PRODUCTION OF Al/TiC In-Situ NANOCOMPOSITES BY MEANS OF HOT PRESS METHOD



Benzer belgeler
Al-Cu/Al2O3 In-Situ KOMPOZİTLER: SİNTERLEME SICAKLIĞININ ETKİSİ

ÇİNKO KATKILI ANTİBAKTERİYEL ÖZELLİKTE HİDROKSİAPATİT ÜRETİMİ VE KARAKTERİZASYONU

TiC-Co Esaslı Çizici Kalem Karakterizasyonu

THE EFFECT OF SINTERING PERIOD ON THE WEAR RESISTANCE OF AlMgSi-SiC P COMPOSITES PRODUCED BY POWDER METALLURGY METHOD

T/M YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Cu-C-Al 2 SiO 5 KOMPOZİTİNİN ABRASİV AŞINMA DAYANIMI Ç. ÖZAY & A. HASÇALIK

Al 2 O 3 PARTİKÜL TAKVİYELİ 2024 ALÜMİNYUM METAL MATRİKSLİ KOMPOZİTLERİN ÜRETİMİ. Metin KÖK KSÜ Kahramanmaraş MYO, Makine Bölümü, Kahramanmaraş

Kompozit Malzemeler Metal Matrisli Kompozitler

Yrd. Doç. Dr. Şeniz R. KUŞHAN AKIN EĞİTİM Doktora, Yüksek Lisans, Lisans, İŞ TECRÜBESİ Yrd. Doç. Dr., Bilimsel Programlar Başuzmanı,

HYDROTERMAL YÖNTEMİYLE NİKEL FERRİT NANOPARTİKÜLLERİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU

Toz Metalurjisi Yöntemi ile Üretilen Al-Si/B 4 C Kompozit Malzemenin Mikroyapı ve Mekanik Özelliklerinin Araştırılması

Yoğun Düşük sürünme direnci Düşük/orta korozyon direnci. Elektrik ve termal iletken İyi mukavemet ve süneklik Yüksek tokluk Magnetik Metaller

KARBON ELYAF TAKVİYELİ POLİAMİT 6 KARMALARIN ISIL VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ

Al-Cu Alaşımlarında Porozite ve Mikroyapının Yaşlandırma Üzerine Etkisi

MİKRODALGA YÖNTEMİYLE NİKEL FERRİT NANOPARTİKÜLLERİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

METAL MATRİSLİ KOMPOZİT MALZEMELER

Halil Karakoç a, Hanifi Çinici b,ramazan Çıtak c

Mert KILINÇ, Göknur BAYRAM. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Kimya Mühendisliği Bölümü, 06531, ANKARA ÖZET

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. Basınç Destekli Hacim Yanma Sentezi Yöntemi ile Elde Edilen FeAl ve TiAl Kaplamalar

Al-7Si-0,3Mg Alaşımında Soğuma Hızının Poroziteye Etkisi

Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

Alüminyum Köpük Üretiminde Ön Sinterleme ve Köpürtme Sıcaklığının Etkisi

MEKANOKİMYASAL YÖNTEMLE BOR KARBÜR SENTEZİ VE ALÜMİNYUM MATRİSLİ KOMPOZİT MALZEMEDE KULLANILABİLİRLİĞİNİN İNCELENMESİ

ÖZGEÇMİŞ. Derece Alan Üniversite Yıl. Yüksek Lisans-Tezli İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ/MAKİNE FAKÜLTESİ 1969

2xx SERİSİ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARINDA Ag İLAVESİNİN MUKAVEMETE ETKİSİ

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 4 Sayı: 2 sh Mayıs (WEAR RESISTANCE OF POLIESTER- Al 2 O 3 COMPOSITES)

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

MMM 2011 Malzeme Bilgisi

Faz ( denge) diyagramları

LEVON JOZEF ÇAPAN PROFESÖR

DOKUMA BAZALT-CAM VE FINDIK KABUĞU TAKVİYELİ POLİMER KOMPOZİTLERİNİN EĞİLME DAYANIMI VE ISI GEÇİRGENLİKLERİNİN İNCELENMESİ

NANO KURġUN ÜRETĠMĠ VE KARAKTERĠZASYONU

Uğur Aybarç, Hakan Yavuz, Derya Dışpınar, Mehmet Özgür Seydibeyoğlu (CMS Jant, İstanbul Üniversitesi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi)

Yrd. Doç. Dr. Şeniz R. KUŞHAN AKIN EĞİTİM Doktora, Yüksek Lisans, Lisans, İŞ TECRÜBESİ Yrd. Doç. Dr., Bilimsel Programlar Başuzmanı,

İNTERMETALİK MALZEMELER. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR (DERS NOTLARI-4)

Çinko-Alüminyum esaslı ZA-12 alaşımının mikroyapı ve darbe dayanımına bor elementinin etkisi

Ön Söz vii Kitabın Türkçe Çevirisine Ön Söz Çevirenin Ön Sözü 1 Sinterleme Bilimine Giriş 2 Sinterleme Ölçüm Teknikleri xiii

