Çalışma Süresine ilişkin 2003/88/EC sayılı Yönergenin AB Üye Devletleri tarafından Uygulanması hakkında Avrupa Komisyonu Raporu Özet Bilgi Notu 1. Giriş: Bu Bilgi Notu, Çalışma Süresinin Organizasyonuna ait Belirli Hususlara ilişkin 2003/88/EC sayılı ve 4 Kasım 2003 tarihli Avrupa Parlamentosu ve Konsey Yönergesi (Çalışma Süresi Yönergesi) 1 nin Avrupa Birliği (AB) Üye Devletleri tarafından uygulanmasına ilişkin Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan COM (2010) 802 final sayılı ve 21 Aralık 2010 tarihli Rapor 2 hakkında özet bilgi sunmaktadır. Avrupa Komisyonu tarafından, Çalışma Süresi Yönergesinin Üye Devletler tarafından uygulanmasına ilişkin hazırlanan söz konusu değerlendirme raporu, yönergenin hedef ve hükümleri hakkında bilgi içermekte, Üye Devletlerin uygulamaları kapsamında tespit edilen sonuç ve mevcut sorunlara dikkat çekmektedir. 2. Yönergenin Hedefi ve Gereklilikleri Çalışma Süresi Yönergesi, Avrupa Topluluğu Antlaşması Madde 137(2) (halihazırda Avrupa Birliği nin İşleyişine ilişkin Antlaşma (TFEU) Madde 153 (2)) kapsamında kabul edilmiştir. Yönergenin amacı, çalışma süresinin düzenlenmesi yönünde asgari sağlık ve güvenlik gerekliliklerinin ortaya konmasıdır. Bu konuda yapılan çalışmalar, uzun çalışma saatleri ve yetersiz dinlenme sürelerinin, yüksek hata ve kaza oranı, stres ve yorgunluk ve kısa ve uzun dönemli sağlık sorunları gibi olumsuz sonuçları doğurduğunu ortaya koymaktadır. Avrupa Adalet Divani, Yönergenin azami çalışma süresi, yıllık ücretli izin ve asgari dinlenme süresi konularında çalışanların yararına olması gerektiğine hükmetmiştir. Aynı şekilde, Temel Haklar Şartı Madde 31(2) ye göre: Her çalışan; azami çalışma saatlerinin sınırlandırılması, günlük ve haftalık dinlenme süresi ve yıllık ücretli izin süresi hakkına sahiptir. 1 Directive 2003/88/EC of the European Parliament and of the Council of 4 November 2003 concerning certain aspects of the organisation of working time ( OJ L 299, 18.11.2003, p. 9 19 ): http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2003:299:0009:0019:en:pdf 2 Daha fazla bilgi için: Report from the Commission to the European Parliament, The Council, The European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions on Implementation by Member States of Directive 2003/88/EC ( The Working Time Directive ), 21.12.2010, COM (2010) 802 final - SEC (2010) 1611 final: http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=com:2010:0802:fin:en:pdf 1
Çalışma Süresi Yönergesi tüm AB Üye Devletleri için ortak asgari koşulları belirlemektedir: - Çalışma süresi (fazla mesailer dahil haftada ortalama 48 saati aşmayacak şekilde) - Asgari günlük ve haftalık dinlenme süreleri (en az birbirini izleyen 11 saatlik günlük dinlenme ve 35 saat kesintisiz haftalık dinlenme) - Ücretli yıllık izin (yılda en az 4 hafta) - Gece çalışanlar için ek koruma önlemleri Bununla birlikte Yönerge, çalışma sürelerinde esneklik sağlayabilmekte ve bazı faaliyetlerde asgari dinlenme sürelerinin tamamen veya kısmen ertelenmesine imkan tanımaktadır. Aynı zamanda, Yönergede tanımlanan bireysel çekilme hakkı anlaşması (opt-out) kuralı çerçevesinde çalışanlar, bireysel olarak, haftada 48 saat limitini aşan sürelerde çalışmayı tercih edebilmektedir. Toplu sözleşmeler ile ise çalışma süresinin düzenlenmesi konusunda, örneğin haftalık çalışma süresinin 12 aya kadar bir süre zarfında ortalama olarak belirlenmesi gibi esneklikler sağlanabilmektedir. 