BÖLÜM 7.3.2.5. Memeliler
İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR... ii ŞEKİLLER... iii KISALTMALAR... iv 7.3.2.5. Memeliler...7.3.2.5-1 7.3.2.5.1. Metodoloji...7.3.2.5-1 7.3.2.5.2. Saha Çalışması Bulguları...7.3.2.5-5 7.3.2.5.3. Güzergâh Boyunca Tespit Edilen Türler... 7.3.2.5-10 7.3.2.5.4. Genel Değerlendirme ve Koruma Önlemleri... 7.3.2.5-27 i
TABLOLAR Sayfa No Tablo 7.3.2.5-1. Memeli örnekleme istasyonları...7.3.2.5-2 Tablo 7.3.2.5-2. TANAP proje güzergâhı boyunca gözlemlenen memeli türleri...7.3.2.5-8 Tablo 7.3.2.5-3. Ankara ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 7.3.2.5-10 Tablo 7.3.2.5-4. Ardahan ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-11 Tablo 7.3.2.5-5. Balıkesir ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-12 Tablo 7.3.2.5-6. Bilecik ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri. 7.3.2.5-13 Tablo 7.3.2.5-7. Bursa ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri.. 7.3.2.5-14 Tablo 7.3.2.5-8. Çanakkale ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-15 Tablo 7.3.2.5-9. Edirne ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri. 7.3.2.5-16 Tablo 7.3.2.5-10. Erzincan ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-17 Tablo 7.3.2.5-11. Erzurum ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 7.3.2.5-18 Tablo 7.3.2.5-12. Eskişehir ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-20 Tablo 7.3.2.5-13. Gümüşhane ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-21 Tablo 7.3.2.5-14. Kars ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri.. 7.3.2.5-22 Tablo 7.3.2.5-15. Kırıkkale ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 7.3.2.5-23 Tablo 7.3.2.5-16. Kırşehir ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-23 Tablo 7.3.2.5-17. Kütahya ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-24 Tablo 7.3.2.5-18. Sivas ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri. 7.3.2.5-25 Tablo 7.3.2.5-19. Tekirdağ ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-26 Tablo 7.3.2.5-20. Yozgat ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri... 7.3.2.5-27 ii
ŞEKİLLER Sayfa No Şekil 7.3.2.5-1. TANAP proje güzergâhında tespit edilen türlerin ordolara göre dağılımı...7.3.2.5-7 iii
KISALTMALAR CITES cm CR DA DD EN EUNIS GPS Hab. Dir. IFC IUCN km LC m NT SCC TANAP VU YÇA Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme Santimetre Kritik Dağılım Alanı Yetersiz Verili Tehlikede Avrupa Doğa Bilgi Sistemi Küresel Konumlandırma Sistemi Habitat Direktifi Uluslararası Finans Kuruluşu Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması İçin Uluslararası Birlik Kilometre Düşük Riskli Metre Merkez Av Komisyonu Kararları Tehdide Açık Hedef Türler Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Duyarlı Yerel Çalışma Alanı iv
7.3.2.5. Memeliler Bu bölümde, karasal memelilerle ilgili masabaşı ve saha çalışmalarının sonuçları sunulmaktadır. Saha çalışmaları Prof. Dr. Mustafa Sözen ve Doktora Öğrencisi Sercan Irmak tarafından yapılmıştır. Bütün çalışmaların koordinasyonu, Dr. Elif Manav Tüfekci tarafından gerçekleştirilmiştir. Hem masabaşı hem de saha çalışmalarını içeren memeli mevcut durum çalışmalarının amacı, mevcut çevresel koşulları tanımlamak için veri ve bilgi toplamak, YÇA içinde yer alan doğal ve potansiyel kritik habitatlardaki memeli türlerinin varlığını ve dağılımlarını belirlemek ve YÇA içinde endemik, sınırlı alanda dağılım gösteren, kritik (CR) ve tehlike altında (EN) olan türleri 1 (metnin ilerleyen bölümlerinde SCC/hedef türler olarak bahsedilmektedir) belirlemektir. 7.3.2.5.1. Metodoloji Masabaşı çalışmalarından derlenen bilgilere dayanarak, illere göre YÇA içinde bulunması muhtemel türler tespit edilmiştir. Masabaşı çalışmaları sırasında kullanılan bibliyografik referanslar sırasıyla: IUCN Kırmızı Listesi Veri Tabanı 2 ; CORINE Arazi Örtüsü Veri Tabanı; Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Bilimsel Enstitüler ve Dernekler tarafından yayınlanan belge ve çalışmalar; Uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları; Kamu veri tabanları ve üniversitelerden elde edilen bilimsel literatürler. Analiz sonuçları, YÇA da bulunan potansiyel türlerin varlığını ve potansiyel hedef memeli türlerini barındıran habitatları belirlemekte yardımcı olmuştur. Potansiyel habitatlar belirlendikten sonra, YÇA içinde hedef türlerin varlığını doğrulamak için spesifik saha çalışmaları yapılmıştır. Orta boy ve büyük memeliler için gözlemsel metodlar kullanılmış, özellikle doğrudan gözlem ile dışkı, iz ve diğer işaretlerin tanımlanması yapılmıştır. Tanımlanan farklı habitatlarda, 500 m - 2 km uzunluğundaki doğrusal transektlerde, günde bir kez yürüyerek çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu alanlarda, bütün memeli izlerini (yuva, dışkı, yiyecek artıkları, canlı gözlem) kaydetmek için en az 30 dakika boyunca yürüyerek çalışmalar yürütülmüştür. Fauna gözlem çalışmalarında, belirgin bir habitat-tür ilişkisini oluşturmak için her bir farklı habitatta transekt çalışması yapmak, büyük önem taşımaktadır. Bireysel transekt çalışmalarında ekotonların tanımlamalarının doğru olarak yapılabilmesi için, farklı habitatlara geçmemeye özen gösterilmiştir. 1 Bu çalışmada uygulanan tanımlar, şunlardır: IFC 2012 (PS6) ya göre, Endemik türler: analiz edilen ülke veya bölgede, küresel dağılımının % 95 ini içeren türlerdir (IFC 2012); Sınırlı alanda dağılım gösteren türler: bu türlerin dağılım alanı (DA) 50.000 km 2 veya daha azdır. IUCN e göre Kritik (CR), doğada tükenme riski çok fazla olan türler ve Tehlikede (EN) ise ikinci en ciddi koruma statüsüne sahip türler için kullanılmaktadır. 2 www.iucnredlist.org 7.3.2.5-1
