KAVRAM VE ANLAM BOYUTUNDA SARI VE TONLARI



Benzer belgeler
T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 9 SAYFA NO : 1

T.C. BOLVADİN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ BOLVADİN TİCARET BORSASI. Şube Adı: Sayfa: 1-11 Maddelerin Cins ve Nev'ileri.

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 10 SAYFA NO : 1

ERZİNCAN TİCARET BORSASI ... BÜLTEN

ERZİNCAN TİCARET BORSASI ... BÜLTEN

HUBUBAT T.C. AKŞEHİR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. 01/01/ Maddelerin Cins ve Nev'ileri - 31/12/2012. Tarih: Sayı:

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 7 SAYFA NO : 1

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 11 SAYFA NO : 1

T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA BİRALIK MTS , KG 5,840.

T.C. AKŞEHİR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK TTS , KG 11,270.

HUBUBAT T.C. IĞDIR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ 01/01/2013. Tarih: Sayı: - 31/12/2013 Satış Şekli. Sayfa: 1-18 Miktarı Br. Tutarı İşlem Sayısı

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 9 SAYFA NO : 1

HUBUBAT HUBUBAT. Toplam BAKLİYAT VE MAMÜLLERİ BAKLİYAT VE MAMÜLLERİ. Toplam. BiTKİSEL YAĞLAR T.C. EDREMİT TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N

T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK TTS , KG 45,470.

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ - 31/01/2016. Tarih: Sayı: 1 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat

HUBUBAT T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ 01/01/2014. Tarih: Sayı: - 31/12/2014 Satış Şekli

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 12 SAYFA NO : 1

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ - 31/05/2014. Tarih: Sayı: 5 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. ÇUBUK TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Şube Adı: Sayfa: 1-10 Maddelerin Cins ve Nev'ileri. Enaz Fiyat. Ortalama Fiyat.

T.C. AKŞEHİR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA YEMLİK MTS , KG 44,086.

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 6 SAYFA NO : 1

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 10 SAYFA NO : 1

YILLIK BÜLTEN 2014 BÜLTEN NO : 1 SAYFA NO : 1

T.C. GÖNEN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ÇELTİK ,943,926.0 KG 223,621,943.

T.C. AKŞEHİR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK MTS , KG 15,928.

T.C. AKŞEHİR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK TTS , KG 38,520.

T.C. BOLVADİN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ BOLVADİN TİCARET BORSASI. Şube Adı: Sayfa: 1-12 Maddelerin Cins ve Nev'ileri.

T.C. BURDUR TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat

BÜLTEN NO : 1 MUAMELE GÖREN MADDELERİN FİYATI

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK MTS , KG 3,596.

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat YULAF , KG 71,435.

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat YULAF , KG 8,

GİRİŞ. Sağlıklı Beslenme ve Vücudumuzun Sağlıklı Beslenme Piramidi. Ana Gıda Grupları

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat YULAF , KG 73,

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 8 SAYFA NO : 1

HUBUBAT. T.C. AKŞEHİR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ 01/01/2018. Tarih: Sayı: - 31/12/2018 Satış Şekli

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat

ERZİNCAN TİCARET BORSASI ... BÜLTEN

T.C. GÖNEN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA TOHUMLUK , KG 606,612.

ERZİNCAN TİCARET BORSASI ... BÜLTEN

İZMİR TİCARET BORSASI

T.C. IĞDIR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK İHR , KG 6,046.

ERZİNCAN TİCARET BORSASI ... BÜLTEN

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK MTS , KG 62,506.

HUBUBAT HUBUBAT. Toplam HUBUBAT MAMÜLLERİ T.C. KOZAN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Tarih: Sayı: - 31/08/ Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI HAFTALIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat MISIR KG 1

T.C. DÜZCE TİCARET BORSASI GÜNLÜK BORSA BÜLTENİ. 01/08/ /08/2016 Şube Adı: Maddelerin Cins ve Nev'ileri. Ortalama Fiyat. Ençok Fiyat.

HUBUBAT T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Tarih: Sayı: - 31/01/ Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat YULAF , KG 72,524.

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N BÜLTEN NO : 2 SAYFA NO : 1

MUAMELE GÖREN MADDELERİN FİYATI (YTL.) SATIŞ MUAMELE CİNS VE NEVİLERİ AŞAĞI YUKARI ORTALAMA MİKTARI BİRİM TUTARI ŞEKLİ ADEDİ

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ - 31/01/2017. Tarih: Sayı: 1 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

F.30 / / Rev.0 T.C.BURSA TİCARET BORSASI BÜLTEN AYI : KASIM 2013 BÜLTEN NO : 11 SAYFA NO : 1 HUBUBAT ARPA ,87

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK MTS , KG 2,190.

