T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı Avrupa Birliği Uzmanlığı Tezi AVRUPA BİRLİĞİ MÜKTESEBATINDA VE ULUSLARARASI HUKUKÎ METİNLERDE MÜLTECİLERİN ÇALIŞMA HAKLARI VE TÜRKİYE DEKİ MEVZUAT Tez Danışmanı: Dr. Ali Ercan SU Tezi Hazırlayan: Hüseyin Ali Âlî TANGÜREK Ankara, 2007
Ruanda da Interahamwe Tarafından Soykırıma Uğrayan ve Mülteci Durumuna Düşen 1 Milyon dan fazla Ruandalı nın anısına
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER İİİ ÖZET Vİ KISALTMALAR GİRİŞ 1. MÜLTECİLER VE DİĞER İLGİLİ GRUPLARA YÖNELİK TANIMLAMALAR VE SÖZ KONUSU GRUPLARIN HAKLARINA YÖNELİK TARİHSEL GELİŞİMERROR! BOOKMARK NOT DEFINED 1.1. TANIMLAR 1.1.1. Mülteci Error! Bookmark not defined. 1.1.2 Sığınmacı Error! Bookmark not defined. 1.1.3. Vatansız Error! Bookmark not defined. 1.1.4. İlgili makamlarla işbirliği yapan insan ticareti mağdurları Error! Bookmark not defined. 1.1.5. Yurdundan ayrılmaya zorlanmış kimselere kitlesel sığınma durumunda sağlanan geçici korumadan yararlananlar Error! Bookmark not defined. 1.2. MÜLTECİ, SIĞINMACI, VATANSIZ VE DİĞER İLGİLİ GRUPLARA YÖNELİK HAKLARIN TARİHSEL GELİŞİMİ 2. ÇALIŞMA HAKKINA YÖNELİK TEMEL ULUSLARARASI HUKUK METİNLERİERROR! BOOKMARK N 2.1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 2.2. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER EKONOMİK, SOSYAL VE KÜLTÜREL HAKLAR SÖZLEŞMESİ ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 2.3. AVRUPA BİRLİĞİ TEMEL HAKLAR ŞARTI 2.4. AVRUPA SOSYAL ŞARTI 3. HEDEF GRUPLARA VE ÇALIŞMA HAKLARINA YÖNELİK SPESİFİK ULUSLARARASI HUKUK DÜZENLEMELERİ VE AVRUPA BİRLİĞİ MÜKTESEBATIERROR! BOOKMAR 3.1. ULUSLARARASI HUKUK DÜZENLEMELERİ 3.1.1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1951 Tarihli Sözleşme Error! Bookmark not defined. 3.1.3. Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1967 Protokolü Error! Bookmark not defined. 3.1.4. Devlete Sığınmaya İlişkin 1967 Tarihli Beyanname Error! Bookmark not defined. 3.1.5. Vatansız Kişilerin Hukuki Statülerine İlişkin 1954 Sözleşmesi Error! Bookmark not defined. 3.1.6. 111 Sayılı ILO İş ve Meslek Yönünden Ayrımcılık Sözleşmesi Error! Bookmark not defined. 3.2 AVRUPA BİRLİĞİ MÜKTESEBATI 3.2.1. 2001/55/AT Sayılı Konsey Yönergesi Error! Bookmark not defined. 3.2.2. 2003/9/AT Sayılı Direktif Error! Bookmark not defined. 3.2.3. 2004/83/AT Sayılı Direktif Error! Bookmark not defined. 3.2.4. 2004/81/AT Sayılı Konsey Direktifi Error! Bookmark not defined. 4. HEDEF GRUPLARIN ÇALIŞMA HAKLARI VE İZİNLERİNE YÖNELİK ULUSAL MEVZUAT 4.1. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI 4.2 YABANCILARIN TÜRKİYE DE SEYAHAT VE İKAMETLERİ HAKKINDA KANUNERROR! BOOKMARK NOT DEFINED. 4.3. İLTİCA YÖNETMELİĞİ 4.4. 4817 SAYILI YABANCILARIN ÇALIŞMA İZİNLERİ HAKKINDA KANUN ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
4.5. TÜRKİYE İŞ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YURT İÇİNDE İŞE YERLEŞTİRME HİZMETİ HAKKINDA YÖNETMELİK SONUÇ KAYNAKÇA T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ KOORDİNASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ MÜKTESEBATINDA VE ULUSLARARASI HUKUKÎ METİNLERDE MÜLTECİLERİN ÇALIŞMA HAKLARI VE TÜRKİYE DEKİ MEVZUAT UZMANLIK TEZİ Hüseyin Ali Âlî TANGÜREK Tez Danışmanı : Dr. Ali Ercan SU Tez Jürisi Üyeleri Adı ve Soyadı İmzası
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ KOORDİNASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI NA Bu belge ile bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim. Hüseyin Ali Âlî TANGÜREK / /2007
ÖZET AB Uzmanlık Tezi MÜLTECİLERİN, ULUSLARARASI ÇALIŞMA HAKLARI VE AB ÜYELİĞİ SÜRECİNDE TÜRKİYE DEKİ DURUM Hüseyin Ali Âlî TANGÜREK Yeryüzünde halen devam etmekte olan çatışma alanlarının ve/veya belli ve baskıcı bir anlayış, ideoloji, etnisite, din ve benzeri unsurlar temelinde idare edilen ülke ve bölgelerin varlığı, söz konusu bölgelerde yaşayan fakat kendini güvende hissetmeyen bireylerin daha güvenli bölgelere iltica etmesi süreçlerini her geçen gün daha yoğun ve problemli hale getirmektedir. Bu durum ise sığınmacı, mülteci, vatansız ya da benzeri grupların hedefinde ya da geçiş yolunda yer alan ülkelerin hali hazırda var olan sosyal, ekonomik ve siyasi sorumluluklarına ek bazı yükümlülükler doğurmaktadır. Türkiye de söz konusu grupların kimi zaman hedefi kimi zaman ise geçiş yolu olarak dikkate alındığında gerek Birleşmiş Milletler gerekse Avrupa Birliği kapsamında konuya yönelik yükümlülüklerini yerine getirmek ile sınırları içerisinde meydana gelebilecek mülteci akımları karşısında istihdam piyasasına yönelik gerekli önlemleri almak hususunda bir ikilemle karşı karşıya kalmaktadır. İşbu çalışma temelde alanda mevcut tüm hukuki düzenlemeleri bir araya getirerek konuya ilişkin bir başvuru kaynağı niteliğini taşıyacak bir derleme oluşturarak söz konusu alandaki boşluğu gidermektir. Ayrıca bir taraftan mültecilerin bir insan hakkı olarak çalışma hakkının Türkiye deki durumunu ve AB üyeliği sürecinde bu konuda meydana gelecek muhtemel iyileştirmelerin insan hakları bağlamındaki olumlu etkilerini incelerken, diğer taraftan meselenin Türkiye nin çıkarlarını zedelemesini engellemek için harekete geçilmesi gereken noktaları tespit ederek insan hakları anlamındaki olumlu gelişmelerin ulusal çıkarlar anlamında karşılaşılabilecek olumsuz etkilerini asgari düzeyde tutma hedefine yönelecektir. Bu sayede bu
çalışma, her iki açıdan da dengeli bir politika değişikliğinin sağlanmasına katkıda bulunan bir çalışma niteliği taşıyacaktır.