MEKANİK ALAŞIMLAMA/ÖĞÜTME YÖNTEMİYLE ZrO 2 TAKVİYELİ TİTANYUM BAZLI (EX-SİTU) METAL MATRİS KOMPOZİT MALZEMELERİN ÜRETİLMESİ VE KARAKTERİZASYONU

AŞINDIRICI PARTİKÜL KARIŞIMLARININ CAM KEÇE TAKVİYELİ POLİFENİLEN SULFİD MATRİSLİ KOMPOZİTLERİN KATI PARTİKÜL EROZYON DAVRANIŞLARINA ETKİLERİ

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi

TOZ METALURJİSİ YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Al2024-Si ALAŞIMI KOMPOZİTLERDE Si MİKTARININ VE YAŞLANDIRMA SÜRELERİNİN ETKİSİ

Çift Fazlı Paslanmaz Çeliklerde Yaşlandırma Koşullarının Mikroyapı Özellikleri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Retrogresyon İşleminin 7075 Alüminyum Alaşımının Aşınma Davranışına Etkisi

Sb 2 Te 3 ve Bi 2 Te 3 İÇERİKLİ YARI İLETKEN ALAŞIMLARIN ÜRETİMİ ve TERMOELEKTRİK, YAPISAL, MİKROYAPISAL ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ ÖZET

THE PRODUCTION OF AA5049 ALLOY SHEETS BY TWIN ROLL CASTING

Magnezyum-Yitriyum-Florür Katkı Sistemiyle Silisyum Nitrür Tozlarının Sinterlenmesi

B 4 C /Al KOMPOZİTLERİN TAKVİYE HACİM ORANINA BAĞLI OLARAK ABRASİF AŞINMA DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

ISIL İŞLEM VE YAŞLANDIRMA PARAMETRELERİNİN Al-Cu-Mg TOZ METALURJİSİ ALAŞIMINA ETKİLERİ

MICROSTRUCTURAL CHARACTERISATION OF MATRIX/REINFORCEMENT INTERFACE IN Al-B 4 C COMPOSITES PRODUCED WITH Ti ADDITION

TOZ MALZEME TEKNOLOJİSİ-10. Yrd. Doç. Dr. Nuray Canikoğlu

AA 2014 Al Matrisli B 4 C Parçacık Takviyeli Kompozitlerin Mikro Yapı ve Aşınma Davranışının Đncelenmesi

TOZ METALURJİSİ Prof.Dr. Muzaffer ZEREN

SERAMİK MATRİSLİ KOMPOZİT MALZEMELER ve ÜRETİMİ

Al-7Si-0,3Mg Alaşımında Sr Modifikasyonunun Si morfolojisine ve porozite Üzerine Etkisi

KROM KATKILI ALUMİNANIN ENJEKSİYON KALIPLAMA İLE ŞEKİLLENDİRİLMESİ

Toz metalurjisi yöntemi ile üretilen ferrobor takviyeli bakır kompozitinin mekanik özelliklerinin belirlenmesi

AŞINDIRICI PARTİKÜL KARIŞIMLARININ Ti6Al4V ALAŞIMININ KATI PARTİKÜL EROZYON DAVRANIŞINA ETKİLERİ

Sıcak Presleme Yöntemi Kullanılarak Kompozit Malzemelerin Üretilebilirliği Üzerine Bir Değerlendirme

Eğitim Öğretim Yılı Güz ve Bahar Dönemi Muhtemel Bitirme Çalışması Konuları. Tasarım Projesi Konusu Bitirme Çalışması Konusu Özel Koşullar

BOR KATKILI HİDROKSİAPATİT ÜRETİMİ VE KARAKTERİZASYONU

Farklı Karıştırma Teknikleri ve Başlangıç Maddelerinden Sentezlenmiş Hidroksiapatit Tozunun Özelliklerinin İncelenmesi

ARAŞTIRMA RAPORU. (Kod No: 2012.XXX) Uzman Cengiz Tan Tel: e-posta:

ÖZGEÇMİŞ VE YAYINLAR

% 60 SiC-Al kompozitlerin aşınma davranışına SiC partikül boyutunun etkisi

METAL MATRİSLİ KOMPOZİT ÜRETİMİ İÇİN SiC İÇERİKLİ ÖN ŞEKİL ÜRETİMİ

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY.

Faz dönüşümleri: mikroyapı oluşumu, faz dönüşüm kinetiği

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

DÖKÜM KALĐTESĐNĐN SIKIŞTIRMA DÖKÜM YÖNTEMĐ ĐLE YÜKSELTĐLMESĐ

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ. Yabancı Dil: 67,50 (YDS-2014) Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Döküm Eğitimi Doktora/S.