3. Yönergenin Üye Devletlerde Uygulanmasına ilişkin Analiz Bu bölümde, Yönergenin 24. Maddesi uyarınca, Yönergenin Üye Devletlerde uygulanması ve uyum durumunun izlenmesine yönelik Avrupa Komisyonu tarafından 2008 yılında başlatılan inceleme kapsamında elde edilen genel tespit ve sonuçlar ele alınmaktadır. Komisyon un analizi, Yönerge uygulamalarına ilişkin Üye Devletler tarafından hazırlanan raporlar, ulusal ve AB düzeyindeki sosyal ortaklar tarafından Komisyon a iletilen bilgi ve veriler ve bağımsız bilirkişi raporları gibi diğer bilgi kaynaklarına dayanmaktadır. 3.1. Çalışma Süresinin Sınırlandırılması Çalışma Süresi Yönergesi uyarınca, haftalık çalışma süresinin mesailer ile birlikte ortalama olarak 48 saati aşmaması gerekmektedir. Komisyon un analizine göre; söz konusu hükmün genel olarak Üye Devletler tarafından tatmin edici seviyede iç hukuka aktarıldığı ve birçok ülkede daha koruyucu standartların yürürlükte olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, rapor kapsamında, ulusal sektörel mevzuat temelinde, Avusturya daki doktorlardan, rızaları dışında, haftada ortalama 60 saat çalışmaları talep edilebildiği belirtilmektedir. Fransa yasasında ise doktorların çalışma sürelerinin uzunluğuna ilişkin mevcut belirsiz hükümler, kamu hastanelerindeki doktorların çalışma sürelerinin 48 saati aşmasına yol açmaktadır. Macaristan da yürürlükte olan mevzuat, çalışanların beklemede hazır bulunduğu stand-by işlerde, ilgili tarafların anlaşmasına bağlı olarak haftada ortalama 60 ila 72 saatlik bir çalışma süresine izin vermektedir. Bu sözleşmelerin Yönergede yer alan bireysel çekilme hakkı anlaşması (opt-out) istisnasına uygun olup olmadığı açık değildir. Ayrıca, bazı Üye Devletlerde, nöbet süresi, stajyer doktor veya kamu çalışanlarına ilişkin kuralların uygulamasının çalışma süresi sınırlarına uygun olup olmadığı konusunda bazı sorular bulunmaktadır. 2
Yönergeye göre, haftalık çalışma süreleri hesaplanırken, çalışılan süre bir denkleştirme dönemi üzerinden ortalama olarak belirlenebilmektedir. Bu durum belirli haftalarda daha uzun ve belirli haftalarda daha kısa süreler çalışılmasına yol açabilmektedir. Normal şartlarda söz konusu denkleştirme dönemi 4 ayı aşmaması gerekir. Yine de belirli faaliyetlerde bu dönem yasa ile 6 aya kadar uzatılabilmekte ve toplu sözleşmeler ile 12 ayı geçmeyecek şekilde genişletilebilmektedir. Genel olarak denkleştirme dönemi, Üye Devletlerce başarılı bir şekilde uygulanmaktadır ve son dönemde bazı Üye Devletlerde uyumun arttırılması için yasal değişiklikler yapıldığı görülmektedir. Ancak Komisyon tarafından hazırlanan Aralık 2010 tarihli analize göre bazı AB Üye Devletleri halen Yönergenin ilgili hükümleri ile uyum göstermemektedir. Bulgaristan ve Almanya mevzuatları tüm faaliyetler için denkleştirme döneminin 6 ay olarak alınmasına izin vermektedir. Almanya, Macaristan, Polonya ve İspanya toplu iş sözleşmesi olmaksızın, 12 aylık bir denkleştirme dönemi tespit edilmesine izin vermektedir. 