2 ANKARA MAMAK MEHMET ÇEKİÇ ORTAOKULU 1.3. BİT İN TEMEL KAVRAMLARI 1.3. BİT İN TEMEL KAVRAMLARI Ankara, 2014 Hazırlayan: Mustafa KATLANÇ BİT in Temel Kavramları BİT in Temel Kavramları 3 4 Bilgisayar, kullanıcıdan aldığı komutlara göre işlem yapan, yaptığı işlemlerin sonucunu depolayabilen, istenildiğinde bir yerden başka bir yere gönderebilen elektronik bir cihazdır. Bilgisayar, donanım ve yazılım adı altında iki ana kısımdan oluşur. Donanım, bilgisayarda kullanılan fiziksel parçaların genel adıdır. Yazılım ise bilgisayarın kullanılmasını sağlayan programlardır. Bilişim Teknolojisi, bilginin elde edilmesinde, saklanmasında, üzerinde işlem yapılmasında, ağlar aracılığıyla bir yerden başka bir yere iletilmesinde kullanılan bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin tümüdür. Bilgisayar teknolojisinin gelişimiyle iletişim teknolojisi de gelişmiş, böylece bilgi iletişimi daha etkili ve verimli hâle gelmiştir. Örneğin, mobil telefonla sesli iletişim sağlanabiliyorken 3G teknolojisiyle sesli ve görüntülü bilgi aktarımı dönemi başlamıştır. 3 4 Bilgisayar Çeşitleri Bilgisayar Çeşitleri 5 6 Ana Bilgisayar Mini Bilgisayar Çok hızlı işlem gücü ve dev bellek güçleri olan bilgisayarlardır. Özel bir merkezde bulunur ve aynı anda binlerce istemci bilgisayara hizmet verebilir. Çok sayıda bilginin güvenle işlenmesi gerektiği durumlarda güvenle kullanılır. Yüksek işlemci hızlarına, yüksek RAM e ve geniş sabit disk kapasitelerine sahip bilgisayarlardır. Okullarda, şirketlerde, fabrikalarda bulunabilir ve kendisine bağlı istemci bilgisayarlara hizmet verir. 5 6 Mehmet Çekiç Ortaokulu Sayfa 1 / 6 Mustafa KATLANÇ, Ankara 2014.
7 8 Ağ (Network) Bilgisayarlar Bellek güçleri, disk kapasiteleri ve işlem güçleri sınırlı bilgisayarlardır. İntranette iş yürütmek için kullanılır ve güçlü bir sunucuya bağlıdır. Kişisel Bilgisayarlar Evlerde ve iş yerlerinde tek kişi tarafından kullanılan bilgisayarlardır. Bu nedenle bu bilgisayarlara kişisel bilgisayarlar denir. Kullanımları 1970 li yıllardan sonra yaygınlaşmıştır. Günümüzde çeşitli özellikte ve güçte kişisel bilgisayarlar bulunmaktadır. 7 8 9 10 Dizüstü (Laptop) Bilgisayarlar Donanım olarak kişisel bilgisayarların bütün öğelerine sahiptir. Bünyelerinde bulundurdukları pilleri sayesinde elektriksiz birkaç saat kullanılabileceği gibi doğrudan elektrik kaynağı ile de kullanılabilir. Taşınabilir olması, son yıllarda kullanılırlığını artırmaktadır. Gelişen teknolojiyle netbook ve tablet bilgisayar da yaygınlaşmaya başlamıştır. Netbook, küçük boyutu, hafifliği ve uzun pil ömrü sayesinde cazibesini artırmaktadır. Dizüstü