ÖZGEÇMİŞ VE YAYINLAR

Sayı 31, Ağustos 2013 ISSN GELENEKSEL MULLİT/ZİRKONYA KOMPOZİT SENTEZİNE KOLEMANİT VE TİNKAL İN ETKİSİ

METAL MATRİS KOMPOZİTLERİN VAKUM İNFİLTRASYONLA DERECELİ HASSAS DÖKÜM KALIPLARINDA ÜRETİMİ

Al Metal Matris Kompozitlerin Abrasiv Aşınma Performansına Takviye Elemanlarının Etkisi

Dökme Demirlerin Korozyonu Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

Emre Yalçın (Odöksan ELBA) 7.Oturum: Süreçler ve Kontrol 7th Session: Process and Control

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Farklı Metalografik İşlem Yazılımlarının Küresel Grafitli Dökme Demirlerin Küresellik Boyut ve Oran Tayininde Kullanımı

Ġndirgen Yanma Sentezi Yöntemi Ġle Ti-Al-B Esaslı Kompozit Üretimi

HİDROKSİAPATİT NANOPARÇACIKLARININ SENTEZİ

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

Kompozit Malzemeler. Tanım:

Fiziksel özellikler nelerdir? Mekanik Elektriksel Termal Manyetik Optik

Kalsiyum Aluminat Çimentosu Esaslı Reaktif Pudra Harçlar (RPM) Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi

1/26 KARBON-KARBON KOMPOZİTLERİ

MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

İnce ve Kalın Kesitli SiMo Küresel Dökme Demirlerin, Isıl İşlem Öncesinde ve Sonrasında Mikroyapı ve Mekanik Özellikleri

BASINÇLI İNFİLTRASYON YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Al- SiCp KOMPOZİTLERDE PARTİKÜL BOYUTUNUN ABRASİV AŞINMA DAVRANIŞINA ETKİSİ

Prof. Dr. Hatem AKBULUT KOMPOZİT MALZEMELER. Prof. Dr. Hatem AKBULUT

Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Sol-jel Prosesleri Ders Notları

A356 Alaşımında Katılaşma Hızı ve Sıvı Durumda Bekletme süresinin Mekanik Özellikler Üzerine Etkisi

SAVTEK 2006 BASINÇSIZ İNFİLTRASYONLA SiC-B 4 C-Al KOMPOZİTLERİNİN ÜRETİMİ VE ÖZELLİKLERİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ PROGRAMI

Gaz Tungsten Ark Kaynak Yöntemiyle AISI 304 Paslanmaz Çelik Yüzeyinde Üretilen M 7 C 3 Takviyeli Kompozit Kaplamaların Mikroyapısı

Kristalizasyon Kinetiği

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ

AlCu4Ti Alaşımın Farklı Döküm Sıcaklıklarında Döküm Kalitesi ile Yaşlandırma Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Transkript:

