SAMSUN İLİ TARIMSAL YATIRIMCI REHBERİ

SAMSUN İLİ TARIMSAL YATIRIMCI REHBERİ Burhan HEKİMOĞLU Dr. Ali KORKMAZ Ziraat Mühendisi Strateji Geliştirme Birimi Samsun / Kasım 2012 1

İÇİNDEKİLER Sayfa Önsöz 3 1. Giriş 4 2-Samsun İlinin Genel Durumu Ve Bütün Sosyo-Ekonomik Değerlerin Kıyaslamaları 4 3- Samsun İlinin Sanayi Yapısı 13 4- Samsun İlinin Ticaret Yapısı 14 4- Sanayi Sicil Kayıtlarına Göre İl Sanayisinin Değerlendirilmesi 15 6- Türkiye Sanayisi ve Samsun İli Sanayisi 15 7- Samsun İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı 16 8- Samsun İlinde Potansiyeli Değerlendirmeye ve Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar 17 9- Samsun İline Ait İhracat Bilgileri 24 10- Samsun İline Ait İthalat Bilgileri 24 11- Samsun İlindeki Organize Sanayi Bölgeleri ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler 24 12- İlde Sanayi Sektörüne Yönelik Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri 28 13-Samsun İli Tarımsal Genel Bilgileri 29 14-Tarım Alanlarının Dağılımı 30 15-Bitkisel Üretim 30 16-Hayvan Varlığı Ve Hayvansal Üretim 30 17-Tarım Ve Tarıma Dayalı Sanayi 31 18-Samsun da Tarıma Yatırım Yapmak İçin 10 Neden 31 19-Samsunda Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler Ve Alanlar 32 20-Bölgesel Teşvikler 33 21-Kalkınma Ajansları Tarafından Desteklenen Alanlar 33 22-Tarımsal Tüm Destekler (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) 34 23-Kırsal Kalkınma Destekleri 41 24-Ipard 44 25-Teşvıkler 45 26-Tarımsal Krediler 45 27-Tarımsal Ürünlerde İhracat İadesı Yardımlarına İlışkın Para-Kredı Ve Koordınasyon 47 Kurulu Teblığı (No: 2012/2) (Ekonomi Bakanlığı) 28-Yeni Teşvik Sistemi Ve Uygulamalar 56 29-Destek Unsurları 58 30-Genel Teşvik Uygulamaları 59 31-Bölgesel Teşvik Uygulamaları 59 32-Bölgesel Teşvik Uygulamalarında Sağlanan Destek 60 33-Bölgesel Teşvik Uygulamaları Kapsamında 5. Bölge Desteklenecek Yatırım Konuları 60 34-Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki 61 35-Büyük Ölçekli Yatırımlar 61 36-Büyük Ölçekli Yatırımlar İçin Sağlanan Destek Unsurları 62 37-Stratejik Yatırımların Teşviki 63 38-Stratejik Yatırımlar İçin Sağlanan Destek Unsurları 63 39-İl Ve İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksine Göre TR83 OSB'de Bedelsiz Arsa 66 Teşvik Oranları 40-Yatırım Teşvik Belgelerinin Yayımlandığı Resmi Gazete Tarih Ve Sayıları 66 41-Bölgesel Ve Sektörel Teşviklere İlişkin Mevzuat 67 42-Samsun İli Genel Bilgileri 67 43-İklim 82 44-Nüfus 83 45-İlçelerin Gelişmişlik Durumu 86 46-Samsun Ve İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksleri 70 47-Cumhuriyet Döneminde Samsun İle İlgili Bazı Önemli Olaylar 87 48-Tarımsal Yatırım Kuruluşları İletişim Bilgileri 89 49-Kaynaklar 90 2

Önsöz Bu rapor; İlimizin taşıdığı büyük tarımsal potansiyeli daha etkin biçimde değerlendirmek, tarım alanındaki yatırım fırsatlarını daha geniş kitlelerle buluşturmak ve tarımsal yatırımcılara rehberlik yapmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda Samsun ilinin kamu yatırımlarından almış olduğu pay, kişi başına kamu yatırımı, Kalkınmada Öncelikli yöre statüsü değerleri, yatırım teşvik belgeleri, Samsundaki tüm OSB ler, küçük sanayi siteleri, Serbest Bölgemizde bilgileri, endüstriyel tasarım başvuru sayısı, kurulan şirket sayısı, kişi başına ihracat ve ithalat rakamları, ilimiz bankalarında 2010 yılı sonu itibariyle kişi başına mevduat ve kredi stoku, İller arası Rekabetçilik Endeks, işsizlik oranı ve Köydes (Köylerin Altyapısının Desteklenmesi) Proje bilgileri, Samsun İlinin Sanayi Yapısı, İlin Ticaret Yapısı, Türkiye Sanayisi ve Samsun İli Sanayisi kıyaslamaları, Samsun İlinde Sanayi İşletmelerinin Sektörel Dağılımı, Potansiyeli Değerlendirmeye ve Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar, Samsun İline Ait İhracat Bilgileri, Samsun İline Ait İthalat Bilgileri, Samsun İlindeki Organize Sanayi Bölgeleri ve Küçük Sanayi Siteleri İle İlgili Özet Bilgiler, İlde Sanayi Sektörüne Yönelik Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Samsun İli Genel Bilgileri Tarım Alanlarının Dağılımı, Bitkisel Üretim, Hayvan Varlığı Ve Hayvansal Üretim, Tarım Ve Tarıma Dayalı Sanayi, Samsun da Tarıma Yatırım Yapma Nedenleri, Samsunda Tarımsal Yatırım İçin Uygun Sektörler Ve Alanlar, Bölgesel Teşvikler, Kalkınma Ajansları Tarafından Desteklenen Alanlar, Tarımsal Tüm Destekler, Kırsal Kalkınma Destekleri, Ipard bilgileri, Teşvikler, Tarımsal Krediler, Stratejik Yatırımlar İçin Sağlanan Destek Unsurları ve Samsun İli Tarımsal Genel Bilgileri özetle yer almaktadır. Hazırlanan bu çalışmanın başta ülkemiz ve ilimiz tarımsal yatırımcılarına, ekonomisine, tarımına, ilimiz üreticilerine ve tarım sektörünün tüm taraflarına faydalı olmasını diliyorum. Kadir GÜVEN İl Müdürü 3

