T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI 2013 Mali Yılı Bütçesi nin TBMM Genel Kurulu na Sunumu Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı nın 10. Yılı Prof. Dr. Recep AKDAĞ Sağlık Bakanı 14 Aralık 2012
İçindekiler Açıklamalar A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi B- Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı (Retorikten Gerçeğe) 10. Yıl C- Başarı Faktörleri D- Sağlıkta Dönüşüm Programının 10. Yıl Değerlendirmesi 1- Erişim 2- Kalite 3- Verimlilik 4- Finansal Sürdürülebilirlik E- Yeni Ufuklara Doğru 4 5 13 30 45 47 102 119 137 154
Açıklamalar Sunumda Sağlıkta Dönüşümün 10 yılı ile önceki 10 yılın verileri karşılaştırılmaktadır. 2012 yılı verileri ilk dokuz aylık verilerin on iki aya projeksiyonu ile elde edildi. Yıl sonu enflasyon oranı %7,4 olarak alındı. Sağlık Bakanlığı na ait verilere, SSK dâhil kamudan devralınan sağlık tesislerine ait donanım ve personel sayıları dâhil edildi. Sağlık tesislerine ait donanım ve personel sayılarına hizmet alımı dâhil edildi. 4
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi 5
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlar Hizmet Sunumu için Ayrılan Finansman, (milyon ) 2012 / Kesintili Başlangıç Ödeneği 2013 / Bütçe Teklifi Değişim (%) Toplam Bütçe 13.935 (Yeşil Kart Hariç) 16.894 21,2 Döner Sermaye Bütçesi 16.890 19.717 16,7 Genel Toplam 30.825 36.611 18,8 Tablo 1 6
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi 2012-2013 Sağlık Bakanlığı Bütçesi Karşılaştırma Tablosu, (milyon ) Harcama Kalemi 2012 Yılı Kesintili Başlangıç Ödeneği 2013 Yılı Bütçe Teklifi Değişim (%) Değişim Oranı Sebebi Personel Giderleri (maaş, tazminat, emeklilik ve sağlık primi) 8.373 10.227 22,1 Personel sayısı ve maaş artışı Mal ve Hizmet Alım Giderleri (elektrik, akaryakıt, yakacak, su vb.) 4.316 5.062 17,3 Hizmet birimlerinin ihtiyaçları Sermaye Giderleri (yatırım ödeneği) 1.246 1.605 28,8 Yatırım ödeneğindeki artış Ara Toplam 13.935 16.894 21,2 Yeşil Kart Bütçesi 544 0 Yeşil Kartlıların tedavi giderleri SGK tarafından karşılanmaktadır. Toplam Bütçe 14.479 16.894 16,7 Tablo 2 7
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi Sağlık Bakanlığı Merkezi Yönetim Bütçesi, (milyon ) Harcama Kalemi 2013 Yılı Bütçe Teklifi Personel Giderleri (maaş, tazminat, emeklilik ve sağlık primi) 1.288 Mal ve Hizmet Alım Giderleri (elektrik, akaryakıt, yakacak, su vb.) 201 Sermaye Giderleri (yatırım ödeneği) 1.001 Toplam Bütçe 2.490 Tablo 3 8
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu, (milyon ) Harcama Kalemi 2013 Yılı Bütçe Teklifi Personel Giderleri (maaş, tazminat, emeklilik ve sağlık primi) 7.451 Mal ve Hizmet Alım Giderleri (elektrik, akaryakıt, yakacak, su vb.) 229 Sermaye Giderleri (yatırım ödeneği) 440 Toplam Bütçe 8.120 Tablo 4 9
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, (milyon ) Harcama Kalemi 2013 Yılı Bütçe Teklifi Personel Giderleri (maaş, tazminat, emeklilik ve sağlık primi) 1.437 Mal ve Hizmet Alım Giderleri 4.600 Aile Hekimliği Hizmetleri 4.049 Aşı Alımları 407 Diğer (elektrik, akaryakıt, yakacak, su vb.) 144 Sermaye Giderleri (yatırım ödeneği) 41 Toplam Bütçe 6.078 Tablo 5 10
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu, (milyon ) Harcama Kalemi 2013 Yılı Bütçe Teklifi Personel Giderleri (maaş, tazminat, emeklilik ve sağlık primi) 27 Mal ve Hizmet Alım Giderleri (elektrik, akaryakıt, yakacak, su vb.) 22 Sermaye Giderleri (yatırım ödeneği) 30 Toplam Bütçe 79 Tablo 6 11
A- Sağlık Bakanlığı 2013 Mali Yılı Bütçesi Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü, (milyon ) Harcama Kalemi 2013 Yılı Bütçe Teklifi Personel Giderleri (maaş, tazminat, emeklilik ve sağlık primi) 24 Mal ve Hizmet Alım Giderleri (elektrik, akaryakıt, yakacak, su vb.) 10 Sermaye Giderleri (yatırım ödeneği) 93 Toplam Bütçe 127 Tablo 7 12
B- Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı (Retorikten Gerçeğe) 10. Yıl 13
B- Retorikten Gerçeğe Successful Health System Reforms: The Case Of Turkey Başarılı Sağlık Sistemi Reformları: Türkiye Örneği, (sayfa 6), 2012 Yayınlayan Kuruluş: Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi 2002: Yeni bin yılın başında Türkiye deki sağlık sektörünün performansı, sağlık sonuçları, mali koruma ve hasta memnuniyeti penceresinden bakıldığında hem OECD ülkeleri arasında hem de DSÖ Avrupa Bölgesi nde en alt sıradaydı. 14
B- Retorikten Gerçeğe Successful Health System Reforms: The Case Of Turkey Başarılı Sağlık Sistemi Reformları: Türkiye Örneği, (sayfa 28), 2012 Yayınlayan Kuruluş: Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi 2012: DSÖ Tallinn Sözleşmesinin sağlıkta hakkaniyet ve cevap verebilirlik prensiplerini uygulayan ülkeler için Türkiye başarılı bir örnektir. 15
B- Retorikten Gerçeğe OECD Reviews of Health Systems Turkey OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Türkiye, (sayfa 107), 2008 Yayınlayan Kuruluş: OECD, Dünya Bankası Sağlıkta Dönüşüm Programı, 2003 öncesi sağlık sisteminin zayıf yönlerini bertaraf edip güçlü yönleriyle reform yapmayı amaçlayan bir ders kitabı mahiyetindedir. 16
B- Retorikten Gerçeğe BMJ, Healthcare in Turkey: from laggard to leader, 12 March 2011, vol. 342 BMJ, Türkiye de Sağlık Hizmetleri: Geri Kalmışlıktan Liderliğe, 12 Mart 2011, sayı. 342 Sıkça duymaya alıştığımız başarısızlıkların aksine Türkiye, orta gelir düzeyindeki ülkelerde eşi görülmemiş hız ve düzeyde sağlık çıktılarını iyileştiren ve bin yıl kalkınma hedeflerini 2015 ten önce yakalayan bir başarı örneğidir. 17
