Keçiler; diğer türlere oranla uç seviyelerdeki sıcaklık ve nem şartlarına minimum gıda miktarında bile hayatta kalabilir, döl verebilirler. Dağlık arazilerde yaşayabilir çok düşük otlak kalitesinden bile faydalanabilirler. Ayrıca canlı ağırlıklarının düşük olması, et, süt, kıl ve derilerinden yararlanılabilmesi gibi özelliklerle insanlık tarihi boyunca özellikle de dişileri göçler sırasında insanların yanlarına almada tercih etmelerine sebep olmuştur. Bengi Çınar Kul, 2007 1
Keçi ile ilgili olarak yapılan taksonomik çalışmalar 1. Arkeoloji çalışmaları 2. Morfoloji, fenotip, boynuz yapısı 3. RAPD-DNA randomly amplified polymorphic DNA 4. mtdna 5. allozymler 6. Mikrosatellitler 7. Y-kromozomu çalışmalarını kapsamaktadır. Bengi Çınar Kul, 2007 2
Arkeoloji çalışmaları: keçi; 50000 yıl öncesinde avlanılmaya başlanıyor ama evciltilmesi ~10000 11000 yıl öncesine dayanıyor. keçinin evciltilmesi ve orijini ile ilişkili çalışmalar için üç bölge: 1. İran da Zagros dağları 2. Pakistan da Balochistan bölgesi, 3. Urfa yakınlarındaki Nevali çori (Meadow 1993, Zeder & Hesse 2000). Bengi Çınar Kul, 2007 3
Ayrıca arkeolojik kayıtlar sonucu Türkiye nin önemi: Evcil keçinin atası olarak gösterilen bezoar keçisinin endemik bulunduğu bölgeler güneybatı ve merkez Asya nın batısı İşte bu yüzden Türkiye deki yerli keçi ırklarının kapsamlı bir şekilde çalışılmasının bu konudaki literatüre katkısı olacağını düşünmekteyiz. Bengi Çınar Kul, 2007 4
Morfoloji, fenotip, boynuz yapısı: taksonomik sınıflandırma erkek keçilerin boynuz şekilleri ve her iki boynuzun birleşim yerleri incelenerek yapılır. Boynuz morfolojisine göre 5 tipe ayrılabilir. ibex kılıç, pala benzeri boynuz görünümü vardır. Boynuz kesiti ovaldir. c.ibex, c. Nubiana, c. Sibirica ve yanı sıra C. Caucasica bu sınıfa dahil edilir. Bengi Çınar Kul, 2007 5
spanish ibex, lir şekilli boynuzlar birleşim yerinde boşluk olmaksızın kafaya bağlıdırlar. Boynuz kesiti üçgendir. c. pyrenaica bu sınıfa dahil edilebilir. eastern tur (cylindricornis) boynuzlar bir spiralin ¾ kıvrımlı hali gibidir ve boynuz kesiti üçgene benzer. c.cylindiricornis bu sınıfa dahil edilebilir. markhor (falconeri) yanlardan basık spiralleşmiş boynuz vardır. Bengi Çınar Kul, 2007 6
bezoar (aegagrus) pala, kılıç benzeri boynuz vardır ancak yanlardan basıktır ve iki boynuz birleşim yerinde gözyaşı şekli dikkat çeker. Ayrıca fasiyal özellikleri ve don rengi de taksonomide kullanılan diğer parametrelerdir. Bengi Çınar Kul, 2007 7
Allozymler aynı proteinin çok sayıdaki farklı elektroforetik mobiliteye sahip formları aynı lokus üzerindeki alternatif bir allel Sıklıkla nişasta jel elektroforezi veya sds- page yapılır. Albumin, hemoglobin, kazein, transferrin gibi proteinlerle ilgili çalışmalar yapılmışsa da varyasyon az olduğu için genetik çeşitlilik çalışmalarında artık tercih edilmiyorlar. Bengi Çınar Kul, 2007 8