T.C. BOLVADİN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ÇAVDAR , KG 3,494.

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat YULAF , KG 35,

HUBUBAT HUBUBAT. Toplam HUBUBAT MAMÜLLERİ T.C. AKŞEHİR TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Tarih: Sayı: - 30/04/ Maddelerin Cins ve Nev'ileri

F.30 / / Rev.0 T.C.BURSA TİCARET BORSASI BÜLTEN AYI : EKİM 2013 BÜLTEN NO : 10 SAYFA NO : 1 HUBUBAT ARPA

T.C. KONYA EREĞLİ TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat ARPA YEMLİK MTS , KG 64,493.

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Tarih: Sayı: - 30/06/ Maddelerin Cins ve Nev'ileri

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ - 30/09/2016. Tarih: Sayı: 1 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. IĞDIR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA YEMLİK İHR , KG 12,000.

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI GÜNLÜK BORSA BÜLTENİ 01/06/ /06/2015. Tarih: Sayı: Sayfa: 1-20 Miktarı Br. Tutarı İşlem Sayısı

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat YULAF , KG 29,

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ÇAVDAR , KG 20,885.

HUBUBAT. T.C. GÖNEN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Tarih: Sayı: - 30/06/2018. Sayfa: 1-10 Miktarı Br. Tutarı İşlem Sayısı

Asgari süre Fırın sıcaklığı Aromatize etmek Kızartmak Tarif bilgisi. Biberiye Kekik Zeytinyağı Biberiye Kekik Zeytinyağı sonra çok sıcak tavada

T.C. SAMSUN TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA İTHAL ,733, KG 740,883.

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI HAFTALIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat

HUBUBAT T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ - 31/08/2007. Tarih: Sayı: 8 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. ISPARTA TİCARET BORSASI GÜNLÜK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat MAKARNALIK BUĞDAYLAR , KG 51,177.

T.C. BOLVADİN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. - 31/01/2014 Şube Adı: BOLVADİN TİCARET BORSASI. Sayfa: 1-6 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. BURDUR TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. - 31/01/2016 Şube Adı: Sayfa: 2-15 Maddelerin Cins ve Nev'ileri. Ortalama Fiyat.

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N

İZMİR TİCARET BORSASI

T.C. KÜTAHYA TİCARET BORSASI A Y L I K B Ü L T E N

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI HAFTALIK BORSA BÜLTENİ. 18/09/ Maddelerin Cins ve Nev'ileri - 22/09/2017.

T.C. NAZİLLİ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA YEMLİK TTS , KG 68,136.

T.C. IĞDIR TİCARET BORSASI YILLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA YEMLİK MS , KG 25,832.

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ÇAVDAR , KG 6,390.

T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat

HUBUBAT HUBUBAT. Toplam KÜSPELER KÜSPELER. Toplam ÇEŞİTLİ GIDA MADDELERİ T.C. ISPARTA TİCARET BORSASI GÜNLÜK BORSA BÜLTENİ 23/06/ /06/2016

T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. - 30/06/2015 Şube Adı: KARAMAN TİCARET BORSASI. Sayfa: 1-9 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI HAFTALIK BORSA BÜLTENİ - 26/07/2013. Tarih: Sayı: 319 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. KARAMAN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat MISIR KG 1

BÜLTEN NO : 5 MUAMELE GÖREN MADDELERİN FİYATI

T.C. GÖNEN TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA YEMLİK MTS , KG 155,626.

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI GÜNLÜK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat MAKARNALIK BUĞDAYLAR , KG 77,101.

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat YULAF , KG 9,750.

HUBUBAT T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ - 31/10/2009. Tarih: Sayı: 10 Maddelerin Cins ve Nev'ileri

T.C. MUĞLA TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat. Ortalama Fiyat YULAF , KG 44,

T.C. ELAZIĞ TİCARET BORSASI AYLIK BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ARPA BEYAZ , KG 633,644.

İZMİR TİCARET BORSASI

T.C. DENİZLİ TİCARET BORSASI İKİ TARİH ARASI BORSA BÜLTENİ. Ortalama Fiyat. Enaz Fiyat. Ençok Fiyat ÇAVDAR , KG 4,736.

Bilim adamları canlıları hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve mikroskobik canlılar olarak dört bölümde sınıflandırmışlar.