B- Retorikten Gerçeğe Health System Strengthening: Lessons from the Turkish Experience, December 2009, vol.12 Sağlık Sistemlerinin Güçlendirilmesi: Türkiye deki Deneyimden Öğrenilen Dersler, Aralık 2009, sayı.12 Yayınlayan Kuruluş: Dünya Bankası Türkiye den alınan dersler: Kararlı, esnek ve sonuç odaklı sağlık politikalarının sağlık sektörü performansına önemli etkileri vardır. 18
B- Retorikten Gerçeğe Türkiye için Doğumda Beklenen Yaşam Süresi: Tahmin: 2025: 75 yıl (Dünya Sağlık Örgütü Raporu,1998) Gerçekleşme: 2009: 75 yıl (DSÖ Sağlık İstatistikleri Raporu,2011) 19
B- Retorikten Gerçeğe Doğumda Beklenen Yaşam Süresi Yaşam Beklentisi (2009) Kazanılan Yıllar (2000-2009) 80,0 79,5 Üst Gelir Grubu Ülkeler OECD 2,0 2,4 75,0 Türkiye 5,0 75,0 DSÖ Avrupa Bölgesi 3,0 71,0 Orta-Üst Gelir Grubu Ülkeler 2,0 68,0 Dünya 2,0 Kaynak: OECD Health Data Temmuz 2012, DSÖ World Health Statistics 2011 Türkiye ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde beklenen yaşam süresi 2000-2009 yılları arasında 2 yıl uzarken ülkemizde bu artış 5 yıl oldu. Grafik 1 20
B- Retorikten Gerçeğe Turkey Health System Performance Assessment 2011 Sağlık Sistemi Performans Değerlendirmesi Türkiye, (sayfa 4), 2011 Yayınlayan Kuruluş: DSÖ, Dünya Bankası Sağlıkta Dönüşüm Programı uygulama süresinde Türkiye de doğumda beklenen yaşam süresindeki iyileşme Avrupa Bölgesi ndekinden daha büyük olmuştur. 21
Tahminler: B- Retorikten Gerçeğe Türkiye için Bebek Ölüm Hızı (binde) 2020-2030 : 19 2020-2030 : 19 2025 : 16 (Birleşmiş Milletler Dünya Nüfusuna Bakış, 1994) (Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 1995) (Dünya Sağlık Örgütü Raporu, 1998) Gerçekleşmeler: 1998 : 43,0 2003 : 29,0 2008 : 17,0 (Hacettepe Üniversitesi, TNSA, 1998) (Hacettepe Üniversitesi, TNSA, 2003) (Hacettepe Üniversitesi, TNSA, 2008) 2011 : 7,7 (İstanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Bebek ve Beş Yaş Altı Çocuk Ölüm Araştırması 2012 ) 22
B- Retorikten Gerçeğe Bebek Ölüm Hızı (binde) Bebek Ölüm Hızı (2010) Değişim Oranı (2000 2010) 40,0 Dünya 21,6 16,0 Orta-Üst Gelir Grubu Ülkeler 40,7 11,0 DSÖ Avrupa Bölgesi 38,9 7,7 Türkiye 76,7 Üst Gelir Grubu Ülkeler 5,0 28,6 Kaynak: İstanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Bebek ve 5 Yaş Altı Çocuk Ölüm Araştırması 2012, DSÖ World Health Statistics 2012 Not: Türkiye verisi 2011 yılına aittir. Son 10 yılda ülkemiz ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde bebek ölümleri %41 azaltılabildi. Türkiye'de bu oran %77 oldu. DSÖ Avrupa Bölgesinin 2015 yılı milenyum hedefi binde 9 dur. Türkiye, bu hedefi geçerek üst gelir grubu ülkelerin ortalamalarına yaklaştı. Grafik 2 23
B- Retorikten Gerçeğe Decline in the Under-5 Mortality Rate (U5MR) in Turkey A Case Study Türkiye de 5 Yaş Altı Ölüm Hızında Düşüş: Bir Vaka Çalışması, (sayfa 4), 2009 Yayınlayan Kuruluş: UNICEF Doğum öncesi bakımda artış, sağlık kuruluşlarında ve sağlık personeli nezaretinde doğum yapan kadın sayısında artış, yenidoğan yoğun bakım hizmetlerinin nicelik ve nitelik olarak gelişmesi, yenidoğanların ve çocukların sağkalımına doğrudan katkı sağlamıştır. 24
B- Retorikten Gerçeğe Türkiye için Anne Ölüm Oranı (yüz bin canlı doğumda) Tahmin: 2015: 25,0 (Birleşmiş Milletler Milenyum Hedefleri, 2000) Gerçekleşmeler: 2002: 64,0 2007: 21,2 2011: 15,5 (Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı, 2011) (Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı, 2011) (Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı, 2011) 25
B- Retorikten Gerçeğe Anne Ölüm Oranı (yüz bin canlı doğumda) Anne Ölüm Oranı (2010) Değişim Oranı (2000 2010) 210,0 Dünya 34,4 53,0 Orta-Üst Gelir Grubu Ülkeler 30,3 20,0 DSÖ Avrupa Bölgesi 31,0 15,5 Türkiye 76,9 Üst Gelir Grubu Ülkeler 14,0-7,7 Kaynak: SB Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, DSÖ World Health Statistics 2012 Not: Türkiye verisi 2011 yılına aittir. Grafik 3 Son 10 yılda ülkemiz ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde anne ölüm oranı %30 azaltılabildi. Türkiye'de bu oran %77 oldu. DSÖ Avrupa Bölgesinin 2015 yılı milenyum hedefine 2011 yılında ulaştık. 26
B- Retorikten Gerçeğe The European Health Report 2009 Avrupa Sağlık Raporu 2009, (sayfa 18), 2009 Yayınlayan Kuruluş: Dünya Sağlık Örgütü Türkiye de ilerlemeler: Anne ölüm oranlarını politik öncelik olarak belirlemek, buna göre finansman ayırmak, hizmet ve politikaları kültürel hassasiyetlere göre düzenlemekle sağlandı. Bu hizmetler hamileler için hastane yakınında doğum öncesi bakımevlerinin kurulmasını ve acil obstetrik vakalarda ücretsiz kara ve hava ulaşımının sağlanmasını içerir. 27
B- Retorikten Gerçeğe Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet Oranı, (%) 80 60 76 62 62 40 39,5 Türkiye 20 AB 0 2003 2011 Kaynak: Bulletin of the World Health Organization 2009, 87:271-278, Avrupa Komisyonu Social Climate Report 2011, TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2011 Grafik 4 28
B- Retorikten Gerçeğe Successful Health System Reforms: The Case of Turkey Başarılı Sağlık Sistemi Reformları: Türkiye Örneği, (sayfa 9), 2012 Yayınlayan Kuruluş: Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi Aynı şekilde etkileyici olan bir başka husus da sağlık sektöründen duyulan genel memnuniyetin 2003 te %39.5 ten, 2011 de %75.9 a çıkmasıdır. 29
