İPEKYOLU KALKINMA AJANSI YÖNETİM KURULU İTALYA ÇALIŞMA ZİYARETİ

İPEKYOLU KALKINMA AJANSI YÖNETİM KURULU İTALYA ÇALIŞMA ZİYARETİ Milano Bologna 27 30 Mayıs 2014 1

İÇİNDEKİLER GENEL BİLGİLER 3 Ziyaret Programı Akışı 3 Ziyaretin Amacı ve Hedefleri 4 Ziyaret Edilen Kurum ve Kuruluşlar 4 Katılımcılar 5 LOMBARDIA 6 Milano 6 T.C. Milano Ticaret Ataşeliği 8 T.C. Milano Başkonsolosluğu 10 Euro-Med Development Centre (EMDC) 12 EMILIA ROMAGNA 14 Bologna 16 Ervet / Aster / Sprint-ER 18 Saha Gezisi: Interporto Bologna 26 BioAgriCoop 29 SONUÇ ve DEĞERLENDİRME 31 2

GENEL BİLGİLER Lombardia Bölgesi, İtalya Emilia Romagna Bölgesi, İtalya İpekyolu Kalkınma Ajansı (İKA) 2014 yılı çalışma programı kapsamında, bölgesel kalkınmanın başarılı örneklerinin teknik bağlamda incelenmesi amacıyla İtalya'nın kalkınmış bölgelerine bir çalışma ziyareti gerçekleştirilmesi planlanmıştır. Buna göre, İpekyolu Kalkınma Ajansı Yönetim Kurulu üyelerinden 5 üye ile Ajans icra teşkilatından genel sekreter ve 2 uzmanın katılımı ile birlikte İtalya'da bulunan Emilia Romagna ve Lombardia bölgelerine bir çalışma ziyaretinde bulunulmuştur. Çalışma ziyareti kapsamında Milano, Bologna kentleri ziyaret edilmiştir. Ziyaret Programı Akışı ZAMAN ŞEHİR FAALİYET ZİYARET NOKTALARI 27 MAYIS 2014, SALI Gidiş Gaziantep 09:30 Gaziantep Havaalanında Buluşma 09:30 10:00 Bagaj Teslim İşlemleri Gaziantep İstanbul 10:50 12:25 Gaziantep İstanbul Uçuşu İstanbul Milano 15:40 17:40 İstanbul Milano Malpensa Uçuşu Milano 18:30 19:30 Milano'ya gidiş ve otele yerleşme Milano'da konaklama 28 MAYIS 2014, ÇARŞAMBA I.GÜN 10:00 10:45 Milano Ticaret Ataşeliği ile görüşme Milano 11:00 11:45 Milano Başkonsolosluğu ile görüşme 12:00 14:30 Rehberli Milano Turu 15:00 17:00 Promos Yatırım Ajansı ziyareti Milano da konaklama 29 MAYIS 2014, PERŞEMBE 3

II.GÜN Milano 07:00 Otelden Çıkış (check out) Milano Bolonya 07:00 09:30 Milano Bolonya transferi 09:30 10:00 Otele yerleşme Bolonya 10:00 13:00 ERVET, ASTER ve Sprint ER ziyareti 14:30 17:00 Saha ziyareti Bolonya da konaklama 30 MAYIS 2014, CUMA III.GÜN 10:00 15:00 Rehberli Bolonya Turu Bolonya 16:00 17:30 BioAgriCoop (Organik Tarım) ziyareti Bolonya da konaklama Ziyaretin Amacı ve Hedefleri Bölgesel kalkınma ve kümelenme literatüründe en başarılı bölgelerden kabul edilen ve üretim yapısı ile sosyal yapısı TRC1 Bölgesi'ne oldukça benzeyen Lombardia ve Emilia Romagna bölgeleri, İKA tarafından yerinde ziyaret edilerek bölgenin başarısının altında yatan nedenler ilgili kurum ve kuruluşlarca yerinde görüşülmesi planlanmıştır. Bu bağlamda, yatırım ve iş geliştirme alanında iyi bir potansiyele sahip bölgede yer alan kalkınma ajansları başta olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşların, bölgesel kalkınma alanındaki deneyimlerinden faydalanılması, Yönetim Kurulu üyeleri ve uzmanların kalkınma konusundaki perspektiflerine katkı sağlanması ve bölgesel kalkınma hususunda Ajansı, kurumsal kapasitesinin artırılması amaçlanmıştır. Sonuç olarak, gerçekleştirilen ziyaretler çerçevesinde ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirlikleri geliştirilerek, bölgemizde yer alan özel sektör temsilcileri ve diğer paydaşların çalışmalarına katkı sağlanması planlanmıştır. Ziyaret Edilen Kurum ve Kuruluşlar 1. Milano Ticaret Ataşeliği 2. Milano Türkiye Başkonsolosluğu 3. Avrupa-Akdeniz KOBİ Kalkınma Merkezi (EMDC) 4. Emilia-Romagna Bölgesel Gelişim A.Ş. (ERVET) 5. Emilia-Romagna Bölgesi Teknoloji Gelişme Ajansı (ASTER) 6. Emilia Romagna Bölge Hükümeti Tek Durak Ofisi (SPRINT-ER) 7. Interporto Bologna SPA 8. BioAgriCoop 4

Katılımcılar 1. Sn. Fehmi Hüsrev KUTLU, Adıyaman Belediye Başkanı, İKA Yönetim Kurulu Üyesi 2. Sn. Hasan KARA, Kilis Belediye Başkanı, İKA Yönetim Kurulu Üyesi 3. Sn. Mehmet Salih ŞAHAN, Adıyaman İl Genel Meclisi Başkanı, İKA Yönetim Kurulu Üyesi 4. Sn. Mehmet Metin KARAKUŞ, Kilis İl Genel Meclisi Başkanı, İKA Yönetim Kurulu Üyesi 5. Sn. Mustafa USLU, Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı, İKA Yönetim Kurulu Üyesi 6. Sn. Dr. Bülent ÖZKAN, İKA Genel Sekreteri 7. Sn. Sezen GENÇ, İKA Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birim Başkanı 8. Sn. Vakkas KOCA, İKA Gaziantep Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü 9. Sn. Özlem OĞRAŞ, Tercüman-Rehber 5