3.2. Çağrı Üzerine Çalışma Çağrı üzerine çalışma (on-call time), bir çalışanın, ihtiyaç duyulduğu takdirde görevini yerine getirmek üzere işyerinde hazır bulunduğu süreye tekabül etmektedir. Avrupa Adalet Divanı kararları uyarınca işyerinde geçirilen nöbet sürelerinin tamamı çalışma süresi kapsamında sayılmaktadır. Söz konusu kural, çalışanın aktif (bir çağrıya cevaben çalışarak) veya aktif olmayan (bir çağrıyı beklerken dinlenerek) bir şekilde işyerinde geçirdiği tüm nöbet süreleri için geçerlidir. Özellikle Çek Cumhuriyeti, Fransa, Almanya, Macaristan, Hollanda, (bazı sektörler için) Polonya, Slovakya ve Birleşik Krallık olmak üzere birçok Üye Devletin, Adalet Divanı Kararlarına uyum göstermek üzere ulusal mevzuat veya uygulamalarında önemli değişiklikler yaptığı gözlemlenmektedir. 11 Üye Devletteki söz konusu değişikliklerin, bireysel çekilme hakkı anlaşması (opt-out) ilkesini de kapsadığı görülmektedir. İşyerindeki nöbet süresi 9 Üye Devlette tamamen çalışma süresi olarak kabul edilmektedir. Söz konusu Üye Devletler; Güney Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, İtalya, Letonya, Litvanya, Malta, Hollanda ve Birleşik Krallık tır. Aynı zamanda, nispeten sınırlı sektörel istisnalar ile birlikte Avusturya ve Macaristan da da genel düzenleme bu şekildedir. Bununla birlikte, İş Kanunu kapsamında işyerindeki nöbet süresi, (tüm kamu sektörü için olmasa da) özel sökter özelinde İspanya ve Slovakya da çalışma süresi olarak dikkate alınmaktadır. Aynı zamanda, kamu sağlığı alanında Fransa, Polonya, Slovakya ve İspanya da işyerinde geçirilen nöbet süresi çalışma süresi olarak sayılmaktadır. Bununla birlikte, nöbet süresinin, Avrupa Adalet Divanı Kararının aksine çalışma süresi içerisine dâhil edilmediği bazı Üye Devletler de mevcuttur: - İrlanda da genel kural olarak veya Yunanistan da kamu sağlığı hizmetindeki doktorlar için nöbetteki aktif çalışma süresinin, çalışma süresi kapsamında sayılması yönünde bir yasal gereklilik veya uygulama bulunmamaktadır. - Danimarka, Yunanistan ve İrlanda da ve bazı sektörlerin haricinde Polonya da genel bir kural olarak aktif olmayan işyerindeki nöbet süresi tamamen çalışma süresi olarak 3
sayılmamaktadır. Yunanistan (kamu sektörü doktorları), Slovenya (silahlı kuvvetler, hapishaneler, yargıçlar, savcılar) ve İspanya (Guardia Civil) daki bazı özel sektörel kurallar gereğince aktif olmayan nöbet süresi çalışma süresi olarak sayılmamaktadır. - Belçika, Finlandiya ve İsveç aktif olmayan nöbet süresini çalışma süresi kapsamında saymakla birlikte toplu sözleşmeler aracılığı ile Divan Kararları ile uymayan istisnalar sağlanabilmektedir. Fransa da sektör bazında gerçekleştirilen sözleşmeler genel olarak işyerindeki aktif olmayan nöbet süresini sadece kısmen çalışma süresi olarak tanımaktadır (équivalence). Fransız yetkililer, sosyal ortakları sözleşmeleri gözden geçirmeye davet etmiştir; fakat tam uyum olup olmadığı konusu açık değildir. - Bulgaristan da, (genel olarak) Romanya da, (yukarıda bahsi geçen kamu hizmetleri dışındaki diğer bölümlerde) Slovenya da ve (kamu hizmetleri, polisler, itfaiyeciler olmak üzere) İspanya da nöbet süresine ilişkin uyum belirsizliğini korumaktadır. 