C- Başarı Faktörleri 30
C- Başarı Faktörleri 1- Politik Etik 2- Politik Kararlılık ve Hükümet Desteği 3- Adanmış Reform Ekibi 4- Kaynak Tahsisi 5- Geri Bildirimler 6- Ortaklıklar 31
C- Başarı Faktörleri / Politik Etik Önce İnsan Herkes için Sağlık 32
C- Başarı Faktörleri / Politik Kararlılık Bir dönüşüm programının başarısı için millet meclisinin, başbakanın ve hükümetin desteği elzemdir. Bir sağlıklı nefesin bedeli olamaz; buna dikkat edeceğiz. Önce devlet değil önce insan diyeceğiz. Recep Tayyip ERDOĞAN 33
C- Başarı Faktörleri / Politik Kararlılık BMJ, Healthcare in Turkey: from laggard to leader 12 March 2011, vol. 342 BMJ, Türkiye de Sağlık Hizmetleri: Geri Kalmışlıktan Liderliğe 12 Mart 2011, sayı. 342 Sağlıkta Dönüşüm Programı nın uygulanmasındaki başarı faktörlerinden bir tanesi, değerleri ve yol gösterici ilkeleri belirleyecek vizyon, liderlik ve politik kararlılıktır. 34
C- Başarı Faktörleri / Adanmış Reform Ekibi Politik kararlılık ve adanmış reform ekibi, profesyonellikle birlikte başarılı bir reformun anahtarıdır. 35
C- Başarı Faktörleri / Adanmış Reform Ekibi 36
C- Başarı Faktörleri / Adanmış Reform Ekibi Successful Health System Reforms: The Case Of Turkey Başarılı Sağlık Sistemi Reformları: Türkiye Örneği, (sayfa 28), 2012 Yayınlayan Kuruluş: Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi Sağlık Bakanı ve ekibi, vatandaşların uygun sağlık hizmetine hakkaniyetle erişimini sağlamak için kararlılıkla, gece gündüz mesai yapmıştır. 37
C- Başarı Faktörleri / Kaynak Tahsisi Kişi Başı Kamu Sağlık Harcaması, (SGP $) / Sağlık Harcamasının GSYİH İçindeki Payı, (%) 1993 2002 2012 Türkiye 124 / (%1,8) 330 / (%3,8) 789 / (%4,4) OECD 984 / (%5,5) 1.565 / (%5,9) 2.386 / (%6,9)* Tablo 8 Kaynak: TÜİK, Kalkınma Bakanlığı Kamu Kesimi Sosyal Harcama İstatistikleri, SB Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, OECD Health Data 2012 * OECD verileri 2010 yılına aittir. 38
C- Başarı Faktörleri / Geri Bildirimler Saha Koordinatörleri 81 ilde 348 ziyaret gerçekleştirdik (2003-2012). 39
C- Başarı Faktörleri / Geri Bildirimler Günlük ortalama 6 bin başvuruyu sonuçlandırıyoruz. 40
C- Başarı Faktörleri / Geri Bildirimler SABİM Başvuru Dağılımı, (%) Öneri %15 Şikayet %0,5 Bilgi Talebi %75 Grafik 5 41
C- Başarı Faktörleri / Geri Bildirimler Sağlık Bakanlığı personelinin Sağlık Bakanı na doğrudan ulaşabildiği iletişim kanalıdır. Günlük başvuru sayısı ortalama 100 dür. 42
C- Başarı Faktörleri / Geri Bildirimler Medya Siyasetçiler Saha araştırmaları 43
C- Başarı Faktörleri / Ortaklıklar Uluslararası kuruluşlar (DSÖ, UNICEF, OECD ) Diğer bakanlıklar ve kamu kurumları Sivil Toplum Kuruluşları ve Meslek Birlikleri Üniversiteler 44
D- Sağlıkta Dönüşüm Programı nın 10. Yıl Değerlendirmesi: Sağlıklı Türkiye 45
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi İnsan Value For Money In Health Spending, OECD, 2010 (modifiye edilmiştir). 46
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi 1- Erişim 47
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Erişim Fiziksel Erişim Finansal Erişim Hakkaniyet 48
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Kişi Başı Hekime Müracaat Sayısı, (yıl) 9 8,2 6 Sağlık Ocağı / Aile Hekimliği Hastane Toplam 5,0 3 0 3,2 3,2 2,1 1,5 1,1 1,1 0,4 1993 2002 2012 Grafik 6 49
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Sağlık İnsan Gücü 50
Ankara Karabük Isparta Samsun Kırıkkale Muğla Sinop Balıkesir Burdur Uşak Kırklareli Aydın Bartın Manisa İzmir Çanakkale Bolu İstanbul Zonguldak Yalova Eskişehir Antalya Bursa Kırşehir Amasya Trabzon Nevşehir Edirne Rize TÜRKİYE Mersin Çorum Erzincan Denizli Adana Kütahya Sakarya Elazığ Giresun Artvin Kastamonu Düzce Niğde Bilecik Ordu Karaman Hatay Kocaeli Afyon Malatya Tokat Kayseri Konya Aksaray Sivas Tekirdağ Çankırı Gaziantep K.Maraş Kilis Erzurum Osmaniye Adıyaman Gümüşhane Yozgat Iğdır Bayburt Bingöl Ardahan Kars Tunceli Diyarbakır Mardin Van Siirt Bitlis Batman Şanlıurfa Muş Şırnak Hakkari Ağrı D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Sağlık Bakanlığında Çalışan Uzman Hekim Başına Düşen Nüfus (Aralık 2002 - Kasım 2012) 30.000 25.000 Uzman hekim başına düşen nüfusun en fazla olduğu il ile en az olduğu il arasındaki oran Aralık 2002 de 1/13 iken Kasım 2012 de 1/3 tür. Aralık 2002 Kasım 2012 26.883 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2.017 1.351 3.631 Grafik 7 51
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Yüz Bin Kişiye Düşen Hekim Sayısı, (2010) 340 332 326 314 255 170 169 85 0 DSÖ Avrupa Bölgesi Avrupa Birliği OECD Türkiye Kaynak: DSÖ World Health Statistics 2012, OECD Health Data 2012 Not: Türkiye verisi 2011 yılına aittir. Grafik 8 Türk Tabipleri Birliği Mezuniyet Öncesi Tıp Eğitimi Raporu, 2006 : Öğrenci sayısındaki fazlalık, tıp eğitiminin temeli olan eğitici/öğrenci, öğrenci/hasta/sağlam ilişkisini çok olumsuz etkilemekte, çağdaş eğitim yöntemlerinin kullanımını olanaksız kılmaktadır. Bu sorunun çözümü tıp fakültesine alınacak öğrenci sayısını acilen azaltmaktır. 52
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Yüz Bin Kişiye Düşen Hemşire ve Ebe Sayısı, (2010) 900 888 650 600 571 300 237 0 OECD DSÖ Avrupa Bölgesi Avrupa Birliği Türkiye Kaynak: DSÖ World Health Statistics 2012, OECD Health Data 2012 Grafik 9 Not: Türkiye verisi 2011 yılına aittir. 53