LOMBARDIA Kuzey Batı İtalya'da bulunan Alpler ve Po nehri üzerinde olan bölge, İtalya'nın 1948 Anayasası ile kısmi bölgesel özerklik almış 20 bölgesinden birisidir. Başkenti Milano olan bölge, kuzey İtalya'nın en büyük şehrine sahiptir. Yüzölçümü 23.865 km 2 olan bölgede 12 il bulunmakla birlikte, bölgenin 2012 yılına ait toplam nüfusu 9.794.525' tir. Milano Milano, Lombardiya bölgesinin başkenti olmakla birlikte 2.370 km 2 'lik yüzölçümü ile İtalya'nın en büyük ikinci kenti ünvanına sahiptir. 2012 yılı şehir merkezi nüfusu 1.353.882 olan kentin metropolitan alan nüfusu yaklaşık 7,5 milyondur. Bu metropoliten bölgenin yüzölçümü Italya'da en büyük metropolitan alan olmakla birlikte nüfus bakımından da Avrupa'nın en büyük metropolleri arasında yer almaktadır. Ana gelir kaynakları otomotiv, tekstil ve moda sektörleri olan şehir, Avrupa'nın en gelişmiş ve en zengin şehirlerinden biridir. Bununla birlikte şehir, sahip olduğu dünyanın en büyük Gotik tarzdaki katedrali Duomo di Milano, dünyanın en eski alışveriş merkezlerinden biri olan Galleria Vittorio Emanuele II, dünyanın en büyük tiyatro binalarından La Scala ve UNESCO Dünya Kültürel Mirasları listesinde yer alan Dominiken Santa Maria della Gracia Manastiri yemekhane duvari uzerindeki Leonardo Da Vinci'nin "Son Aksam Yemegi Tablosu" ile turizm sektörü açısından da diğer İtalyan kentleri gibi önemli bir gelire ev sahipliği yapmaktadır. Avrupa'da yer alan önemli ticaret merkezlerinden kabul edilen Milano, uluslararası fuarlar kapsamında onbinlerce işadamını her yıl ağırlamakta ve geçmişten gelen ticaret kültürü sayesinde finans sektöründe de oldukça gelişmektedir. Bununla birlikte, Expo 2015'e ev sahipliği yapacak olan Milano, dünyanın her yerinden gelecek olan onbinlerce firma ve 6

yüzbinlerce ziyaretçiyi başarılı bir şekilde ağırlamak için planlı bir şekilde hazırlıklarına devam etmektedir. Duomo Meydanı, Milano Eski Alış Veriş Merkezi, Milano 7

T.C. Milano Ticaret Ataşeliği Görüşme Tarihi : 28 Mayıs 2014 Çarşamba Görüşme Saati : 10:00-11:00 Görüşme Adresi : Via Cesare Battisti, 8 20122 Milano Görüşülen Kişiler : Sn. Semine UYGUN (Ticaret Ataşesi) Sn. M. Burak YILMAZ İtalya çalışma ziyaretinin ilk toplantısı olan söz konusu görüşmede Ticaret Ataşesi Sn. Semine UYGUN tarafından bölgedeki ticari faaliyetler hakkında gelen heyete bilgi verilmiştir. Aynı şekilde, İpekyolu Kalkınma Ajansı ve TRC1 Bölgesi hakkında genel bilgiler de Ajans Yönetim Kurulu üyelerince görüşme esnasında ifade edilmiştir. Milano Ticaret Ateşeliği, Milano Yapılan görüşmede, Milano Ticaret Ataşeliği'nin, başkenti Milano olan Lombardiya bölgesinde, Türkiye ile olan ticari faaliyetlerin izlenmesiyle birlikte Türkiye'nin ekonomik çıkarlarının korunması doğrultusunda iki ülke arasında ticari anlaşmaların yapılmasında önemli bir rol üstlendiği vurgulanmıştır. Lombardia bölgesinin ve genel itibarıyla kuzey İtalya'nın gelişmiş sanayi, ticaret ve kentleşme altyapısının bölgenin gelişmesindeki en önemli faktörler 8

olduğu belirtilmiştir. Bununla birlikte ekonominin KOBİ'ler etrafında şekillendiği ve KOBİ'lerin oldukça güçlü kurumsal yapılara sahip olduğu ifade edilmiştir. İtalya'da yer alan tüketicilerin "Made in Italy" konseptine önem verdiği ve bu bağlamda firmaların İtalya'da üretimlerini gerçekleştirmelerine özen gösterdikleri vurgulanmıştır. Türkiye ile ekonomik ve ticari ilişkilerin son 20 yılda oldukça geliştiği ve günümüzde bazı İtalyan firmaların Türk firmalar tarafından satın alındığı ve her geçen gün İtalyan ve Türk firmalar ile işbirliklerinin arttığı ifade edilmiştir. Bu kapsamda, Arçelik, Beko, Vestel, Boru-san, bazı organik tarım ve tekstil firmalarının İtalya'da üretim yapma amacıyla yer seçmeleri örnek olarak gösterilmiş ve 1000'e yakın İtalyan firmasının da Türkiye'de yatırım yaptığı ifade edilmiştir. Bölgede ayakkabı ve deri mamülleri, seramik, inşaat, mermer ve makine imalatı konusunda ihtisaslaşma olduğu ifade edilerek Türkiye'den gelen yatırımcılara ofis, mağaza ve depo yatırımları hususlarında teşvikler olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, Ataşelik tarafından bölgede faaliyet göstermek ve gerçekleştirilen fuarlara katılım sağlamak isteyen Türk firmalara teknik destek sağlandığı ve bilgilendirme yapıldığı ifade edilmiştir. Son olarak, işbirliklerinin artması amacıyla firmaların fuarlara katılım sağlamasının önemli olduğu, özellikle mermer fuarı, mobilya fuarı ve yenilenebilir enerji alanlarındaki fuarlara iştirak edilmesi gerektiği tavsiye edilmiştir. Ataşelik İle Gerçekleştirilebilecek Muhtemel İşbirlikleri: TRC1 Bölgesi'nde yer alan ve İtalya'daki firmalarla işbirliği yapmayı planlayan firmaların tespit edilmesi ve bu firmaların İtalya pazarına girmesi konusunda Ataşelik'ten danışmanlık alınması, TRC1 Bölgesi'nde yatırım yapmayı planlayan İtalyan firmalarının tespit edilmesi ve bu firmaların yatırımlarının yönlendirilmesi, konularında birlikte çalışılabileceği düşünülmektedir. 9