mtdna: Haploit maternal kalıtım rekombinasyona uğramıyor genomik DNA ya kıyasla hızlı değişebilir ama aynı zamanda da korunmuş bölgelere sahip filogenetik analizlerde sıklıkla tercih edilir. türler içindeki filogenetik yapıyı ve genetik çeşitliliğin düzeyini belirlemek için çok güçlü bir materyaldir. Atasal maternal orijinin ne olduğu ve ilk olarak nerede evciltildiği gibi soruları cevaplamada yardımcıdır. Bengi Çınar Kul, 2007 9
Karşılaştırması yapılan bölgeler sitokrom b, D-loop ve HVRI(hypervariable region segment-hvri) bölgeleridir. Ancak maternal kalıtım gösterdiği için erkeğe bağlı gen akışını gösterememektedir. Bu nedenle evciltme sürecini yalnızca dişiler üzerinden açıklayabilmektedir! Bengi Çınar Kul, 2007 10
y-kromozomu mtdna paternal hat??? üzerinde taşıdığı lokuslar mtdnaya göre daha düşük varyasyonlara sahiptirler. Keçilerde yapılan çalışmalarda Y kromozomu üzerinde amelogenin (AMELY) ve zinc finger protein (ZFY) genlerindeki polimorfizme bakılmıştır. Bengi Çınar Kul, 2007 11
Mikrosatellitler çiftlik hayvanlarının genomlarında bulunan mikrosatellit lokuslarının çoğu tanımlanmıştır. Ve bu tekrarlayan nükleotidlerin allelleri arasında birçok varyasyon ortaya konulmuştur. Oldukça polimorfiktirler ve kodominant kalıtım gösterirler. ISAG ve ECONOGENE mikrosatellit panelleri Sığır, koyun ve keçi kromozomlarındaki yüksek seviyedeki benzerlikler nedeniyle sığır ve koyun mikrosatellitleri keçilerdeki polimorfizmi saptamada sıklıkla tercih edilirler.. Bengi Çınar Kul, 2007 12
KEÇİNİN EVCİLTİLMESİ ve ORİJİNİ Capra cinsi içerisinde bulunan türler ve doğal yaşam alanları şunlardır: Capra aegagrus (Yaban keçisi) Capra aegagrus aegagrus (Anadolu yaban keçisi) Capra aegagrus turkmenica ( Türkmen yaban keçisi) Capra aegagrus blythi (Sind yaban keçisi) Capra aegagrus cretica (Krete yaban keçisi) Capra caucasica (Kafkas keçisi) güneybatı Rusya ve Kafkaslar Capra cylindricornis (Dağıstan yaban keçisi) Capra hircus (evcil keçi) tüm dünya Capra falconeri (markhor-burma boynuzlu keçi) Afganistan Pakistan Capra falconeri heptneri Capra falconeri chialtanensis (Çiltan yaban keçisi) Capra falconeri megaceros Capra falconeri jerdoni Capra ibex (Dağ keçisi) avrupa, kuzey Etiyopya, çinin güney bölgeleri Capra ibex ibex (Alp dağ keçisi ) Capra ibex nubiana (Nubia dağ keçisi) İsrail, sudan, mısır, Suudi Arabistan. Capra pyrenaica (İspanya dağ keçisi) iber yarımadası Capra pyrenaica pyrenaica - Pirene dağ keçisi Capra pyrenaica lusitanica Capra ibex sibirica (Sibirya dağ keçisi) Sibirya, Asya, Moğolistan, Çin, Afganistan, Pakistan Capra walie (sudan dağ keçisi) kuzey Bengi Etiyopya Çınar Kul, daki 2007 dağlar- doğu Afrika 13
En yaygın görüş keçinin Capra Aegagrus un alt tiplerinden evciltildiğidir iran da zagros dağları Pakistan da Balochistan bölgesi Urfa yakınlarındaki Nevali çori Nevali çori şanlıurfa balıklıgöl yakınlarında bir bölge. çanakçömleksiz neolitik olarak kabul edilen döneme yani en az 11000 yıl öncesine tarihlendiriliyor. Bu bölge aynı zamanda bereketli hilal içerisinde yani evciltme merkezi olmaya aday bir bölge. Bengi Çınar Kul, 2007 14