Potansiyel kritik habitatlarda türler, fotokapan metodu ile belirlenmiştir. Fotokapanlar, çalışılan istasyonun büyük memeli türlerinin genellikle geçiş yapacağı düşünülen patikalara bakacak pozisyonda, ağaç gövdelerine 150 cm yükseklikte yerleştirilmiş ve özellikle karnivor memelileri cezbetmek için yapay cezbediciler ya da doğal yemler kullanılmıştır. Fotokapanlar, saha çalışması programına göre 1 gece - 1 ay çalıştırılmıştır. Küçük memeliler için, saha çalışmaları boyunca her gün Sherman canlı hayvan tuzakları kurulmuş, seçilen her bir habitat tipine tuzaklar yerleştirilmiştir. Lokaliteler, GPS aracılığı ile kaydedilmiştir. Çalışmada yerel halktan, özellikle avcılar ve ormancılardan elde edilen bilgiler de göz önünde bulundurulmuştur. Örnekleme İstasyonları Memeli saha çalışmaları, 18 ilde 133 örnekleme istasyonunda gerçekleştirilmiştir (Tablo 7.3.2.5-1). Saha çalışmaları, Mart-Temmuz 2013 tarihleri arasında yürütülmüştür. Tablo 7.3.2.5-1. Memeli örnekleme istasyonları İSTASYON UTM X Y İL 1 E1.01_6 36 418609,336 4367915,376 Ankara 2 E1.01_8 36 474966,537 4377216,976 Ankara 3 E1.2E_6 36 443590,442 4375295,948 Ankara 4 E1.2E_9 36 516370,894 4374215,937 Ankara 5 E2.5_2 36 495622,765 4373766,934 Ankara 6 CST01 38 322400,123 457668,0302 Ardahan 7 E2.1_1 38 313285,803 4562713,16 Ardahan 8 E4.4_15 38 313950,801 4551081,098 Ardahan 9 E4.4_16 38 314403,821 4590820,305 Ardahan 10 E4.4_17 38 318574,848 4605090,376 Ardahan 11 E4.4_add2 38 318763,849 4604492,373 Ardahan 12 G1.9_2 38 315811,829 4592632,314 Ardahan 13 G1.A_4 38 318419,847 4603598,369 Ardahan 14 G1.A_add1 38 318587,848 4605176,377 Ardahan 15 G3.4_8 38 315814,83 4594449,323 Ardahan 16 G3.F_15 38 314265,808 4563133,161 Ardahan 17 G5.1_2 38 316601,837 4601260,358 Ardahan 18 E1.22_7 35 567543,245 4443926,162 Balıkesir 19 E1.22_8 35 582304,343 4435590,11 Balıkesir 20 G1.3_9 35 750743,139 4403205,007 Bilecik 21 G1.3_7 35 633113,682 4420593,024 Bursa 22 G1.3_8 35 685801,418 4401854,391 Bursa 23 G1.7_12 35 607574,511 4429128,073 Bursa 24 G1.7_13 35 624658,625 4424597,048 Bursa 25 G1.7_15 35 652446,813 4412174,976 Bursa 26 G3.F_11 35 607403,51 4429122,073 Bursa 7.3.2.5-2
İSTASYON UTM X Y İL 27 G4.B_4 35 655279,832 4410206,964 Bursa 28 G4.B_5 35 657291,846 4409339,959 Bursa 29 G4.B_8 35 679075,653 4403873,112 Bursa 30 G4.B_AltC_1 35 637913,714 4417570,006 Bursa 31 X18_1 35 693951,894 4399112,277 Bursa 32 B2.2_1 35 507049,848 4476233,367 Çanakkale 33 B3.3_1 35 506854,847 4476238,367 Çanakkale 34 E1.22_2 35 488853,731 4499325,516 Çanakkale 35 E1.22_4 35 527356,98 4460517,265 Çanakkale 36 E3.4_1 35 522116,946 4464293,29 Çanakkale 37 E3.4_2 35 529363,993 4459325,258 Çanakkale 38 G1.3_4 35 522129,946 4464282,29 Çanakkale 39 G2.1_10 35 507262,849 4475800,364 Çanakkale 40 G2.1_4 35 480191,676 4509011,579 Çanakkale 41 G2.1_5 35 483461,697 4505381,555 Çanakkale 42 G2.1_add1 35 508029,854 4474756,357 Çanakkale 43 G3.F_10 35 511818,879 4472398,342 Çanakkale 44 G3.F_3 35 483359,696 4505540,556 Çanakkale 45 G3.F_9 35 507488,851 4475629,363 Çanakkale 46 G3.F_2 35 480416,677 4508912,578 Çanakkale 47 E1.22_1 35 453698,509 4529706,713 Edirne 48 G1.3_1 35 443412,445 4537186,762 Edirne 49 G1.3_2 35 452177,5 4532289,729 Edirne 50 G1.3_3 35 453738,51 4529887,714 Edirne 51 G2.1_1 35 467278,594 4519585,647 Edirne 52 G2.1_2 35 471167,619 4517055,631 Edirne 53 G2.1_3 35 478318,664 4510718,59 Edirne 54 G3.F_1 35 478525,665 4510622,589 Edirne 55 E1.2B_6 37 455349,145 4425865,365 Erzincan 56 E1.2B_7 37 457320,157 4425155,361 Erzincan 57 E1.2B_8 37 467663,216 4424014,354 Erzincan 58 E1.2E_23 37 488923,338 4434582,413 Erzincan 59 E1.2E_29 37 576367,838 4425487,368 Erzincan 60 E1.2E_33 37 622567,105 4416620,328 Erzincan 61 E1.2E_add3 37 506512,438 4428996,381 Erzincan 62 E1.2E_AltC_2 37 589774,916 4419251,335 Erzincan 63 G1.7_32 37 456946,155 4425633,364 Erzincan 64 G1.7_33 37 483258,305 4434135,411 Erzincan 65 G3.4_1 37 459201,167 4422995,349 Erzincan 66 G3.4_2 37 463264,19 4421916,342 Erzincan 67 G3.F_13 37 463809,194 4422222,344 Erzincan 7.3.2.5-3
İSTASYON UTM X Y İL 68 X18_3 37 481896,298 4432318,4 Erzincan 69 E1.2E_34 37 627453,132 4418862,343 Erzurum 70 E1.2E_37 37 636370,182 4421377,36 Erzurum 71 E1.2E_38 37 701902,554 4427790,424 Erzurum 72 E1.2E_41 38 255243,43 4440820,536 Erzurum 73 E1.2E_42 38 258619,449 4441640,538 Erzurum 74 E1.2E_add6 37 642506,217 4423037,372 Erzurum 75 E1.2E_add7 37 744374,795 4430349,462 Erzurum 76 E3.4_6 37 718688,648 4431694,455 Erzurum 77 E3.4_add1 37 676987,411 4431166,432 Erzurum 78 E4.4_1 38 266434,494 4445907,557 Erzurum 79 E4.4_2 38 268976,51 4448558,57 Erzurum 80 G1.3_17 37 633932,168 4422051,363 Erzurum 81 E1.01_1 36 262875,248 4401227,425 Eskişehir 82 E1.01_3 36 372048,667 4370466,114 Eskişehir 83 E1.01_add2 36 272741,398 4400070,162 Eskişehir 84 E1.01_add3 36 405724,205 4363277,88 Eskişehir 85 E1.2E_esk2 36 304741 4405538 Eskişehir 86 E1.2E_esk3 36 306002 4402807 Eskişehir 87 E1.2E_esk4 36 306625 4397866 Eskişehir 88 E1.2E_esk5 36 306082 4390112 Eskişehir 89 G1.3_esk1 36 299858 4408888 Eskişehir 90 G1.7_22 36 276814,101 4397200,912 Eskişehir 91 E1.2E_26 37 541090,636 4422360,345 Gümüşhane 92 E1.2E_27 37 558750,737 4423305,353 Gümüşhane 93 G1.3_16 37 561483,753 4426277,37 Gümüşhane 94 G1.7_35 37 560127,745 4423163,352 Gümüşhane 95 E3.4_7 38 321552,824 4511513,886 Kars 96 E4.4_11 38 318760,807 4506640,861 Kars 97 E4.4_13 38 325805,852 4523866,95 Kars 98 E4.4_3 38 272779,535 4457310,616 Kars 99 E4.4_5 38 283783,599 4464614,65 Kars 100 E4.4_6 38 302017,703 4475231,699 Kars 101 E4.4_8 38 296523,662 4451461,572 Kars 102 E4.4_9 38 309816,748 4480647,725 Kars 103 G3.4_3 38 281710,587 4462465,64 Kars 104 G3.4_7 38 299302,682 4461874,628 Kars 105 G1.3_10 36 544729,07 4373383,934 Kırıkkale 106 E1.2E_11 36 584302,311 4395698,079 Kırşehir 107 G3.5_6 35 734130,238 4404141,353 Kütahya 108 G3.9_1 35 698606,515 4398666,466 Kütahya 7.3.2.5-4
İSTASYON UTM X Y İL 109 G4.B_10 35 702244,309 4398985,751 Kütahya 110 C1.2_2 37 362025,607 4410528,298 Sivas 111 C1.6_2 37 358226,585 4411552,305 Sivas 112 E1.00_1 37 332537,436 4408442,297 Sivas 113 E1.00_2 37 340485,482 4408642,295 Sivas 114 E1.00_4 37 362379,609 4410580,298 Sivas 115 E1.00_6 37 407294,868 4414220,307 Sivas 116 E1.2B_1 37 434737,027 4420215,336 Sivas 117 E1.2B_3 37 441504,066 4422015,345 Sivas 118 E1.2E_18 37 276945,12 4415848,366 Sivas 119 E1.2E_19 37 307023,293 4415924,352 Sivas 120 E1.2E_20 37 328486,414 4411132,314 Sivas 121 E2.5_3 37 277066,121 4415854,366 Sivas 122 E2.5_5 37 434848,027 4420211,336 Sivas 123 E2.5_6 37 452322,128 4425516,364 Sivas 124 G1.3_15 37 434832,027 4420235,336 Sivas 125 G1.7_24 37 250455,966 4412334,362 Sivas 126 G1.7_25 37 252574,979 4412878,363 Sivas 127 G1.7_26 37 433662,021 4420396,337 Sivas 128 G1.7_30 37 452423,129 4425519,364 Sivas 129 G3.F_5 35 499691,8 4511561,595 Tekirdağ 130 E1.2E_13 36 631412,601 4392632,073 Yozgat 131 E1.2E_16 36 736245,243 4397292,15 Yozgat 132 G1.7_AltC_3 36 723692,169 4391850,109 Yozgat 133 G1.7_AltC_4 36 734474,234 4394023,129 Yozgat 7.3.2.5.2. Saha Çalışması Bulguları Saha çalışması öncesinde masabaşı çalışmaları yapılmış ve sonuçları aşağıda özetlenmiştir. Masabaşı Çalışmaları Türkiye, dünya çapında belirlenen 34 sıcak noktadan 3 ü olan İran-Anadolu, Akdeniz ve Kafkas Havzaları nı içinde barındırması nedeniyle, zengin bir biyoçeşitliğe ev sahipliği yapmaktadır (Mittermeier et al., 2004 3 ). Ülkemizde 128 i küçük memelilerin oluşturduğu 168 memeli türünün dağılım gösterdiği bilinmektedir (Osborn 1964 4, Doğramacı 1989 5, Demirsoy 1996 6, Benda ve Horacek 1998 7, Yiğit et al. 2006 8, Krystufek ve Vohralik 2001 9, 3 MITTERMEIER, R. A., GIL P. ROBLES, M. HOFFMANN, J., PILGRIM, T. BROOKS, C. G., MITTERMEIER, J. LAMOREUX, and DA FONSECA, G. A. B., 2004. Hotspots, Revisited. Garza Garcia N.L. Mexico: CEMEX. 