T.C. Milano Başkonsolosluğu Görüşme Tarihi : 28 Mayıs 2014 Çarşamba Görüşme Saati : 11:00-12:00 Görüşme Adresi : Via Fatebenefratelli No.3, Milano Görüşülen Kişiler : Sn. Aylin SEKİZKÖK (Başkonsolos) İtalya çalışma ziyaretinin ikinci görüşmesi Milano Başkonsolosu Sn. Aylin SEKİZKÖK ile 28 Mayıs tarihinde gerçekleştirilmiştir. Görüşmede, tüm Kuzey İtalya yı kapsayan Başkonsolosluk görev alanı içinde toplamda 8 adet bölge yer aldığı (Lombardia, Emilia-Romagna, Liguria, Friuli-Venezia-Giulia, Piemonte, Trentino Alto-Adige, Marche, Valle d Aosta ve Veneto) ve söz konusu bölgelerde varolan ticari ve sosyal faaliyetlerin koordinasyonunun Başkonsolosluk tarafından gerçekleştirildiği ifade edilmiştir. Başkonsolosluğun faaliyet gösterdiği bölgenin İtalya'nın en kalkınmış bölgesi olduğu ve sanayi, ticaret, lojistik, finans ve turizm sektörlerinde rekabetçi bir yapıya sahip olduğu belirtilmiştir. Başkonsolos ile gerçekleştirilen görüşmede Türkiye'nin artık bir onur ülkesi olarak adledildiği ve bu vesileyle Türk-İtalyan ortaklığı hususunda aşağıdaki konular bağlamında yapısal bir dönüşümün yaşandığı ifade edilmiştir: Türk-İtalyan şirketlerin orta ölçekli firmalarla ortaklık kurması, İtalyan yatırımcılar tarafından Türkiye'de gerçekleştirilen yatırımların artması, Türk sermayedarların İtalya'da gayri menkul sahipliliğinin artması (örneğin; Permak Şirketler Grubu'nun bir İtalyan adasını satın alması) Türk firmaların İtalyan markaları satın alması ve sermaye akışının hızlanması. Bununla birlikte, bölgede yaklaşık 30.000 vatandaşımızın yaşadığı ve ilgili vatandaşların İtalya'da barınma ve çalışma hususunda ihtiyaç duydukları her konuda Başkonsoloslukla birlikte çalıştıkları belirtilmiştir. Kuzey İtalya ile ilgili genel bilgiler öğrenildikten sonra, İpekyolu Kalkınma Ajansı faaliyetleri ve TRC1 Bölgesi'nin yapısı hakkında bilgiler Ajans Yönetim Kurulu üyelerince paylaşılmıştır. Son olarak, Ağustos ayında gerçekleştirilmesi planlanan Cumhurbaşkanlığı seçiminin gündemde olması dolayısıyla Başkonsolos Sn. SEKİZKÖK, gelen heyet ile bazı konuları istişare etmiştir. Bu kapsamda, Cumhurbaşkanlığı seçim sürecinin Avrupa'da gerçekleştirilmesi süreci hakkında Sn. SEKİZKÖK, heyet içerisinde yer alan eski Yüksek Seçim Kurulu üyelerinden olan Adıyaman Belediye Başkanı Sn. F. Hüsrev KUTLU'dan gerekli bilgileri bilgileri almıştır. Başkonsolosluk İle Gerçekleştirilebilecek Muhtemel İşbirlikleri: TRC1 Bölgesi'nde yer alan ticaret ve sanayi odaları ile işbirliklerinin geliştirilmesi konusunda Başkonsolosluk ile birlikte çalışılması, 10

Yatırım yapmayı planlayan İtalyan firmalara yönelik TRC1 Bölgesi'nin tanıtımı ile ilgili organizasyonlar düzenlenmesi konularında birlikte çalışılabileceği düşünülmektedir. Milano Başkonsolosluğu, Milano 11