1. GİRİŞ Yatırımcıların; ihtiyaç duyduğu bilgiler ile tarım sektörüne yönelik teşvik ve desteklere daha kolay ve hızlı ulaşabilecekleri bir yapıda hazırlanan bu rapor, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının sunduğu desteklerin yanında diğer Bakanlık ve kurumların tarım sektörüne sağladığı teşvikleri, tarımsal kredileri, sektördeki gelişmeleri ve tarıma yönelik bilgileri barındırmaktadır. Raporun ilk bölümünde yatırımcılar için gerekli Samsun ilini ekonomik ve sosyal birçok yönleriyle incelemeye, İlimizin geçmiş yıllardaki ve bugünkü sosyoekonomik durumunu kıyaslamalarla anlatmaya çalışacağız. Binlerce yıllık tarihi ile birçok medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir olan Samsun halen bölgesinin sosyoekonomik olarak en büyük kenti durumundadır. 2-SAMSUN İLİNİN GENEL DURUMU VE BÜTÜN SOSYO-EKONOMİK DEĞERLERİN KIYASLAMALARI Samsun coğrafi konumu itibariyle birçok avantaja sahiptir. Kara, Deniz, Hava ve demiryolu ulaşımına sahiptir. Birçok Liman hizmeti veren tesisi bulunmaktadır. Hafif raylı sisteme sahiptir. 1927 yılında Samsun ülke nüfusu içinde %1.91 lik bir paya sahipken 2010 yılında bu oran %1,70 e gerilemiştir. Samsun un Nüfus artışı (%0.2) Türkiye ortalamasının (%1.6) çok altındadır. İlimiz net göç vermektedir (9,407Kişi, %-7.48). Samsun un Merkezde yer alan Atakum, Canik ve İlkadım ilçelerine yoğun göç yaşanmaktadır. Samsun un şehir nüfusu oranı %65.2 ile Türkiye ortalamasının altındadır. Samsun Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması 2003 raporunda 81 il arasında 32. Sırada bulunmaktadır. Samsun 1996 yılında yapılan benzer çalışmada 76 il arasında 35. Sırada yer almaktaydı. İlimizde 17 ilçe, 40 Belediye, 946 köy bulunmaktadır. Samsun un Köy sayısı payı %2.75 olup 5. sıradadır. Samsun un ilçeleri arasında ciddi ekonomik gelişmişlik farkları vardır. DPT İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (2004) raporuna göre 10 ilçemizin gelişmişlik endeksi (-) eksidir. Türkiye deki 872 ilçe arasında son sıralarda 4