3.3. Telafi Dinlenme Süresi Komisyon Raporu uyarınca, AB Üye Devletlerinin, günlük ve haftalık asgari dinlenme süreleri ve günlük dinlenme molası konularındaki hükümleri iç mevzuata başarılı bir şekilde aktardığı görülmektedir. Bununla birlikte, asgari dinlenme sürelerine ilişkin Yönergede tanımlanan istisnaların uygulanmasında bazı zorluklar yaşanmaktadır. Yönerge uyarınca, ancak kaçırılan dinlenme süresinin telafi edilmesi için bir başka zamanda, kullanılmayan dinlenme süresini telafi etmek için başka bir zaman verilen eşit uzunluktaki ekstra dinlenme izni (telafi edici, eşit süreli dinlenme izni), halinde bir çalışanın asgari dinlenme süresinin ertelenmesi veya kısaltılması söz konusu olabilmektedir. Aynı şekilde, eşdeğer telafi dinlenme süresinin sağlanmasının objektif olarak mümkün olmadığı ve çalışanlara uygun alternatif koruma sağlandığı istisnai durumlar haricinde kurallar asgari dinlenme sürelerinin tamamen kaçırılmasına izin vermemektedir. Jeager kararına göre telafi dinlenme süresi, kaçırılan mola süresinin hemen sonrasında, gecikme olmadan temin edilmelidir. Söz konusu istisnai durumların bazı Üye Devletlerde uygulanmasında aşağıdaki 3 temel sorun tespit edilmiştir: - Bazı çalışanların dinlenme süresi hakkı kapsamı dışında tutulması: Bu istisnai uygulamanın; Belçika (yatılı okullar, savunma kuvvetleri), Yunanistan (kamu doktorları) ve Macaristan da (dönemlik işçiler, devlet okulları ve savunma kuvvetleri) belirli sektörlerde uygulanmasında bazı sorunlar bulunmaktadır. İstisnalar, Avusturya da (sağlık kurumları ve yatılı bakım çalışanları) ve Letonya da daha geniş kapsamda sorun teşkil etmektedir. - Eşdeğer telafi dinlenme süresi gerektirmeyen istisnalar: Belçika, Bulgaristan, Estonya, Macaristan ve Letonya söz konusu istisnaların uygulanmasına geniş bir faaliyet ve sektör yelpazesi kapsamında izin vermektedir. Almanya (sadece toplu sözleşme ile) ve Romanya çağrı üzerine çalışma ve sağlık hizmetlerinde izin vermektedir. Portekiz ise kamu sektöründe uygulamaktadır. - Telafi dinlenme sürelerinin teminindeki gecikmeler: Avusturya (haftalık dinlenme ile ilgili olarak), Güney Kıbrıs, Danimarka, Fransa, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg ve Malta da telafi dinlenme süresinin zamanlaması konusunda hukuki 4
olarak bağlayıcı bir norm bulunmamaktadır. Belçika, Almanya ve Letonya da ise önemli sektörler ve durumlar için bağlayıcı bir kural yoktur. Avusturya (günlük dinlenme), Belçika (kamu sektörü), Danimarka (bazı toplu sözleşmeler ile), Finlandiya, Macaristan, Polonya (bazı sektörler için), Portekiz (kamu sektörü), Slovakya, Slovenya ve İspanya da telafi dinlenme belli bir süre zarfında sağlanmalıdır fakat bu süre Jaeger kararında öngörülenden daha uzun bir gecikme içermektedir. 