4 OSBORN, D. J., 1964. The Hare, Porcupine, Beaver, Squirrels, Jerboas and Dormice of Turkey, Mammalia, 28:578-592. 5 DOĞRAMACI, S., 1989. Turkish Mammalia Fauna, Ondokuz Mayıs Univ., Faculty of Science Publ., 1 (3). 107 136. 6 DEMİRSOY, A., 1996. Turkish Vertebrates. Mammalia. Systematic and Biological Investigation of the Properties of the Turkish Vertebrate Fauna and Determination of Preventive Measures, Meteksan SA. 292 pages. 7.3.2.5-5
2005 10, 2009 11 ). Bunlardan 6 sı Anadolu ya endemik olup, dağılım sınırlarının çoğunluğu ülkemiz sınırları içerisinde olan başka türler de bulunmaktadır (Krystufek ve Vohralik 2005 12 ). Proje güzergâhında bulunması muhtemel 57 tür belirlenmiştir. IUCN e göre bu türlerden hiçbiri kritik (CR) veya tehlikede (EN) kategorilerinde yer almamaktadır. IUCN e göre bu türlerden 6 tanesi duyarlı (VU) kategorisinde listelenmiştir, bu türler: yaban keçisi (Capra aegagrus), fare-benzeri yediuyuru (Myomimus roachi), Avrupa yer sincabı (Spermophilus citellus), alaca sansar (Vormela peregusna) ile Chiroptera takımından uzunayaklı yarasa (Myotis capaccinii) ve Mehely nalburunlu yarası (Rhinolophus mehelyi) dir. Ayrıca tehdite açık (NT) kategorisinde Prometheomys schaposchnikowi (Kars sıçanı) türü tespit edilmiştir. Saha Çalışması Saha çalışmaları sonucunda 6 ordo ve 15 familyaya ait 33 memeli türü ile 2 cinsi tespit edilmiştir. Bu türlerden 2 si Artiodactyla, 8 i Carnivora, 1 i Erinaceomorpha, 1 i Lagomorpha, 20 si Rodentia ve 3 ü Soricomorpha ordolarına aittir (Şekil 7.3.2.5-1). Bu türler, sistematik bilgileri ve koruma durumları, Tablo 7.3.2.5-2 de sunulmuştur. 7 BENDA, P., HORACEK, I., 1998. Bats (Mammalia: Chiroptera) of the Eastern Mediterranean. Part 1. Review of distribution and taxonomy of bats in Turkey. Acta Soc. Zool. Bohem., 62: 255 313. 8 YİĞİT, N., ÇOLAK, E., SÖZEN, M., KARATAŞ, A., 2006. Rodents of Türkiye. (Ed. Ali Demirsoy), Meteksan Co., Ankara. 1-154. 9 KRYSTUFEK, B. and VOHRALIK, V., 2001. Mammals of Turkey and Cyprus. Introduction, Checklist, Insectivora. Zgodovinsko drustvo za juzno Primorsko Znanstveno-raziskovalno sredisce Republike Slovenije Koper, 140 pp. 10 KRYSTUFEK, B. and VOHRALIK, V., 2005. Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia I: Scuidae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Zgodovinsko drustvo za juzno Primorsko Znanstveno-raziskovalno sredisce Republike Slovenije Koper, 372 pp. 11 KRYSTUFEK, B. and VOHRALIK, V., 2009. Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia II: Cricetinae, Muridae, Spalacidae, Calomyscidae, Capromyidae, Hystricidae, Castoridae. Zgodovinsko drustvo za juzno Primorsko Znanstvenoraziskovalno sredisce Republike Slovenije Koper. 292 pp. 12 KRYSTUFEK, B. and VOHRALIK, V., 2005. Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia I: Scuidae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Zgodovinsko drustvo za juzno Primorsko Znanstveno-raziskovalno sredisce Republike Slovenije Koper, 372 pp. 7.3.2.5-6
Soricomorpha % 8 Artiodactyla % 6 Carnivora % 23 Rodentia % 57 Erinaceomorpha % 3 Lagomorpha % 3 Şekil 7.3.2.5-1. TANAP proje güzergâhında tespit edilen türlerin ordolara göre dağılımı 7.3.2.5-7
Tablo 7.3.2.5-2. TANAP proje güzergâhı boyunca gözlemlenen memeli türleri ORDO FAMİLYA TÜR YAYGIN OLARAK KULLANILAN ADI BERN IUCN CITES 1 ARTIODACTYLA CERVIDAE Capreolus capreolus Karaca Ek 3 LC - - Ek 1 2 ARTIODACTYLA SUIDAE Sus scrofa Bayağı yaban domuzu - LC - - Ek 3 3 CARNIVORA CANIDAE Canis aureus Altın çakal - LC Ek 3 Ek 5 Ek 3 4 CARNIVORA CANIDAE Canis lupus Kurt Ek 2 LC Ek 1 Ek 5 Ek 1 5 CARNIVORA CANIDAE Vulpes vulpes Kızıl Tilki - LC Ek 3 - Ek 3 6 CARNIVORA MUSTELIDAE Mustela nivalis Bayağı gelincik Ek 3 LC - - Ek 2 7 CARNIVORA MUSTELIDAE Martes foina Kaya sansarı Ek 3 LC - - Ek 3 8 CARNIVORA MUSTELIDAE Meles meles Porsuk Ek 3 LC - - Ek 2 9 CARNIVORA MUSTELIDAE Vormela peregusna Alacasansar Ek 2 VU - - Ek 1 10 CARNIVORA URSIDAE Ursus arctos Boz ayı Ek 2 VU Ek 1 Ek 2 Ek 1 11 ERINACEOMORPHA ERINACEIDAE Erinaceus concolor Kirpi - LC - - Ek 1 12 LAGOMORPHA LEPORIDAE Lepus europaeus Bayağı tavşan Ek 3 LC - - Ek 3 13 RODENTIA CRICETIDAE Arvicola amphibius Avrupa su sıçanı - LC - - - 14 RODENTIA CRICETIDAE Microtus levis Güney sıçanı - LC - - - 15 RODENTIA CRICETIDAE Microtus lydius Batı Anadolu tarla faresi - LC - - - 16 RODENTIA CRICETIDAE Microtus hartingi Akdeniz tarla faresi - LC - - - 17 RODENTIA CRICETIDAE Mesocricetus brandti Türk hamsteri - NT - - - 18 RODENTIA CRICETIDAE Chionomys nivalis Avrupa kar sıçanı Ek 3 LC - - - 19 RODENTIA DIPODIDAE Allactaga williamsi Arap tavşanı - LC - - Ek 1 20 RODENTIA GLIRIDAE Dryomys laniger Kaya yediuyuru Ek 2 DD - - Ek 1 21 RODENTIA MURIDAE Apodemus flavicollis Sarı boyunlu orman faresi - LC - - - 22 RODENTIA MURIDAE Apodemus uralensis Ural orman faresi - LC - - - 23 RODENTIA MURIDAE Apodemus witherby Witherby faresi - LC - - - 7.3.2.5-8
ORDO FAMİLYA TÜR YAYGIN OLARAK KULLANILAN ADI BERN IUCN CITES 24 RODENTIA MURIDAE Meriones tristrami Çöl sıçanı - LC - - - 25 RODENTIA MURIDAE Mus macedonicus Tarla faresi - LC - - - 26 RODENTIA SCIURIDAE Sciurus vulgaris Kızıl sincap Ek 3 LC - - Ek 1 27 RODENTIA SCIURIDAE Sciurus anomalus Anadolu sincabı Ek 2 LC - Ek 4 Ek 1 28 RODENTIA SCIURIDAE Spermophilus xanthoprymnus Anadolu yer sincabı - NT - - Ek 1 29 RODENTIA SPALACIDAE Nannospalax xanthodon Körfare - DD - - - 30 RODENTIA SPALACIDAE Nannospalax leucodon Küçük körfare - DD - - - 31 SORICOMORPHA SORICIDAE Crocidura suaveolens Bahçe sivrifaresi Ek 3 LC - - - 32 SORICOMORPHA TALPIDAE Talpa europaea Avrupa köstebeği - LC - - - 33 SORICOMORPHA TALPIDAE Talpa levantis Akdeniz köstebeği - LC - - - 7.3.2.5-9