bulunan (6.Grup) üç ilçemiz bulunmaktadır. Örneğin Asarcık 796., Ayvacık 789., Salıpazarı 761., Vezirköprü 710. Sıradadır. Birinci gelişmişlik grubunda yer alan ilçemiz bulunmamaktadır. 2003 yılında 10 ilçenin Sosyo Ekonomik Gelişmişlik sıralaması düşerken 5 ilçenin sıralaması yükselmiştir. Ancak sıralaması yükselen 5 ilçenin de sadece ikisinin endeksi pozitiftir. Genel anlamda bütün ilçelerin endekslerinde 1996 yılına göre gerileme söz konusudur. Samsun merkez dahi 1996 yılında 1.gelişmişlik grubunda 15. Sırada yer alırken 2004 yılı çalışmasında 2. Gelişmişlik grubuna düşmüş ve 25. Sıraya gerilemiştir. Samsun un da içinde yer aldığı TR83 Bölgesinde (Samsun-Tokat-Çorum-Amasya) gayrı safi katma değerinde tarım sektörünün payı düşerken sanayi ve hizmetler sektörünün payı artmaktadır. Bölgede 2004 yılında Tarım sektörünün gayrı safi katma değer payı %22.7 iken 2008 yılında bu rakam %18.6 ya gerilemiştir. Sanayi sektörünün payı %19.7 dan, %21.6 ya, hizmetler sektörünün payı ise %57.6 dan %59.8 e yükselmiştir. 2005, 2006, 2007, 2008, 2009 ve 2010 yıllarında Samsun un toplam kamu yatırımlarından almış olduğu payda önceki yıllara göre önemli bir artış olmakla birlikte 2011 yılı kamu yatırım payında önemli bir düşüş mevcuttur. 2010 programına göre de Samsun un almış olduğu kamu yatırımı %1.15 pay ile 389 milyon 958 bin TL iken 2011 kamu yatırımı 0.65% pay ile 236 milyon 326 bin TL olmuştur. 2010 yılında 8. Sırada olan Samsun 2011 yılında 21. Sıraya gerilemiştir. Samsun kamu yatırımlarında; 2005 yılında %1.13 pay ile 14. sırada, 2006 yılında %1.06 pay ile 12. sırada, 2007 yılında %1.03 pay ile 14. sırada, 2008 yılında %1.36 pay ile 6. sırada, 2009 yılında %1.36 pay ile 8. sırada, 2010 yılında %1.15 pay ile 8. sırada, 2011 yılında %0.65 pay ile 21. Sırada yer almaktadır. 2011 yılında Samsun da kamu yatırımlarının sektörel olarak; Diğer Kamu hizmetleri %26, ulaştırma-haberleşme %25, tarım %19, eğitim %12, sağlık %12, Enerji %3, Madencilik %2 ve Konut %1 şeklinde sıralandığı görülmektedir. Samsun 2007 ila 2010 yılları arasında Samsun kişi başına kamu yatırımında Türkiye ortalamasının üzerindedir. Ancak 2011 programına göre Samsun (189.TL/Kişi) Türkiye ortalamasının (265.TL/Kişi) altında kalmıştır. 5

Samsun Yüksek Planlama Kurulunun 16 Ekim 1997 tarih, 97/88 sayılı kararı ile 1. Derecede kalkınmada öncelikli yöreler kapsamına alınmış ve halen Kalkınmada Öncelikli yöre statüsündedir. 16 Temmuz 2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile 3. Bölgede yer almakta ve bütün teşvik unsurlarından yararlanmaktadır. Samsun un 2006-2010 yıllarında almış olduğu yatırım teşvik belgeleri incelendiğinde 2008 yılından sonra belge sayısı ve istihdam payında artış eğilimi görülmektedir. 2010 yılında Sabit yatırım tutarında 2009 yılına göre azalma görülmektedir. 2010 yılında Samsun da yatırım yapmak için alınan yatırım teşvik belgelerinden 5 adedi tarım, 40 adedi imalat,1 adedi enerji ve 27 adedi de hizmetler sektöründe yatırım yapmak için alınmıştır. Yatırım teşvik belgelerinde İmalat sektörünün ağırlığı bulunmaktadır. İlimizde Samsun Merkez OSB, Samsun Gıda İhtisas OSB, Kavak OSB, Bafra OSB ve Havza İhtisas OSB olmak üzere toplam 5 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunmaktadır. Kavak OSB, Bafra OSB ve Gıda İhtisas OSB lerde yatırımcılara arsa tahsisleri devam etmektedir. Üretim ve İhracatın büyük bir kısmı başta Merkez OSB olmak üzere Organize Sanayi Bölgelerinde gerçekleşmektedir. İlimizde, 5 tanesi büyükşehir sınırları içerisinde olmak üzere toplam 14 adet (KSS) küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. Bu sanayi sitelerinde Haziran 2011 itibariyle toplam 6,869 işyeri vardır. Sanayi sitelerinin doluluk oranı %78.73 dır. Samsun İşgem (İş Geliştirme Merkezi) kurulduğu 2007 yılından beri 40 adet firmaya destek vermiştir. İlimizde yaklaşık 800 sanayici firmanın (Ticaret Sicil ve Esnaf Sicile Kayıtlı) sanayi sicil belgesi mevcuttur. Gıda ürünleri ve içecek, Ana Metal Sanayi, Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat, Ağaç ve Mobilya ile Bitkisel üretim sektörleri öne çıkan sektörlerdir. Samsun dan yapılan ihracatın büyük bir kısmı Sanayici firmalarca gerçekleştirilmektedir. İhracatın büyük bir kısmını demir çelik, demir ve çelikten eşya, makine ve cihazlar ile parçaları, plastik ve plastikten mamul eşya ve gıda maddeleri oluşturmaktadır. 6