3.4. Stajyer Doktorlar 2000/34/EC sayılı Yönerge ile birlikte stajyer doktorlar da Çalışma Süresi Yönergesi kapsamına dahil edilmiştir. Bu kapsamda, söz konusu çalışanlar için haftada 48 saat çalışma limiti, 31 Temmuz 2009 tarihine kadar AB de yürürlüğe geçirilmiştir. Söz konusu düzenlemeye rağmen bazı Üye Devletlerde çeşitli sorunlar bulunmaktadır. Yunanistan, düzenlemenin iç hukuka aktarılmasını durdurmuştur. Bunun sonucu olarak, stajyer doktorlar asgari dinlenme süresini kaçırmakta ve uzun saatler (haftada ortalama 66 ila 80 saat) çalışmaktadır. İrlanda söz konusu değişikliği iç mevzuata aktarmamıştır; bu kapsamda stajyer doktorların büyük bir bölümü gerekli asgari dinlenme süresini almadan haftada ortalama 60 saat ve bazıları 90 saatin üzerinde çalışmaktadır. Belçika da doktorlar eskiden haftada ortalama 79 saat çalışırken, bu konuda yeni bir düzenleme yapılmaktadır. Fransa da ise stajyer doktorların çalışma süresine ilişkin yürürlükte olan bir üst sınır bulunmamaktadır. 3.5. Kamu Sektörü Çalışanları Çalışma Süresi Yönergesi kamu sektörünü kapsamakla birlikte, silahlı kuvvetler, polis ve sivil savunma hizmetlerinin bazı faaliyetleri için istisnalar getirmektedir. Bununla birlikte, Avrupa Adalet Divanı söz konusu istisnaları; doğal ve teknolojik afetler, saldırılar ve ciddi kazalar gibi olağanüstü haller ile sınırlandırmaktadır. Yönerge, AB Üye Devletlerinde kamu sektörünü kapsayacak şekilde düzenlemekle birlikte, bazı ülkelerde söz konusu belirli çalışan gruplarını içeren bir düzenleme bulunmamaktadır. Örneğin Güney Kıbrıs, İrlanda ve İtalya da silahlı kuvvetler ve polis hizmetlerinde bu kapsamda bir düzenleme bulunmazken, İspanya daki düzenleme polis (Guardia Civil) ve sivil savunma hizmetleri dahil bazı çalışanları içermemektedir. İtalya da ise yasa, acil hizmetleri kapsamamakta bununla birlikte kamu doktorları, mahkeme ve cezaevi personeli için uygulanan istisnalar ve kütüphane, müze ve Devlet arkeoloji sahalarında çalışanlar için uygulanan muafiyetler Yönergenin kapsamını aşmaktadır. Yunanistan da kamu doktorlarına ilişkin düzenleme iç mevzuata aktarılmamıştır. 3.6. Birden Fazla İş Sözleşmesi ile Çalışanlar AB nin Çalışma Süresi Yönergesi, aynı zamanda iki veya daha fazla iş ilişkisi ile çalışanlar için azami çalışma süresi sınırlarının nasıl düzenlenmesi gerektiğini tanımlamamaktadır. Bu kapsamda, limitlerin çalışan bazında mı yoksa sözleşme bazında mı uygulanması gerektiği netlik kazanmamaktadır. Bununla birlikte Komisyon, çalışan sağlığı ve güvenliğinin 5
korunması adına mümkün ölçüde Yönergenin çalışan bazında uygulanması gerektiğini vurgulamaktadır. Üye Devletlerde uygulama, bu noktada önemli ölçüde değişmektedir. 14 Üye Devlet çalışma süresi düzenlemelerini çalışan bazında uygularken, 11 Üye Devlet (Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Macaristan, Letonya, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, İspanya ve İsveç) sözleşme bazında uygulamaktadır. Belçika ve Finlandiya da ara bir pozisyon kabul edilmiştir. 3.7. Bireysel Çekilme Hakkı Anlaşması (Opt-out) Çalışma Süresi Yönergesi, bireysel çekilme hakkı anlaşması (opt-out) kuralı çerçevesinde çalışanların bireysel olarak, haftada 48 saat limitini aşan sürelerde çalışmayı tercih edebilmesine olanak tanımaktadır. Bu kuralın AB Üye Devletleri tarafından iç mevzuata aktarılmasında ve uygulanmasında yıllar içerisinde değişiklik olmuştur. 