5. Uluslararası İleri Teknolojiler Sempozyumu (IATS 09), 13-15 Mayıs 2009, Karabük, Türkiye Al/TiC In-Situ NANO KOMPOZİTLERİN SICAK PRESLEME YÖNTEMİYLE ÜRETİLMESİ PRODUCTION OF Al/TiC In-Situ NANOCOMPOSITES BY MEANS OF HOT PRESS METHOD Burak DİKİCİ a, *, Fevzi BEDİR b ve Mehmet GAVGALI c a, * Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, Türkiye, E-posta: burakdikici@yyu.edu.tr b Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, Türkiye, E-posta: fbedir@mmf.sdu.edu.tr b Atatürk Üniversitesi, Erzurum, Türkiye, E-posta: mgavgali@atauni.edu.tr Özet In-situ metal matriksli nano-kompozit (MMNK) malzemeler kuvvetlendirici fazların üretim esnasında kimyasal reaksiyonlarla matriks bünyesinde sentezlendiği çok fazlı malzemelerdir. Bu çalışmada, in-situ TiC nano partiküller ile kuvvetlendirilmiş Al bazlı kompozit konvansiyonel sıcak presleme yöntemiyle üretilmiştir. Üretilen kompozitin mikroyapı ve arayüzey özellikleri incelenmiştir. Kompozit numunenin sinterlenmesi esnasında oluşan reaksiyonlarını belirlemek için diferansiyel termal analiz (DTA) cihazı faz analizleri içinse X-ışınları difraktometre (XRD) cihazı kullanılmıştır. Ayrıca, nano-kompozitlerdeki in-situ faz yapıları taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve geçirimli elektron mikroskobu (TEM) kullanılarak incelenmiştir. Anahtar kelimeler: In-situ reaksiyon, nano malzemeler, sıcak presleme, mikroyapı Abstract In-situ metal matrix nanocomposites (MMNC) are multiphase materials whose reinforcing phases are synthesized in the matrix by chemical reactions during fabrication. In this study, Al based composite reinforced with in-situ TiC nano particles was produced by conventional hot pressing. The microstructural and interfacial properties of the produced composite were investigated. The equipments were used, are differential thermal analysis (DTA) to figure out the formation reactions during sintering process and X-ray diffractometry (XRD) to obtain the phases. In addition, scanning electron microscope (SEM) and transmission electron microscope (TEM) were be used to examine the in-situ phase structures in the nanocomposites. Keywords: In-situ reaction, nanomaterials, hot pressing, microstructure 1. Giriş Özellikle uzay, otomotiv ve savunma sanayileri gibi endüstri kollarında daha iyi performansa ulaşmak için yeni mühendislik malzemelerine ihtiyaç duyulmuş ve bu talep metal matriksli nano kompozit (MMNK) malzemelerin geliştirilmesine neden olmuştur. İkinci nesil metal matriksli kompozitler (MMK) olarak da bilinen bu malzemelerin metal ve diğer malzemelere alternatif hale gelmelerinin en önemli nedenleri; yüksek tokluk ve rijitlik, mükemmel aşınma direnci ve üstün yorulma dayanımı sergilemeleridir. Günümüzde yaygın olarak kullanılmakta olan ve kuvvetlendirici partiküllerin dışarıdan matriks içerisine katılması (ex-situ) ilkesine dayanan MMK üretiminde en büyük problem, kuvvetlendirici fazın sıvı metal tarafından tam olarak ıslatılamaması sonucu ortaya çıkan ara yüzey problemleridir. Metalürjik olarak; arayüzeyde oluşabilecek eksik ıslanmalar bir takım kimyasal reaksiyonlara ve porozitelere sebep olabilmekte, katılaşma esnasında ise matriks dendritleri bu partikülleri dışarı doğru itip matriks fazı içerisinde topaklanmalarına (cluster effect) böylece heterojen bir mikroyapı oluşturmasına sebep olabilmektedirler. Yapılan deneysel ve teorik çalışmalar, bu problemlerin MMK lerin mekanik, tribolojik ve korozif özelliklerini olumsuz yönde etkilediğini göstermektedir. MMK lerin arayüzey özelliklerinin iyileştirilmesinde kullanılan en etkili yöntem, kuvvetlendirici partiküllerin sıvıya sonradan ilavesi yerine, sıvı eriyik içerisinde yerinde (in-situ) reaksiyonlarla oluşturulmasıdır. MMNK lerin üretiminde kullanılan en yaygın yöntemler; reaktif sıcak presleme (RHP), ekzotermik yayılma (XD), kendiliğinden yürüyen yüksek sıcaklık sentezlemesi (SHS), reaktif sıkıştırmalı döküm (RSC) ve yanma yardımlı dökümdür (CAC). Bu teknikler ile metal matriks içerisinde mikronaltı boyutta TiC, TiN, TaC, SiC, Al 2O 3 TiB 2, MoSi 2, VC, AlZr 2 gibi çok farklı in-situ kuvvetlendiriciler sentezlemek mümkündür. Bu kuvvetlendiriciler arasında düşük yoğunluğu ve yüksek sertlik değeri nedeniyle TiC en dikkat çeken fazlardan birdir [14]. Zhang et al. [5], Al Ti C toz karışımı üzerinde yaptıkları termal analizlerde 973, 1073 ve 1144K sıcaklıklarında ekzotermik reaksiyon piklerine rastlamışlardır. Yaptıkları araştırmada, 1144K de gerçekleşen reaksiyon pikinin, TiC ün sentezlenme sıcaklığına karşı geldiğini belirtmişlerdir. In-situ TiC partiküllerin sentezlenmesinin kinetik çalışmaları üzerine ilerleyen yıllarda yapılan çalışmalarda ise, kompozitlerin mikroyapılarında birbirlerinden oldukça farklı bölgeler gözlemlenmiştir: Bunlar, in-situ reaksiyon bölgesi, reaksiyona uğramamış bölge ve kısmi reaksiyon bölgeleridir [6]. XRD analizleri, reaksiyona uğramamış bölgenin Al, Ti ve C piklerinden oluştuğunu, reaksiyon bölgesinde ise, Al 3Ti ve TiC piklerinden ibaret olduğunu göstermiştir. Jiang et al. [7], tarafından in-situ TiC fazların sentezlenme sıcaklığı üzerine yapılan bir çalışmada ise, 800 C civarında yapılan üretimlerde eriyik yüzeyinde önemli miktarda reaksiyona girmemiş karbon biriktiğini ve iç yapıda TiC yerine Al 3Ti fazının oluştuğu gözlemlenmiştir. Ancak, üretim sıcaklığının 1050 C ye çıkarılmasıyla birlikte bu fazın ortadan kaybolmaya başladığı görülmüştür. Konu üzerine IATS 09, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye

yapılan diğer çalışmalarda ise, in-situ TiC fazının sentezlenmesinin yalnızca üretim sıskalığına değil aynı zamanda sinterleme süresine de oldukça bağımlı olduğu görülmüştür [8]. Bu kompozitlerin üretiminde göz önünde bulundurulması gereken diğer önemli bir parametre ise Al un grafite olan afinitesi nedeniyle çok düşük sıcaklıklarda görülen Al 4C 3 oluşumudur [9]. Bu nedenle yapılan üretimlerin 900ºC nin üzerinde olması gerektiği birçok çalışmada tavsiye edilmiştir. Bunun sebebi olarak ta 900 C nin üzerinde TiC oluşumunun hızlanıyorken Al 3Ti bileşiğinin incelmesi gösterilmiştir. Bu sıcaklıkta gerçekleşen reaksiyon aynı çalışmalarda eşitlik 1 ile sunulmuştur [10, 11]. 3Al 3Ti + Al 4C 3 3TiC + 13Al (1) Bu çalışmada ilk kez, üretim maliyetlerini düşüreceği düşüncesiyle in-situ TiC faz katkılı Al bazlı nano kompozitler konvansiyonel sıcak presleme yöntemi kullanılarak sentezlenmeye çalışılmıştır. Üretim işlemindeki en etkin parametrelerden biri olan sinterleme sıcaklığının TiC faz oluşumu üzerine etkisi araştırılıp, buradan elde edilen sonuçlara dayanarak üretilen nano kompozit malzemenin içyapı ve arayüzey özellikleri incelenmiştir. 2. Deneysel Yöntem 2.1. In-situ kompozit üretimi MMNK malzemelerin üretimi konvansiyonel reaktif sıcak presleme yöntemi ile gerçekleştirilmiştir [12, 13]. Kompozitlerin kompakt yapısı Çizelge 1 de verilen oranlar karıştırılarak elde edilmiştir. Çizelge 1. In-situ kompozit bileşenlerinin fiziksel özellikleri Bileşen Miktar Saflık Boyut Yoğunluk (% / gr) (%) (µm) (gr/cm 3 ) Al 80 / 40 99,9 1-10 2,699 Ti 16 / 8 99,7 10-30 4,507 C 4 / 2 99,0 <10 1,900 Tozlar seramik bir havan içerisinde elle karıştırılmıştır. Tozların homojen karışımını kolaylaştırmak amacı ile bir miktar izopropil alkol ilave edilmiştir. Hazırlanan toz karışımlar tek eksenden basmalı kare bir kalıp içerisinde soğuk olarak preslenmiştir. Kalıplar H13 sıcak iş takım çeliğinden üretilmiş olup işlendikten sonra yüzeyleri nitrürlenmiştir. Soğuk presleme işlemi 30 ton kapasiteli bir hidrolik pres (Hidroliksan) yardımıyla 700 MPa basınç altında 1 saat süreyle gerçekleştirilmiştir. Daha sonra kalıp, kompozit üretimi için özel olarak dizayn edilmiş fırın içerisine yerleştirilmiştir. Üretim işlemi boyunca fırın içerisi argon (Ar) atmosferi altında tutulmuştur. Üretim sıcaklığına ulaştıktan sonra ise kalıplar belirli sürelerle sinterlenmişlerdir. In-situ reaksiyonların gerçekleşmesinin ardından, kalıp sıcaklığı Al un yarı katı-sıvı sıcaklık aralığına düşürülüp elde edilen üretimi yoğunlaştırmak için sıcak olarak preslenmiştir. Çizelge 2 de üretim işleminin gerçekleştirilmesinde baz alınan işlem parametreleri sunulmuştur. Çizelge 2. Sentezlenen in-situ kompozitlerin üretim parametreleri In-situ Faz Sinterleme Sıcaklığı ( C) Sinterleme Süresi (dak.) TiC 900, 1050, 1200 30 2.2. Karakterizasyon Diferansiyel termal analiz (DTA, NETZSCH, STA409): Al Ti C arasında yer alan reaksiyon sıcaklıklarının tayini için kullanılmıştır. Referans madde olarak Al 2O 3 pota kullanılmıştır. Amaç, numunedeki sıcaklık değişimlerinin yol açtığı fiziksel değişimler ve kimyasal reaksiyonlar sonucunda oluşan süreçleri gözlemleyebilmektir. X-Işınları difraktometresi (XRD, RIGAKU, 2200D Max): Hazırlanan toz karışımlarının doğrulanmasında ve üretilen kompozitlerin in-situ faz analizlerinde kullanılmıştır. Ayrıca, spektrum üzerindeki pik yüksekliklerinden yarı kantitatif sonuçlara da ulaşılmaya çalışılmıştır. Taramalı elektron mikroskobu (SEM, JEOL, JSM 6335F, JSM6600): Kompozitlerin ve başlangıç tozlarının boyutlarının belirlenmesinde ve üretilen kompozitlerin içyapı morfolojilerinin karakterizasyonunda yararlanılmıştır. Enerji saçılımı spektroskopisi (EDS, JEOL, JSM 6335EDS): Kompozit malzemelerin elementsel ve nicel incelemeleri ile arayüzey özelliklerinin belirlenmesinde, yararlanılmıştır. İncelemelerde özellikle takviye/matris arayüzeyi üzerinde durulmuştur. Geçirimli elektron mikroskobu (TEM, JEOL, 2100HRTEM): Sentezlenen in-situ nano partiküllerin boyutlarını ve arayüzeylerini incelemede yararlanılmıştır. 3. Araştırma Bulguları Şekil 1 de Al, Ti ve C partiküllerin üretim öncesi SEM görüntüleri verilmiştir. Şekil 1. Üretim öncesi partiküllere ait SEM görüntüleri a) Al, b) Ti, c) Grafit (C) Şekil 2 de hazırlanan toz karışımının XRD analizi sunulmuştur. XRD analizinde, Al Ti C partiküllere ait kırınım pikleri bu elementlere ait veri dosyaları ile karşılaştırılmış ve kullanılan bileşenlerin tam olarak uyuştuğu kanıtlanmıştır. Şekil 3-5 de ise 900, 1050 ve 1200 C lerde üretilen in-situ nano kompozitlerin XRD analiz sonuçları sunulmuştur.