İstanbul Sanayi Odasının yapmış olduğu Türkiye nin 500 büyük sanayi kuruluşu anketi çalışmalarına göre 2010 yılında ilk 500 arasına 4 Samsun firması, ikinci 500 arasına ise 6 Samsun firması girmiştir. Samsun Serbest Bölgemizde alım-satım konusunda faaliyet gösteren 15 adet kiracı kullanıcı, üretim konusunda faaliyet gösteren 5 adet yatırımcı kullanıcı, 1 adet depolama, 1 adet kiralama ve 1 adet de işletme ruhsatlı olmak üzere toplam 23 adet ruhsatlı firma bulunmaktadır. Bölgenin resmi açılışının yapıldığı 1998 yılından 2010 Aralık sonuna kadar ticaret hacmi toplam 896.021.397 $ kadardır. Samsun un sınai mülkiyet hakları konusunda ülke içindeki payı çok düşüktür. 2010 yılı itibariyle Endüstriyel tasarım başvuru payı %0.38 tescil payı %0.39, marka başvuru payı %0.64 tescil payı %0.51, faydalı model başvuru payı %0.80 tescil payı %0.89, patent başvuru payı %0.46 tescil payı %0.16 dır. Samsun un 2010 yılı sonu itibariyle endüstriyel tasarım başvuru sayısı sırası 23, endüstriyel tasarım tescil sayısı sırası 20, marka başvuru ve tescil sayısı sırası 20, faydalı model başvuru ve tescil sayısı 17, patent başvuru sayısı sırası 19, patent tescil sayısı sırası ise 36 dır. 2007-2010 yıllar incelendiğinde Samsun da kurulan şirket sayısı payında artış, kurulan kooperatif ve gerçek kişi ticari işletme sayısı payında ise gerileme söz konusudur. Tasfiye edilen şirket ve kooperatif sayısı payında düşüş görülmektedir. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı payında azalma, kapanan gerçek kişi ticari işletme sayısı payında ise artış görülmektedir. Yabancı sermayeli firma sayısı bakımından Samsun %0.16 pay ve 44 adet firma ile 22. Sırada bulunmaktadır. İlimizde altı adet Ticaret ve Sanayi Odası mevcuttur. Bu Odalara kayıtlı toplam faal üye sayısı 01.08.2011 tarihi itibariyle 9,106 adettir. Samsun faal esnaf sayısı bakımından 30.05.2011 tarihi itibariyle 43,940 faal üye ve %2.3 pay ile Türkiye de 10. Sırada bulunmaktadır. Samsun, Ekonomi Bakanlığı tarafından hazırlanan İl İl Dış Ticaret Potansiyeli çalışmasına göre Sıradan olmayan ürünler ihraç eden çeşitliliği yüksek iller sınıfında değerlendirilmekte ve Yeni Nesil Yatırım Teşvikleri önerilmektedir. Samsun da yerleşik 192 firma 2010 yılında dünyanın 112 ülkesine toplam 275 Milyon$ ihracat gerçekleşmiştir. 2003-2010 yılları arasında İhracat Türkiye de %141 7

artarken, Samsun da %394 oranında artmıştır. Samsun da 2010 yılında bir önceki yıla göre ihracat %9.6 oranında azalırken aynı dönemde Türkiye de ihracat %11.6 oranında artmıştır. Samsun 2010 yılında %0.24 ihracat payı ile 29. Sırada yer almaktadır. 2010 yılında Samsun da yerleşik 216 firma, dünyanın 70 ülkesinden toplam 612 milyon $ lık ithalat gerçekleştirmiştir. Samsun 2010 yılında toplam ithalat tutarı sıralamasında %0.33 pay ile 19. sıradadır. 2003-2010 yılları arasında ithalat Türkiye de %168 artarken, Samsun da %279 oranında artmıştır. Samsun da 2010 yılında bir önceki yıla göre ithalat %27.7 oranında artarken aynı dönemde Türkiye de ithalat %31.7 oranında artmıştır. 2010 yılında En fazla ihracatın Endonezya, Almanya, Irak, Mısır, İtalya, Rusya Federasyonu, Azerbaycan ve Belçika ya yapıldığı görülmektedir. En fazla ithalatın ise Rusya Federasyonu, ABD, İtalya, Almanya, Romanya ve Çin den yapıldığı görülmektedir. Samsun un kişi başına ihracat ve ithalat rakamları Türkiye ortalamasının çok altındadır. 2010 yılında Türkiye de kişi başına ihracat 1,546 $ iken Samsun da 220$ dır. Yine 2010 yılında kişi başına ithalat 2,517$ iken Samsun da kişi başına ithalat 489$ kadardır. Türkiye İhracatçılar Meclisinin açıkladığı İlk 1000 ihracatçı listesinde 2009 yılında 6 Samsunlu firma, 2010 yılında 5 Samsunlu firma yer almıştır. İlimizde 31.12.2010 tarihi itibariyle 19 bankanın 119 şubesi ile 4 katılım bankasının birer şubesi olmak üzere toplam 123 banka şubesi bulunmaktadır. Samsun bankalarında 2010 yılı sonu itibariyle 2 milyar 657 milyon dolarlık mevduat bulunmakta ve %0.73 pay ile 17. Sırada yer almaktadır. 2010 yılı kredi stoku ise 2 Milyar 838 Milyon dolara ulaşarak %0.97 pay ile yine 17. Sırada yerini almıştır. Samsun un toplam mevduat payı hem çok düşük ve azalmakta, toplam kredi stok miktarı da sürekli artmaktadır. 2010 yılı sonu itibariyle kredi stok miktarının, mevduat miktarını geçtiği görülmektedir. Samsun un kredi mevduat oranı ise 2002 yılında %22.4 iken 2010 yılı sonunda bu oran %106.8 e yükselmiştir. 2007/2010 yıllarında Samsun kişi başına mevduat ve kredi stokunda Türkiye ortalamasının çok altında yer almaktadır. 2010 yılında Samsun kişi başına mevduat 8

