1-Maden nedir? Yer kabuğundaki çeşitli iç ve dış doğal etkenlerle oluşan, ekonomik yönden değer taşıyan mineral bileşimlerine maden denir. 2- Cevherleşme nedir? Tektonik, volkanik ve metamorfik (başkalaşım) olaylar, kayaçların yapılarındaki mineralleri etkileyerek maden yataklarını oluşturmuştur. Bu oluşuma cevherleşme adı verilir. 3-Madenler kaça ayrılır? Üçe ayrılır; A-Metal madenler: Demir, krom, v.b. B-Metal dışı (ametal) madenler: Mermer, lületaşı, v.b. C-Yakıt madenler: Kömür, petrol 4-Tuvönan cevher nedir? Yeraltında filizler (cevherler) halinde bulunan madenler taş ve toprakla karışık olarak çıkarılır. Buna tuvönan cevher denir. 5-Metal (metalik) madenleri tanımlayınız? Kayaçların bileşiminden ergitilerek ayrıştırılan madenlere metal (metalik) madenler adı verilir. Demir, krom, bakır, nikel, kurşun v.b. Bunlar her kayaç içinde az çok bulunur. 6-Metal dışı (ametal) madenleri tanımlayınız? Cevherleşmeye uğramadığı halde, kayacın kendi yapısındaki elementlerin maden olarak kullanıldığı kayaçlardır. Mermer, lületaşı, zımpara taşı, fosfat, kükürt, amyant (asbest), v.b. 7-Yakıt madenlerin oluşumunu açıklayınız? Yakıt madenlerden kömür bitkisel, petrol ise bitkisel ve hayvansal artıkların sığ deniz tabanlarında gömülmesi, burada basınç ve benzeri etkiler sonucu değişime uğramasıyla oluşmuştur. 8-Tenör (cevher yüzdesi) nedir? Kayacın içindeki cevher oranına denir. 9-Bir madenin işletilebilmesi için gerekli şartları A-Bir madenin içindeki tenör oranının fazla olması B-Maden rezervinin yeterli olması C-Madenin sanayi merkezlerine ve kullanım alanlarına yakın olması gerekir. 10-Maden rezervinin tanımını yapınız? Bir madenin yeraltında bulunan henüz çıkarılmamış toplam miktarına maden rezervi denir. 11-Yurdumuzda hangi madenlere rastlanmamıştır? Titanyum, kobalt, platin 12-Hangi madenlerin rezervleri ülkemizin ihtiyacını karşılayacak düzeydedir? Demir, bakır, linyit, kurşun, çinko, manganez Not: Demir ekonomi geliştiğinde yetmemektedir. Linyitte kalitesizlikten ithal edilmektedir. 13-Hangi madenlerin rezervleri ülkemiz için yetersizdir? Taşkömürü, doğalgaz, volfram, petrol 14-Hangi madenlerden elde ettiğimiz üretim fazlası ihraç edilir? Krom, tuz, mermer, bor, civa, manganez, bakır 15-Ülkemiz maden kaynakları bakımından çeşitlilik göstermektedir. Niçin? Farklı jeolojik zamanlara ait arazilerin bulunmasıdır. Ülkemizin bulunduğu alan Alp orojenezinden aşırı derecede etkilenmiş, bunun sonucunda çeşitli volkanizma ve başkalaşım (metamorfizma) olayları meydana gelmiştir. 16-Ülkemiz maden bakımından zengin olmasına rağmen çoğu maden yatağı işletilememektedir. Niçin? Alp orojenezi sırasında aynı yer hareketlerinin aynı bölgede birkaç kez tekrarlanması maden yataklarının parçalanarak daha küçük yataklar şeklinde dağılmasına yol açmıştır. Bu durum çoğu madenlerimizin işletmeye açılmasını engelleyen olumsuz bir faktördür. 17-Cumhuriyetimizin kurulmasıyla madencilik alanındaki en önemli gelişme ne olmuştur? Osmanlı nın son döneminde madenlerin çoğu yabancılar tarafından işletilmekteydi. Cumhuriyetin kurulmasıyla bine yakın madenin imtiyazı (arama ve işletme ruhsatı) yabancı kişi ve kurumlardan geri alınarak devletleştirilmiştir. Eyüp VURANEL Ali Güral Lisesi Sayfa 1