Transkript:

KAVRAM VE ANLAM BOYUTUNDA SARI VE TONLARI Yrd. Doç. Dr. Nesrin BAYRAKTAR Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi bnesrin@yahoo.com Özet Sarı renk adı; Türkçenin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Orhon Yazıtlarından bu yana Türkçede kullanılmaktadır. Sarıg > saru > TT sarı. Sarı, Türkçenin her döneminde kullanılmış olması nedeniyle, renk adları içinde özel bir yere sahiptir. Türkçede renk adlarının işlekliği; bu renk adını içeren sözcüklerin sayısı ile kavram ve anlam alanlarının genişliği ile ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada; çeşitli sözlüklerden; sarı renk adını içeren ve renk bildiren adlar, hayvan ve bitki adları, tıp ve kimya terimleri, eşya ve yiyecek adları, doğa ile ilgili ad ve sıfatlar, insan dış görünüşüyle ilgili kullanımlar, mecazlar, Ad Bilimi kapsamına giren adlar, atasözleri ve deyimler saptanmış ve sarı renk adının kavram ve anlam boyutuna ilişkin bir değerlendirme yapmak amaçlanmıştır. Anahtar Sözcükler: sarı, anlam alanı, kavram alanı THE CONCEPTUAL AND SEMANTIC FIELDS OF COLOUR NAME SARI AND ITS TONES Abstracat The colour name sarı (yellow) has been is use in Turkish since Orkhon Monuments which are the oldest written Turkish documents. Sarıg > saru > TT sarı. Sarı, having been used in all periods of Turkish, is of a special etymological status in comparison to other colour names. The value of a colour name in Turkish can be assessed by the number of lexical items comprising that particular colour name, and the size of its conceptual and semantic fields. This study aimed to evaluate the value of colour name sarı for Turkish. To do this, various dictionaries have been referred to compile lexical items derived with the colour name sarı. These included words comprising sarı and symbolising a colour; names of animals and plants; medical and chemical terms, names of food and objects; nouns and adjectives related to nature; expressions related to human appearance; figurative expressions; names in Onomastics; proverbs and idioms. These have been classified to determine the conceptual and semantic fields of sarı. Key words: yellow, semantic field, conceptual field. GİRİŞ Sarı Türkçede; güneşin, buğday başağının, sonradan altının rengi olarak genellikle olumlu anlam birimcikler kazanmıştır. Sarı, dünyanın merkezini sembolize eder (Genç 1996: 41), ayrıca Türk mitolojisinde hayır ilahı Ülgen ile doğrudan doğruya bağlantılıdır (Genç 1996: 42-43). Uygur Türkçesi ve Çağatay Türkçesine

ait eserlerde sarıg agrıg kullanımında karşımıza çıkan ve günümüz Türkçesinde sarılık (hastalık), kara sarı (yüz) gibi kullanımlarda görülen olumsuz anlam birimcikler dışında sarı renk adının olumsuz anlamı yoktur. Kara-siyah, ak-beyaz, kızılal-kırmızı, kır-gri gibi yakın anlamlı renk adı ortaklıklarında görülen sözcüklerin birinin Türkçe ve diğerinin alıntı olma durumu hemen her renk için bulunmaktayken; sarı renk adında bu durum görülmez. 1. SARI RENK ADINI İÇEREN RENK İFADELİ SÖZCÜKLER Taranan eserlerde yirmi beşi sarı renk adını içeren ve altısı sarı renk adını içermeyen toplam otuz bir adet sarının tonlarını bildiren renk adı ve eylemi saptanmıştır. 1. Sarı Renk Adını İçeren Sarı Tonları: Taranan sözlüklerde toplam yirmi beş adet sarı renk adını içeren ve sarının tonlarını bildiren kullanım saptanmıştır. Bunlardan biri çok renklilik, biri at donu; biri pekiştirme, beşi küçültme anlamlı sıfat, ikisi renk eylemi bildirirken, on beşi sarının çeşitli tonlarını belirtmektedir. Renkler kavram açısından soyut sözcükler olmasına karşın; Türkçede renk tonlarında somutlaştırma göze çarpar. Sarı renk adının çeşitli tonlarını gösterirken kullanılan başak, saman, yumurta, safran, kehribar, civciv, kanarya ve altın sözcükleri; sarının bir kavram olarak somutlaşmasına örnektir. Sarı için bu kadar fazla ayırıcı ton bulunması bu rengin Türk kültüründeki önemine de işaret etmektedir. açık sarı kara sarı saman sarısı sarıca aksarı kehribar sarısı sapsarı sarıgelen: sarımsı altın sarısı kirli sarı sapsarı kesil-/ol sarılgıt/sarıılgıt: çok renkli başak sarısı koyu sarı saral-/sarar- sarımsı civciv sarısı limon sarısı sarı muhâlif sarımtık kanarya sarısı safran sarısı sarı yağız: at donu sarımtırak yumurta sarısı 2. Sarı Renk Adını İçermeyen Sarı Tonları: Taranan sözlüklerde sarı renk adını içermemesine karşın sarının tonlarını bildiren altı renk adı saptanmıştır. hardal rengi limonî buğday rengi güneş rengi portakal rengi kavuniçi 2. SARI RENK ADINI İÇEREN HAYVAN ADLARI Taranan sözlüklerde, sekizi balık, on dokuzu kuş, beşi evcil hayvan, beşi böcek, beşi yaban hayvanı olmak üzere toplam kırk iki adet sarı renk adını içeren hayvan adı saptanmıştır. Bu hayvanlardaki sarı renk adı, hayvanların herhangi bir yerindeki sarılığa işaret etmektedir. Balık: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren sekiz adet balık saptanmıştır. 210