miktarında 2,121.-$ ile Türkiye 35. si, Kişi Başına kredi stok miktarında ise 2,266.-$ ile Türkiye 28. si, durumundadır. Şehrimizde toplam mevduatın %57.41 i tasarruf mevduatı, %21.5 i döviz tevdiat hesabı, %14.38 i ticari kuruluşlar mevduatı, %4.65 i resmi kuruluşlar mevduatı şeklindedir. Türkiye de ise mevduatın %39.36 sı tasarruf mevduatı, %27.85 i Döviz tevdiat hesabı, %18.59 u Ticari kuruluşlar mevduatı, %4.25 i resmi kuruluşlar mevduatıdır. Samsun da 2010 yılı sonu itibariyle toplam kredilerin %85.86 sı ihtisas dışı kredilerden, %14.14 ü de ihtisas kredilerinden oluşmaktadır. Tarım kredilerinin payı %7.96, mesleki kredilerin payı ise %2.12 kadardır. Türkiye de ise 2010 yılı sonu itibariyle toplam kredilerin %93.4 ü ihtisas dışı kredilerden, %6.6 sı da ihtisas kredilerinden oluşmaktadır. Tarım kredilerinin payı %3.5, mesleki kredilerin payı ise %0.97 kadardır. Samsun un yıllar itibariyle protestolu senet durumu incelendiğinde, hem protestolu senet sayısı bakımından hem de protestolu senet tutarı bakımından Türkiye sıralamasının sürekli yükseldiği ve payının da arttığı görülmektedir. Protestolu senet sayısı bakımından 2000 yılında Samsun un payı %0.94 iken 2010 yıl sonu itibariyle bu oran %1.77 ye yükselmiştir. Samsun protestolu senet sayısı bakımından 2000 yılında 19. Sırada iken 2010 yılında 11. Sıraya yükselmiştir. Protestolu senet tutarı bakımından 2000 yılında Samsun un payı %0.51 iken 2010 yıl sonu itibariyle bu oran %1.33 e yükselmiştir. İlimiz protestolu senet tutarı bakımından 2000 yılında 22. Sırada iken 2010 yılında 13. Sıraya yükselmiştir. Protestolu senet başına tutar ortalama değerleri de Türkiye ortalamasına yaklaşmaktadır. Samsun senet başına tutar bakımından 2000 yılında Türkiye ortalamasının %54.5 ine ulaşırken, 2010 yıl sonu itibariyle Türkiye ortalamasının %75.4 üne ulaşmıştır. Samsun ve Türkiye nin 2006-2010 yılları arasındaki vergi tahakkuk ve tahsilatları incelendiğinde Samsun un tahsilat oranının Türkiye ortalamasının altında kaldığı görülmektedir. Samsun da Türkiye de olduğu gibi yıllar itibariyle tahsilat oranlarında düşme söz konusudur. Samsun 2010 yılında; Tahsilat oranı sıralamasında 30., Tahsilat artışı sıralamasında 31., Toplam tahsilat içindeki pay sıralamasında 15., Tahakkuk artışı sıralamasında 40., Toplam tahakkuk içindeki pay sıralamasında 17. Sırada yer almıştır. 9

Samsun un 2003 yılında %1.22 pay ile 26,176 olan Katma Değer Vergisi mükellef sayısının 2010 yılı sonunda %1.25 pay ile 18. Sırada ve 28,278 e ulaştığı, 2003 yılında %1.38 pay ile 23,941 olan Gelir Vergisi mükellef sayısının 2010 yılı sonunda %1.42 pay ile 15. Sırada ve 23,979 a ulaştığı, 2003 yılında %0.82 pay ile 4,945 olan Kurumlar Vergisi mükellef sayısının 2010 yılı sonunda %0.82 pay ile 19. Sırada ve 5,335 e ulaştığı, 2003 yılında %1.94 pay ile 9,550 olan GMSİ Vergisi mükellef sayısının 2010 yılı sonunda %1.01 pay ile 16. Sırada ve 9,825 e ulaştığı, 2003 yılında %2.16 pay ile 17,698 olan Basit Usulde Vergilendirilen Gelir Vergisi mükellef sayısının 2010 yılı sonunda %2.15 pay ile 17. Sırada ve 15,641 e düştüğü, 2003 yılında %1.32 pay ile 26,783 olan Gelir Stopaj Vergisi mükellef sayısının 2010 yılı sonunda %1.28 pay ile 17. Sırada ve 30,117 e ulaştığı görülmektedir. İller arası Rekabetçilik Endeksi 2007-2008 sonuçlarına göre 81 il arasında 15. olduğu görülen Samsun un, 2008-2009 da 16. sıraya gerilediği ve 2009-2010 Genel Endeks sıralamasında bu sırasını koruduğu tespit edilmiştir. Genel Endeks değeri 25,55 olan Samsun un rekabet gücünü meydana getiren alt endeksler incelendiğinde; Erişilebilirlik Alt Endeksi nin payının %55,83 olduğu, bunu sırasıyla %24,69 ile Beşeri Sermaye ve Yaşam Kalitesi Alt Endeksi nin ve %18,76 ile Ticaret Becerisi ve Üretim Potansiyeli Alt Endeksi nin takip etmekte olduğu saptanmıştır. Markalaşma Becerisi ve Yenilikçilik Alt Endeksi nin ilin rekabet gücündeki payı %0,72 oranındadır. Samsun un 2008 de %7.8 olan işsizlik oranı, 2009 yılında %7.3 e gerilemiş, 2010 yılında ise tekrar 2008 seviyesine ulaşarak %7.8 olarak gerçekleşmiştir. Samsun un işsizlik oranı Türkiye ortalamasının altında seyretmektedir. 2008 ila 2010 yıları arasında Samsun da işsizlik oranı değişmemiş, işgücüne katılım oranı %10.2, istihdam oranı da %10.3 oranında azalmıştır. Türkiye de ise işsizlik oranı %8.2, işgücüne katılım %4.1 ve istihdam oranı da %3.1 artmıştır. Samsun un Öncelikli Yaşam Göstergeleri incelendiğinde 2010 Yılı sonunda; Sosyal Güvenlik Kapsamının (yeşil kart hariç) Toplam il Nüfusuna Oranı bakımından 47. Sırada, Sosyal Güvenlik Kapsamı Dışında Kalan Nüfus bakımından 10.sırada, Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Aktif Çalışanların Toplam il Nüfusuna Oranı bakımından 48. Sırada, Sosyal Güvenlik Kapsamındaki Emeklilerin Toplam il Nüfusuna Oranı bakımından 30.sırada, 10