Türlerin sınıflandırılması, istasyon ve habitat bilgisi, koruma ve endemizm durumları ile duyarlılıkları, Ek 2.4 te sunulmuştur. Ayrıca örnekleme istasyonlarının haritaları Ek 1.3 te ve memelilerin fotoğrafları da Ek 2.4 te verilmiştir. 7.3.2.5.3. Güzergâh Boyunca Tespit Edilen Türler TANAP güzergâhı boyunca gözlemlenen türlerin illere göre dağılımı, aşağıda verilmiştir. ANKARA Ankara ili sınırları içerisinde 5 istasyonda memeli gözlemleri yapılmış ve bu istasyonların tamamında çeşitli memeli türleri tespit edilmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; E1.01 (Marnlı step), E1.2E (İran-Anadolu stebi) ve E2.5 (Step bölgesindeki çayırlıklar) tir. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.01: pestisit / kimyasal kirliliği; E1.2E: pestisit / kimyasal kirliliği ve otlatma; E2.5: otlatma. Bu istasyonlarda 3 ordo ve 6 familyaya ait 6 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-3). Tablo 7.3.2.5-3. Ankara ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 CARNIVORA Mustelidae Martes foina Ek 3 LC - - Ek 3 2 ERINACEOMORPHA Erinaceidae Erinaceus concolor - LC - - Ek 1 3 RODENTIA Muridae Meriones tristrami - LC - - - 4 RODENTIA Cricetidae Mesocricetus brandti - NT - - - 5 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 6 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 7 RODENTIA Sciuridae Spermophilus xanthoprymnus - NT - - Ek 1 IUCN Kırmızı Liste ye göre Spermophilus xanthoprymnus ve Mesocricetus brandti NT; Nannospalax xanthodon DD; Meriones tristrami, Erinaceus concolor ve Martes foina ise LC kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre Martes foina Ek 3 te bulunmaktadır. Gözlemlenen türlerden hiçbiri CITES ve Habitat Direktifi kategorilerinde yer almamaktadır. a göre, Ankara ilinde gözlemlenen Erinaceus concolor ve Spermophilus xanthoprymnus Ek 1 de; Martes foina ise Ek 3 te bulunmaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerden Mesocricetus brandti ve Spermophilus xanthoprymnus türlerinin duyarlılıkları orta seviyesinde iken, diğer türlerin duyarlılıkları düşük seviyesindedir. 7.3.2.5-10
Literatür analizine göre, Ankara il sınırları içerisinde proje güzergâhında potansiyel hedef tür tespit edilmemiştir. ARDAHAN Ardahan ili sınırları içerisinde 11 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmış ve bu istasyonlardan 9 tanesinde çeşitli memeli türleri gözlenmiştir. Ayrıca kompresör istasyonu 01 e (CST 01) yakın bir istasyonda da gözlemler gerçekleştirilmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; E2.1 (Kalıcı mezotrofik meralar ve otlatma sonrası çayırlıklar), E4.4 (Kalkerli alpin ve subalpin çayırlık), G1.A (Mezo ve ötrofik [Quercus], [Carpinus], [Fraxinus], [Acer], [Tilia], [Ulmus] vb ormanlık), G1.9 (Nehir bulunmayan [Betula], [Populus tremula] veya [Sorbus aucuparia] ormanlık), G3.4 (Tayganın güneyindeki [Pinus sylvestris] ormanlığı), G3.F (Yüksek derecede yapay konifer plantasyonu) ve G5.1 (Ağaç sırası) dir. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E2.1: çayır, mera ve diğer açık alanlarda büyüyen yabani otların kesimi; E4.4: altyapı (yol, baraj, elektrik ve boru hatları) ve çayır, mera ve diğer açık alanlarda büyüyen yabani otların kesimi; G1.9 ve G5.1: kütük plantasyonu; G1.A: pestisit / kimyasal kirliliği ve otlatma; G3.4: altyapı (yol, baraj, elektrik ve boru hatları); G3.F: ağaçlandırma. Saha çalışmaları sonucunda, 5 ordo ve 7 familyaya ait 7 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-4). Tablo 7.3.2.5-4. Ardahan ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 ARTIODACTYLA Cervidae Capreolus capreolus Ek 3 LC - - Ek 1 2 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 3 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 4 RODENTIA Cricetidae Chionomys nivalis Ek 3 LC - - - 5 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 6 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 7 RODENTIA Sciuridae Sciurus vulgaris Ek 3 LC - - Ek 1 8 SORICOMORPHA Talpidae Talpa levantis - LC - - - IUCN e göre Nannospalax xanthodon DD; Capreolus capreolus, Chionomys nivalis, Talpa levantis, Sciurus vulgaris, Vulpes vulpes ve Lepus europaeus ise LC kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre güzergâhta tespit edilen memeli türlerinden Capreolus capreolus, Chionomys nivalis, Sciurus vulgaris ve Lepus europaeus Ek 3 te; Vulpes 7.3.2.5-11
vulpes CITES e göre yine Ek 3 kategorisinde yer almaktadır. Gözlemlenen türlerin hiçbiri Habitat Direktifi kategorilerinde bulunmamaktadır. a göre, Capreolus capreolus ve Sciurus vulgaris Ek 1 de; Lepus europaeus ve Vulpes vulpes ise Ek 3 te bulunmaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen bütün türlerin duyarlılıkları düşük seviyesindedir. Literatür analizine göre, Prometheomys schaposchnikowi ve Capra aegagrus Ardahan ili sınırları içerisinde yayılış göstermektedir (Çolak et al., 1999 13 ; Krystufek and Vohralik, 2005 14, Khorozyan ve ark., 2009 15 ). Fakat bu bilgi, tüm Ardahan ilini kapsamaktadır, saha çalışmaları boyunca proje güzergâhında bu türler ve bu türlere uygun üreme habitatları gözlenmemiştir. BALIKESİR Balıkesir ili sınırları içinde 2 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmış, istasyonların tamamında memeli türleri gözlenmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; E1.22 ([Festucion valesiacae] hâkim kurak alt kıtasal step çayırlık) ve F5.3 (Yalancı maki) tür. Bu habitatlarda başlıca tehdit faktörü, otlatmadır. Balıkesir il sınırları içerisinde 2 istasyonda 3 ordo ve 5 familyaya ait 7 tür tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-5). Tablo 7.3.2.5-5. Balıkesir ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 CARNIVORA Mustelidae Martes foina Ek 3 LC - - Ek 3 2 CARNIVORA Mustelidae Meles meles Ek 3 LC - - Ek 2 3 CARNIVORA Mustelidae Mustela nivalis Ek 3 LC - - Ek 2 4 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 5 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 6 RODENTIA Cricetidae Microtus lydius - LC - - - 7 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - IUCN e göre Nannospalax xanthodon DD; Lepus europaeus, Microtus lydius, Martes foina, Meles meles, Mustela nivalis ve Vulpes vulpes ise LC kategorisinde yer almaktadır. 13 ÇOLAK, E., YİĞİT, N., SÖZEN, M. AND VERİMLİ, R., 1999. A study on Morphology and Karyology of Prometheomys schaposchnikovi Satunin, 1901 (Mammalia: Rodentia) in Turkey, Tr. J. of Zoology, 23 415-42. 14 KRYSTUFEK, B. and VOHRALIK, V., 2005. Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia I: Scuidae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Zgodovinsko drustvo za juzno Primorsko Znanstveno-raziskovalno sredisce Republike Slovenije Koper, 372 pp. 15 KHOROZYAN, I. ve ark., 2009. Ermeni yaban koyunu (Ovis orientalis gmelini Blyth) ve Ermenistan'da Yaban Keçisi (Capra aegagrus Erxleben) için Koruma Stratejisi. Kafkasya da global tehdit altında olan türlerin korunması ve durumu. Kafkasya Hotspot 2004-2009 daki CEPF Biyo çeşitlilik yatırımları. Editör: Nugzar Zazanashvili ve David Mallon. 7.3.2.5-12