Şekil 6 da Al-Ti-C toz karışımının DTA sonucu verilmiştir. Termogram incelendiğinde bir maksimum ve iki minimum pik gözlemlenmiştir. DTA eğrilerindeki maksimum noktalar ekzotermik sürecin bir sonucu olup numuneden açığa çıkan ısıyı temsil ederler ve sistemde sıcaklığının yükselmesine neden olurlar. Erime ile ilgili aşağıya doğru olan pikler ise ısının analit tarafından absorplandığı endotermik süreçlerin bir sonucudur. Diyagramda, endotermik piklerden ilki 660 C de meydana gelmiştir ve Al un ergimesine karşılık gelmektedir. İkinci endotermik pik ise 895 C de görülmektedir. Bu iki çukurun ortasına yerleşmiş olan tek pozitif ekzotermik pik ise yaklaşık 735 C de oluşmaktadır. Şekil 2. Üretim öncesi Al Ti C toz karışımının XRD analizi Şekil 6. Al Ti C toz karışımına ait DTA analiz sonucu Şekil 3. 900 C de yarım saat süreyle sinterlenerek üretilen Al/TiC in-situ kompozitin XRD analiz sonucu Şekil 4. 1050 C de yarım saat süreyle sinterlenerek üretilen Al/TiC in-situ kompozitin XRD analiz sonucu Şekil 5. 1200 C de yarım saat süreyle sinterlenerek üretilen Al/TiC in-situ kompozitin XRD analiz sonucu 4. Sonuçlar ve Tartışmalar İlk olarak, Al Ti C toz karışımının üretim öncesi XRD analizi (Şekil 2) ile in-situ nanokompozitlerin XRD analizlerini (Şekil 3-5) karşılaştırdığımızda, üretim işlemi esnasında gerçekleşen ekzotermik in-situ reaksiyonlar (Şekil 6) ile TiC fazının sentezlenebildiği açık bir şekilde görülmektedir. Ancak, TiC fazının sentezlenmesi esnasında Al 3Ti metallerarası fazının oluştuğu da görülmüştür. 900 C de yapılan üretim sonrası, Şekil 3 de görülen ve grafite ait olan pikler, C un bu sıcaklıkta reaksiyona kısmen katıldığını göstermektedir. Yani yapı içerisinde hala reaksiyona girmemiş karbon bulunduğu görülmektedir. Jiang et al. de [7] Al Ti C üçlü sisteminde aynı sıcaklıkta eriyik yüzeyinde önemli miktarda reaksiyona girmemiş karbon biriktiğini gözlemlemiştir. Chu ve Premkumar [14], TiC ün oluşumunun Ti a göre belirlenmesi gerektiğini, çünkü Ti un difüzyon kabiliyetinin C dan daha düşük olduğunu bildirmiştir. Zaten, C ile sıvı-al arasında çok kötü bir ıslanabilirliğin olduğu iyi bilinen bir gerçektir ve özellikle karbon sıvı alüminyum içerisinde çözünmemektedir ya da çok az çözünmektedir [15]. Bu çalışmada yüksek üretim sıcakları seçilmesinin sebebi de grafitin Al Ti alaşımı tarafından ıslanabilirliğini artırmak ve Al 3Ti parçacıkların çözünmesini sağlamaktır. Çünkü 1150C de Ti un karbona olan afinitesi güçlü bir şekilde artmaktadır [8]. Şekil 7 de 1200 C de üretilen kompozitin in-situ reaksiyon bölgesinin EDS analiz sonucunu göstermektedir. Yapılan EDS analizi neticesinde, in-situ faz oluşumunda baz olarak alınan Ti elementinin miktarı ağırlıkça %23 olarak ölçülmüştür. Jiang et al. de [7] Al Ti C üçlü sisteminde in-situ reaksiyonlarla TiC nanokompozitlerin tam olarak sentezlenebilmesi için 1050 C den daha yüksek