18-Başlıca demir yataklarımızın bulunduğu yerleri Malatya da; Hekimhan ve Hasan Çelebi Sivas ta; Divriği, Kangal Kayseri, Kahramanmaraş, Hatay ve Balıkesir 19-Demir çelik fabrikalarımızı 1-Karabük (Kardemir) 2-Karadeniz Ereğlisi (Erdemir) 3-İskenderun (İsdemir) 4-Kırıkkale, 5-Sivas 6-İzmir 20-Bakır hangi alanlarda yaygın olarak kullanılır? Elektriği gümüşten sonra en iyi ileten metal olması nedeniyle elektrik ve elektronik sanayinde kullanılır. 21- Önemli bakır yataklarının bulunduğu yerleri Artvin-Murgul Kastamonu-Küre Elazığ-Maden Rize-Çayeli 22-Bakır işletme fabrikalarımızı 1-Samsun 2-Artvin-Murgul 3-Elazığ-Maden(Kapalı) 23-Dünyada en çok bakır üreten ülkeleri 1-Şili 2-A.B.D. 3-Kanada 24-Demir cevherinin üretiminin artmasının nedeni nedir? Kullanım alanının genişlemesidir. 25-Ülkemiz niçin demir madeni ithal etmeye başlamıştır? Ülkemizin gelişen sanayisi nedeniyle demire olan ihtiyacı artmış ve bu nedenle demir ithal etmeye başlamıştır. 26-Krom madeni demir-çelik sanayinde neden önemlidir? Krom çelik malzemeleri kırılma ve darbelere karşı güçlendirir. Çeliği oksitlenmeye ve aşınmaya karşı korur. 27-En önemli krom yataklarımızı -1-Guleman (Elazığ) -2-Kop dağ(erzincan) -3-Köyceğiz, Fethiye(Muğla) -4-Parsantı, Pozantı(Adana) -5-Harmancık, Orhaneli(Bursa) -6-Pınarbaşı(kayseri) 28-Krom işleme tesislerimizi yazınız. Antalya ve Elazığ ferrokrom tesisleri 29-Alüminyum sanayinin hammaddesini Boksit 30-Boksit çıkartılan önemli yerleri 1-Akseki (Antalya), 2-Seydişehir (Konya), 3-Milas (Muğla), 4-Saimbeyli (Adana) 31-Çıkarılan boksit nerede işlenir? Seydişehir alüminyum tesislerinde-akdeniz Bölgesi 32-Bor madeni niçin stratejik bir madendir? Roket ve jet yakıtlarında ve nükleer enerji üretiminde kullanıldığı için 33-Dünya bor rezervinin %60 ından fazlası hangi ülkede bulunur? Türkiye de 34-Bor çıkarım alanlarını Balıkesir de Susurluk ve Bigadiç Bursa da Mustafa Kemal Paşa Kütahya da Emet Eskişehir de Seyitgazi 35-Bor minerallerini işleyen tesisleri 1-Bandırma (Balıkesir) 2-Kırka(Seyitgazi-Eskişehir) Eyüp VURANEL Ali Güral Lisesi Sayfa 2
36-Kükürt nerelerde kullanılır? Üzüm bağlarının ilaçlanmasında, gübre ve sülfürik asit üretiminde kullanılır. Ayrıca bazı kuru yiyecekleri küflenmeye karşı korur. Not: Isparta- Keçiborlu dan yapılan kükürt çıkarımı 1996 da durdurulmuştur. 37-Zımpara taşının kullanım alanlarını Elmastan sonra en sert mineraldir Mobilyacılık ile taşların, madenlerin, optik araçların parlatılması ve cilalanmasında kullanılır. 38-En zengin zımpara taşı rezervleri nerededir? Muğla, Aydın, Denizli (Kıyı Ege Bölümü) 39-Ülkemiz barit rezervleri bakımından dünya da kaçıncı sıradadır? 1.sıradadır. 40-Barit kullanım alanlarını Suda erimeyen barit, petrol ve gaz sondajlarında baskıyı kontrol etmek, patlamaları önlemek için kuyu duvarlarını sabitleştirmede kullanılır. 41-Barit çıkarılan yerleri 1-Alanya, Gazipaşa(Antalya), 2-Kahramanmaraş, 3-Muş 4-Eskişehir 42-Tuz nerelerden elde edilir? Denizlerden, göllerden ve kaya tuzu yataklarından. 