Euro-Med Development Centre (EMDC) Görüşme Tarihi : 28 Mayıs 2014 Çarşamba Görüşme Saati : 15:00-17:00 Görüşme Adresi : Piazza Mercanti, 2 Görüşülen Kişiler : Sn. Andrea AGOSTINUCCI İtalya çalışma ziyareti kapsamında planlanan üçüncü görüşme "Avrupa-Akdeniz KOBİ Kalkınma Merkezi" temsilcisi Mr. AGOSTINUCCI ile Milano Ticaret Odası'nda gerçekleştirilmiştir. Akdeniz'e kıyısı olan Avrupa ülkeleri ve diğer Akdeniz ülkeleri arasında işbirliği faaliyetleri geliştirmek üzerine kurulan "Avrupa-Akdeniz KOBİ Kalkınma Merkezi", diğer bir ifadeyle Euro- Med Development Centre (EMDC), 2013 yılının Haziran ayında bir vakıf olarak doğmuştur. Merkezin kurucu üyeleri arasında İtalya Dış İşleri Bakanlığı, İtalya Ticaret Bakanlığı, Milano Ticaret Odası, Intesa Sanpaolo Bankası ve Türkiye'de Yapı Kredi Bankası ile birlikte çalışan UniCredit yer almaktadır. Merkezi Barselona'da olan kurum, 43 ülkede KOBİ'lere danışmanlık hizmeti vermektedir. EMDC, kamu kurum ve kuruluşları ile birlikte kamu niteliği taşıyan özel sektör temsilcileri ile anlaşmalar imzalayarak, KOBİ'lere uluslararasılaştırma ve ekonomik gelişme konularında finansal destek ve danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Bununla birlikte, ilgili firmalara kurumsal kapasite geliştirme ve firmalar arası teknoloji transferinin sağlanması hususlarında da çalışmalar yürütülmektedir. Söz konusu kurumun 4 ana faaliyeti mevcuttur: 1. Firmalara, olası potansiyel partnerler belirleyecek pazar araştırması yapılması, 2. İtalya ve partner ülkeler arasında önemli ortak ekonomik sektörlerin belirlenmesi, 3. Maksimum 10-15 firmanın gruplandırılması, 4. Gruplandırılan firmalar ile birlikte proje hazırlanması ve projeler kapsamında ihtiyaç duyulan danışmanlık hizmetlerinin Promos ve Euro-Med tarafından sağlanması. Hâlihazırda 19 ülkede yer alan toplamda 28 kurumla protokol imzalayan EMDC, Türkiye'de TOBB, KOSGEB, Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, İstanbul, Ankara ve İzmir Ticaret Odaları ile görüşmeler yapmaktadır. EMDC İle Gerçekleştirilebilecek Muhtemel İşbirlikleri: İtalya ile işbirliği yapma talebi olan firmalar ile TRC1 Bölgesi'ne yatırım yapmak isteyen İtalyan firmaların belirlenerek bilgi paylaşımının gerçekleştirilmesi, 12

Lombardia'da yer alan şirketler ile TRC1 Bölgesi'nde yer alan firmalar arasında eşleştirme faaliyetlerinin yapılmasına destek olunması, Lombardia'daki sektörel birlikler ile TRC1 Bölgesi tanıtım faaliyetleri yapılması, Türkiye'de yapılması planlanan görüşmeler neticesinde EMDC ile bölgedeki Ticaret ve sanayi Odaları İle Protokol İmzalanması konularında birlikte çalışılabileceği düşünülmektedir. Milano Ticaret Odası, Milano 13

EMILIA ROMAGNA 1970'lerden sonra değişen ve dönüşen dünya siyasal sistemi ve ekonomik yapı itibarıyla bölgelerin çoğu ekonomik bağlamda çökme tehlikesi geçirirken bazı bölgeler oldukça başarılı bir kalkınma portresi çizmiştir. Emilia-Romagna diğer bir ismiyle "üçüncü İtalya", bu bölgelerden biri olarak kalkınma literatüründe kabul görmüştür. Adriatik Denizine kıyısı olan bu bölge, sahip olduğu potansiyeller sayesinde doğal bir bölgesel endüstri kümesi olarak varlığını sürdürmekte ve başarısını köklü üretim yapısına dayandırmaktadır. İtalya'nın 20 bölgesinden olan ve yaklaşık 4,43 milyon nüfusa ve 20,447 km²'lik yüzölçümüne sahip bölgenin başkenti Bologna'dır. 2008 verilerine göre kişi başına düşen GSYH değeri 31.900 Avro olan ve Avrupa'nın en zengin bölgeleri arasında yer alan Emilia-Romagna'da tarım, sanayi ve turizm sektörleri oldukça gelişmiştir. Bölgedeki başat sektörler; gıda sanayi, mekanik ve otomotiv, seramik ve el sanatları, turizm tekstil, hazır giyim ve mobilya olarak sıralanmaktadır. 14

Bölgede Yer Alan Kentler: Piacenza, Parma, Reggio Emilia, Modena, Bologna, Ferrara, Ravenna, Forlì-Cesena, Rimini El sanatları ve küçük işletmelerin yoğun olduğu ve İtalya'nın en gelişmiş bölgesi kabul edilem Emilia Romagna, bölgesel kalkınmanın doğal olarak gerçekleştirildiği bir bölge olarak kabul edilmektedir. Söz konusu bölgenin başarısının temelleri: 1. Toplumun genlerine işlemiş tarihsel ve köklü üretim yapısı, 2. Küçük ve orta ölçekli firmaların sayıca fazlalığı, 3. KOBİ'lerin esnek üretim yapısı, 4. Pazar ve tüketici odaklı üretim yapısı, 5. Sektörel uzmanlaşma, 6. Dinamik rekabet ortamı, 7. Yenilik kapasitesinin yüksekliği, 8. KOBİ'lerin ve kamu kurumlarının kurumsal kapasitelerinin yüksekliği, 9. İşletmeler arası işbirliği kültürünün gelişmiş olması, 10. Güven ortamının varlığı, 11. Bilginin paylaşıldığı bir ortamın varlığı, 12. KOBİ'lerin buluştuğu ortak bir platformun varlığı (başarılı odalar), 13. Kamusal yapının özel sektörün önünü açan uygulamaları olması, 14. Yönetişimin başarılı bir şekilde uygulanması, olarak kalkınma literatüründe ifade edilmektedir. Kısacası, bölgede mevcut olan sosyal ve olumlu politik faktörlerin ekonomik gelişmeyi tetiklediği ve sonuç olarak bölgenin kalkındığı söylenebilir. Büyük ölçekli kamu ya da özel sektör yatırımlarından ziyade kalkınmanın iç dinamiklerle ve küçük ve orta ölçekli işletmelerin kümelenme mantığı ve ortak stratejiler geliştirerek bölgesel kalkınmayı sağladığı Kuzey İtalya bölgesel kalkınma ve kümelenme konularında TRC1 Bölgesi'ne benzer yapısı ile de uygun bir destinasyondur. Bölgede aşağıdaki sektörler ve kümelenmeler öne çıkmaktadır: 15