Fertile crescent= (bereketli hilal) Fırat ile Dicle arasında kalan bölgedir. Kapsadığı alanlar: I.doğu Toros ve yukarı Tigris havzası Boytepe, Cafer Höyük, Çınaz III, Ikiz Höyük, Tepecik/Makaraz Tepe; Çayönü, Demircitepe/Demirköy, Girikihacıyan, Hakemi Use Tepe, Hallan Çemi, Kötekan, Kortik Tepe, Nevala Denik, Yayvantepe/Til Huzur II. batı Zagros vadisi Deir Hall, Ginnig, Hassuna, Jarmo, Karim Shahir, Magzaliya, M'lefaat, Nemrik, Qermez Dere, Shanidar, Shimshara, Telul et-thalatat, Yarim Tepe, Zawi Chemi Shanidar, Zarzi III. Gaziantep Urfa Mardin platosu Girik Tepe, Göbekli Tepe, Gritille, Hayaz Höyük, Kumartepe, Nevalı Çori, Sürük Mevkii, Tavuk Çay, Ziyaret Tepe IV. Harran ovası ve Balik vadisi Gürcütepe, Küçükhedbe; Haramie, Khirbet esh-sheref, Tell Assouad, Tell Damishliyya, Tell Eftaim, Tell Hammam et-turkman, Tell Sabi Abyad I and II, Tulul Breilat V. suriye stepleri ve orta fırat Abu Hureyra, Akarçay Tepe, Bouqras, Cheikh Hassan, Dja'de, El-Kowm, Halula, Jerf el Ahmar, Tell Kashkashok, Mezraa/Teleilat, Mureybet, Qdeir, Tell es-sinn,umm Dabaghiyah Bengi Çınar Kul, 2007 15
Keçinin evciltildiği düşünülen bölgeler: Ve evciltme sonrası yayılım: Bengi Çınar Kul, 2007 16
Yapılan çalışmalar 1995 1997 1999 Kemp ve arkadaşları tarafından 1995 de sığır, koyun ve keçide kullanılabilecek mikrosatellitlerin yayınlanmasının ardından Saitbekova ve arkadaşları 1999 yılında, İsveç te bulunan 8 keçi ırkında mikrosatellit analizlerine dayanan genetik çeşitlilik çalışması yapmışlardır. Amaç yerel ırklar arasındaki genetik ilişkinin incelenmesi. Seçilen 20 mikrosatellitin hepsi de sığıra ait 8 lokal ırkın yanı sıra İbex, Bezoar yabani keçileri ile Karaiplerden Cerole ırkıni da çalışmışlardır. Sonuç olarak ırklar arasında sıkı bir ilişki bulunmuştur. Soy kütüğü kullanılmaya başlanmadan önceki zamanlarda yakın ırklar arası melezlemelerin yaygın olmasına bağlanmakta ve hatta bugün bile engellenemediğini bildirmişlerdir. Bengi Çınar Kul, 2007 17
1997 1999 Yang ve arkadaşları yine aynı yıl Asya ya ait 5 ırkta 8 i koyun 5 i de sığıra ait olan 13 mikrosatellit markerı ile yaptıkları çalışmalarını yayınlamışlardır. Bunlardan 6 marker (5 i koyun,1i sığır a ait) olumlu sonuç vermiştir yani bunların polimorfik olduğu belirlenmiştir. (BM4621, OarFCB11, OarFCB20, OarFCB304, OarFCB48, ve OarCP34 9, 9, 10, 10, 11 ve 8 allel sayıları, sırasıyla.) li ve arkadaşları ise 1997 de mtdnada RFLP analizleriyle ilgili çalışmalarını yayınlamışlardı. Bengi Çınar Kul, 2007 18
1999 2001 Luikart ve arkadaşlarının 2001 yılında yayınlanan çalışmaları keçilerde populasyon genetiği çalışmaları için büyük bir adım olmuştur. Çalışmanın ana amaçları 1.evcil keçinin maternal orijinini belirlemek 2.ve keçi populasyonları içinde gen akışının düzeyini hesaplamak olarak bildirilmiştir. Bu amaçlar doğrultusunda örneklemeye çok önem vermişler ve evciltmenin olası merkezleri başta olmak üzere 44 ülkeden kan ve deri örnekleri toplamışlardır. Ayrıca grup dışı kullanmak üzere tüm taxayı kapsayan 14 yaban keçisi kullanılmıştır. Bengi Çınar Kul, 2007 19