Bern Sözleşmesi ne göre güzergâhta tespit edilen memeli türlerinden Lepus europaeus, Martes foina, Meles meles ve Mustela nivalis Ek 3 te yer almaktadır. Gözlemlenen türlerden Vulpes vulpes CITES e göre Ek 3 kategorisinde yer alırken, türlerin hiçbiri Habitat Direktifi kategorilerinde yer almamaktadır. a göre, Balıkesir ilinde gözlemlenen Meles meles ve Mustela nivalis Ek 2 de; Lepus europaeus, Martes foina ve Vulpes vulpes ise Ek 3 te yer almaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerin duyarlılıkları düşük seviyesindedir. Literatür çalışmalarına göre, Balıkesir il sınırları içerisinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür tespit edilmemiştir. BAYBURT TANAP güzergâhının bu kısmında saha çalışması yapılmamıştır. Literatür çalışmalarına göre, Bayburt il sınırları içinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür tespit edilmemiştir. BİLECİK Bilecik ili sınırları içerisinde 1 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Bu istasyonun yer aldığı habitat tipinin EUNIS kodu G1.3 (Akdeniz riparyan ormanı) tür. Bu habitat için belirlenen tehdit faktörü, ekin ekimidir. Bu istasyonda 1 ordo ve 2 familyaya ait 1 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-6). Tablo 7.3.2.5-6. Bilecik ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 2 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - IUCN e göre Nannospalax xanthodon DD kategorisinde yer alırken; Bern Sözleşmesi, CITES, Habitat Direktifi ve kategorilerinde yer almamaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türün duyarlılığı düşük seviyesindedir. Literatür çalışmalarına göre, Bilecik il sınırları içinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür tespit edilmemiştir. BURSA Bursa ili sınırları içerisinde 11 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmış ve bu istasyonların 9 tanesinde memeli türleri gözlenmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; G1.3 (Akdeniz riparyan ormanı), G1.7 (Termofil yaprak döken ormanlık), G3.5 ([Pinus nigra] ormanlık), G3.F (Yüksek derecede yapay konifer plantasyonu), G4.B (Karışık Akdeniz [Pinus] ve Termofil [Quercus] ormanlık) ve X18 (Ağaçlık step) dir. 7.3.2.5-13
Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: X18: otlatma; G1.7: otlatma ve ekin plantasyonu; G3.F: ağaçlandırma. TANAP güzergâhında, Bursa il sınırları içerisinde 6 ordo ve 10 familyaya ait 16 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-7). Tablo 7.3.2.5-7. Bursa ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 ARTIODACTYLA Suidae Sus scrofa - LC - - Ek 3 2 CARNIVORA Canidae Canis lupus Ek 2 LC Ek 1 Ek 5 Ek 1 3 CARNIVORA Mustelidae Martes foina Ek 3 LC - - Ek 3 4 CARNIVORA Mustelidae Meles meles Ek 3 LC - - Ek 2 5 CARNIVORA Mustelidae Vormela peregusna Ek 2 VU - - Ek 1 6 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 7 ERINACEOMORPHA Erinaceidae Erinaceus concolor - LC - - Ek 1 8 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 9 RODENTIA Muridae Apodemus flavicollis - LC - - - 10 RODENTIA Muridae Apodemus uralensis - LC - - - 11 RODENTIA Muridae Apodemus witherby - LC - - - 12 RODENTIA Cricetidae Microtus levis - LC - - - 13 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 14 RODENTIA Muridae Mus macedonicus - LC - - - 15 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 16 RODENTIA Sciuridae Sciurus anomalus Ek 2 LC - Ek 4 Ek 1 17 SORICOMORPHA Talpidae Talpa levantis - LC - - - IUCN e göre Nannospalax xanthodon DD; Vormela peregusna VU; Apodemus flavicollis, Apodemus uralensis, Apodemus witherby, Martes foina, Microtus levis, Sciurus anomalus, Erinaceus concolor, Vulpes vulpes, Mus macedonicus, Talpa levantis, Canis lupus, Lepus europaeus, Meles meles ve Sus scrofa ise LC kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre ise Canis lupus, Vormela peregusna ve Sciurus anomalus Ek 2 de; Meles meles, Martes foina ve Lepus europaeus Ek 3 te bulunmaktadır. Gözlemlenen türlerden Canis lupus CITES e göre Ek 1 kategorisinde yer almakta iken; Habitat Direktifi ne göre Sciurus anomalus Ek 4, Canis lupus ise Ek 5 kategorisinde yer almaktadır. a göre, Erinaceus concolor, Canis lupus, Vormela peregusna, Sciurus anomalus Ek 1 de; Meles meles Ek 2 de; Martes foina, Sus scrofa, Lepus europaeus ve Vulpes vulpes ise Ek 3 te bulunmaktadır. 7.3.2.5-14
Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerden Vormela peregusna nın duyarlılığı yüksek iken, diğer türlerin duyarlılığı orta seviyesindedir. Masabaşı çalışmalarına göre, Bursa il sınırları içerisinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür tespit edilmemiştir. ÇANAKKALE Çanakkale ili sınırları içerisinde 15 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmış ve bu istasyonların 7 tanesinde memeli türleri gözlenmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; B2.2 (Gel-git çizgisi üzerindeki bitkisiz, hareketli, çakıllı plaj), B3.3 (Angiospermli kayalık uçurum, kaya tabakaları ve sahiller), E1.22 ([Festucion valesiacae] hâkim kurak alt kıtasal step çayırlık), E3.4 (Nemli ya da ıslak ötrofik ve mezotrofik çayırlık) ve G3.F (Yüksek derecede yapay konifer plantasyonu) dir. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.22: pestisit / kimyasal kirliliği; E3.4: otlatma; G3.F: ağaçlandırma. Bu istasyonlarda, 3 ordo ve 4 familyaya ait 5 tür tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-8). Tablo 7.3.2.5-8. Çanakkale ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 ARTIODACTYLA Suidae Sus scrofa - LC - - Ek 3 2 CARNIVORA Canidae Canis aureus - LC Ek 3 Ek 5 Ek 3 3 CARNIVORA Mustelidae Martes foina Ek 3 LC - - Ek 3 4 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 5 ERINACEOMORPHA Erinaceidae Erinaceus concolor - LC - - Ek 1 TANAP Projesi güzergâhında belirlenen memeli türlerinin tamamı, IUCN e göre LC kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre Martes foina Ek 3 te bulunmaktadır. Gözlemlenen türlerden Canis aureus ve Vulpes vulpes, CITES e göre Ek 3 kategorisinde bulunmaktadır. Canis aureus Habitat Direktifi ne göre Ek 5 kategorisinde yer almaktadır. a göre Erinaceus concolor Ek 1 de, Sus scrofa, Martes foina, Canis aureus ve Vulpes vulpes ise Ek 3 te yer almaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, Çanakkale de belirlenen türlerin tamamının duyarlılığı düşük seviyesindedir. 7.3.2.5-15