Motorlu araçlar Kimya ve petrokimya Enerji ve elektrik mühendisliği sistemleri Elektrikli ev gereçleri Uzay ve savunma teknolojileri Ateşli silahlar Moda ve tekstil Gıda ürünleri Bologna Bologna, Emilia-Romagna bölgesinde yer alan merkezi şehirlerden biridir. 2012 yılı şehir merkezi nüfusu 384.038 olan kentin metropolitan alan nüfusu yaklaşık 1 milyondur. Sahip olduğu yapı kimliği ve rengi dolayısıyla "Kızıl Şehir" olarak da anılan Bologna, sahip olduğu kırmızı tuğlalı binaları itibarıyla Orta Çağ mimarisinin örnekleriyle doludur. Avrupa'nın en eski üniversitesine de sahip olan bu kentin ünlü öğrencileri Dante, Erasmus ve Kopernik'tir. İtalya'nın en gelişmiş ve yaşam kalitesi yüksek kentlerinden olan Bologna sahip olduğu bu kentsel ekonomiyi geçmişten gelen sanayi üretimi, oldukça gelişmiş sosyal donatı alanları ve ülke genelinde yer alan karayolu ve demiryolu ulaşım ağlarının çapraz noktasında da bulunmasından kaynaklandığı söylenebilir. 16

Kent Merkezi, Bologna Piazza Maggiore Meydanı, Bologna 17

Piazza Maggiore Meydanı, Bologna Ervet / Aster / Sprint-ER Görüşme Tarihi : 29 Mayıs 2014 Perşembe Görüşme Saati : 10:00-13:00 Görüşme Adresi : Via Morgagni, 6-40122 Bologna Görüşülen Kişiler : Sn. Roberta Dall'olio (ERVET) Sn. Gianandrea ESPOSITO (ERVET) Sn. Viorika DISHNICA (ASTER) Sn. Camilla BOSI (SPRINT-ER) İtalya çalışma ziyaretinin dördüncü görüşmesi kapsamında ERVET (Emilia-Romagna Bölgesel Gelişme A.Ş.), ASTER (Emilia-Romagna Araştırma ve Teknoloji Transferi Ajansı) ve Sprint-ER (Emilia-Romagna Bölgesi Tek Durak Ofisi) kurumları ile mevcut kurumsal yapılar, Emilia-Romagna Bölgesi ile TRC1 Bölgesi'nin genel özellikleri, bölgesel kalkınma alanındaki 18

deneyimler, bölgesel planlama faaliyetleri, yatırımcı yönlendirme faaliyetleri, destek mekanizmaları ve kümelenme konuları görüşülmüştür. ERVET ERVET Avrupa Birliği, Uluslararası Bölgesel İşbirliği ve Sosyal Uyum Birim Yöneticisi ve aynı zamanda EURODA'da yönetim kurulu üyeliği görevi olan Sn. Roberta Dall'olio, toplantıyı yöneterek ERVET ve Emilia-Romagna hakkında bilgilendirmelerde bulunmuştur. Emilia-Romagna Bölgesi nde bölge planlama ve programlama, bölge içi işbirliği ve bölgesel gelişmeye yönelik faaliyetleri yürüten ERVET, 1973 yılında bölge yasası ile yarı kamu yarı özel statüde kurulmuş ve günümüzde kamu kurumu yapısına bürünmüştür. Ajansın görev tanımı 10 yılda bir revize edilmiş ve kurumun günümüzdeki temel fonksiyonu, bölgesel kalkınmanın gerçekleştirilmesi adına kümelenme çalışmalarını yürüten ve KOBİ'lere danışmanlık veren bir yapı haline gelmiştir. Bölgesel kalkınma ajansı statüsünde ve EURODA üyesi olan bu kurum aynı zamanda, bölgede işgücü kalitesinin artırılması için yatırımları yönlendirmeye çalışmaktadır. Yıllık bütçeleri ortalama 7-8 Milyon Avro olan kurumun bütçesi, sadece Ajans çalışmaları için kullanıldığı ve bu çalışmalar kapsamında finansal destek mekanizmalarının olmadığı belirtilmiştir. Kurumun, bölgenin düşünce kuruluşu olarak kalkınma alanında başarılı bir portre çizdiği söylenebilir. ERVET'in çalışma yapısına bakıldığında, kurumun 3 yıllık eylem planları yaparak tüm faaliyetleri 4 ana başlık altında uyguladığı görülebilir: 1. Bölgesel rekabet edebilirliğin artırılması 2. Ekonomik gelişmenin sağlanması 3. Turizm ve yeşil ekonomik büyümenin sağlanması 4. Avrupa Birliği bölgesel kalkınma fonunun güçlendirilmesi Ayrıca, yakın zamanda yapılan aşağıdaki 2 ana çalışma ile 2014 yılı faaliyetlerini sürdürmektedirler. 1. Emilia Romagna Bölgesi Refah Çalışması, 2. Kar Amacı Güden Firmalar ve Kar Amacı Gütmeyen Firmalar Arasında Sosyal Sorumluluk Projelerinin Geliştirilmesi. Söz konusu çalışmalar kapsamında özel sektör ve kamu ortaklığının yaygınlaştırılması ve bölgenin refah seviyesinin artırılması amaçlanmaktadır. Toplantı kapsamında gerçekleştirilen sunumlarda bölgenin gayrı safi yurtiçi hasılasının 141 Milyon Avro, kişi başına düşen gayrı safi yurtiçi hasılanın ise 32.000 Avro olduğu, bölgenin 2012 yılında 50 Milyar Avro ihracat gerçekleştirdiği ve bölgede işsizlik oranının % 5,7 olduğu 19