sıcaklıklara ihtiyaç olduğunu gözlemlemişlerdir. Ancak, bu çalışmada 1050 C de yapılan üretimlerde kompozit içerisinde oldukça yüksek bir TiC yoğunluğu tespit edilmiştir. Bu durumun sinterleme süresinden kaynaklanabileceği düşünülmüştür. Şekil 7. 1200 C de üretilen Al/TiC in-situ kompozitin SEM görüntüsü ile Al ve Ti elementlerine ait EDS X-ışını haritaları Konu üzerinde yapılan diğer çalışmalarda bu faza ek olarak, Al Ti C üçlü sisteminde Al 4C 3 ün de oluşabileceği bildirilmiştir [9, 14]. Al 4C 3, in-situ kompozitlerin kullanılabilirliği ve mekanik özellikleri üzerinde olumsuz bir etkiye sahiptir, oldukça gevrek (kırılgan) bir fazdır ve su ile reaktife olarak kompozitin korozyona karşı duyarlı hale gelmesine neden olmaktadır [16]. Ancak bu çalışmada üretilen kompozitlerde bu faza rastlanmamıştır. Sebebi; Nukami ve Flemings [11] tarafından dile getirilen ve giriş bölümünde eşitlik 1 ile sunulan endotermik reaksiyondur. Bu reaksiyona göre, Al 4C 3 fazı Al 3Ti ile reaksiyona girip TiC oluşumunda harcanmaktadır. Yaptığımız DTA analizlerinde bu reaksiyonun yaklaşık 895 C de gerçekleştiği görülmüştür (Şekil 6). Dolayısı ile bu faz oluşmuş olsa bile bahsi geçen endotermik reaksiyon sürecinde harcanacaktır. Çünkü, bu çalışmada seçilen en düşük üretim sıcaklığı 900 C dir ve bu sıcaklık bahse konu endotermik reaksiyon oluşum sıcaklığından daha büyüktür. Birol ün [10] yaptığı çalışmalarda elde ettiği bulgular da bu sonucu desteklemektedir. Oluşan in-situ TiC nano partiküllerin açık bir şekilde belirlenebilmesi için kompozitler üzerinde TEM incelemeleri yapılmıştır. 1200 C de üretilen kompozitlerin içyapısında in-situ TiC fazının partikül ve whisker şeklinde iki farklı morfolojiye sahip olduğu görülmüştür (Şekil 8). Şekil 8. 1200 C de üretilen Al/TiC in-situ kompozit içerisinde sentezlenen a) küresel ve b) whisker formda TiC fazlar Şekil 8 de partiküllerin küresel formda, whiskerlerin ise uzunlamasına kısa fiberler şeklinde olduğu, kuvvetlendirici/matriks arayüzeylerinin düzgün ve temiz olduğu görülmektedir. Bu çalışmadaki en ilginç sonuç belki de TiC bileşiğinin sahip olduğu bu morfolojik yapıdır. Çünkü Sheibani ve Najafabadi nin [17], 2007 yılında yaptıkları çalışma hariç metalik matriksler içerisinde in-situ tekniği ile şimdiye kadar sentezlenen pek çok seramik, partikül şeklindedir [1, 18]. Fakat bu çalışmada yapılan TEM incelemeleri kompozit içerisinde hem whisker hem de partikül şeklinde TiC in-situ bileşiğinin aynı anda sentezlenebildiğini ortaya çıkarılmıştır. Whisker şeklindeki kuvvetlendiriciler matriksin mekanik özelliklerini daha çok artırmaktadırlar. Çünkü whisker kuvvetlendiricilerin çap ve uzunluğu matriksin mekanik özellikleri üzerinde daha kritik bir öneme sahiptir. Eşitlik 2 ye göre kompozitin mekanik özelliklerindeki en büyük artış kuvvetlendirici faz whisker şeklinde olduğu zaman sağlanmaktaktır ve yine bu eşitliğe göre kuvvetlendiricinin çap ve uzunluğu kompozitin mukavemet değerleri üzerinde daha çok etkilidir [17]. L C σ f (2) D 2τ 0 Burada; L C kuvvetlendiricinin boyu, σ f kuvvetlendiricinin kırılma mukavemeti, D kuvvetlendiricinin çapı ve τ 0 matriksin kesme mukavemetidir. Bu eşitliğe göre whiskerin uzunluğu artıp genişliği azaldıkça yani in-situ faz daha da inceldikçe bu oran büyümektedir. Buda mekanik özelliklerde önemli ölçüde bir artışa sebep olmaktadır. Bu eşitliğe göre whiskerin uzunluğu artıp genişliği azaldıkça yani in-situ faz daha da inceldikçe bu oran büyümektedir. Buda mekanik özelliklerde önemli ölçüde bir artışa sebep olmaktadır. Yapılan üretimler ve elde edilen bulgular göz önüne alındığında sıcak presleme yöntemiyle in-situ seramik fazların sentezlenmesinin birçok üretim faktörüne bağlı olduğu ve en iyi sonuçlara bu parametrelerin optimizasyonu ile ulaşılabileceği görülmüştür. Çalışmada elde edilen diğer sonuçları şu şekilde özetlemek mümkündür; Sıcak presleme yönteminin en önemli başarısı insitu üretim için kolay ve daha ucuz bir yöntem olmasıdır. Bu çalışmada üretilen kompozitlerin arayüzey reaksiyonları, önceki çalışmalarla uyum içerisindedir. Ancak, Al 4C 3 fazı üzerindeki farklılıklar, üretim yöntemi, sıcaklık, uygulanan basınç, partiküllerin boyutu, bileşenlerin molar oranları, kuvvetlendiricinin yüzey kimyası vb. birçok değişken parametreye bağlı olarak değişebilmektedir. Bu çalışmanın ilginç bir sonucu TiC in-situ bileşiğinin alışılanın dışında whisker şeklinde sentezlenebilmesidir. Konvansiyonel sıcak presleme yönteminin avantajlarından biri olabilir. In-situ oluşumda termodinamik olarak kararlı TiC partiküller, temiz matriks/kuvvetlendirici arayüzeyleri oluşturulabilmiştir. 900 C nin üzerindeki üretimlerde, TiC oluşum reaksiyonu yalnızca Al 3Ti kinetiklerine bağlıdır. TEM incelmeleri tüm kompozitlerde matriks içerisinde yüksek dislokasyon yoğunluğu olduğunu açığa çıkardı ve genellikle dislokasyon