Literatür çalışmalarına göre, Spermophilus citellus ve Myomimus roachi türleri, Çanakkale il sınırları içine dağılış göstermektedir (Filippucci and Kotsakis, 1995 16 ; Krystufek and Vohralik, 2005 17 ). Fakat bu bilgi, tüm Çanakkale ilini kapsamaktadır, saha çalışmaları boyunca proje güzergâhında bu türler ve bu türlere uygun üreme habitatları gözlenmemiştir. EDİRNE Edirne ili sınırları içerisinde 8 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmış ve bu istasyonların tamamında memeli türleri gözlemlenmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; G1.3 (Akdeniz riparyan ormanı), E1.22 ([Festucion valesiacae] hâkim kurak alt kıtasal step çayırlık), G2.1 (Akdeniz her dem yeşil [Quercus] ormanlık), G3.75 ([Pinus brutia] ormanı) ve G3.F (Yüksek derecede yapay konifer plantasyonu) dir. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.22: ekin ekimi; G2.1: otlatma; G3.75: yakacak olarak odun ve kömür üretimi; G3.F: ağaçlandırma. Edirne ili sınırları içerisinde, 5 ordo ve 6 familyaya ait 6 tür tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-9). Tablo 7.3.2.5-9. Edirne ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 ARTIODACTYLA Suidae Sus scrofa - LC - - Ek 3 2 CARNIVORA Mustelidae Martes foina Ek 3 LC - - Ek 3 3 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 4 RODENTIA Cricetidae Microtus hartingi - LC - - - 5 RODENTIA Spalacidae Nannospalax leucodon - DD - - - 6 SORICOMORPHA Talpidae Talpa europaea - LC - - - IUCN e göre, Nannospalax leucodon DD; Sus scrofa, Talpa europaea, Martes foina, Lepus europaeus ve Microtus hartingi ise LC kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre Martes foina ile Lepus europaeus Ek 3 te bulunmaktadır. Gözlemlenen türlerden hiçbiri CITES ve Habitat Direktifi kategorilerinde bulunmamaktadır. a göre, Edirne ilinde gözlemlenen Lepus europaeus, Martes foina ve Sus scrofa Ek 3 te yer almaktadır. 16 FILIPPUCCI, M.G.AND KOTSAKIS, T., 1995. Biochemical systematics and evolution of Gliridae. In: Filippucci M.G. (ed.) Proc. II Conf. on Dormice.-Hystrix, (n.s.) 6, (1-2) (1994): 77-97. 17 KRYSTUFEK, B. and VOHRALIK, V., 2005. Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia I: Scuidae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Zgodovinsko drustvo za juzno Primorsko Znanstveno-raziskovalno sredisce Republike Slovenije Koper, 372 pp. 7.3.2.5-16
Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerin tamamının duyarlılığı düşük seviyesindedir. Literatür çalışmalarına göre, Spermophilus citellus ve Myomimus roachi türleri, Edirne il sınırları içinde dağılış göstermektedir (Kurtonur ve Özkan, 1991 18, Krystufek, 1996 19, Çolak & Özkurt, 2002 20, Krystufek ve Vohralik, 2005 21 ). Fakat bu bilgi, tüm Edirne ilini kapsamaktadır, saha çalışmaları boyunca proje güzergâhında bu türler ve bu türlere uygun üreme habitatları gözlenmemiştir. ERZİNCAN Erzincan ili sınırları içerisinde 14 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmış ve bu istasyonların 11 tanesinde memeli türleri gözlenmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; E1.2B (Serpantin step), E1.2E (İran-Anadolu stebi), G3.4 (Tayganın güneyindeki [Pinus sylvestris] ormanlığı), G3.F (Yüksek derecede yapay konifer plantasyonu) ve X18 (Ağaçlık step) dir. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.2B ve G3.F: ağaçlandırma; E1.2E: otlatma; G3.4: yakacak olarak odun ve kömür üretimi; X18: ekin plantasyonudur. Bu istasyonlarda 2 ordo ve 6 familyaya ait 5 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-10). Tablo 7.3.2.5-10. Erzincan ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 CARNIVORA Mustelidae Martes foina Ek 3 LC - - Ek 3 2 CARNIVORA Ursidae Ursus arctos Ek 2 VU Ek 1 Ek 2 Ek 1 3 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 4 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 5 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 6 RODENTIA Sciuridae Spermophilus xanthoprymnus - NT - - Ek 1 IUCN e göre, Nannospalax xanthodon DD; Martes foina ve Vulpes vulpes LC; Ursus arctos VU; Spermophilus xanthoprymnus ise NT kategorisinde yer almaktadır. 18 KURTONUR, C.; ÖZKAN, B., 1991. New Records of Myomimus roachi (Bate, 1937) From Turkish Tharace (Mammalia: Rodentia: Gliridae), Senckenbergiana Biol., 71: 239-244. 19 KRYSTUFEK, B., 1996, Phenetic variation in the European soulik, Spermophilus citellus (Mammalia:Rodentia), Bonn. Zool. Beitr., 46 (1-4): 93-109. 20 ÇOLAK, R., ÖZKURT, Ş., 2002. Electrophoretic comparison of blood-serum proteins of Spermophilus citellus and Spermophilus xanthoprymnus (Mammalia: Rodentia) in Turkey. Zoology in the Middle East, 25, 5 8. 21 KRYSTUFEK, B. and VOHRALIK, V., 2005. Mammals of Turkey and Cyprus. Rodentia I: Scuidae, Dipodidae, Gliridae, Arvicolinae. Zgodovinsko drustvo za juzno Primorsko Znanstveno-raziskovalno sredisce Republike Slovenije Koper, 372 pp. 7.3.2.5-17