bilgisi paylaşılmıştır. Nüfusu 4,4 milyon olan Emilia-Romagna Bölgesi'nde toplamda 430.000 şirketin aktif olarak çalıştığı, bu şirketlerin 50.000 tanesinin üretim faaliyeti gösterdiği ve bölge üretiminin nerdeyse %97'sinin, çalışan sayısı 20'den az olan KOBİ'ler tarafından yapıldığı ifade edilmiştir. Bununla birlikte, firmaların sektör bazlı değil, değer zincirlerine göre kategorize edildiği ve bu vesileyle bölgede kooperatifçilik ve kümelenme faaliyetlerinin yaygın ve başarılı bir şekilde yürütüldüğü ifade edilmiştir. Örneğin tekstil makinaları makina sektörü yerine tekstil sektöründe, gıda boyas iseı kimya sanayinde değil, gıda sanayinde değerlendirilmekte ve çalışmalar bu kapsamda yürütülmektedir. Bununla birlikte, bölgede ihtisaslaşmış 6 adet teknoloji platformu olduğu, 10 mükemmeliyet merkezi, 38 adet araştırma labaratuvarı, 11 adet inovasyon ve teknoloji transfer ofisi, 23.000 araştırmacı ve sonuç olarak bölgenin ARGE yatırımlarında İtalya'da 3. sırada ve patent sayılarında ise ülke genelinde 1. sırada olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca 50 Milyar Avro ihracat rakamı ile ihracat rakamlarında ülkede 2. sırada, kişi başına düşen ihracat rakamlarında 1. sırada, kişi başına düşen GSYİH'da ülkede 1. sırada, kadın istihdam oranında 1. sırada ve hane halkı refah seviyesi sıralamasında 1. sırada olduğu belirtilmiştir. Söz konusu göstergeler bölgenin gelişmişlik seviyesini ortaya koymaktadır. Bölgede ön plana çıkan kümeler: Bölgenin toplam İhracatının % 64'ünü karşılayan Mekanik & Otomotiv Kümesi Bölgenin toplam İhracatının % 12'sini karşılayan Gıda Kümesi Bölgenin toplam İhracatının % 10'unu karşılayan Moda Kümesi Bölgenin toplam İhracatının % 8'ini karşılayan Seramik Kümesi Bölgede ön plana çıkan markalar: Mekanik & Otomotiv Sektörü'nde: Ferrari, Maserati, Lamborghini, Ducati, Tetrapack, GD, Sacmi, IMA, VM, Trevi Gıda Sektörü'nde: Barilla, Parmalat, Parmigiano Reggiano, Prosciutto di Parma Moda Sektörü'nde: Pollini, Furla, Piquadro, Testoni, Max Mara, Liu Jo Seramik Sektörü'nde: Marazzi, Iris, EmilCeramica Üretim sektöründe dikey ilişkilere sahip üretim zincirleri: Mekanik & Otomotiv Tarım ve gıda sanayi İnşaat Moda Sağlık, spa Toplantıda ERVET ve çalışmaları ile ilgili gerçekleştirilen ikinci sunumda genel olarak bölgedeki yatırım geliştirme faaliyetleri Sn. Gianandrea ESPOSITO tarafından katılımcılar ile paylaşılmıştır. Bölgede yer alan büyük firma ve markaların genel olarak yerel halka ait olduğu ve 20

son yıllarda bölge dışından sermaye sahiplerinin bölgede yatırım yaptıkları belirtilerek "Invest in Emilia-Romagna" isimli websitesi aracılığıyla da yatırımcılara ulaşıldığı ifade edilmiştir. Yatırımların yönlendirilmesi hususunda ERVET tarafından gerçekleştirilen çalışmalar: Yatırım alanları ile ilgili analiz çalışmalarının yapılması Yeni üretim alanlarının belirlenmesi Krizlerin aşılması için şirketlere destek verilmesi Bölgesel ekonomik sistemin uluslararasılaştırılması olarak özetlenmiştir. Bununla birlikte, ERVET tarafından ülke eşleşmeleri çalışmaları gerçekleştirildiği ve bu kapsamda bölgelerde kurumsal kapasite oluşturulması amacıyla Türkiye, Polonya, Macaristan ve Hırvatistan'a destek verildiği belirtilmiştir. Son olarak, bölge vergisinden muafiyet gibi konuları kapsayan yatırımlar bağlamında bölgesel bir yasa tasarısı çalışmasının olduğu ifade edilerek yatırım konusunda 2013 yılında en fazla yatırım çeken bölge ünvanını alan Emilia Romagna'nın bu başarısının dünyaca ünlü Financial Times dergisinde yayınlandığı bilgisi paylaşılmıştır. SPRINT-ER 1996 yılında Kalkınma Bakanlığı, Dış İşleri Bakanlığı ve Ticaret Odaları bünyesinde kurulan Sprint-ER, Emilia Romagna Bölgesi'nin kalkınması için üretilen bölgesel stratejileri ERVET ile birlikte çalışmaktadır. Sn. Camilla BOSI tarafından gerçekleştirilen sunumda, Emilia-Romagna bölgesi üretim yapısı, KOBİ destek mekanizmaları, yatırım tanıtım faaliyetleri, araştırma faaliyetleri, uluslararasılaşma stratejileri ve çeşitli fuar faaliyetleri konularında bilgi alınmıştır. Kurum faaliyetleri çerçevesinde ülke düzeyinde KOBİ'lere proje hazırlama, hükümet faaliyetlerine katılım ve katkı sağlama, endüstriyel araştırma ağının uluslararasılaştırılması ve Bölge üniversiteleri ile birlikte eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinin yer aldığı belirtilmiştir. Ağırlıklı olarak KOBİ'lerin uluslararasılaştırılması konusunda çalıştığı ifade edilen SPRINT-ER'in faaliyetleri aşağıdaki gibi özetlenmiştir: Bilgi ve danışmanlık hizmetleri sağlanması, KOBİ'lere finansman sağlanması, Yerel ve uluslararası ağ ve bağlantılar konusunda danışmanlık verilmesi, Uluslararası yatırımcılara danışmanlık hizmetleri verilmesi, Hedef ülke ve pazarlar konusunda tanıtım faaliyetleri gerçekleştirilmesi. Banka, üniversite, odalar, uluslararası kurumlar ve sektör uzmanları ile çalışan kurumun gerçekleştirdiği faaliyetlerin ana amacının firmalara sistem oluşturmak, büyümeyi ve iharacatı artırmak, uluslararası pazarda pay artırmak, bölgesel rekabet edebilirliği artırmak ve bölge girişimciliğini artırmak olduğu ifade edilmiştir. 21