Sosyal Güvenlik Kapsamındaki bakmakla yükümlü tutulanların il nüfusuna oranı bakımından 49.sırada, 2022 sayılı yasadan yararlananların oranı bakımından 44. Sırada, Yeşil Kartlı Sayısı bakımından 19.sırada olduğu görülmektedir. Samsun un Tarım alanı payının düştüğü, Sebze bahçelerinin alan payının arttığı, Meyveler, içecek ve baharat bitkileri alan payının azaldığı görülmektedir. Yine Samsun un örtü altı sebze ve meyve alanı miktarı ve payının arttığı görülecektir. 2009 yılı itibariyle Samsun un; Toplam bitkisel üretim değeri sırası 11, Kişi başına bitkisel üretim değeri sırasının 30, canlı hayvan değeri sırasının 22, kişi başına canlı hayvan değeri sırasının 55, Hayvansal ürünler değeri sırasının 16, Kişi başına hayvansal ürünler değeri sırasının 52 olduğu görülmektedir. Samsun 2009 yılında trafik kazası sayısı bakımından 2,071 kaza ve %1.86 pay ile 15. Sırada, Ölü sayısı bakımından 105 ölü ve %2.43 pay ile 10. Sırada, yaralı sayısı bakımından da 4,007 yaralı ve %1.99 pay ile 13. Sırada yer almaktadır. Türkiye de yaklaşık her 25 kazada 1 kişi hayatını kaybederken Samsun da her 20 kazada 1 kişi hayatını kaybetmektedir. Türkiye de kaza başına 1.81 kişi yaralanırken Samsun da bu rakam 1.93 tür. Samsun otomobil sayısı bakımından 2010 yılı itibariyle %1.30 pay ve toplam 97,909 otomobil ile 19. Sırada, Bin kişi başına özel otomobil sayısının Türkiye ortalamasının (102) çok altında ve 78 araç ile 43. Sırada, Minibüs sayısı bakımından %2.86 pay ve 11,053 minibüs ile 6. Sırada, Traktör sayısı bakımından %3.10 pay ve 43,500 adet traktör ile 6. Sırada, Kamyonet sayısı bakımından %1.75 pay ve 42,018 adet kamyonet ile 14. Sırada olduğu görülmektedir. Samsun un toplam elektrik tüketim payı ile Sanayi elektrik tüketim payının artış eğiliminde olduğu görülmektedir. 2000 yılında %1.09 olan toplam elektrik tüketim payı 2009 yılında %1.21 e yükselmiştir. Yine 2000 yılında %0.71 olan sanayi elektrik tüketim payı 2009 yılında %1.14 e yükselmiştir. Samsun 1,542 KWh lik kişi başına toplam elektrik tüketimi ve 645 KWh lik kişi başına sanayi elektrik tüketimi ile Türkiye ortalamasının altında bulunmaktadır. Türkiye nin kişi başına toplam elektrik tüketimi ortalaması 2,162 KWh ve kişi başına sanayi elektrik tüketimi 971 KWh dir. Samsun hem toplam elektrik tüketiminde hem de sanayi elektrik tüketiminde 20. Sırada yer almaktadır. 11