Bern Sözleşmesi ne göre Ursus arctos Ek 2 de; Martes foina Ek 3 te; CITES e göre ise Ursus arctos Ek 1; Vulpes vulpes Ek 3 te bulunmaktadır. Ursus arctos, Habitat Direktifi ne göre Ek 2 kategorisinde yer almaktadır. a göre, Ursus arctos ve Spermophilus xanthoprymnus Ek 1 de; Vulpes vulpes ve Martes foina ise Ek 3 te yer almaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerden Spermophilus xanthoprymnus un duyarlılığı orta, Ursus arctos un duyarlılığı yüksek iken diğer türlerin duyarlılığı düşük seviyesindedir. Masabaşı çalışmalarına göre, Dryomys laniger türü, Erzincan il sınırları içinde dağılış göstermektedir (Mursaloğlu, 1973 22 ). Fakat bu bilgi, tüm Erzincan ilini kapsamaktadır, saha çalışmaları boyunca proje güzergâhında bu tür ve bu türe uygun üreme habitatları gözlenmemiştir. ERZURUM Erzurum ili sınırları içerisinde 12 istasyonda memeli türlerinin tespitine yönelik çalışmalar yapılmış ve bu istasyonların 11 tanesinde memeli türleri gözlenmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları E4.4 (Kalkerli alpin ve subalpin çayırlık), E3.4 (Nemli ya da ıslak ötrofik ve mezotrofik çayırlık), E1.2E (İran- Anadolu stebi) ve G1.3 (Akdeniz riparyan ormanı) tür. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.2E: otlatma ve pestisit / kimyasal kirliliği; E3.4: pestisit / kimyasal kirliliği, çayır, mera ve diğer açık alanlarda büyüyen yabani otların kesimi; E4.4: çayır, mera ve diğer açık alanlarda büyüyen yabani otların kesimi. TANAP güzergâhı boyunca, 4 ordo ve 10 familyaya ait 12 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-11). Tablo 7.3.2.5-11. Erzurum ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 ARTIODACTYLA Suidae Sus scrofa - LC - - Ek 3 2 CARNIVORA Canidae Canis lupus Ek 2 LC Ek 1 Ek 5 Ek 1 3 CARNIVORA Mustelidae Mustela nivalis Ek 3 LC - - Ek 2 4 CARNIVORA Ursidae Ursus arctos Ek 2 VU Ek 1 Ek 2 Ek 1 5 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 6 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 7 RODENTIA Cricetidae Arvicola amphibius - LC - - - 8 RODENTIA Gliridae Dryomys laniger Ek 2 DD - - Ek 1 22 MURSALOĞLU, B., 1973. New records for Turkish Rodents (Mammalia) communications, (C: 17): 213-219. 7.3.2.5-18
9 RODENTIA Muridae Meriones tristrami - LC - - - 10 RODENTIA Cricetidae Mesocricetus brandti - NT - - - 11 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 12 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 13 RODENTIA Sciuridae Spermophilus xanthoprymnus - NT - - Ek 1 Ayrıca Erzurum da yapılması planlanan ana kamp sahasında da Vulpes vulpes türü tespit edilmiştir. IUCN e göre, Nannospalax xanthodon ve Dryomys laniger DD; Meriones tristrami, Arvicola amphibius, Lepus europaeus, Mustela nivalis, Canis lupus, Vulpes vulpes ve Sus scrofa LC; Ursus arctos VU; Spermophilus xanthoprymnus ve Mesocricetus brandti ise NT kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre Canis lupus, Ursus arctos ve Dryomys laniger Ek 2 de; Mustela nivalis ve Lepus europaeus ise Ek 3 te yer almaktadır. Gözlemlenen türlerden Ursus arctos ve Canis lupus CITES e göre Ek 1, Vulpes vulpes ise Ek 3 kategorisinde bulunmaktadır. Habitat Direktifi ne göre; Ursus arctos Ek 2; Canis lupus ise Ek 5 de yer almaktadır. a göre Canis lupus, Ursus arctos, Dryomys laniger ve Spermophilus xanthoprymnus Ek 1 de, Mustela nivalis Ek 2 de, Lepus europaeus, Vulpes vulpes ve Sus scrofa ise Ek 3 te yer almaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, Ursus arctos un duyarlılığı yüksek ; Mesocricetus brandti ve Spermophilus xanthoprymnus un duyarlılıkları orta seviyesinde, diğer türlerin düşük seviyesindedir. Masabaşı çalışmalarına göre, Dryomys laniger ve Capra aegagrus türleri, Erzurum ili sınırları içinde dağılış göstermektedir (Obuch, 2001 23, Khorozyan ve ark., 2009 24 ). Fakat bu bilgi, tüm Erzurum ilini kapsamaktadır, saha çalışmaları boyunca proje güzergâhında bu türler ve bu türlere uygun üreme habitatları gözlenmemiştir. ESKİŞEHİR Eskişehir ili sınırları içerisinde 5 istasyonda memeli gözlemleri yapılmıştır. Bu istasyonların hepsinde memeli türleri tespit edilmiştir. Ayrıca Eskişehir de yapılması planlanan 30 km lik yan kolda da 5 istasyonda memeli gözlemleri yapılmıştır. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; E1.01 (Marnlı step), E1.2E (İran-Anadolu stebi), G1.3 (Akdeniz riparyan ormanı) ve G1.7 (Termofil yaprak döken ormanlık) dir. 23 OBUCH, J., 2001. Dormice in the diet of owls in the Middle east, Trakya Univ. J. Sci. Res., Ser. B. 2 (2): 145 150. 24 KHOROZYAN, I. ve ark., 2009. Ermeni yaban koyunu (Ovis orientalis gmelini Blyth) ve Ermenistan'da Yaban Keçisi (Capra aegagrus Erxleben) için Koruma Stratejisi. Kafkasya da küresel tehdit altında olan türlerin korunması ve durumu. Kafkasya Hotspot 2004-2009 daki CEPF Biyo çeşitlilik yatırımları. Editör: Nugzar Zazanashvili ve David Mallon. 7.3.2.5-19
Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.01: ekin ekimi, otlatma ve sanayi; E1.2E ve G1.7: otlatma; G1.3: avlanma. Toplam 10 istasyonda, 3 ordo ve 7 familyaya ait 9 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-12). Tablo 7.3.2.5-12. Eskişehir ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 CARNIVORA Mustelidae Martes foina Ek 3 LC - - Ek 3 2 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 3 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 4 RODENTIA Muridae Apodemus flavicollis - LC - - - 5 RODENTIA Muridae Meriones tristrami - LC - - - 6 RODENTIA Cricetidae Mesocricetus brandti - NT - - - 7 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 8 RODENTIA Spalacidae Nannospalax leucodon - DD - - - 9 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 10 RODENTIA Sciuridae Spermophilus xanthoprymnus - NT - - Ek 1 IUCN e göre Nannospalax xanthodon ve Nannospalax leucodon DD; Lepus europaeus, Meriones tristrami, Apodemus flavicollis, Vulpes vulpes, Martes foina LC; Spermophilus xanthoprymnus ve Mesocricetus brandti ise NT kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre Martes foina ve Lepus europaeus Ek 3 te yer almaktadır. Gözlemlenen türlerden Vulpes vulpes CITES e göre Ek 3 kategorisinde yer alırken, türlerden hiçbiri Habitat Direktifi kategorilerinde yer almamaktadır. a göre, Spermophilus xanthoprymnus Ek 1 de; Lepus europaeus, Martes foina ve Vulpes vulpes ise Ek 3 te yer almaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerden Spermophilus xanthoprymnus ve Mesocricetus brandti nin duyarlılıkları orta, diğer türlerin ise düşük seviyesindedir. Literatür çalışmalarına göre, Eskişehir il sınırları içerisinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür bulunmamaktadır. GİRESUN TANAP güzergâhının bu kısmında saha çalışması yapılmamıştır. Literatür çalışmalarına göre, Giresun il sınırları içerisinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür tespit edilmemiştir. 7.3.2.5-20