sarıağız sarıbalık/sarıbenli sarıhani sarıkuyruk sarıkanat sarıgöz sarıkulak sarı kaya balığı Kuş: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren on dokuz adet kuş adı saptanmıştır. sarıasma/sarıbilbil/sarıbülbül/sarıçıtnık/sarıguş/sarıkandil/sarıkuş/sarısandal kuş sarıbaş sarıgöde: yırtıcı kuş sarıkebe sarı ardıç kuşu sarı boğazlı serçe sarı çobanaldatan sarı kuyruksallayan sarı gagalı dağ kargası sarı gagalı dalgıç sarı gagalı keten kuşu sarı gagalı tropik kuşu sarı gagalı yelkovan sarı kamışçın sarı kiraz kuşu sarı mukallit sarı yelve sarusandal sarılık Evcil Hayvan: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren beş adet evcil hayvan adı saptanmıştır. sarıkız: inek sarıboz: eşek sarıger: keçi sarıkonur: sığır sarıtülü: 1-2 yaşlarında keçi yavrusu Böcek ve sürüngen: Taranan sözlüklerde sarı renk adını içeren beş adet böcek adı saptanmıştır. Bunlardan ikisi yaban arısı için kullanılmaktadır. sarıca:yaban arısı. sarıcaarı/sarıçibin: eşekarısı sarı boyunlu termit sarıbö: zehirli böcek sarımana/sarıkakaç: kertenkele Yaban Hayvanı: Taranan sözlüklerde beş adet yaban hayvanı saptanmıştır. Bunlardan üçü yılan adıdır. sarıteyin: sincap sarubek: yılan sarı akrep sarı yılan sarı engerek 3. SARI RENK ADINI İÇEREN BİTKİ ADLARI Taranan sözlüklerde dokuzu ağaç ve çalı, on dördü çiçek, on ikisi meyve, üçü sebze, sekizi tahıl, yirmi biri ot olmak üzere toplam altmış yedi sarı renk adını içeren bitki adı saptanmıştır. Sarı renk adı bitkilerin herhangi bir yerindeki sarılığı belirtmek üzere kullanılmıştır. Ağaç ve Çalı: Taranan sözlüklerde saptanan sarı renk adını içeren ağaç ya da çalı adı dokuzdur. sarıağaç sarıağı/sarıağu/sarıcık sarıkavak/sarukavak: çınar sarı odun sarıdiken sarısalkım sarıçalı sarı çam sarı söğüt Çiçek: Taranan sözlüklerde sarı renk adını içeren on dört çiçek adı saptanmıştır. 211