43-En önemli göl tuzu yatağımızı Tuz gölü 44-Denizden tuz elde edilen en önemli yeri İzmir körfezinde bulunan Çam altı tuzlası 45-En önemli kaya tuzu yataklarımızı 1-Çankırı 2- Erzurum 3-Nevşehir 4-Yozgat 5-Kars 46-Antimon yataklarının bulunduğu yerleri Tokat, Kütahya, İzmir, Bilecik, Niğde 47-Manganez nerelerde kullanılır? Çelik sanayin de, çeliğe sertlik, taşıma direnci ve aşınmaya karşı dayanıklılık kazandırır. 48-Doğada sıvı halde bulunan tek metal nedir? Civa 49-Yakın yıllara kadar hangi göllerimizden soda elde ediliyordu? Erçek ve Van gölü 50-Doğal sodanın türlerini Katı soda, sulu soda(çamaşır sodası) 51-Hangi nedenden dolayı Van ve Erçek göllerinden soda elde etme işi bırakılmıştır? 1982 yılında Ankara Beypazarı nda dünyanın ikinci büyük katı sodyum karbonat yatakları bulunduktan sonra. 52-Ülkemizde en önemli metalik olmayan madenleri 1-Lületaşı(Eskişehir)2-Granit 3-Oltu taşı(erzurum-oltu)4-mermer(afyon, Balıkesir, Bursa, Muğla) 53-Taş kömürü(maden kömürü) hangi jeolojik zamanda oluşmuştur? 1.jeolojik zamanın karbon döneminde (paleozoik) oluşmuştur. 54-Lüle taşından hangi alanlarda yararlanılır? Takı, biblo, ağızlık, pipo v.b. eşyalar yapılır. 55-Oltu taşı(siyah kehribar) hangi işlerde kullanılır? _Tespih, takı v.b. yapımında kullanılır. 56-Enerjiye olan talebi artıran nedenleri Sanayideki gelişmeler, artan nüfus ve kentleşme hareketleri. 57-Taş kömürü niçin demir-çelik sanayinin temel yakıtıdır? Yüksek kalorili bir kömür olduğundan demirin eritilmesinde kullanılır. Linyitin 3 katı enerji verir. Eyüp VURANEL Ali Güral Lisesi Sayfa 3
58-Taş kömürü nerelerde kullanılır? Büyük bölümü sanayide, geri kalan kısmı Çatalağzı, termik santralinde elektrik üretiminde kullanılır. 59-Taş kömürü yataklarımız nerede bulunur? Zonguldak ta. 60-Linyit kömürünün taş kömüründen farkı nedir? Linyit üçüncü jeolojik zamanda (Tersiyer) oluşmuş, karbon değeri taş kömürüne göre daha düşük bir kömür türüdür. Linyit enerjisi, taş kömürü enerjisinin 1/3 ü kadardır. 61-Linyit hangi alanlarda kullanılır? Düşük değerli linyitler santrallerde elektrik elde etmek için, daha kaliteli linyitler ise konutlarda ve sanayi sektöründe kullanılmaktadır. 62-Petrol en çok hangi jeolojik zamanlarda oluşmuş arazilerde bulunur? 3. jeolojik zaman 63-Ülkemizdeki petrol yatakları hakkında bilgi veriniz. Ülkemizdeki petrol yatakları 3000 5000 derinliklerde bulunur. Güneydoğu Anadolu bölgesinde, Tuz gölü ve Van gölü civarı, Ege ve Akdeniz bölgelerinde, Trakya ve Kuzey Anadolu nun bazı kesimlerinde zengin petrol yatakları bulunmuştur. 64-Kömürler nasıl oluşmuştur? Jeolojik devirlerdeki aşırı yağışlı ve sıcak iklim dönemlerinde yaşayan devasa bitkilerin zamanla toprak altında kalıp değişime uğrayıp taşlaşmasıyla oluşmuştur. 65-Organik kökenli enerji kaynaklarını yazınız. Petrol ve kömür 66-Ülkemizde ilk defa petrol nerede ve ne zaman bulunmuştur? _1940 da Raman dağında bulunmuştur. 67-Ülkemizin petrol üretiminin tamamına yakını hangi bölgeden elde edilir? Güneydoğu Anadolu bölgesinden 68-Ülkemizdeki petrol ürünlerini işleyen petrol rafinerilerini Batman, İzmir-Aliağa, Kırıkkale, Mersin, İzmit 69-Linyitle çalışan termik santrallerimizi 1-Afşin-Elbistan (Kahramanmaraş) 2-Soma-Manisa-EGE 3-Yatağan Muğla-EGE 4-Seyitömer-Kütahya-EGE 5-Tunçbilek Kütahya-EGE 6-Çayırhan (Ankara)-İAB 7-Çan (Çanakkale)-MARMARA 8-Kangal(Sivas)-İABölgesi 9-Orhaneli(Bursa)-EGE 10-Yeniköyköy(Muğla)-EGE 11- Gökova(Muğla)-EGE 12-Sugözü-Yumurtalık-Adana*ithal kömür Kolombiya dan sevgilerle 70- Doğal gaz ile çalışan önemli termik santralleri 1- Hamitabat (Kırklareli) 2- Ambarlı (İstanbul) 3-Ovaakça (Bursa) 4-Adapazarı(Gebze) 5- Aliağa(İzmir) 6-Ankara,.. 