Luikart mtdna kontrol bölgesi (HVR1) sekanslarıyla diğer türlerden farklı olarak 3 lineage ortaya koymuştur.araştırmacılar lineage A da 316, lineage B de 8 ve lineage C de 7 haplotip belirledilemişlerdir. Göreceli olarak daha yavaş evrimleşen sitokrom-b genin kodonlarındaki 3.pozisyonda baz değişimlerini inceleyerek de bu lineage lerin ortak atasını yaklaşık 200.000 yıl öncesine dayandığını ortaya koymuşlardır. Bengi Çınar Kul, 2007 20
Çalışmada elde edilen verilerin ışığında Capra hircus un farklı zamanlarda 3 farklı yerden 3 farklı maternal hattın katkıda bulunduğuna yani multiple maternal orijine sahip olduğuna dair kanıtlar sundular. Yani buna göre lineage A 10000 yıl önce, Lineage C 6000 yıl önce ve Lineage B 2000 yıl önce evciltilmiş ve yayılmaya başlamış. Ayrıca diğer bir çıktı da; lineage A nın toplanan örneklerin %90 ını kapsıyor lineage B sadece %6 lık bir bölümü oluşturuyor ve özellikle güney Asya ırklarından oluşuyor (Hindistan, Pakistan, Moğolistan ve Malezya). Lineage C ise oldukça nadir ve özellikle Avrupa ırklarını ve Moğolistan dan küçük bir grubu kapsıyor(slovenya, İsviçre, Moğolistan). Bengi Çınar Kul, 2007 21
Ayrıca keçide özellikle sığırla kıyaslandığında mtdna varyasyonunun oldukça düşük filoceoğrafik bir yapıda olduğu ortaya koulmuştur. (Yani farklı coğrafik bölgelerdeki hayvanların sahip oldukları mtdna nın ayırıcılık özelliği çok düşük.) Burada diğer türlere oranla yine bir fark çıkıyor bu Luikart ve arkadaşları tarafından keçinin insanlık tarihi boyunca insanlarla birlikte oradan oraya göç ettirilmesiyle ilişkilendirilmiştir. Bengi Çınar Kul, 2007 22
2001 Mannen ve ark. d-loop ve sitokrom-b bölgesinin analizleriyle evcil keçinin orijinin Capra aegagrus un alttiplerinden ikisi olduğunu ortaya çıkartmışlardır. Bu keçilerin en fazla görüldüğü yer olarak orta doğu vurgulanmış ve evciltmenin tarihinin aydınlanması için bu bölgelerden daha fazla örnek çalışılmasına ihtiyaç olduğunu belirtmişlerdir. Bengi Çınar Kul, 2007 23
2002 Li ve ark. (2002) Çin de 26 mikrosatellit lokusunu taramışlar ve 17 sinin 4 veya daha fazla allele sahip olduğu görülmüş. Bazı ırklar ırka spesifik alleller göstermişler. Bu da yok olmak üzere olan ırkların tanımlanması ve koruma çalışmalarında önemli bir noktadır. Bengi Çınar Kul, 2007 24
2003 Sultana ve arkadaşları Pakistanda 13 keçi ırkında mtdna d-loop bölgesi ve sitokrom-b genini taramışlar ve D lineage ini ortaya koymuşlardır. Bu yeni lineage in yüksek sekans farklılığına sahip olması evciltmede A lineage i kadar hatta ondan da eski hat olabileceğini düşündürmüştür. Özellikle mtdna çeşitliliğinin yüksek olması Balochistan bölgesi yakınlarındaki Mehrgarh ın evciltme merkezlerinden biri olması fikrini desteklemektedir. Yine bu çalışmada da Israil, İran, Ürdün, Suriye ve Türkiye den moleküler çalışmaların bu konuyu aydınlatmada önemli rol oynayacağını bildirmişlerdir. Bengi Çınar Kul, 2007 25 iki yabani keçi ve Pakistan keçi ırklarında 44 sitokrom b haplotipine göre çizilen neighbour joining dendogramı