sarı çiçek1: çuha sarı çiçek2: ölmez çiçek sarıkılık: çiğdem sarımantı: şebboy sarıpapatya sarısabır sarızağar: çiğdem sarızambak sarıçiğdem sarı gül sarı nilüfer sarı savran sarı süsen sarı şebboy Meyve: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren on iki meyve adı saptanmıştır. sarıbekir armudu sarıbuzğulu: üzüm sarıhıdır/hızır elması sarıarmut/sarıcaarmut sarıcaerik1: erik sarıerik: kayısı. sarıgöbek elması sarıkoğuk: incir sarıpapa/sarıyemiş: şeftali sapısarı: üzüm sarıerik2: zerdali sarı alıç Sebze: Taranan sözlüklerde üç adet sarı renk adını içeren sebze adı saptanmıştır. sarıoturak fasulye sarıparmak: havuç sarıpatlıcan: domates Tahıl: Taranan sözlüklerde saptanan sarı renk adını içeren tahıl adı, sekizdir. sarıbaş: buğday sarıbursa: buğday sarıfiğ sarıhalile sarıkılçık: pirinç sarıkıvrım/sarıkıvrık/sarıkıvrışık: tohum sarıtoppas: buğday sarıyazlık: buğday Ot: Taranan eserlerde, sarı renk adını içeren yirmi bir adet ot adı saptanmıştır. sarıdiken: yabanotu sarıot/sarot sarı tekesakalı sarı yonca sarısütlüğen sarıayak mantarı sarıbaş sarı yaprak sarı centiyan sarı kantaron sarı civanperçemi sarı ballıbaba sarı çiriş sarı diken sarı geven sarı iskorçina sarı kız mantarı sarı kokulu sarı mantar sarı püren sarı boya/sarı can/sarı kök 4. SARI RENK ADINI İÇEREN TIP TERİMLERİ: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren organ ya da hastalık adı ve tıp terimi olan toplam on terim saptanmıştır. Bunlardan altısı tıp terimi, üçü hastalık, biri de sarı renk adıyla kullanılan bir tedavi biçimini gösteren eylemdir. sarı benek/sarı nokta sarı cisim yumurta sarısı sarı nokta: görme hastalığı sarı enzim sarı kıkırdak sarı teller sarıhumma sarılık sarılığını kes-: ustura ile hastaların alnından bir damla kan çıkartmak 212

5. SARI RENK ADINI İÇEREN KİMYA TERİMLERİ: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren ve kimya terimi olarak değerlendirilebilecek iki terim saptanmıştır. sarısabır: sarısabır bitkisinin etli ve kalın yapraklarından çıkarılan, kırmızımtırak esmer renkli, hekimlikte ve boyacılıkta kullanılan bir madde. Hint sarısı: Mango yaprakları ile beslenmiş ineklerin sidiğinden elde edilen, kehribar sarısına yakın, özellikle yağlı boya resimde kullanılan bir boya. 6. SARI RENK ADINI İÇEREN EŞYA ADLARI: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren altı adet eşya adı saptanmıştır. Bunlardan sarı lira ve sarı mankır, altın madeninden yapılmış parayı; sarı bez görmeyenlerin tanınmak için kollarına taktıkları üzerinde üç siyah noktanın bulunduğu sarı renkli bant ı; sarı çedik, bir tür kadın ayakkabısını; sarı göz sarma, bir tür çifteyi; sarıpüs ise at, katır vb. hayvanlara örtülen kıl örtü yü ifade etmektedir. sarı lira sarı mankır sarı bez sarı çedik sarıpüs sarıgöz sarma 7. SARI RENK ADINI İÇEREN YİYECEK ADLARI: Taranan sözlüklerde, dört adet yiyecek adı saptanmıştır. Bunlardan ikisi tatlı, biri yemek, biri de eritilmiş tereyağı için kullanılan yiyecek adıdır. sarıyağ/sarıcağ: tereyağı. sarıburma: tatlı sarıaş: zerde, pelte sarısu:taze peynirden yapılan bir yemek 8. SARI RENK ADINI İÇEREN DOĞA İLE İLGİLİ SÖZCÜKLER: Taranan sözlüklerde, sarı renk adı içeren ve doğayla ilgili olan beş adet sözcük saptanmıştır. Bunlardan ikisi toprak türünü, üçüyse rüzgâr adlarını göstermektedir. sarıçiyle: sarımsı toprak sarıgelen: sarı, yağlı toprak sarınacak: kuzeybatıdan esen yel sarıyel1: doğudan esen ılık rüzgâr sarıyel2: kışın ırmak vadilerinden gelen sert, soğuk yel 9. SARI RENK ADINI İÇEREN VE İNSAN DIŞ GÖRÜNÜŞÜNÜ ANLATAN SÖZCÜKLER: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren ve insan dış görünüşünü bildiren dokuz kullanım saptanmıştır. Bunlardan biri bir ırkı gösteren addır. Kullanımlarda ikisi hastalıklılık, sağlıksızlık anlamlarıyla olumsuz anlam birimcikler kazanmıştır. Ayrıca sarı çapar ve sarı çıyan örneklerinde de sarı; dış görünüş olarak sarışın olmanın yanı sıra hainlik, sinsilik, aksilik anlamlarıyla olumsuz anlam birimcikler kazanmıştır. 213