71-Başlıca doğal gaz yataklarımızın bulunduğu yerleri Trakya da(hamitabat ve Hayrabolu) Mardin ve Siirt te bulunur. -Düzce-Akçakoca da 2007 de doğalgaz çıkarılmaya başlanmıştır.(karadeniz Bölgesi) 72- Doğal gazın ekonomik olmasını engelleyen nedenler nelerdir? Doğal gazı taşımak için boru hattı veya özel donanımlı tankerler gerektiğinden 73-Termik santral nedir? Yakıt olarak taş kömürü, linyit, fuel-oil, motorin, doğal gaz ve jeotermal kaynaklardan yararlanarak elektrik üreten tesislerdir. 74-Ülkemizde ilk termik santral nerede kurulmuştur? 1913 te İstanbul Silahtar ağada Eyüp VURANEL Ali Güral Lisesi Sayfa 4
75-Termik santrallerin çevreye olumsuz etkilerini azaltmanın yollarını Bacalarına filtre takılmalı Kuruluş yerleri iyi belirlenmeli Daha çok temiz enerjiyle çalıştırılmalıdır. 76-Hidroelektrik enerji nedir? Kaynağı su gücü olan enerjiye denir. 77-Türkiye hidroelektrik potansiyeli bakımından nasıl bir durumdadır? Avrupa da Rusya ve Norveç ten sonra üçüncü sıradadır. 78-Ülkemiz hangi özellikleri nedeniyle baraj yapımına uygun koşullar taşır? Ülkemiz yüksek ve engebeli olduğundan akarsularımızın çoğu dar ve derin vadilerde hızla akar. Bu özellik baraj yapımını kolaylaştırır. 79-Yurdumuzda su gücünden elektrik enerjisi üreten ilk santrali 1902 yılında Tarsus çayı regülâtörüdür. 80-Rüzgâr enerjisinin olumlu yanları nelerdir? Çevreyi kirletmez. Ham madde maliyeti yoktu. Kullanıldığı ülkeyi dışa bağımlılıktan kurtarır. Tükenmezdir. 81-Türkiye de ticari amaçlı ilk rüzgâr santrali ne zaman nerede kurulmuştur? 1988 de Ala çatı da (İzmir-Çeşme) 2008 itibariyle 13 adet RES var. 82-Rüzgâr enerjisinin olumsuz yanlarını Pahalı bir yatırım olması Çalışırken çevreye gürültü oluşturması 83-Ülkemizde güneş enerjisinden nasıl yararlanılıyor? Su ısıtmada kullanılıyor. 85- Jeotermal kaynaklardan buhar şekline dönüşmemiş olanlardan nasıl yararlanılır? Sıcaklığı 100 C den daha az olan sıcak sulardan konutların ve seraların ısıtılmasında kullanılır. 86-Ülkemizde jeotermal kaynaklardan nerede elektrik enerjisi elde edilmektedir? 1984 de kurulan Denizli Sarayköy deki santralden elde edilmektedir. 87-Nükleer enerji nedir? Atom çekirdeğinin parçalanmasıyla açığa çıkan enerjiye denir. 88-Uranyum ve toryum yataklarının işletilmesi niçin sadece devlet tarafından yapılabilmektedir? Stratejik madenler kanununa tabi olduğundan 89-Nükleer enerjinin olumsuz yönleri nelerdir? 1-Nükleer tesisin kurulması oldukça pahalıdır. 2-Çıkan atık maddelerin saklanması gerekir. 3-Herhangi bir kazada insan ve çevreyi olumsuz etkiler. Örnek=Çernobil faciası 90-Hangi enerji kaynakları yenilenebilir, temiz ve ucuz enerji kaynaklarıdır? 1-Hidroelektrik 2-Jeotermal, 3-Güneş enerjisi, 4-Rüzgâr enerjisi 91-M.T. A.(Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü) nedir? 1935 te çıkarılan kanunla madenleri arayıp bulmak ve çıkarmak bu kuruma devredilmiştir. Türkiye de ilk petrolü ve bilinen maden yataklarımızın% 90 ını tespit etmiştir. 