Karasu Creek Indirect / Field and Feed Plant Ilgin Municipality WWTP 1.095.000 Bulasan Stream Indirect / Field Kadinhani Municipality WWTP 1.356.048 Drainage Canal Direct / Field Urgup Municipality Biological WWTP 32.850.000 Damsa Stream Indirect Bor Municipality WWTP 2.828.750 Emen Plain Direct / Field Celal F. Gokcay, "Water Information Systems of Turkey & EMWIS", Seminar on 15 December 2005, DSI Conference Hall, Ankara http://www.uest.gr/medaware/workshops-seminars.htm

Wastewater Reuse Related Work in Turkey Selected Examples Arslan-Alaton I. Et al, 2007. Reuse potential of urban watewater treatment plant effluents in Turkey: a case study on selected plants, Desalination, 215, 159-165.

Wastewater Reuse Related Work in Turkey Selected Examples AGRICULTURAL REUSE OF WATER AND NUTRIENTS FROM WASTEWATER TREATMENT IN TURKEY Intensified Cooperation (IntenC): Promotion of German-Turkish Higher Education Research PARTNERS Middle East Technical University, Turkey Technical University of Braunschweig, Germany

Wastewater Reuse Related Work in Turkey Selected Examples United Nations (UN) Joint Programme MDG-F 1680: ENHANCING THE CAPACITY OF TURKEY TO ADAPT TO CLIMATE CHANGE Project Team UNIDO Eco-efficiency Programme Executing Agencies: Technology Development Foundation of Turkey (TTGV) United Nations Industrial Development Organization (UNIDO) Project Coordinator: Şenol Ataman (UNIDO) Project Consultant: Prof. Dr. Göksel N. Demirer (METU)

http://www.ekoverimlilik.org/

CONCLUDING REMARKS The current realized wastewater reuse practices are mainly for research purposes and represent a very limited part of the existing significant potential in Turkey. The WWTP effluent reuse potential has to be explored not only for agricultural reuse but also for industrial facilities as boiler feed, cooling and process water. The data required for wastewater reuse applications are rather limited and highly scattered among different institutions. A reliable database must be developed. Wastewater reuse standards should be investigated regarding its technological attainability through pilot and/or full scale demonstration projects.

Unlike the urban areas, a limited fraction of the population is connected to treatment plants in Turkey. This fact calls for decentralized and small-scale treatment plants with reuse facilities. Highly engineered systems are not economically efficient for all cases. Technology selection for wastewater reuse applications must consider local conditions. Institutional and social aspects of wastewater reuse projects are as important as their economical and technical aspects. All stakeholders must appreciate the positive impacts of this practice through dissemination activities. Focus on water demand management and water use efficiency opportunities must be exploited parallel to wastewater reuse opportunities.

Thank you Prof.Dr. Göksel N. Demirer Department of Environmental Engineering Middle East Technical University Tel: 312 210 58 67 e.mail: goksel@metu.edu.tr