Samsun un ilk ve ortaöğretim eğitim durumu incelendiğinde; şube başına düşen öğrenci sayısı bakımından Türkiye ortalamasına göre daha iyi bir durumda olduğu, ancak 2010 yılında şube başına öğrenci sayısının 2002 yılına göre daha fazla olduğu, şube başına öğrenci sayısında az da olsa artış görüldüğü, şube başına öğretmen sayısı bakımından Türkiye ortalamasını yakaladığı, öğretmen başına düşen öğrenci sayısı bakımından Türkiye ortalamasına göre daha iyi bir durumda olduğu görülmektedir. İlimizde halen Ondokuzmayıs Üniversitesi ve Canik Başarı Üniversitesi olmak üzere iki üniversite bulunmaktadır. Ondokuz Mayıs Üniversitesi 1975 yılında kurulmuş olan bir devlet üniversitesidir. 25 bin öğrencisi ve 2 bin akademik personeli bulunmaktadır. 2009 yılı yayın sayısına göre 10. Sırada yer almaktadır. Canik Başarı Üniversitesi Başarı Eğitim Kültür ve Sağlık Vakfı ile Tanrıverdi Eğitim Kültür ve Yardımlaşma Vakfı güç birliği yaparak 10 Haziran 2009 tarihinde Canik Başarı Üniversitesinin kuruluş çalışmalarına başlamışlardır. Üniversitenin 2012-2013 akademik eğitim-öğretime başlaması için çalışmalar yapılmaktadır. İlimiz hekim sayısı bakımından 10. sırada, pratisyen hekim sayısı bakımından 8. sırada, toplam hekim sayısı bakımından 8. sırada, Diş hekimi sayısı bakımından 9. sırada, sağlık memuru sayısı bakımından 8. sırada, hemşire sayısı bakımından 9. sırada, ebe sayısı bakımından da 12. sırada bulunmaktadır. Samsun un hastane yatak sayısı payı 2002 yılına göre düşük olmakla birlikte 2007 yılı itibariyle yüz bin kişi başına düşen hastane yatak sayısı sıralamasında 14. Sıradadır. Samsun 1 adet ambulans helikoptere sahip olup 2010 yılında taşınan hasta sayısı 170 tir. Samsun 2009 yılı itibariyle %2 pay ile 33 sinema salonuna ve 3,503 sinema koltuğuna sahiptir. %3.39 pay ile 7 adet tiyatro salonuna ve 1,414 adet tiyatro koltuk sayısına sahiptir. Tiyatro gösteri sayısı payı %5.74 ile 1,079 adettir. Tiyatro seyirci sayısı payı %2.13 ile 92,100 adettir. %1.39 pay ile 16 adet kütüphaneye sahiptir. %1.64 pay ile 3 adet müzeye sahiptir. İlimiz 2009 itibariyle 56 adedi belediye belgeli 7 adedi de turizm işletme belgeli olmak üzere toplam 63 adet turistik tesise sahip olup toplam yatak kapasitesi 3,433 adet toplam oda sayısı da 1,625 adettir. İlimizin tesis, oda, ve yatak kapasitesi payı çok düşüktür. 12

Samsun ve Tekkeköy İlçe Merkezlerinde Ölçüm Yapılan İstasyonlardan Elde Edilen Partiküler Madde ve Kükürtdioksit Konsantrasyonlarının Yıllık Ortalamaları oldukça düşüktür. Samsun 2009/2010 sezonu itibariyle faal amatör futbolcu sayısı bakımından 3,747 futbolcu ile %1.56 paya sahip ve 18. Sırada yer almaktadır. İlimiz spor kulübü sayısı bakımından toplam 242 kulüp ve %2.2 pay ile 9. Sırada yer almaktadır. Kulüplerin türlerine göre dağılımına baktığımızda %50.8 i spor, %9.1 i ihtisas, %12 si müessese, %28.1 de okul türündedir. Samsun sporcu sayısı bakımından toplam 59,652 sporcu ve %2.15 pay ile 10. Sırada yer almaktadır. Kullanma Amacına Göre Tamamen Veya Kısmen Biten Yeni Ve İlave Yapılarda Bina Sayısı bakımından 1,393 bina ile %1.75 paya sahiptir. %3.42 lik payı ile Halka açık ikamet yerleri dikkat çekmektedir. Samsun 2002 yılından 2011 Ağustos ayına kadar Avrupa Birliği hibe programı çerçevesinde 136 adet projeye karşılık 15,781,918.23.-Avroluk hibe sözleşmesi imzalamıştır. Samsun bu projelerle %4.18 lik hibe tutarı payına sahip olup 6. Sırada yer almıştır. KÖYDES (Köylerin Altyapısının Desteklenmesi) Projeleri incelendiğinde; 2005 yılında %1.45 ödenek payı ile 29. Sırada yer alan Samsun, 2010 yılında %2.97 pay ile 6. Sıraya, 2011 yılında da %2.52 pay ile 5. Sıraya yükselmiştir. Samsun 2005-2011 yılları arasında almış olduğu toplam 191,350,373.TL ödenek ile %2.62 paya sahip olarak 5. Sırada yerini almıştır. Samsun BELDES (Belediyelerin Altyapısının Desteklenmesi) Projeleri kapsamında toplam 300 Milyon TL ödenekten 4 milyon 807 bin TL (%1.60) alarak 23. Sırada yer almıştır. 3. Samsun İlinin Sanayi Yapısı OSB leri, Serbest Bölgesi, OMÜ TEKMER i, Kuruluş çalışmaları başlayan TEKNOPARK ı ve Büyükşehir Belediyesince yeni girişimciler için oluşturulan İŞGEM İş Geliştirme Merkezi ile Samsunun sanayileşme hamlesi büyük bir mücadele ile devam etmekte ve sanayisi hızla gelişmektedir. 13