92-Cumhuriyetin kurulmasından önceki santraller nasıl kurulmuştur? Yabancı ortaklıklara ayrıcalıklar tanınmak suretiyle kurulmuştur.1935 ten sonra devlet tarafından satın alındı. 84-Jeotermal kaynaklardan nasıl elektrik elde edilir? Yerin derinliklerinde 150 200 C civarında sıcaklığı bulunan su buharı, sondajlar ile yeryüzüne çıkarılır ve bu ısı sayesinde elektrik enerjisi üretilir. Eyüp VURANEL Ali Güral Lisesi Sayfa 5
93-Doğal gazı hangi ülkelerden sağlıyoruz? 1-Rusya 2-Cezayir 3-İran 4-Nijerya 5-Azerbaycan 6-Kazakistan 7-Türkmenistan 94-Ülkemizin enerji kaynaklarını çeşitlendirmesinin gerekliliğini açıklayınız? Enerjiyi sadece belirli kaynaklardan elde etmek ve bunların ithal etmek ülkemizi zor durumda bırakabilir. Örneğin: bir savaş esnasında bunları ithal edemeyiz. Bu nedenle enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve mümkün olduğunca da kendi yerli kaynaklarımızdan sağlanması gerekir. 95-Enerji talebinin karşılanmasında çeşitli kaynakların kullanılmasını zorunlu kılan nedenler nelerdir? Büyüyen enerji ihtiyacının tek bir kaynaktan karşılanması mümkün değildir. Çünkü bu kaynak çabucak biter. Buda olumsuzluk arz eder. Ayrıca mevcut kaynaklar yeryüzüne dengeli dağılmamıştır. Buda ülkeden ülkeye farklılık arz eder. Enerjiyi ucuza elde etme çabası 96-Alternatif enerji kaynaklarına olan yönelimin nedeni nedir? Enerjiye olan talep gün geçtikçe artmaktadır. Yakın bir gelecekte mevcut kaynakların talebi karşılamayacağından dolayı 97-Enerji niçin ucuza mal edilmek zorundadır? Enerji ekonominin bir girdisidir. Pahalı enerji ekonomik gelişmeyi engeller. Bu nedenle enerjinin ucuza mal edilmesi gerekir. 98-Hangi doğal göllerimizden enerji üretiminde faydalanılır? 1-Tortum Gölü 2-Hazar Gölü 3-Eğirdir Gölü 99-Doğal gazın yaygınlaştırılmasının nedeni nedir? Büyük kentlerimizdeki hava kirliliğinin etkilerini azaltmak için örn: Kütahya 100-Ülkemizde jeotermal enerji potansiyelinin yüksek olmasını sağlayan neden nedir? Ülkemizde kırık alanları yaygın olduğundan 101-Hidroelektrik potansiyeli en fazla olan ve en az olan bölgemizi -En fazla: D.A.Bölgesi -En az: Marmara Bölgesi 103-Güneş enerjisinden en az ve en fazla yaralanabilen bölgelerimizi En az: Karadeniz bölgesi En fazla: Akdeniz Bölgesi 104-Ülkemizin en zengin mermer çıkarım alanlarının bulunduğu bölgeyi Marmara Bölgesi 105-Demir-Çelik fabrikaları hangi bölgelerimizde yoktur? 1-Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2-Doğu Anadolu Bölgesi 3-Marmara Bölgesi 106-Petrol rafinerisi bulunmayan bölgelerimizi 1-Karadeniz Bölgesi 2- Doğu Anadolu Bölgesi 107-Ülkemizde boksitin işlendiği tek yer Seydişehir-Konya olduğuna göre Alüminyum işleme tesisimiz hangi bölgede yer almaktadır? Akdeniz bölgesi (Seydişehir ilçesi Konya ya bağlı ama Akdeniz bölgesindedir.) 108-En çok bakır çıkarılan bölgemizi Karadeniz bölgesi 109-En çok demir çıkarılan bölgemizi Doğu Anadolu Bölgesi 110-En fazla maden zenginliğine sahip olan bölgemizi ve bölümü Doğu Anadolu Bölgesi-Yukarı Fırat Bölümü 111-Yemeklik tuzların %80 i nereden elde edilir? İzmir-Çamaltı tuzlasından Eyüp VURANEL Ali Güral Lisesi Sayfa 6