2000 yılında sadece Birleşik Krallık dışında kalma uygulamasını tercih ederken, halihazırda 16 Üye Devlet bu kuralı uygulamaktadır. Bununla birlikte, 11 Üye Devlet (Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Litvanya, Lüksemburg, Portekiz, Romanya ve İsveç) dışında kalma opsiyonunu iç hukuka aktarmamıştır. Dışında kalma uygulamalarında da Üye Devletler arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Dışında kalma kuralı 5 Üye Devlette (Bulgaristan, Kıbrıs, Estonya, Malta ve Birleşik Krallık) tüm sektörlerde uygulanırken, 11 Üye Devlette (Belçika, Fransa, Çek Cumhuriyeti, Almanya, Macaristan, Letonya, Hollanda, Polonya, Slovakya, Slovenya ve İspanya) özellikle uzun nöbet süreleri ile çalışanlar için olmak üzere daha kısıtlı çerçevede uygulanmaktadır. Alınan koruyucu önlemler de ülkeden ülkeye değişmektedir. Örneğin bazı Üye Devletler, dışında kalma düzenlemelerinde, haftalık ortalama çalışma süresi limitleri belirlemektedir. Bu süre İspanya da 51 saat iken, nöbet süresi ile birlikte Macaristan da 72 saattir. 7 Üye Devlet ise herhangi bir limit süre uygulamamaktadır. 2 Üye Devlette (Almanya ve Hollanda), dışında kalma uygulamasının geçerli olması için bu konuda toplu sözleşmenin olması ve çalışanların rızalarının olması gerekmektedir. Sadece 3 Üye Devlet (Almanya, Letonya ve Malta) işvereni, dışında kalma ile çalışılan çalışma süresini kayıt altına almak ile yükümlü kılarken, 2 Üye Devlette (Çek Cumhuriyeti ve Slovakya) işveren dışında kalma uygulamalarını yetkili otoriteye bildirmekle yükümlüdür. Almanya, bu uygulamalarda iş sağlığı ve güvenliğinin özellikle dikkate alınması için belirli düzenlemeler getirmekte; Hollanda da, sosyal ortaklara, işin farklı bir şekilde organize edilmesi yolu ile dışında kalma uygulamasının saf dışı bırakılması tavsiye edilmektedir. Komisyon, Üye Devletlerin dışında kalma uygulaması ile ne kadar süre ile ne kadar çalışıldığına ilişkin ulusal uygulama raporlarında yeterli bilgi bulunmamasından dolayı tam bir değerlendirme yapılamadığını belirtmektedir. Birçok Üye Devletin dışında kalma uygulamasına ilişkin bir izleme ve kayıt sisteminin olmaması, aşırı çalışmadan kaynaklanan risklerin değerlendirilmesi açısından sıkıntı doğurmaktadır. 6
3.8. Yıllık İzin Yönergede Madde 7 ile düzenlenen yıllık izin hakkı tüm Üye Devletlerce iç mevzuata aktarılmıştır. Bununla birlikte, temel sorun ücretli yıllık izin hakkının geciktirilmesi ve kaydedilmesine ilişkindir. Bazı Üye Devletlerde, çalışanların yıllık ücretli izin almadan önce bir yıl kadar beklemesi talep edilebilmektedir. Bazı Üye Devletlerde ise, Yönerge hükümlerine aykırı olarak, çalışan hastalık gibi kendi kontrolü dışındaki nedenlerden dolayı izne çıkma fırsatı bulamasa da yıl veya devir dönemi sonunda ücretli yıllık izin hakkını kaybedebilmektedir. 3.9. Gece Çalışması İnsan vücudunun gece, ortamdaki değişiklere ve ağır işlere karşı daha duyarlı olmasından dolayı uzun süreli gece çalışması çalışanların sağlık ve güvenliğine karşı ekstra riskler doğurabilmektedir. Bu sebeple, AB Çalışma Süresi Yönergesi; günde ortalama 8 saatten fazla ve özellikle tehlikeli ve stresli gece çalışmasında, herhangi bir günde 8 saatten fazla çalışılmaması gibi gece çalışanlar için daha koruyucu standartlar sağlamaktadır. Bu kurala, gece çalışanının eş değer telafi dinlenmesi alması halinde, yasa veya toplu sözleşme