bilgisayarlara göre işlemci güçleri sınırlı ve optik sürücüleri bulunmamaktadır. İnternette sörf yapılabileceği gibi basit ofis uygulamalarını da rahatlıkla gerçekleştirebilir. Tablet bilgisayar, Netbook a göre daha hafiftir. Klavye ve faresi bulunmayan tablet bilgisayar, dokunmatik ekranı ile direkt olarak ya da bir kalem yardımıyla kullanılmaktadır. Günümüzde farklı işletim sistemlerine ve farklı donanım özelliklerine sahip tablet bilgisayar bulmak mümkündür. 9 10 Bilgisayarlar Arasındaki Farklılıklar Bilgisayarlar Arasındaki Farklılıklar 11 12 Kapasite ////////////////// Bilgisayarlar, çeşitlerine göre kapasite farklılıkları göstermektedir. Gelişen teknolojiyle bu ayrım günümüzde keskin çizgiyle yapılamamaktadır. Kapasite bakımından en yüksek seviyede olan bilgisayar, ana bilgisayardır. Hız ////////////////// Bilgisayarın hızı, işlemcilerin hızları ile ölçüldüğünden saniyedeki titreşim sayısı ile ifade edilir. Bunun birimi hertz dir ve kısaca Hz olarak gösterilir. Günümüzde işlemcilerin hızı, saniyede milyar titreşimlere (giga hert GHz) ulaşmıştır; bu hız 4 GHz civarındadır. 11 Mehmet Çekiç Ortaokulu Sayfa 2 / 6 12 Mustafa KATLANÇ, Ankara 2014.
Bilgisayarlar Arasındaki Farklılıklar Bilgisayarlar Arasındaki Farklılıklar 13 14 Hız ////////////////// Maliyet ////////////////// Bilgisayarda hız denilince akla öncelikle işlemci hızları gelse de bilgisayarların hızları sadece işlemci hızlarına bağlı değildir. Ana belleklerin hızları ve sabit disklerin hızları da bilgisayarın hızını belirlemekte etkilidir. Bilgisayarlar arasında maliyet bakımından farklılıklar bulunmaktadır. Kullanılmaya başladığı ilk yıllarda oldukça pahalı olan bilgisayarlar, zamanla daha çok kişinin kullanabileceği uygun fiyata inmiştir. Dizüstü bilgisayarlar, donanım açısından daha ileri teknoloji gerektirdiği için ilk yıllarda pahalı olmasına rağmen zamanla ucuzlayarak kişisel bilgisayarlar ile aynı fiyata satılmaya başlamıştır. 13 14 BİT in Ürünleri 16 15 1.3.1. BİT İN ÜRÜNLERİ Günlük hayatta işlerimizi kolaylaştıran bilişim teknolojileri araçları gün geçtikçe gelişmekte ve değişmektedir. Bu ürünler, insan ihtiyaçlarına göre şekillendirilirken ergonomi dediğimiz insan araç uyumunu da göz ardı etmemesi gerekmektedir. 16 Bazı Bilişim Teknolojileri (BİT) Ürünleri 17 18 Bilgisayarlar Televizyonlar (TV) Telefonlar Kameralar Depolama Araçları Yazıcılar Monitörler Fotokopi Makineleri Güvenlik Sistemleri Modemler Hesap Makineleri Görüntüleme Sistemleri GPS Sistemleri Fotoğraf Makineleri 1.3.2. BİT ÇEŞİTLERİ 17 Mehmet Çekiç Ortaokulu Sayfa 3 / 6 Mustafa KATLANÇ, Ankara 2014.