yoğunluğu matriks içerisindense tane sınırlarında daha fazlaydı (Şekil 10). Bu teknik nanokompozit malzemelerin üretimi için, pahalı nano partiküllerin kullanımından kaçınılacağını haber veren ümit verici bir tekniktir. Şekil 10. Al/TiC in-situ kompozit içerisinde, TiC/Al arayüzeylerinde ve tane içlerinde biriken dislokasyonlar Teşekkür Bu çalışmanın maddi desteğini veren TÜBİTAK a (Proje No: 106M023), yardımdan dolayı TEKİŞ kalıp ve ALDEM Çelik İnşaat-Makine Sanayine teşekkür ederiz. Kaynaklar [1] Peng, H.X., Wang, D.Z., Geng, L., Yao, C.K., Evaluation of the microstructure of in-situ reaction processed Al 3Ti-Al 2O 3-Al composite. Scripta Materialia, 37 (2), 199-204, 1997. [2] Salvo, L., and Suery, M., Legoux, J.G., and I Esperance, G., Influence of particle oxidation on age-hardening behaviour of as-fabricated and remelted SiC reinforced Al-1%Mg alloys. Materials Science and Engineering, A135, 129-133, 1991. [3] Suery, M., Salvo, L., Matrix-Reinforcement interactions during fabrication and thermal treatment of cast Al-Matrix composites. Metallurgy and New Materials, 3(31), 119-137, 1995. [4] Cocen, U., Onel, K., The production of Al-Si alloy- SiCp composites via compocasting: some microstructural aspects. Materials Science and Engineering, A221, 187-191, 1996. [5] Zhang, E., Yang, B., Zeng, S., Li, Q., Ma. M., Formation mechanism of TiC in Al/TiC composites prepared by direct reaction synthesis. Transactions of Nonferrous Metals Society of China, 8 (1), 92-96, 1998. [6] Zhang, E., Zeng, S., Yang, B., Li, Q., Ma, M., A Study on the Kinetic Process of Reaction Synthesis of TiC: Part I. Experimental Research and Theoretical Model. Metallurgical and Materials Transactions A, 30, 1147-1151, 1999. [7] Jiang, W.H., Song, G.H., Han, X.L., He, C.L., Ru, H.C., Synthesis of TiC/Al composites in liquid aluminium. Materials Letters, 32, 63-65, 1997. [8] Birol, Y., In situ processing of TiCp-Al composites by reacting graphite with AI-Ti melts. Journal of Materials Science, 34, 1653-1657, 1999. [9] Kennedy, A.R., Weston, D.P., Jones, M.I., Enel, C., Reaction in Al-Ti-C powders and its relation to the formation and stability of TiC in Al at high temperatures. Scripta Materialia, 42, 1187-1192, 2000. [10] Birol, Y., Response to thermal exposure of the mechanically alloyed Al Ti/C powders. Journal of Materials Science, 2, 5123-5128, 2007. [11] Nukami, T. and Flemings, M.C., In situ synthesis of TiC particulate-reinforced aluminum matrix composites. Metallurgical and Materials Transactions A, 26(7), 1877-1884, 1995. [12] Bedir, F., Ögel, B., Sıcak preslenmiş Al-TiC kompozitlerin üretimi ve yaşlandırma ısıl işlemleri. 3. Uluslarası Toz metalurjisi Kongresi, Ankara, 2002. [13] Bedir,F., Ogel, B., Gürbüz, R., Age hardening behaviours and mechanical strenghts of Al-TiC composites produced by conventional hot pressing method. Metall, 59 (7-8), 459-462, 2005. [14] Chu, M.G., Premkumar, M.K., Mechanism of TiC formation in Al/TiC in situ metal-matrix composites. Metallurgical and Materials Transactions A, 24 (12), 2803-2805, 1993. [15] Chu, H.S., Liu, K.S., Yeh, J.W., An in situ composite of Al (graphite, Al 4C 3) produced by reciprocating extrusion. Materials Science and Engineering A, 277, 25-32, 2000. [16] Yaghmaee, M.S., and Kaptay, G., On the stability range of SiC in ternary liquid Al-Si-Mg alloy. Materials Worlds, Proceeding of Hungarian Materials Science Society, e-journal:http://materialworld.fw.hu, 2(3), 2001. [17] Sheibani, S. and Najafabadi M.F., In situ fabrication of Al TiC metal matrix composites by reactive slag process. Materials and Design, 28, 2373-2378, 2007. [18] Song, I.H, Kim, D.K., Hahn, Y.D., Kim, H.D., Investigation of Ti 3AlC 2 in the in situ TiC Al composite prepared by the exothermic reaction process in liquid aluminum. Materials Letters, 58, 593-597, 2004.