Bununla birlikte promosyon ve tanıtım programları tasarlayan kurum şu ana kadar önemli 2 adet strateji programı uygulamıştır. Bunlardan ilki olan "Bricst + 2011-2013" isimli strateji programı ile Türkiye, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika ülkelerinde yer alan firmalara danışmanlık ve girişimcilik konularında hizmet verilmiştir. "Bricst + 2013-2015" isimli ikinci program kapsamında ise Kore, Endonezya, Vietnam, Meksika ülkeleri ile birlikte çalışılmıştır. "Bricst + 2011-2013" kapsamında Türkiye'de gerçekleştirilen çalışmalar, İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Mersin, Bursa ve Gaziantep'te yer alan kurum, kuruluş ve firmalar ile yürütülmüştür. İnşaat, mekanik, medikal, sağlık ve gıda sektörlerine yoğunlaşan bu program kapsamında İzmir, Adana ve Mersin'de yer alan kalkınma ajansları ile ülke genelinde faaliyet gösteren TOBB, TÜSİAD, ISPAT, Sabancı Üniversitesi, Yapı Kredi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Türk Hava Yolları ile birlikte çalışılmıştır. ASTER 2002 yılında bölgesel araştırma ve inovasyon kanunuyla kurulan ASTER, bölgede sanayi alanında araştırma, inovasyon ve teknoloji transferine yönelik çalışmalar gerçekleştirmektedir. Sn. Viorika DISHNICA tarafından yapılan sunumda, bölgede gerçekleştirilen araştırma ve yenilikçilik faaliyetleri, teknoloji transferi hizmetleri, makine ve gıda platformları, kümelenme ve bölgesel yenilik stratejileri konuları görüşülmüştür. 1985'ten beri ARGE ve yenilik kapasitesinin artırılması konusunda bölgedeki kurum ve kuruluşlara destek veren ASTER, özel sektör ve kamu işbirliği arasında arabuluculuk görevi üstlenen kamu sermayeli bir yatırım olarak tasarlanmıştır. Yüksek teknoloji alanında network ve destek sağlayan kurum, 600 adet araştırmacısı ile çalışmalarını sürdürmektedir. Ayrıca, teknoloji geliştirilmesi ile üretim arasındaki bağın kuvvetlendirilmesi amacıyla faaliyetlerini yürüten ASTER, bir nevi bölgenin inkübatör merkezi işlevini üstlenmektedir. Gerçekleştirilen sunum kapsamında, Emilia Romagna bölgesinin ileri teknoloji ağının yönetimi ve koordinasyonunun ASTER'de olduğu ve bölgenin akademi ve endüstriyel araştırma hususlarında inovasyon merkezi olduğu ifade edilmiştir. Ayrıca, ASTER kapsamında sayısız ARGE merkezi ve kurum odağında 6 adet üniversite bulunduğu belirtilerek firmalar arası teknoloji transferi, ARGE kapasitesinin artırılması, inovasyon kabiliyetinin geliştirilmesi amamcıyla faaliyetlerin yürütüldüğü ifade edilmiştir. 2002 yılında inovasyon konusunda ilk defa politika üreten Emilia Romagna bölgesinde ASTER koordinasyonunda 2007-2013 yılı Bölgesel İnovasyon Strateji belgesi hazırlamış ve Bölgesel Yenilik Stratejisi'nin uygulanmasına yönelik olarak 7 yıl süresince araştırma talepleri toplanarak, üniversiteler ve firmalar arasında işbirliklerinin geliştirilmesi sağlanmıştır. Bu kapsamda, bölgesel yenilik stratejisinde öngörülen çalışmalara yoğun destek sağlandığı belirtilmiştir. 22

ASTER'in işleyişine bakıldığında, firmaların internet üzerinden ASTER'e başvuruda bulunduğu ve talep edilen sektörlerde mevcut "know-how"dan yararlandıkları ifade edilmiştir. Bölgede özellikle otomotiv, mekatronik, tarım ve iş makinaları, gıda, seramik, sağlık ve biyomedikal sektörlerinde kümeler olduğu ve söz konusu sektörlerde ARGE faaliyetlerinin geliştirilmesi ve inovasyon kapasitesinin artırılması konularında ASTER'e başvuru yapıldığı bilgisi paylaşılmıştır. Bölgelerin ARGE ve inovasyon kapasitelerinin ölçülmesi amacıyla kullanılan göstergeler olan "ARGE personeli sayısı", "spinn-off sayısı" ve "alınan patent sayıları" na bakıldığı zaman, ASTER tarafından yapılan tüm çalışmalar sonucunda Emilia Romagna Bölgesi'nin ARGE ve inovasyon kapasitesinin oldukça güçlü olduğu ifade edilmiştir. ERVET & ASTER & SPRINT-ER İle Gerçekleştirilebilecek Muhtemel İşbirlikleri: Bölge planlama ve küme yönetimi konusunda tecrübe ve bilgi paylaşımı, Uluslararası konferans ve çalışmalarda karşılıklı tanıtım yapılması, KOBİ'lere danışmanlık hizmetleri sağlanması, Teknoloji transferi ve inovasyon kapasitesinin artırılması hususunda tecrübe paylaşımı, Bölgesel kalkınma ve KOBİ'lerin kapasitesinin geliştirilmesi konularında yazılacak projelerde ortaklıklar kurulması LET's MATCH konferansı kapsamında destek alınması konularında birlikte çalışılabileceği düşünülmektedir. 23