Ayrıca Sultana ve arkadaşları lineage tiplendirmesi için RFLP ile bir metod geliştirmişlerdir. Bu metodla d-loop bölgesindeki spesifik baz değişimlerinden yararlanılarak A,B,C ve D lineage leri belirlenebileceğini bildirmişlerdir. SalI ve EcoT221 ile B,C ve A/D ayrılabiliyor ama A ve D yi birbirinden ayırmak için NlaIII ile bir kesim daha yapılması gerekli. Bengi Çınar Kul, 2007 26
2004 Kim ve ark. Kore ye özgü yabani keçi ırkı olan 6 adet Korean Goral da ve 10 adet evcil keçide kendi türleri içinde oldukça polimorfik 34 mikrosatellit lokusu taramışlardır. 30 u sığır, 2 si koyun ve 2si de keçiye ait. Yaban keçisinde 29 lokus amplifiye olmuş ama sadece 16 sı polimorfik bulunmuş. Evcil keçilerde ise 27 si çalışmış ve 22 si polimorfik bulunmuş. Bengi Çınar Kul, 2007 27
2004 Li ve Valentini 10 koyun, 3 sığır ve 5 de keçiye ait mikrosatellit lokuslarıyla çalışmışlar ve kuzey ile güney çin keçi ırkları arasında anlamlı farklar bulunmuş. Çin keçi ırklarının da arkeoloji, mtdna ve rapd çaılşmalarıyla uyumlu olarak iki orjinden kaynaklandığını ve açıklanması için daha fazla Asya, İran,Irak ve Türkiye ırklarının çalışılması gerektiğini belirtiyorlar. Bengi Çınar Kul, 2007 28
2006 Chen ve ark. Çin de farklı bölgelerdeki keçi ırklarında mtdna kontrol bölgesi (HVR1) ile yaptıkları filocoğrafik çalışmalarında en yaygın A lineage ini, orta yaygınlıkta B lineage ini ve çok düşük frekansta da C ve D lineage lerini bulmuşlardır. Luikart ve arkadaşlarının çalışmasında çıkan sonuca benzer şekilde Lineage B içerisinde güney asya ve doğu asya ya yı kapsayan iki alt grup ortaya çıkartmışlar ancak bu alt gruplardan birisi sadece doğu asyayı içine alırken bir diğeri her iki bölgeden de ırklar kapsamaktaymış. Ve doğu Asya yı kapsayan alt grupta daha fazla genetik varyasyon bulmuşlardır. Bu da lineage B de en az bir grubun doğu Asya dan kaynaklandığını göstermiştir. Bengi Çınar Kul, 2007 29
Yine bu çalışmada Çindeki keçi ırklarında farklı coğrafyalar arasında mtdna varyasyonu arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bunun olası sebepleri 1. bu bölgeye özgü hayvanların sahip olduğu mtdna varyasyonunun ırklar arası populasyon çalışmaları için düşük değerde olması; 2. tarih boyunca ırklar arası çok yoğun gen akışı olmuş olması. Sonuç olarak yine bu çalışmada da vurgulanan şeyler: Daha hassas ve fazla sayıda örnekleme ile yeni örneklerin çalışılması Y-kromozomunun da incelenerek paternal verilerin de göz önüne alınması. Bengi Çınar Kul, 2007 30
Yine Chen ve arkadaşları 2006 yılında yayınlanan sitokrom-b analizine dayanan bu çalışmalarında: sadece iki lineagein C. hircus a katkıda bulunduğunu bulunduğu ve capra aegagrus aegagrus ve c.a. ibex in doğal yaşam alanı olduğu ve için Tibet in evciltme merkezi olabileceğini iddia etmişlerdir. Bengi Çınar Kul, 2007 31