Samsun kenti, sahip olduğu her türlü altyapı olanaklarını ve mevcut potansiyelini yatırımcılarla buluşturabilme becerisini gösterdiğinde iyi bir gelecek projeksiyonunda büyük fırsatlar yaratacaktır. Pompa, Vana, Döküm imalatı, Tıbbi Cerrahi El Aletleri imalatı, Demir-Bakır Levha-Çubuk-Tel vb. üretimi, Oto yedek parça, Rejenere Kauçuk-Plastik Enjeksiyon imalatı, Mobilya-Yaylı Yatak Oturma Grupları imalatı, kömür eleme-paketleme tesisleri, Kireç-Çimento hazır beton tesisleri, Gıda-Helva-Şekerleme imalatı, Dondurma Yoğurt vb. süt ürünleri üretimi, Un imalatı, Çeltik-Pirinç üretimi, gibi sektörler Samsunda imalat Sanayinin öncü sektörleridir. Tıbbi Cerrahi el aletleri üretiminde; Almanya nın Tutlingen, Pakistan ın Sailkot kentlerinden sonra 3. büyük kümelenme ve üretim merkezi olarak değerlendirilmektedir. Tüm bu sektörlerde üretilen sanayi ürünleri 100 ülkeye ihraç edilmekte olup ihracat her yıl artarak devam etmektedir. İstanbul Sanayi Odası nca her yıl hazırlanan ISO ilk 500 ve 2. 500 listelerinde Samsunlu firmalar her geçen yıl sayıları artarak yer almakta olup 2009 yılında açıklanan 2008 yılı verilerine göre ISO ilk 500 de 3, ikinci 500 de 8 Samsun firması yer almıştır. Arsa tahsisleri yapılmakta olan Gıda OSB ve yapımı yeni tamamlanan Havaalanı Kargo Ünitesi ile birlikte Samsun Gıda ürünlerinin işlenmesi, paketlenmesi konularında da yatırım merkezi olma konumuna gelecektir. İlde son dönemde başlayan gemi inşa sanayi yatırımları ve devam eden projeler ile samsun tersane yatırımları konusunda ülkemizde belli başlı merkezlerden olacaktır. Gelemen Bölgesi ve Terme ilçesinde tersane bölgeleri belirlenmiş olup; Gelemen bölgesinde mendirek ve altyapı inşaatları devam etmektedir. Terme de bir firma faaliyete geçmiş olup; Gelemen bölgesinde yatırıma başlayacak olan 2 firma proje çalışmalarına devam etmektedir. 4. İlin Ticaret Yapısı Samsun tarihte Bölgenin Ticaret Merkezi konumunda idi. Bugün de Limanları, Gümrüğü, Serbest Bölgesi ve hizmetler sektöründeki gelişmiş altyapısı ile Lojistik üs konumundadır. 14

Ülkemizde İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgelerinin bir bölümü ve Karadeniz Bölgesinde, dışta kuzey ülkeleri, Orta Asya, Doğu Karadeniz, Kafkaslar, Orta Doğu, Akdeniz, Afrika ve Batı Karadeniz, Balkanlar, Avrupa ülkelerinin büyük bölümü ile ticaret yapılmaktadır. Ticarete konu her türlü, tüketim vb. maddelerin Bölge Müdürlükleri ve dağıtım merkezleri Samsunda bulunmaktadır. Samsun için çok büyük eksiklik olan Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezi için çalışmalar devam etmektedir. Samsun geçmişinde Türkiye nin en önemli fuarlarından birine ev sahipliği yapmış fuar geleneği olan bir şehir olarak ürünlerimizi dünyaya tanıtmak için TSO, Valilik, İl Özel İdaresi ve Büyükşehir belediyesi ile Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezinin kurulması yönünde ortak çalışmalar devam etmektedir. Samsun Jeopolitik konumu itibarıyla Ülkemizin Karadenize, Doğu Avrupa ya, Rusya -Kafkaslar- Orta Asya Ülkelerine açılan Penceresi ve Ülkemizin Kuzey Kapısı durumundadır. Deniz-Kara-Hava-Demiryolu gibi her türlü ulaşım olanağına sahip merkez konumundadır. Samsun-Ankara-Mersin Demiryolu Projesi hayata geçmeyi bekliyor. Geçmişten günümüze liman kentidir. Biri Türkiye nin 7. Büyük limanı olmak üzere 3 limanı ile Bölgenin Deniz Taşımacılığı Merkezidir. Ege, Akdeniz bölgesinden gelen üzüm, incir, domates vb.gibi ürünler Samsun Limanından ihraç edilmektedir. Yine Kömür, Buğday, demir cevheri gibi ürünler de Samsun limanından girerek İç ve Doğu Anadolu Bölgelerine dağılmaktadır. 5. Sanayi Sicil Kayıtlarına Göre İl Sanayisinin Değerlendirilmesi 6. Türkiye Sanayisi ve Samsun İli Sanayisi: Kayıtlara göre sanayi işletmelerinin, başta İstanbul (%31) olmak üzere, Bursa (% 8), Ankara(% 7), İzmir(% 5), Konya(% 4), Gaziantep (% 3), Denizli(% 3), Kocaeli(% 2), Adana(% 2), Tekirdağ(% 2), Kayseri(% 2 ), Mersin(% 2) olmak üzere, toplam % 71 i, oniki ilimizdedir 15