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim 112 Acil Sağlık Hizmetleri 2002 2012 112 Ambulans 618 2.841 Ambulans Helikopter 0 19 Ambulans Uçak 0 4 Deniz Ambulansı 0 4 Kar Paletli Ambulans 0 224 Motosikletli Acil Müdahale Ekibi 0 52 Hizmet Alabilen Kırsal Nüfus, (%) 20 100 Taşınan Vaka 350.000 3.250.000 Not: Türkiye de 112 Acil Sağlık Hizmetleri 1994 yılında başladı. Tablo 9 54
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Afet ve Acil Durumlarda Sağlık Hizmetleri Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) 81 ilimizde özel eğitimli 4.909 sağlık personeli yetiştirdik. Avrupa nın en büyük medikal kurtarma ekibini kurduk. Bu ekiplerimiz ülke içinde ve dışında göğsümüzü kabartan kurtarma operasyonlarına katıldılar. 55
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Afet ve Acil Durumlarda Sağlık Hizmetleri Van Depremi 112 acil sağlık ekipleriyle 20 dakika içerisinde gerekli müdahalelere başladık. 4.176 sağlık personeli takviyesi yaptık. 6 set ağır iklim tipi sahra hastane, 40 sağlık aracı ile gezici sağlık hizmeti sunduk. 115 ton ilaç, serum ve sarf malzemesi ile hastane Tıbbî donanım seti sevk ettik. 7 ambulans helikopter, 2 ambulans uçak ve personeliyle birlikte 295 ambulansla hizmet verdik. 56
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Assessment Of Health Systems Crisis Preparedness Turkey Sağlık Sistemlerinin Krize Hazırlık Değerlendirilmesi Türkiye, (sayfa 54), 2010 Yayınlayan Kuruluş: DSÖ Türkiye de krize hazırlık alanında politik kararlılık üst düzeydedir ve ulusal ve uluslararası afetlere müdahale kapasitesi kanıtlanmıştır. 57
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Assessment Of Health Systems Crisis Preparedness Turkey Sağlık Sistemlerinin Krize Hazırlık Değerlendirilmesi Türkiye, (sayfa 55), 2010 Yayınlayan Kuruluş: DSÖ Türkiye, çok sayıda ulusal ve uluslararası operasyon ile afet hallerinde Tıbbî yardım sağlamak açısından devasa bir tecrübe kazanmıştır. Bu tecrübe DSÖ Avrupa Bölgesinde paylaşılmalı ve müşterek kapasite artırma faaliyetleri için kullanılmalıdır. 58
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Aşılama Oranı, (%) 100 97 90 80 77 78 70 60 1993 2002 2012 Grafik 10 59
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Aşılama Hizmetleri 1993 2002 2012 BCG Çocukluk Döneminde Rutin Uyguladığımız Aşılar BCG Difteri Boğmaca Tetanoz Oral Polio Kızamık BCG Difteri Boğmaca Tetanoz Oral Polio Kızamık Hepatit B Difteri Aselüler Boğmaca Tetanoz Polio Hemofilus İnfluenza tip B Kızamık Kızamıkçık Kabakulak Beşli Kombine Aşı Üçlü Kombine Aşı (6 antijen) (7 antijen) Hepatit B Konjuge Pnömokok Hepatit A Su Çiçeği (13 antijen) Tablo 10 60
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Anne ve Çocuk Sağlığı Doğum Öncesi Bakım Hizmetleri, (%) (en az bir ziyaret) Hastanede Yapılan Doğum Oranı, (%) 100 95 100 96 75 70 75 69 63 60 50 1993 2002 2012 50 1993 2002 2012 Grafik 11 Grafik 12 61
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Anne ve Çocuk Sağlığı 100 Bebek İzlem Oranı, (%) 99 1000 Bebek Dostu Hastane Sayısı 913 800 600 75 400 62 60 200 141 50 1993 2002 2012 0 13 1993 2002 2012 Grafik 13 Grafik 14 62
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Anne ve Çocuk Sağlığı Üreme Sağlığı Hizmeti Alanlar, (bin) 9.000 8.600 6.000 3.260 3.000 2.106 0 1993 2002 2012 Grafik 15 63
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Anne ve Çocuk Sağlığı 100 Yenidoğan Fenilketonüri Taraması, (%) 99 80 60 59 40 20 0 11 1993 2002 2012 Grafik 16 64
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Anne ve Çocuk Sağlığı 100 Yenidoğan İşitme Taraması 100 Yenidoğan Hipotiroidi Taraması 99 100 Yenidoğan Biyotinidaz Taraması 99 87 80 80 80 60 60 60 40 40 40 20 20 20 0 0 0 1993 2002 2012 0 0 0 1993 2002 2012 0 0 0 1993 2002 2012 Grafik 17 Grafik 18 Grafik 19 65
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Anne ve Çocuk Sağlığı 100 Bebeklere Ücretsiz D Vitamini Desteği 98 100 Bebeklere Ücretsiz Demir Desteği 98 100 Hamilelere Ücretsiz Demir Desteği, (%) 98 80 80 80 60 60 60 40 40 40 20 20 20 0 0 0 1993 2002 2012 0 0 0 1993 2002 2012 0 0 0 1993 2002 2012 Grafik 20 Grafik 21 Grafik 22 66
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Anne ve Çocuk Sağlığı Misafir Anne projesinden yıllık ortalama 5 bin anne faydalanıyor. 67
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Aile Hekimliği Uygulaması Artık ailemize özel doktorlarımız var. Hekimlerimizin çalışma ortamlarını ve vatandaşlarımızın hizmet aldığı fiziki altyapıyı iyileştirdik. Aile sağlığı merkezlerinde vatandaşımız, güler yüzlü ve iyi eğitimli personelle karşılaşmakta ve daha kaliteli hizmet almaktadır. 2002 yılında sağlık ocaklarında muayene sayısı 69 milyondu. Aile hekimliğine geçişle birlikte bu sayı 2012 yılında 240 milyon oldu. 68
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Aile Hekimliği Uygulaması Kırsalda mobil sağlık hizmeti ve mobil eczane uygulamasını başlattık. Günde 126 bin vatandaşımız mobil sağlık hizmetlerinden faydalanmaktadır. Günde 20 bin vatandaşımız ilacını mobil eczanelerden almaktadır. 69
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Sağlıklı Yaşam Programları Obezite ile Mücadele Programı Diyabet Önleme ve Kontrol Programı Tütünle Mücadele Programı Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Solunum Yolu Hastalıklarına Karşı Küresel İttifak (GARD) Ruh Sağlığı Kontrol Programı 70