GÜMÜŞHANE Gümüşhane ili sınırları içerisinde 4 istasyonda memeli gözlemleri yapılmış ve bu istasyonların hepsinde memeli türleri tespit edilmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; E1.2E (İran-Anadolu stebi), G1.3 (Akdeniz riparyan ormanı) ve G1.7 (Termofil yaprak döken ormanlık) dir. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.2E ve G1.7: otlatma; G1.3: pestisit / kimyasal kirliliği. Çalışmalar sonucunda 3 ordo ve 6 familyaya ait 7 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-13). Tablo 7.3.2.5-13. Gümüşhane ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 CARNIVORA Canidae Canis lupus Ek 2 LC Ek 1 Ek 5 Ek 1 2 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 3 RODENTIA Muridae Apodemus flavicollis - LC - - - 4 RODENTIA Cricetidae Arvicola amphibius - LC - - - 5 RODENTIA Cricetidae Mesocricetus brandti - NT - - - 6 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 7 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 8 RODENTIA Sciuridae Spermophilus xanthoprymnus - NT - - Ek 1 IUCN e göre Nannospalax xanthodon DD; Apodemus flavicollis, Arvicola amphibius, Lepus europaeus, Canis lupus LC; Spermophilus xanthoprymnus ve Mesocricetus brandti ise NT kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre Lepus europaeus Ek 3 te; Canis lupus Ek 2 de yer almaktadır. Gözlemlenen türlerden Canis lupus, CITES e göre Ek 1, Habitat Direktifi ne göre Ek 5 kategorisinde bulunmaktadır. a göre, Spermophilus xanthoprymnus ve Canis lupus Ek 1 de; Lepus europaeus ise Ek 3 te yer almaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerden Spermophilus xanthoprymnus ve Mesocricetus brandti türlerinin duyarlılıkları orta seviyesinde iken, diğer türlerin duyarlılıkları düşük seviyesindedir. Literatür çalışmalarına göre, Gümüşhane il sınırları içerisinde, Capra aegagrus türü dağılım göstermektedir (Khorozyan ve ark., 2009 25 ). Fakat bu bilgi, tüm Gümüşhane ilini kapsamaktadır, saha çalışmaları boyunca proje güzergâhında bu tür ve bu türe uygun üreme habitatları gözlenmemiştir. 25 KHOROZYAN, I. ve ark., 2009. Ermeni yaban koyunu (Ovis orientalis gmelini Blyth) ve Ermenistan'da Yaban Keçisi (Capra aegagrus Erxleben) için Koruma Stratejisi. Kafkasya da global tehdit altında olan türlerin korunması ve durumu. Kafkasya Hotspot 2004-2009 daki CEPF Biyo çeşitlilik yatırımları. Editör: Nugzar Zazanashvili ve David Mallon. 7.3.2.5-21
KARS Kars ili sınırları içerisinde 10 istasyonda memeli gözlemleri yapılmış, bu istasyonların 8 tanesinde memeli türleri tespit edilmiştir. Bu istasyonların yer aldığı habitat tiplerinin EUNIS kodları; E1.2E (İran-Anadolu stebi), E3.4 (Nemli ya da ıslak ötrofik ve mezotrofik çayırlık), E4.4 (Kalkerli alpin ve subalpin çayırlık) ve G3.4 (Tayganın güneyindeki [Pinus sylvestris] ormanlığı) tür. Saha çalışmalarının gerçekleştirildiği habitatlar için tanımlanan ana tehdit faktörleri şunlardır: E1.2E ve E3.4: altyapı (yol, baraj, elektrik ve boru hatları); E4.4: altyapı (yol, baraj, elektrik ve boru hatları) ve çayır, mera ve diğer açık alanlarda büyüyen yabani otların kesimi; G3.4: kütük plantasyonu. Bu istasyonlarda, 4 ordo ve 8 familyaya ait 8 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-14). Tablo 7.3.2.5-14. Kars ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 ARTIODACTYLA Cervidae Capreolus capreolus Ek 3 LC - - Ek 1 2 ARTIODACTYLA Suidae Sus scrofa - LC - - Ek 3 3 CARNIVORA Canidae Canis lupus Ek 2 LC Ek 1 Ek 5 Ek 1 4 CARNIVORA Ursidae Ursus arctos Ek 2 VU Ek 1 Ek 2 Ek 1 5 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 6 RODENTIA Cricetidae Chionomys nivalis Ek 3 LC - - - 7 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 8 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - 9 RODENTIA Sciuridae Sciurus vulgaris Ek 3 LC - - Ek 1 IUCN e göre Nannospalax xanthodon DD; Sciurus vulgaris, Chionomys nivalis, Lepus europaeus, Canis lupus, Sus scrofa ve Capreolus capreolus LC; Ursus arctos ise VU kategorisinde yer almaktadır. Bern Sözleşmesi ne göre Canis lupus ile Ursus arctos Ek 2 de, Lepus europaeus, Capreolus capreolus, Sciurus vulgaris ve Chionomys nivalis ise Ek 3 te yer almaktadır. Gözlemlenen türlerden Canis lupus ve Ursus arctos, CITES e göre Ek 1 kategorisinde bulunmaktadır. Kars ta belirlenen türlerden Ursus arctos Habitat Direktifi ne göre Ek 2, Canis lupus ise Ek 5 kategorisinde yer almaktadır. a göre, Sciurus vulgaris, Ursus arctos, Canis lupus, Capreolus capreolus Ek 1 de; Lepus europaeus ve Sus scrofa ise Ek 3 te yer almaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türlerden Ursus arctos yüksek duyarlılığa sahipken, diğer türlerin duyarlılığı düşük seviyesindedir. 7.3.2.5-22
Literatür çalışmalarına göre, Kars il sınırları içerisinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür tespit edilmemiştir. KIRIKKALE Kırıkkale ili sınırları içerisinde 1 istasyonda memeli gözlemleri yapılmıştır. Bu istasyonun yer aldığı habitat tipinin EUNIS kodu G1.3 (Akdeniz riparyan ormanı) tür. Bu habitat tipinde tehdit faktörü olarak, pestisit / kimyasal kirliliği belirlenmiştir. Proje güzergâhında 1 ordo ve 2 familyaya ait 1 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-15). Tablo 7.3.2.5-15. Kırıkkale ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 2 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - Nannospalax xanthodon IUCN e göre DD kategorisinde yer almakta olup, Bern Sözleşmesi, CITES, Habitat Direktifi, kategorilerinde bulunmamaktadır. Yerel uzman görüşüne göre, belirlenen türün duyarlılığı düşük seviyesindedir. Literatür çalışmalarına göre, Kırıkkale il sınırları içerisinde, proje güzergâhında potansiyel hedef tür bulunmamaktadır. KIRŞEHİR Kırşehir ili sınırları içerisinde bir istasyonda memeli gözlemleri yapılmıştır. Bu istasyonun yer aldığı habitat tipinin EUNIS kodu; E1.00 (Anadolu jipsli stebi) dır. Bu habitat tipinde tehdit faktörü olarak, pestisit / kimyasal kirliliği belirlenmiştir. Bu istasyonda 4 ordo ve 5 familyaya ait 4 tür ve 1 cins tespit edilmiştir (Tablo 7.3.2.5-16). Tablo 7.3.2.5-16. Kırşehir ilinde proje güzergâhı boyunca belirlenen memeli türleri 1 CARNIVORA Canidae Vulpes vulpes - LC Ek 3 - Ek 3 2 ERINACEOMORPHA Erinaceidae Erinaceus concolor - LC - - Ek 1 3 LAGOMORPHA Leporidae Lepus europaeus Ek 3 LC - - Ek 3 4 RODENTIA Cricetidae Microtus sp. - - - - - 5 RODENTIA Spalacidae Nannospalax xanthodon - DD - - - IUCN e göre Nannospalax xanthodon DD; Vulpes vulpes, Lepus europaeus, Erinaceus concolor ise LC kategorisinde yer almaktadır. 7.3.2.5-23