Bilgisayar Hafıza Ölçü Birimleri Bilişim Teknolojileri (BİT) Çeşitleri 19 20 Bilgisayardaki veriler geçici veya kalıcı olarak depolama birimlerinde saklanır. Depolama birimlerinin saklayabildiği veri (bilgi) miktarı bellek kapasitesini belirler. Bilgisayarda 1 ve 0 konumunu alabilen en küçük bilgi miktarı Bit tir. 8 Bit bir araya gelerek 1 Byte ı (Bayt) oluşturur. 1. Yaptıkları İşlere Göre Tek bir iş yapan Bilişim Teknolojileri Birden fazla iş yapan Bilişim Teknolojileri 2. Taşınıp Taşınmadıklarına Göre Taşınamayan Bilişim Teknolojileri Taşınan Bilişim Teknolojileri 19 20 Bilişim Teknolojileri (BİT) Çeşitleri Yaptıkları İşlere Göre BİT Çeşitleri 21 22 3. Kullanım Amacına Göre İyi niyetli kullanım Kötü niyetli kullanım Tek Bir İş Yapan Bilişim Teknolojileri Gerek üretilirken gerekse kullanım amacına göre sadece bir iş yapabilen teknolojilere denir. 4. Kullanıcı Sayısına Göre Otomobillerde kullanılan araç tanıma sistemi Kişisel kullanım Birden fazla kişinin kullanımı Araç Takip Sistemi Çamaşır ve Bulaşık Makineleri Belediyelerin kullandığı MOBESE kameraları Deprem Tanıma Sistemi Güvenlik Sistemleri Suni Kalp Cihazı Tarım Sulama Sistemi MP3 çalar Yangın Alarm Sistemi Otomatik Kapılar 21 22 Yaptıkları İşlere Göre BİT Çeşitleri Taşınıp Taşınmadıklarına Göre BİT Çeşitleri 23 24 Birden Fazla İş Yapabilen Bilişim Teknolojileri Birden fazla iş yapabilme kapasitesine sahip olarak üretilen bilişim teknolojileridir. Neredeyse tüm insanların kullandığı teknolojiler olarak adlandırabiliriz. Masaüstü Bilgisayarlar (Desktop Computer) Dizüstü Bilgisayarlar (Laptop Computer) Gerek ticari gerekse kamu kuruluşlarında olan sunucu ve terminal bilgisayarlar Akıllı Cep Telefonları (Smartphone) Tablet Bilgisayarlar (Tablet Computer) Taşınamayan Bilişim Teknolojileri Gerek ağırlığı gerekse bulunduğu yere montesi sebebiyle taşınamayan bilişim teknolojileridir. Masaüstü Bilgisayarlar Araç Arıza Sistemi Tanıyıcısı Sunucu Bilgisayarlar Tomografi Cihazları Sismograf Aletleri Güvenlik Sistemleri Sabit Telefon ve Cep Telefonu Santralleri 23 24 Mehmet Çekiç Ortaokulu Sayfa 4 / 6 Mustafa KATLANÇ, Ankara 2014.
Taşınıp Taşınmadıklarına Göre BİT Çeşitleri Kullanım Amacına Göre BİT Çeşitleri 25 26 Taşınabilen Bilişim Teknolojileri Gerek hafifliği gerekse önemi sebebiyle taşınabilen bilişim teknolojileridir. Cep Telefonları Tabletler Laptoplar İyi Niyetli Kullanım Bilgilin zaman, mekan, mesafe dinlemeden sürekli yer değiştirdiği bu teknolojilerde, gerek bilgiyi dağıtanın gerekse bilgiye ulaşanın iyi niyetli olarak bilgiyi paylaşması, bilginin paylaşımı için kullanılan teknolojilerin doğru kullanılması bilginin doğru bir şekilde artmasını ve çoğalmasını sağlar. Netbooklar Harici Sabit Diskler Flash Bellekler Yazarkasalar Pos Cihazları Haber kanalının verdiği doğru haberler Kütüphanelerden yararlandığımız kaynaklar Forum sitelerinde verilen bilgiler e devlet sitelerinin insanlara sunduğu hizmetler Öğretmenlerin birikimlerini paylaştığı web sitesi Sitelere gerçek bilgilerle üye olup sitenin yayılmasına bir şekilde yardımcı olan üyeler Yangını haber veren sistemler Sismograf cihazları güvenlik kameraları bu tip kullanıma örnek teşkil etmektedir. 