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Obezite ile Mücadele Programı On dokuz Yaş ve Üzeri Bireylerde Vücut Kitle İndeksinin Dağılımı, (%) Zayıf %2 Obez %30 Normal %33 Kilolu %35 Kaynak: Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010 Grafik 23 71
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Obezite ile Mücadele Programı On iki Yaş ve Üzeri Bireylerde Fiziksel Aktivite Durumu, (%) Haftada 1-2 Kez %10 Egzersiz Yapmayan %72 Haftada 3 Kez ve Üzeri %18 Kaynak: Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010 Grafik 24 72
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Obezite ile Mücadele Programı Türkiye Obezite ile Mücadele Programı ve Ulusal Eylem Planı nı 2010 yılında uygulamaya koyduk. Sağlıklı yaşam kapsamında: vücut kitle indeksinin hesaplanması porsiyon küçültme hareketi artırma 73
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Hadi Yürüyek Malatya 74
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Hareket Ediverin Gari! Muğla 75
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Hayde Gidelum Hayde Trabzon 76
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Datlıyı Duzluyu Yemeyecez Gezelencez Zayıfleycez Burdur 77
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı 20 Yaş Üzeri Diyabetli Nüfus Oranı, (%) 14 12 10 8 6 4 2 7 13 İstanbul Üniversitesi tarafından poliklinik hastaları üzerinde diyabet prevalans çalışması yapıldı. 0 1998 2010 Grafik 25 Kaynak: TURDEP I (1998), TURDEP II Çalışması (2010) 78
Romanya Estonya Litvanya Belçika Bulgaristan Fransa Polonya Kıbrıs Avusturya İspanya Slovakya Çek Cumhuriyeti Türkiye Slovenya Malta Almanya Yunanistan Macaristan D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı 9 6 15 Yaş Üzeri Beyana Dayalı Diyabet Prevalansının Uluslararası Karşılaştırması, 2008, (%) 5,2 5,2 5,6 5,6 5,9 6 6,1 6,2 6,4 6,9 7,4 7,7 7,9 3 3,1 3,5 3,7 4,2 4,2 0 Grafik 26 Kaynak: EUROSTAT Veri Tabanı (European Health Interview Survey-EHIS Verileri), TÜİK Sağlık Araştırması 2010 * Türkiye verisi 2010 yılına aittir. 79
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Tütünle Mücadele Programı Grafik 27 Kaynak: TÜİK Küresel Yetişkin Tütün Araştırması 2008, TÜİK Sağlık Araştırması 2010, TÜİK Küresel Yetişkin Tütün Araştırması 2012 80
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Tütünle Mücadele Programında Dünya Birincisi Olduk DSÖ Avrupa Bölgesi Ulusal Tütün Kontrol Toplantısı (Ankara, 20 Eylül 2012): Türkiye, DSÖ M-POWER kriterlerine göre en yüksek uygulama puanı alan (M-POWER ın tüm başlıklarını yerine getiren) dünyada ilk ülkedir. 81
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Türkiye Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Kalp ve damar hastalıkları konusunda toplumu bilgilendirmek, davranış değişiklikleri oluşturarak sağlıklı ve kaliteli hayat sürdürülmesini sağlamak amacıyla Türkiye Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programını 2011 yılında uygulamaya başladık. 82
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Solunum Yolu Hastalıklarına Karşı Küresel İttifak Dünya Sağlık Örgütü nün kronik solunum yolu hastalıklarının önlenmesi ve kontrolü için oluşturduğu Solunum Yolu Hastalıklarına Karşı Küresel İttifak (GARD) projesine 2007 yılında dâhil olduk. GARD Türkiye Eylem Planı bu konuda dünya da hazırlanan ilk eylem planıdır. DSÖ tarafından diğer ülkelere de örnek gösterildi. Uygulama devam etmektedir. 83
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Ruh Sağlığı Kontrol Programı Dünya Sağlık Örgütü nün ruh sağlığı politikaları doğrultusunda Türkiye Ruh Sağlığı Eylem Planını uygulamaya başladık. Ruh sağlığı hizmetlerini çağdaş dünyada uygulanan şekliyle toplum temelli olarak geliştiriyoruz. 48 ilde 55 Toplum Ruh Sağlığı Merkezi kurduk. 2013 yılında 81 il, 185 merkezle modeli tüm Türkiye ye yaygınlaştırmayı hedefliyoruz. 84
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Ruh Sağlığı Kontrol Programı Çocuğa yönelik istismarla etkin mücadelenin bir parçası olan Çocuk İzlem Merkezlerini (ÇİM) kurduk. İlk Çocuk İzlem Merkezini 2010 yılında faaliyete geçirdik. Bugün 9 ilde (Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Gaziantep, İzmir, Kayseri, Samsun) Çocuk İzlem Merkezi faaliyet gösteriyor. Hedefimiz; 2013 yılında toplamda 23 ilde 29 Çocuk İzlem Merkezini faaliyete geçirmek. 85
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Sağlık Bakanlığı Kuruluşları Muayene Sayısı, (milyon) 500 492 400 300 200 179 252 240 100 81 110 0 56 69 25 1993 2002 2012 Sağlık Ocağı/Aile Hekimliği Hastane Toplam Grafik 28 86
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Sağlık Bakanlığı Kuruluşları Diş Tedavi Hizmetleri, (bin) 9.000 8.500 6.000 6.400 3.000 0 371 198 176 349 1993 2002 2012 Diş Dolgu Diş Sabit Protez Grafik 29 87
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Organ Nakli Organ Nakli 2012 4.500 4.127 Böbrek 2.970 Karaciğer 1.047 Kalp 65 Akciğer 4 3.000 Pankreas 25 Kalp-Akciğer 3 İnce Bağırsak 8 Toplam 4.127 Tablo 11 1.500 0 745 200 1993 2002 2012 Grafik 30 88