ile istisnalar getirilebilmektedir. Komisyon raporuna göre; AB Üye Devletleri, gece çalışması hükmünü iç hukuka başarılı bir şekilde aktarmış; son uygulama raporunda belirtilen boşlukları ele almıştır. Bununla birlikte, Macaristan, gece çalışmasındaki sınırlamayı mevzuata aktarmamıştır. Aynı şekilde, özellikle tehlikeli ve stresli gece çalışmalarına özel süre sınırlaması, Estonya da tam olarak ve İtalya da herhangi bir şekilde yasaya aktarılmamış ve İspanya da bu sınır aşılabilmektedir. Ayrıca Estonya, Letonya, Romanya, İrlanda ve İtalya nın ulusal mevzuatında hangi risklerin, herhangi bir sınırlamayı geçersiz hale getirdiği net olarak tanımlanmamaktadır. 4. Üye Devletler ve Sosyal Ortaklar tarafından Değerlendirmeler Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan rapora göre, 16 Üye Devlet, çalışanlar için daha yüksek düzeyde bir koruma sağlaması, ulusal mevzuatı basitleştirmesi ve daha önceden yasa kapsamında olmayan grupların da yasal koruma altına alınması açısından Yönergenin iç mevzuata aktarılmasının pozitif bir etkisinin olduğunu dile getirmiştir. Bununla birlikte, 11 Üye Devlet, nöbet süresi ve gecikmesiz telafi dinlenmesine ilişkin AB müktesebatının, özellikle sağlık ve itfaiye gibi 24 saat boyunca verilen hizmetlerde, çalışma süresinin organizasyonu açısından pratik zorluklar yaratması sebebi ile negatif bir etki oluşturduğunu veya oluşturacağını ifade etmiştir. 14 Üye Devlet ise Yönergede, acil bir öncelik olarak, nöbet süresi, daha esnek denkleştirme dönemleri veya telafi dinlenme sürelerine ilişkin değişiklik yapılmasını talep etmektedir. Sendikalar, Yönergenin Avrupa sosyal politikası açısından önemini vurgulayarak, bu alanda Avrupa seviyesinde, ortak asgari standartlara olan gereksinimin devam ettiğine değinmiştir. Buna göre; aşırı çalışma saatlerine karşı koruma azaltılmamalı, istisnalar daha etkin hale getirilmeli, dışında kalma opsiyonu kademeli olarak kaldırılmalı, koruyucu şartlar daha sıkı bir şekilde uygulanmalı ve uygulama genel olarak geliştirilmelidir. 7
Avrupa seviyesindeki işverenler, çalışma süresinin esneklik ve rekabet için anahtar öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır. İşverenler ayrıca, Yönergenin, çalışanların sağlık ve güvenliğinin korunması için gerekenden fazla bir düzenleme getirdiği görüşünü paylaşmaktadır. Bu sebeple, Yönergenin ulusal mevzuata aktarımında daha fazla basitlik ve esneklik getirilmesini talep etmekte ve acil bir öncelik olarak, daha uzun denkleştirme dönemlerinin sağlanması, nöbet süresi ve telafi dinlenme sürelerine ilişkin Yönergede değişiklik yapılmasını istemektedir. Komisyon analizine göre; 11 Üye Devletten ulusal uzmanlar ve Avrupa seviyesindeki sendikalar, özellikle bazı sektörlerde, Yönergenin ulusal düzeyde uygulanmasına ve etkinliğinin denetimine ilişkin endişelerini dile getirmektedir. İlgili konular genel olarak şu şekildedir: Özellikle nöbetteki doktorlara ilişkin olarak, devlet hastanelerindeki aşırı çalışma saatleri ve kaçırılan asgari dinlenme süreleri; Bazı işverenlerin çalışma süresi sınırlarını, denkleştirme dönemlerini veya asgari günlük dinlenme sürelerini gözetmemesi veya aşırı çalışma sürelerinin uygun bir şekilde