ERVET, Bologna 24

ERVET, Bologna 25

Saha Gezisi: Interporto Bologna İtalya çalışma ziyareti kapsamında Interporto Bologna SPA isimli lojistik merkeze bir saha ziyareti gerçekleştirilmiştir. 1971'de yarı kamu yarı özel bir işletme yapısıyla 400 ha'lık bir alanda kurulan Interporto Bologna Lojistik Merkezi, Avrupa'nın en büyük ve en önemli yük taşıma sistemlerini yöneten bir merkezdir. Yaklaşık 22,5 Milyon Avro hisseye sahip merkezin yönetim yapısında belirli hisse yüzdeleri bazında Bologna Belediyesi (%35), Bologna Valiliği (%18), Bologna Ticaret Odası (%6), Bankalar (%22), Sigorta Şirketleri (%2), Ulaşım Müdürlükleri (%1) ve Sanayi & Üretici Birlikleri (%10) yer almaktadır. Taşıma-Nakliye-Lojistik faaliyetlerini birarada yürüten merkezin 4 temel çalışma hedefi mevcuttur: Yerel lojistik ve ulaşım sistemlerinin rekabetçiliğinin artırılması, Demiryolu yük taşıma ağının desteklenmesi, Yük taşıma faaliyetlerinin entegre bir biçimde diğer kentlerle birlikte yapılması, Gayrimenkul planlama, yönetme ve ARGE faaliyetlerinin geliştirilmesi. Lojistik Merkezin Yapısı Avrupa'da yer alan diğer ulaşım ağlarına entegre Lojistik Merkezin Altyapısı Depolar (1.380.000 m 2 ) Uluslararası firmalar (986.000 m 2 ) Genişleme Alanı (1.165.000 m 2 ) 105 Adet Ulusal ve Uluslararası Firma 2.500 Çalışan 594.368 Giren Kamyon Sayısı (2013) 584.699 Çıkan Kamyon Sayısı (2013) Gelişmiş Bilgi İşlem Teknolojisi Gelişmiş Trafik Bilgi Sistemi 12 km optik fiber okuyucu 2 Ana Geçiş, 45 Kamera Sistemi 24 Saat Merkezi Güvenlik Hizmeti 26

Interporto Merkez Planı, Bologna Araç Geçiş, Kamera ve Takip Sistemi, Interporto, Bologna 27

Depo, Interporto Depo, Interporto Interporto Bologna SPA, Bologna 28

BioAgriCoop Görüşme Tarihi : 30 Mayıs 2014 Cuma Görüşme Saati : 16:00-17:30 Görüşme Adresi : Via dei Macabraccia, 8-40033 - Casalecchio di Reno (BO) Görüşülen Kişiler : Sn. Riccardo COZZO İtalya çalışma ziyaretinin son görüşmesi Organik Tarım Kooperatifi olan BioAgriCoop ile gerçekleştirilmiştir. Kooperatif başkanı Sn. Riccardo COZZO ile yapılan görüşmede organik tarım ve üretim faaliyetleri, araştırma faaliyetleri, eğitim programları, iyi uygulama örnekleri, başarılı projeler ve pazarlama faaliyetleri hakkında görüşülmüştür. Avrupa Birliği ve İtalya Tarım Bakanlığı ortaklığında kurulan BioAgriCoop'un, tarım sektöründe sürdürülebilir kırsal kalkınma politikalarının uygulanması bağlamında organik tarım, organik gıda ve her türlü sektörde organik üretim ve hizmet faaliyetlerini yürüten bir kooperatif olduğu belirtilerek söz konusu kurumun ulusal ve uluslararası düzeyde çalışmalar yürüttüğü ifade edilmiştir. Kooperatifin temel faaliyetleri aşağıda özetlenmiştir: Tarım firmalarının organik tarım uygulamasına geçişleri sürecinde sertifika almalarına yardımcı olunması ve danışmanlık hizmetleri sunulması, Bölgelerin coğrafi işaret alması konusunda danışmanlık hizmetleri verilmesi, Ürün üretim standartları konularında üreticilere destek verilmesi, Organik ürün üretimin yagınlaştırılması konusunda projeler geliştirilmesi. Toplantı kapsamında Kooperatifin en önemli projesinin "Organic Food Organic Mood" isimli proje olduğu ve söz konusu projenin Çin ile birlikte geliştirildiği örnek olarak sunulmuştur. Türkiye'den şu ana kadar Yaman Tekstil ve Çaykur ile birlikte çalışıldığı belirtilerek TRC1 Bölgesi'nden gelecek ortak çalışma talepleri doğrultusunda her konuda birlikte çalışılabileceği ifade edilmiştir. Son olarak, özellikle coğrafi etiket üretimi konusunda ilgili ürünün yöreye ait olması ve ürünün kontrol edilebilir standartlara sahip olması gerektiğine dikkat çekilerek Türkiye'de konu kapsamında çalışılması gerektiği görüşü paylaşılmıştır. 29

BIOAGRICOOP İle Gerçekleştirilebilecek Muhtemel İşbirlikleri: Coğrafi etiket üretimi konusunda birlikte çalışılması, Avrupa Birliği ve/veya diğer uluslararası finansal kuruluşlara yazılacak bir projede ortak olunması ve birlikte çalışılması, Tarım sektöründe çalışan firmaların organik tarım üretimi sertifikasyonuna sahip olunması konusunda danışmanlık hizmeti verilmesi konularında birlikte çalışılabileceği düşünülmektedir. BioAgriCoop, Bologna 30