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Sağlık Bakanlığı Kuruluşları Yoğun Bakım ve Yanık Yatağı Yoğun Bakım Yatağı Yanık Yatağı 12.000 9.957 400 367 9.000 300 6.000 200 3.000 0 869 190 1993 2002 2012 100 0 22 35 1993 2002 2012 Grafik 31 Grafik 32 2012 Yılı Sağlık Bakanlığı Üniversite Özel Toplam Yoğun Bakım Yatağı 9.957 4.075 8.308 22.340 Yanık Yatağı 367 166-533 89
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Merkezi Hastane Randevu Sistemi (MHRS) Vatandaşlarımız 182 Çağrı Merkezini arayarak ya da internet yoluyla randevu almaktadır Günlük ortalama 200 bin Randevu alarak muayene olma oranı %27 2013 yılı randevulu muayene hedefimiz %60 90
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Fiziksel Erişim Evde Sağlık Hizmeti Yatağa bağımlı hastaların evde yapılabilecek tıbbî bakım ve rehabilitasyonlarını ev ortamında gerçekleştiriyoruz. 2012 yılının ilk dokuz ayında 220 bin kişiye ulaştık. İhtiyacı olan herkese bu hizmeti veriyoruz. 91
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Genel Sağlık Sigortası Sosyal sigorta kuruluşlarını tek çatı altında topladık. Vatandaşlarımızın %98 ini Genel Sağlık Sigortası kapsamına aldık. Yoksul kesimin sağlık haklarını diğer sigortalılarla aynı düzeye yükselttik. 92
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Finansal Koruma Acil ve yoğun bakım tedavilerini kamunun yanı sıra tüm özel hastanelerde ücretsiz vermeye başladık. Özel hastanelerde de yanık, kanser, yenidoğan, organ nakilleri, doğumsal anomaliler, diyaliz ve kalp damar cerrahisi işlemlerinden ilave ücret alınmamasını sağladık. 93
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Finansal Koruma Cepten yapılan sağlık harcaması sebebiyle ailelerin fakirleşmesi katastrofik (yıkıcı) sağlık harcaması olarak kabul edilmektedir. Sağlıkta Dönüşüm Programından sonra ülkemizde katastrofik (yıkıcı) sağlık harcaması yok denecek kadar azdır. 94
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Turkey Health System Performance Assessment 2011 Sağlık Sistemi Performans Değerlendirmesi Türkiye, (Sayfa 16), 2011 Yayınlayan Kuruluş: DSÖ, Dünya Bankası Sağlık sigorta sistemiyle genel kapsamı hedefleyen ülkeler, Türkiye nin deneyiminden önemli dersler çıkarabilir. 95
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Neden Tam Gün Kanunu Yaptık? Sağlık Hizmet Matrisi Hekim Arz Vazgeçilemez İkame edilemez Birincil Asimetrik Bilgi ve Konum Vatandaş Talep Vazgeçilemez İkame edilemez Ertelenemez 96
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Kamu İlaç Politikaları Referans fiyat uygulaması ile fiyatları %80 e varan oranlarda düşürdük. 2004 Tek geri ödeme komisyonu kurduk. İlaçta KDV oranını %8 e düşürdük. 2005 SGK ilaç alımları için iskontolar sağladık. İlaç ruhsatlandırma süreçlerini AB ile uyumlu hale getirdik. 97
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Kamu İlaç Politikaları 2009 Orijinal bir ürünün jeneriği piyasaya çıktığında, ürünün fiyatı mevcut fiyatın %66 sını geçemez (hem orijinal hem de jenerik ürün için) kuralını getirdik. Reçetelenen ilaçlar için en ucuz eşdeğer ilacın %15 fazlasına kadar olan ürünlerin karşılığının ödenmesi kuralını getirdik. 2010 İlaç Takip Sistemini (İTS) geliştirdik. 2011 Orijinal bir ürünün jeneriği piyasaya çıktığında ürünün fiyatı mevcut fiyatın %60 ını geçemez (hem orijinal hem de jenerik ürün için) kuralını getirdik. 2012 İlaç hammaddelerinin KDV oranını %8 e düşürdük. 98
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim İlaç ve Tedavi Masraflarını Kendi Karşılayanların Oranı, (%) 35 32,1 28 28,2 26,1 21 19,0 16,5 14,9 14,7 14 11,7 11,1 7 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2011 Grafik 33 99
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim Hanehalkı Harcamaları İçinde Sağlık Harcamalarının Payı, (%), (2002 / 2010) 5,71 4,46 3,89 3,85 3,73 3,54 3,53 3,48 3,45 3,31 3,18 3,17 3,07 3,07 2,99 2,82 2,75 2,68 2,62 2,45 2,42 2,30 2,29 2,23 2,22 2,15 1,87 1,76 1,45 1,35 1,33 1,28 1,08 İsviçre Meksika İsrail Belçika Macaristan Portekiz Norveç İzlanda Finlandiya Kore İtalya İsveç ABD Avusturya İspanya Danimarka OECD Avustralya Kanada Polonya Lüksemburg Türkiye İrlanda Yeni Zelanda Almanya Japonya Slovenya Estonya Hollanda Fransa Birleşik Krallık Çek Cumhuriyeti Slovakya İsviçre Meksika Kore Portekiz Slovakya Belçika Macaristan İsveç İzlanda İsrail İspanya İrlanda Finlandiya OECD Avustralya Danimarka ABD Avusturya Norveç Kanada İtalya Almanya Lüksemburg Japonya Polonya Yeni Zelanda Estonya Çek Cumhuriyeti Slovenya Türkiye Fransa Hollanda Birleşik Krallık 3,43 3,43 3,38 3,37 3,34 3,27 3,16 3,11 3,08 3,01 3,00 2,92 2,86 2,75 2,73 2,70 2,55 2,55 2,40 2,33 2,24 2,11 1,90 1,51 1,50 4,59 4,44 4,20 4,06 3,96 3,93 2002 2010 Grafik 34 1,39 Grafik 35 6,20 Kaynak: OECD Health Data 2012, TÜİK Not: Türkiye verisi 2011 yılına aittir. 100
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Finansal Erişim OECD Reviews of Health Systems Turkey OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Türkiye, (sayfa 65), 2008 Yayınlayan Kuruluş: OECD, Dünya Bankası Hem mutlak şartlar açısından hem de diğer ülkelere göre Türk sağlık sisteminin eşitlik ve mali koruma bakımlarından oldukça iyi işlediği görülmektedir. 101
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi 2- Kalite 102
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite 103
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Hasta Başına Düşen Muayene Süresi, (dakika) 10 8 2 kat 9,5 6 4 4,5 2 0 2002 2012 Ortalama muayene sürelerini uzattık. Grafik 36 104