kaydının tutulmaması; Yönergenin belirsiz veya elverişsiz bir şekilde iç mevzuata aktarılması; (Kendi hesabına çalışanlara ilişkin) Madde 17.1 de belirtilen istisna kapsamındaki belirsizlik; Bazı işverenlerin, yıllık izin haklarını yıl içerisinde temin etmemesi. İşveren kuruluşları genel olarak uygulama ve denetimin tatmin edici seviyede olduğu kanısını paylaşmaktadır. Bazı Üye Devletler, denetimin, küçük ve orta ölçekteki işletmeler ile uyumlu diğer teşebbüsler üzerinde aşırı bir idari yük oluşturduğunu raporlamaktadır. 5. Sonuç Avrupa Komisyonu, sonuç olarak, birçok Üye Devletin, AB nin Çalışma Süresi Yönergesi nin iç mevzuata aktarılması veya Avrupa Adalet Divanı ve ulusal mahkemelerin verdiği kararlar ve Komisyon un bildirileri doğrultusunda Yönergeye uyum sağlanması adına önemli bir çaba gösterdiğini belirtmektedir. Genel anlamda, AB deki çalışanların büyük çoğunluğu, AB müktesebatı ile uyumlu çalışma süresi kuralları çerçevesinde çalışmaktadır. Bazı durumlarda, ulusal mevzuatların, AB Yönergesi nden daha fazla bir koruma getirdiği de görülmektedir. Birçok Üye Devlet, 2000 yılından bu yana dışında kalma istisnasını iç mevzuatları çerçevesinde kullanmaktadır. 11 Üye Devlet, 24 saatlik hizmetlerde nöbet süresi ve telafi dinlenmelerine ilişkin pratikteki zorlukları aşabilmek adına bu kuralı benimsemektedir. Avrupa Komisyonu nun gerçekleştirdiği analize göre; Avrupa Adalet Divanı tarafından yorumlandığı gibi, Yönergedeki temel unsurların uygulanması ile ilgili sorunlar devam etmektedir. İlgili temel unsurlar aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır: - Çalışma süresinin tanımı (nöbet süresi dahil) ve özellikle 7/24 verilen hizmetlerde olmak üzere (asgari dinlenme sürelerinin ertelendiği durumlarda) eşdeğer telafi dinlenmesine ilişkin kurallar; 8
- Birden fazla sözleşme (iş ilişkisi) ile çalışanların durumu; - Belirli çalışan gruplarının durumu (özellikle kamusal savunma ve güvenlik hizmetleri ve kendi hesabına çalışanlar ); - Dışında kalma opsiyonunun kullanımına izin verilen Üye Devletlerde, uygulamaya ilişkin koşulların uygun bir biçimde uygulanması ve denetlenmesi yönündeki eksiklik. Bu kapsamda Avrupa Komisyonu: - İş organizasyonunun değişen iş yöntemleri ve modelleri ışığında, Yönergenin, çalışan sağlığı ve güvenliği üzerindeki genel etkisini değerlendirmekte; - İçtihat hukukunu, Üye Devletlerin uygulamadaki deneyimlerini ve sosyal ortakların görüşlerini dikkate alarak bazı kuralların yorumlanmasına açıklık getirmekte; - Özellikle çalışanları aşırı saatler ve yeterli dinlenme olmadan çalışmak zorunda bırakan, ulusal yasa ve uygulamalar çerçevesinde ortaya çıkan pozisyonu ele almaktadır. Avrupa Komisyonu, TFEU Madde 154 (2) uyarınca, Avrupa Birliği düzeyindeki sosyal ortaklar ile yürütülen istişare temelinde, bu konuda 2010 yılı Mart ayında bir gözden geçirme süreci başlatmıştır. Aynı zamanda, hazırlanan bu son uygulama raporunda sunulan yasal etki değerlendirmesini tamamlayacak nitelikte iktisadi ve sosyal etkilerin de tanımlanması amacı ile detaylı bir çalışma başlatılmıştır. Bu kapsamda, TFEU Madde 154 (3) temelinde sosyal ortaklar ile ikinci istişare sürecini başlatan bir Tebliğ kabul edilmiştir. 9