sarı ala göz: sarıya çalar kestane rengi gözlü sarıçapar: sarı ya da kızıl saçlı, cildi bozuk sarı ırk: Tenleri sarı renge yakın olan bir ırk. sarı çapar: sarışın ve aksi (insan) sarışın: sarı saçlı ve açık renk tenli (insan) sarıbaybak: sarışın sarıtıska: cildi renksiz, sağlıksız adam kara sarı: hastalıktan rengi solmak sarı çıyan: sinsi, hain sarışın kimse 10. SARI RENK ADINI İÇEREN MECAZ KULLANIMLAR: Taranan sözlüklerde, sarı renk adını içeren on beş mecaz kullanım saptanmıştır. Bunlardan yedisi uyuşturucu madde anlamındadır. Sarı kanarya ya da sarı kanaryalar Fenerbahçe Spor Kulübü nün renklerinden biri dolayısıyla parça-bütün ilişkisi kazanmıştır. Aynı ilişki sarı kart ve sarı kart gör- kullanımlarında da görülmektedir. Sarı sendika ve sarıcada nedensiz ya da benzetme ilişkili mecaz; sarı sıcakta aşırılık ve sarıayaklı kullanımında da olumsuz anlam bulunmaktadır. sarıkız: esrar sarı bomba: uyuşturucu türü sarı yelek: uyuşturucu madde sarı melek: esrar sarı kart: Kurallara devamlı olarak uymayan, aşırı, sert veya kasıtlı faul yapan, centilmence davranışlardan uzak kalan oyuncuya hakemin ikazını gösteren kart. sarı sendika: İşverenden yana olan sendikal örgüt. sarıayaklı: uğursuz sarı: esrar sarı ceket: uyuşturucu sarı dünya: esrar sarı kanaryalar: Fenerbahçe spor kulübü, oyuncuları ve taraftarları sarı kart gör-: Futbol, voleybol veya hentbolde oyun kurallarına aykırı hareket yapan oyuncu sarı renkte kart cezası almak. sarı sıcak: Türkiye'nin güney illerindeki yakıcı güneş ve sıcaklık sarı sayfalar: gazetelerin ilân sayfaları sarıca: Eyalet valileri buyruğundaki başıbozuk asker. 11. SARI RENK ADINI İÇEREN AD BİLİMSEL ADLAR: Çalışmanın bu bölümünde; çeşitli sözlük ve atlaslardan yirmi ikisi kişi adı, yüz sekseni yer adı, üçü su adı olmak üzere toplam iki yüz beş Ad Bilimi kapsamında ad saptanmıştır. Sarı renk adını içeren dağ adı (Horonymic) bulunamamıştır. Kişi Adları (Anthroponomic): Taranan kişi adı sözlüklerinde sarı renk adını içeren yirmi iki kişi adı saptanmıştır. Bunlardan biri renk adının dar-yuvarlak ünlülü biçimi olan Saru ve ikisi de renk adının sarı ve saru biçimlerini birlikte gösteren çift biçimli kişi adlarııdır. Balsarı Sarıgül Sarbek Sarıalp Sarıbay Saruca Sarıcabay Sarıçam Sarıçiçek Sarıer Sarıgül Sarıgüzel Aksarı Sarıkaya Sarıkız Sarıtaş Saru Sarıcan Sarıhan/ Saruhan Sarıca/Saruca Gülsarı Ersarı Yer adları (Toponymic): Taranan atlas ve sözlüklerde sarı renk adını içeren toplam yüz seksen yer adı saptanmıştır. Bunlardan biri yayla adı, onu belde, dördü ilçe, diğerleri köy adıdır. Sarı, Manisa nın ilçesi olan Saruhanlı nın dışında daryuvarlak ünlülü biçimiyle yer adları türetmede kullanılmamıştır. Aşağıdaki tabloda 214