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Sağlık Bakanlığı hastanelerimizde koğuş tipi odalardan nitelikli oda sistemine geçtik. 2002 yılında %6 olan nitelikli yatak oranını 2012 de %34 e yükselttik. 105
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Tüm kamu hastanelerinde Hasta Hakları Birimleri kurduk. 106
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Hekim Seçme Hakkı Tanınan Hastane ve ADSM Sayısı Grafik 37 Vatandaşımız, Sağlık Bakanlığı hastanelerinin tamamından hekim seçme özgürlüğü ile yararlanıyor. 107
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Sağlık Yatırımları Sağlık Tesisi 1993-2002 2003-2012 Hastane ve Yeni Bina 311 606 7,5 6 4,5 Sağlık Yatırımlarının Toplam Kapalı Alanı, (milyon m 2 ) 7 4,7 kat Birinci Basamak Sağlık Tesisi 767 1.508 3 1,5 1,5 Toplam 1.078 2.114 Tablo 12 0 1993-2002 2003-2012 Grafik 38 108
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Sağlık Bilgi Sistemleri / e - Sağlık Uygulamaları e - Sağlık Uygulamalarına Bir Örnek: Tele-tıp Hastanelerimiz arasında yüksek hızlı veri transferi ile radyolojik görüntüleri aktarmaya ve Doktor Bilgi Sistemi yorumlamaya başladık. 61 gönderici, 10 alıcı hastanemizi birbirine bağladık. Bahçesaray da çekilen bir röntgeni saniyeler içinde Ankara ya aktarıp yorumluyoruz. 109
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Sağlık Bakanlığı Kuruluşları Tıbbî Teknoloji Kullanımı Bilgisayarlı Tomografi MR 500 449 350 316 400 300 250 300 200 200 150 121 100 100 0 29 1993 2002 2012 Grafik 39 50 0 18 0 1993 2002 2012 Grafik 40 110
Japonya Avustralya Birleşik Devletler İzlanda Kore Yunanistan İsviçre İtalya Avusturya Danimarka Portekiz Lüksemburg OECD Finlandiya Almanya Estonya İrlanda Yeni Zelanda İspanya Türkiye Çek Cumhuriyeti Polonya Kanada Slovakya Belçika Slovenya Hollanda Fransa Şili İsrail Birleşik Krallık Macaristan Meksika 42,8 40,7 37,7 35,3 34,3 32,6 31,6 29,8 27,6 27,4 25,6 22,6 21,1 17,7 15,7 15,6 15,6 15,0 14,6 14,5 14,3 14,2 13,8 13,2 12,7 12,3 11,8 10,2 9,2 8,2 7,3 4,8 97,3 D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Yataklı Tedavi Kurumlarında 1.000.000 Kişiye Düşen BT Cihazı Sayısının Uluslararası Karşılaştırması, (2010) 100 80 60 40 20 0 Kaynak: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, OECD Health Data 2012 Not: Türkiye verisi 2011 yılına aittir. Grafik 41 111
Japonya Birleşik Devletler Yunanistan İtalya İzlanda Kore Finlandiya Avusturya İsviçre Danimarka Lüksemburg OECD İrlanda Hollanda İspanya Belçika Yeni Zelanda Türkiye Almanya Portekiz Kanada Estonya Fransa Slovakya Çek Cumhuriyeti Birleşik Krallık Avustralya Polonya Slovenya Şili Macaristan İsrail Meksika 15,4 13,8 12,5 12,5 12,2 10,7 10,7 10,5 10,5 10,3 9,2 8,2 8,2 7,0 6,8 6,3 5,9 5,6 4,7 4,4 4,1 3,0 2,0 2,0 22,6 22,4 22,0 19,9 18,7 18,6 17,8 31,6 43,1 D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Yataklı Tedavi Kurumlarında 1.000.000 Kişiye Düşen MR Cihazı Sayısının Uluslararası Karşılaştırması, (2010) 45 36 27 18 9 0 Kaynak: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011,OECD Health Data 2012 Not: Türkiye verisi 2011 yılına aittir. Grafik 42 112
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Sağlık Bakanlığı Kuruluşları Tıbbî Teknoloji Kullanımı 3000 USG 2.999 5000 Diyaliz 4.481 2500 4000 2000 3000 1500 1000 2000 1.510 500 225 495 1000 415 0 1993 2002 2012 0 1993 2002 2012 Grafik 43 Grafik 44 113
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite İlaç Takip Sistemi (İTS) Karekod, ilacın parmak izidir. Üretim seri numarasını, son kullanma tarihini ve benzersiz seri numarasını taşır. İlaç Takip Sistemi, karekod kullanılan ve izleme yapılabilen dünyadaki ilk yaygın uygulamadır. 114
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite EUROPEP Ölçeği ile Memnuniyet Çalışması 2010-2011 (Aile Hekimliği Hizmetlerinden Memnuniyet Oranı, %) 100 82,8 90,7 75 50 25 EUROPEP Ölçeği, 25 Avrupa ülkesinde kullanılmaktadır. Hekimin klinik davranışına ve hizmet organizasyonuna yönelik 23 parametre sorgulanır. 0 2010 2011 Grafik 45 115
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Making Reform Happen Lessons From OECD Countries Reformun Gerçekleştirilmesi OECD Ülkelerinden Dersler, (sayfa 200), 2010 Yayınlayan Kuruluş: OECD Aile hekimliği uygulamasının başlaması, birinci basamak hekimlerine daha fazla gelir ve otonomi imkânı vermiş, bu uygulama ile muayenelerin hastane polikliniklerinden aile hekimlerine yöneldiği ve birinci basamakta hasta memnuniyetinde keskin bir artış olduğu gözlemlenmiştir. 116
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet Oranı, (%) 80 76 70 60 50 40 39,5 30 20 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kaynak: TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2011 Grafik 46 117
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Kalite Turkey Health System Performance Assessment 2011 Sağlık Sistemi Performans Değerlendirmesi Türkiye 2011, (Sayfa 17) Yayınlayan Kuruluş: DSÖ, Dünya Bankası Sağlık hizmetlerinin erişilebilir hale gelmesi ile halkın kamu hizmetlerine olan güveni artmıştır. 118
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi 3- Verimlilik 119
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Vatandaşa Hizmet Edenin Ödüllendirildiği Sistem: Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi 100 SB Hastanelerinde Tam Zamanlı Çalışan Uzman Hekim Oranı, (%) 100 80 60 40 Eğitim Görevlileri dâhil 33.732 uzman hekim tam zamanlı çalışmaktadır. 20 0 11 2002 2012 Grafik 47 120