25 26 Kullanım Amacına Göre BİT Çeşitleri Kullanıcı Sayısına Göre BİT Çeşitleri 27 28 Kötü Niyetli Kullanım Gerek bilginin doğru şekilde paylaşılmasına, gerek paylaşılan bilgilerin çalışmasına, gerekse bilişim teknolojilerinin görevini yapmamasına yönelik yapılan tüm davranışları kötü niyetli kullanım olarak adlandırabiliriz. Birden Fazla Kişinin Kullanımı Gerek umuma açık yerlerde, gerekse çalışma ortamında herkesin kullanımına açık olan bilişim teknolojileridir. Doğru olmayan bilgiyi internette yayma İnternet cafeler de bulunan bilgisayarlar İnsanları yanlış yönlendirme Okullarda bulunan bilgisayarlar İnsanların faydasına sunulan bilgileri saklayarak onlardan fayda kazanma Bilişim korsanlığı yaparak bilgiye ulaşma veya bilgiye ulaşmanın yollarını kapama İnsanların özel hayatına girerek gizlice onları dinleme ve görüntüleme yoluyla menfaat elde etme Şirketlerde kullanılan cep telefonu ve notebooklar Dinlenme tesislerinde bulunan internet bağlantıları 27 28 Kullanıcı Sayısına Göre BİT Çeşitleri Bilgisayar Hafıza Ölçü Birimleri 29 30 Kişisel Kullanım Bir kişi tarafından kullanılan bilişim teknolojilerine denir. Bu kullanım bazen görev icabı olabilir bazen de teknolojinin sayısı itibarıyla olabilir. Cep telefonu kullanımı, Kişisel bilgisayar kullanımı Sunucu bilgisayar kullanımı Tomografi cihazı kullanımı Bellek birimlerinin katları aşağıdaki gibidir. 1 Byte = 8 Bit 1 Kilo Byte (KB) = 1024 Byte 1 Mega Byte (MB) = 1024 KB (KiloByte) 1 Giga Byte (GB) = 1024 MB (MegaByte) 1 Tera Byte (TB) = 1024 GB (GigaByte) 1 Peta Byte (PB) = 1024 TB (TeraByte) 29 30 Mehmet Çekiç Ortaokulu Sayfa 5 / 6 Mustafa KATLANÇ, Ankara 2014.
Bilgisayar Performansı Bilgisayar Performansı 31 32 İşlemci (CPU) Hızı İşlemci bilgisayarın beynidir. Tüm işlemler, bilgisayarda işlemci tarafından gerçekleştirilir. Bilgisayar donanım parçalarının her birinin hızı her geçen gün artmaktadır fakat en büyük hız gelişimi işlemcilerde olmuştur. İşlemci hızı arttıkça bilgisayarın hızı, dolayısıyla performansı da buna paralel olarak artmaktadır. Bellek (Hafıza, RAM) Büyüklüğü Ram bellek büyüklüğü, bilgisayar performansını etkileyen faktörlerden biridir. RAM bellek çevre birimlerden hızlıdır. İşlenecek verilerin RAM bellekte olması performansı artırır. Günümüzde kişisel bilgisayarlarda RAM büyüklüğü GB seviyelerindedir. Bilgisayarda RAM ın üst sınırı, kullanılan anakarta bağlıdır. Bilgisayar satın alınırken ana kartın en fazla ne kadar RAM ı desteklediğini öğrenmek ileride yapılacak yükseltmeler için gerekli olacaktır. 31 32 Bilgisayar Performansı 33 34 Sabit Disk Hız ve Kapasitesi Bilgisayar performansını etkileyen diğer bir faktör ise depolayabildiği bilgi miktarıdır. Bu nedenle bilgisayar alırken sabit diskten beklenen performansa uygun disk kapasiteli bilgisayar seçilmelidir. Sabit disklerin kapasiteleri byte cinsinden ifade edilir; 400 GB, 1 TB (Terabyte) gibi ifadelerle depolanabilecek bilgi miktarı belirtilir. 1.3.3. DONANIM ve YAZILIM TEKNOLOJİLERİ 33 35 TEŞEKKÜRLER.. Mustafa KATLANÇ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Mehmet Çekiç Ortaokulu Sayfa 6 / 6 Mustafa KATLANÇ, Ankara 2014.