Beldeler B, İlçeler İ kısaltmasıyla gösterilmiş, köy adları için herhangi bir kısaltma verilmemiştir. Sarıabat Sarıabdal Sarıağaç Sarıağaççayı Sarıağıl Sarıahmetler Sarıalan Sarıaliler Sarıayak Sarıaydın Sarıbaba Sarıbahçe Sarıbalta Sarıbaşak Sarıbayır Sarıbelen Sarıbey Sarıbeyler Sarıbeyli Sarıbıyık Sarıboğa Sarıbudak Sarıbulak Sarıbük Sarıca Sarıcaali Sarıcailyas Sarıcakır Sarıcakırlı Sarıcaoğlu Sarıcaova Sarıcasu Sarıcan Sarıçal Sarıçalı Sarıçam Sarıçanak Sarıçavuş Sarıçayır Sarıçevre Sarıçiçek Sarıçimen Sarıçoban Sarıçökek Sarıçubuk Sarıçukur Sarıdal Sarıdallı Sarıdam Sarıdana Sarıdanişment Sarıdarı Sarıdavut Sarıdayı Sarıdeğirmen Sarıdemir Sarıdere Sarıderesi Sarıdibek Sarıdoğan Sarıdüz Sarıerik Sarıfakılar Sarıfasıl Sarıfatma Sarıgazel Sarıgazi Sarıgöl Sarıgöze Sarıgül Sarıgümüş Sarıgün Sarıgüney Sarıgüzel Sarıhacı Sarıhacılar Sarıhacılı Sarıhalil Sarıhamzalı Sarıhan Sarıharman Sarıhasan Sarıhasanlı Sarıhıdır Sarıhuğlar Sarıhüyük Sarıışık Sarıibrahimli Sarıkabak Sarıkadı Sarıkadılar Sarıkamış Sarıkaşık Sarıkavak Sarıkaya Sarıkayalar Sarıkeçili Sarıkız Sarıkızlı Sarıkoç Sarıkonak Sarıkoyak Sarıkoz Sarıköy Sarıkum Sarıkuşak Sarıkürklü Sarılar Sarılı Sarımahmutlu Sarımazı Sarımehmet Sarımehmetler Sarımehmetli Sarımeşe Sarımollalı Sarımustafalar Sarınasuhlar Sarınınören Sarıoba Sarıoğlan Sarıoğlu Sarıot Sarıova Sarıömer Sarıömerli Sarıören Sarıpınar Sarıpolat Sarısalkım Sarısaltık Sarısaman Sarısaz Sarıseki Sarısığırlı Sarısırat Sarısipahiler Sarısöğüt Sarısu Sarısungur Sarısuvat Sarısüüleyman Sarışeyh Sarıtanışmanlı Sarıtarla Sarıtaş Sarıtekke Sarıtepe Sarıtopallı Sarıtoprak Sarıtosun Sarıveli Sarıyaka Sarıyakup Sarıyamaç Sarıyaprak Sarıyar Sarıyatak Sarıyayla Sarıyazma Sarıyer Sarıyonca Sarıyonca Sarıyurt Sarıyusuf Sarıöküz Çamsarı Eskisarıbey Ortasarıbez Çiftliksarı Çiftliksarıca Baltasarı Baltasarılar Türkmensarı Türkmensarılar Sarıbeyler (B) Sarıbuğday (B) Sarıgöl (B) Sarıkavak (B) Sarıkonak (B) Sarıköy (B) Sarısu (B) Sarıcakaya(B) Sarıgöl (B) Sarıkaya (B) Sarıkamış (İ) Sarıoğlan (İ) Sarıyer (İ) Saruhanlı (İ) Sarıgerme Sarıçiçek Yaylası Su Adları (Hydronymic): Taranan kaynaklarda, sarı renk adını içeren üç su adı saptanmıştır. Sarıçay Sarısu Sarıyar Barajı 215

12. SARI RENK ADINI İÇEREN ATASÖZLERİ:Taranan sözlüklerde sarı renk adını içeren dört atasözü saptanmıştır. Bu atasözlerinde sarı; sarı altın, sarı saman ve sarı inek sıfat tamlamaları içinde yer almaktadır. Bu atasözleri; saman sarısı ve altın sarısı renk somutlaştırmalarını da bir yönüyle açıklamaktadır. Sabır acıdır ama sonu sarı altın : sabır Sarı saman vaktinde altın olur: değer İneğin sarısı toprağın karası: kalite Sarı altının olacağına sarı samanın olsun: gıdanın önemi 13. SARI RENK ADINI İÇEREN DEYİMLER: Taranan kaynaklarda sarı renk adını içeren üç adet deyim saptanmıştır. Bu deyimlerden ikisinde sarı, sarı yağ ve sarı buğday sıfat tamlamaları içinde yer almaktadır. Bu tamlamaların her ikisi de yiyecek adı ve renk tonu olarak kullanılmaktadır. Sarı Yahudi kullanımında ise sarı renk adı olumsuz anlam kazanmıştır. Sarı yağ ile yağlayıp kuyruk yağı ile dağla-: işkence derecesine varan eziyette bulunmak Sarı Yahudi: paraya düşkün kimse Sarı buğdayları verdik, sarı gelinleri vermedik: yiyeceğin malzemesi kadar onu yapanların hünerleri de önemlidir SONUÇ Bu çalışmanın sonucunda elde edilen verilerin sayısal dökümü aşağıdaki gibidir. Tablodan anlaşıldığı gibi, sarı özel ad yapımında sıklıkla kullanılmıştır. Bitki ve hayvan adı yapımında da azımsanamayacak sayıda kullanılan sarı, otuz bir adet tona sahip bir renk olarak karşımıza çıkmaktadır. RENK HAYVAN BİTKİ TIP KİMYA EŞYA YİYECEK DOĞA DIŞ GÖRÜNÜŞ MECAZ AD BİLİMİ ATASÖZÜ DEYİM TOPLAM 31 42 67 10 2 6 4 5 9 15 205 4 3 403 Türk Dil Kurumu nun Güncel Türkçe Sözlüğü nde sarı renk adı için aşağıdaki anlamlar verilmiştir: 1.isim Güneş ışığının ayrışma tayfında yeşil ile turuncu ya da portakal rengi arasında olan renk, altının rengi, limon kabuğu rengi. 216