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Making Reform Happen Lessons From OECD Countries Reformun Gerçekleştirilmesi OECD Ülkelerinden Dersler, (sayfa 203), 2010 Yayınlayan Kuruluş: OECD Türkiye de yeni performans sisteminin teşviklerinden kaynaklanan hekim gelirlerindeki anlamlı prospektif artışlar, Türk Tabipler Birliği nin yoğun muhalefetine rağmen birçok hekimin istekli olarak reformlarda işbirliği yapmasını sağlamıştır. 121
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik OECD Reviews of Health Systems Turkey OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Türkiye, (sayfa 14), 2008 Yayınlayan Kuruluş: OECD, Dünya Bankası Aslında diğer ülkelerin Türkiye deki sağlık reformlarından, özellikle personel verimliliğini artırmak üzere performansa dayalı ödeme sisteminin kullanılması konusunda öğreneceği pek çok şey olabilir. 122
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Yönetici Performansı Hastane yöneticilerini kapsamaktadır. Aşağıdaki parametreler kullanılmaktadır: Hizmet Kalitesi Muayene Kabul İşlemleri Ek Ödemeyi Zamanında Dağıtma Hastane Borçluluk Oranı Hastane Borçluluk Süresi Bölge Gelişmişliği Hastane Türü Hastane Yaşı Mali Büyüklük Görev Süresi Bu uygulama, hastane yöneticilerinin alacağı ek ödemenin belirlenmesinde etkili olmaktadır. 123
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Sağlık Bakanlığı Birinci Basamak Hizmetlerde Hekim Verimliliği Birinci basamakta 2002-2012 yılları arasında muayene sayısı %248 arttı. Hekim başına ortalama günlük hasta sayısı 45 ten 40 a indi. Grafik 48 124
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Sağlık Bakanlığı Hastane Hizmetlerinde Hekim Verimliliği * Acil muayeneler hariçtir. Grafik 49 Hastanelerimizde 2002-2012 yılları arasında muayene sayısı iki katına çıktı. Hekim başına ortalama günlük hasta sayısı 60 tan 31 e indi. 125
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Kamu İlaç Harcamalarındaki Değişim, (%) 270 261 180 150 90 0 3 11 1993-2002 2002-2012 1 2 İlaç Kutu Sayısı Artış Oranı 1993-2002 2002-2012 Kamu İlaç Harcaması Artış Oranı Grafik 50 İlaç Kutu Sayısı (milyon) Kamu İlaç Harcaması (2012 Fiyatlarıyla - milyon ) 1993 2002 2012 678 699 1.750 Tablo 13 1993 2002 2012 3.707 13.366 14.772 Tablo 14 126
% (2012 Fiyatlarıyla) D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Teknoloji Kullanımında Verimlilik Grafik 47 Grafik 51 Radyolojik görüntüleme fiyatlarını 2002-2012 yılları arasında reel olarak %70 e varan oranlarda düşürdük. 127
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Yatırım Harcamaları 1993-2002 yılları arasında sağlık yatırımlarına 2012 fiyatlarıyla 5 milyar harcanarak 1,5 milyon m 2 kapalı alan yapıldı. 2003-2012 yılları arasında sağlık yatırımlarına 8,5 milyar harcayarak 7 milyon m 2 kapalı alan yaptık. Yatırım harcamaları 1993-2002 yılları arasındaki gibi devam etseydi 2002-2012 yılları arasında yatırım harcamamız 23,2 milyar olacaktı. 3 kat verim artışı sağladık. Grafik 52 128
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Doğumda Beklenen Yaşam Süresi ve Sağlık Harcaması Yıl Doğumda Beklenen Yaşam Süresi Kişi Başı Sağlık Harcamaları, (SGP $) Türkiye OECD (Türkiye hariç) 2002 71,8 466 2009 75,0 983 1975 71,9 402 1991 75,2 1.262 Kaynak: OECD Health Data 2012, SB Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011 Tablo 15 Türkiye, 7 yılda sağlık harcamasını 2 katına çıkararak doğumda beklenen yaşam süresinde 75 yıla ulaştı. OECD ülkeleri, bu rakama ulaşmak için sağlık harcamasını 3 katına çıkardı ve 16 yıl bekledi. 129
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Doğumda Beklenen Yaşam Süresi ve Sağlık Harcaması Grafik 53 130
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Bebek Ölüm Hızı ve Sağlık Harcaması Türkiye OECD (Türkiye hariç) Yıl Bebek Ölüm Hızı (1000 canlı doğum) Kişi Başı Sağlık Harcamaları, (SGP $) 2002 31,5 466 2011 7,7 981 1964 31 104 1995 7,5 1.513 Kaynak: OECD Health Data 2012, SB Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011 Tablo 16 Bebek ölümlerini sağlık harcamasını 2 kat artırarak 9 yılda binde 7,7 ye düşürdük. Bu orana ulaşmak için OECD ülkeleri, sağlık harcamasını 15 katına çıkardı ve 31 yıl bekledi. 131
D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Bebek Ölüm Hızı ve Sağlık Harcaması Grafik 54 132
Romanya Yunanistan Bulgaristan Letonya Polonya Macaristan Slovakya Litvanya İrlanda Portekiz İtalya Güney Kıbrıs Estonya AB Çek Cum. Almanya Slovenya İspanya Fransa Danimarka *Türkiye Finlandiya İsveç Malta İngiltere Hollanda Lüksemburg Avusturya Belçika 811 2.914 947 1092 1.389 1.601 1.300 958 2.095 1.842 1.884 3.718 2.728 2.964 1.294 2.428 2.261 2.868 3.076 3.251 4.338 3.974 3.758 3.433 3.969 4.464 5.056 4.786 4.395 D- SDP nin 10. Yıl Değerlendirmesi / Verimlilik Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet, 2011 (%) ve Kişi Başı Toplam Sağlık Harcaması, 2010 (SGP ABD $) 6.000 4.500 3.000 1.500 13 22 28 30 32 33 38 39 42 46 56 58 59 62 64 66 68 72 73 75 76 78 78 81 84 89 90 94 95 100 75 50 25 0 0 Memnuniyet(%) SGP ABD $ Grafik 55 Kaynak: OECD Health Data, Avrupa Komisyonu Social Climate Report 2011, TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması 2011 133