2. sıfat Bu renkte olan. 3. sıfat Soluk, solgun. Bu çalışmada elde edilen veriler ışığında sarının -pek çok tonu olması nedeniyle- Türk kültüründe önemli bir yere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bunların dışında sarı için beniz rengi, uyuşturucu madde, sinsilik, hastalık, uğursuzluk anlamları da ortaya çıkmaktadır. Bu anlamların sözlüğe eklenmesi gerekmektedir. Ayrıca sarı benizli olmanın olumsuz bir yönü de olduğu görülmektedir. KAYNAKÇA AKSAN, Doğan, 1999, Türkçenin Gücü, Ankara: Bilgi Yayınevi (7. Baskı) AKSAN, Doğan, 2000, Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yayınları-439. AKSOY, Ömer Asım, 1998, Atasözleri Sözlüğü I, İstanbul: İnkılap Yayınları. AKSOY, Ömer Asım, 1998. Deyimler Sözlüğü II, İstanbul: İnkılap Yayınları. AKTUNÇ, Hulki, 2002, Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü (Tanıklarıyla), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 3. Baskı. BAYRAKTAR, Nesrin, 2003, Renk Adlarının Türkçenin Söz Varlığına Katkıları VIII. Uluslar Arası KIBATEK Edebiyat Şöleni, 16-20 Ekim, Çanakkale. BAYRAKTAR, Nesrin, 2004, Kara ve Siyah Renk Adlarının Türkçedeki Kavram ve Anlam Boyutu Üzerine TÖMER Dil Dergisi, Sayı 126, Ekim-Kasım- Aralık, s. 56-77. BAYRAKTAR, Nesrin, 2005, Kavram ve Anlam Boyutunda Türkçede Ak ve Beyaz V. Uluslar Arası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu, 24-25 Haziran, Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, İstanbul. BAYRAKTAR, Nesrin, Kavram ve Anlam Boyutunda Al, Kırmızı ve Kızıl Mustafa Canpolat Armağanı, Pusan Üniversitesi Yayınları: Kore. (Yayına hazırlanıyor) BAYRAKTAR, Nesrin, Kavram ve Anlam Boyutunda Gök, Mavi, Yeşil ve Mor Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi (yayına hazırlanıyor.) BAYTOP, Turhan, 1997, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları- 578 Derleme Sözlüğü, 1993, Ankara: TDK Yayınları-211 DİLÇİN, Cem, 1983, Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları-503 DURAN, Faik Sabri, 1997, Büyük Atlas, İstanbul: Kanaat Yayınları. 217

FİNEGAN, Edward-Niko Besnier, 1989, Language Its Structure and Use, Harcourt Brace Javanovich College Publishers: Florida-Orlando. GENÇ, Reşat, 1996, Türk Düşüncesi, Davranışı ve Hayatında Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil Nevruz ve Renkler, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Mart 1996), Yayıma Hazırlayanlar: Prof. Dr. Sadık Tural-Elmas Kılıç, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 116, s. 41-48, Ankara. GÜLENSOY, Tuncer, 1995, Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara: TDK Yayınları-618. GÜNDÜZALP, Selim, 2004, Deyimler ve Öyküleri, İstanbul: Zafer Yayınları, 3. Baskı. http://www.tdk.gov.tr/tdksozluk/ http://tdk.org.tr/adsozlugu.html KAROL, Sevinç-Zekiye Suludere, Cevat Ayvalı, 1998, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları-699. PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali, 1996, Türkçenin Argo Sözlüğü, İstanbul: Özgür Yayınları. TOKLU, Osman, 2003, Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları. YALÇIN, Ayhan, 2002, Dünden Bugüne Adlarımız Soyadlarımız, İstanbul: Geçit Kitabevi. Yeni Tarama Sözlüğü, 1983, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları-503. YURTBAŞI, Metin, 1994, Sınıflandırılmış Türk Atasözleri, İstanbul: MEM Ofset, 6. Baskı YURTBAŞI, Metin,1997, Örnekleriyle Deyimler Sözlüğü, Ankara, 2. Baskı. 218