2006 Li ve arkadaşları Çin kıl keçisinde yaptıkları çalışmada 100 primer deneyip 16 sından polimorfik ve başarılı PCR sonuçları almışlardır (randomly amplified polymorphic DNA). Coğrafi olarak yakın bölgelerdeki ırklar dendogramlarda da aynı sınıf altında yer almışlardır. Bu da yakın ilişkideki ırklar arasındaki gen değiş tokuşunu göstermektedir. Bengi Çınar Kul, 2007 32
2006 Canon ve arkadaşlarının 15 ülkeden 45 keçi ırkıyla yaptıkları çalışmada keçinin evciltildikten sonra batı ve kuzey Avrupa ya götürüldüğünü göstermektedir. Ankara, Gürcü, Abaza ve kıl keçilerinin kullanıldığı çalışmada Ankara ve kıl keçilerinde heterozigotluk sırasıyla 0,750 0,751, 0,772 ve 0,722 bulunmuştur. Bengi Çınar Kul, 2007 33
Ayrıca yüksek heterozigotluk ve allel zenginliği açısından bu ırkları da kapsayan Orta Doğu keçi populasyonunun keçi genetik çeşitliliğinin deposu olduğunu göstermektedir. Ve koruma stratejileri için her iki değerin önemini belirtmektedirler. Bengi Çınar Kul, 2007 34
Buna benzer şekilde Bruford ve ark.,(2003) dünyadaki pek çok ırka atalık etmiş ilk evcil sürülerin, yaşayan en yakın akrabalarından olan Anadolu yerli ırklarının dünyadaki diğer birçok yerli ırktan daha büyük bir öncelikle korunmaları gerektiğini bildirmektedirler. Bengi Çınar Kul, 2007 35
2006 Pidancier ve arkadaşları Y-kromozomu üzerindeki AMELY ve ZFY genlerindeki polimorfizme bakarak keçilerin 2 ana lineage e sahip olduğunu gösterdiler. Clade A C aegagrus,c. Falconeri ve C.hircus Clade B C.ibex, C. Cylindiricornis ve C. Pyrenaica Yine bu grup içinde bulunan C. Nubiana ve C. Sibirica monophyletic olarak bulunmuş. Alplerde bulunan C.ibex ve C. Pyrenaica da aynı y kromozomu haplotipini gösterdikleri için bu iki Avrupa ırkının aynı atadan geldiği yani sadece bir hatla Avrupa ya göç edildiği fikrini destekliyor. Bengi Çınar Kul, 2007 36
Ayrıca C. Hircus ile C.aegagrus da aynı Y-kromozomu haplotipine sahipler bu da en muhtemel atasal orjinin C.aegagrus olduğunu düşündürmektedir. Bu tez mtdna ve paleontolojik datalarla da uyuşmaktadır. Ayrıca bu çalışmada C. Hircus kendi içinde 2 si yaygın 1i de nadir bulunan 3 haplotip taşıyor. Bu veri Luikart ve arkadaşları (2001) tarafından yapılan mtdna çalışmasındaki 3 tiple uyuşuyor. Buradan yola çıkarak yazarlar capra hircusun evciltmesinin 3 farklı merkezde ve 3 farklı lineage in katkılarıyla olduğu tezini ortaya atıyorlar. Bengi Çınar Kul, 2007 37
Özet olarak Evcil keçi 5 maternal lineage e sahip. En yaygın olan ve muhtemelen evciltmeye ilk katılan hat lineage A. Lineage A dünya nın birçok bölgesinde Lineage B Hindistan, Malezya, Moğolistan ve Pakistan da (asya da) Lineage C Slovenya, İsviçre, Portekiz, Moğolistan ve Pakistan da (ağırlıklı olarak avrupa ülkeleri) Lineage D Çin ve Hindistan da (sadece asya) Lineage E Hindistan da tespit edildi. Ya 3 farklı yerde evciltme oldu ya da tek bir atasal orijine farklı zamanlarda introgression genelde tüm sınıfları açıklamada başarılı olunamamış bunun muhtemel sebebi ise az sayıda örnekler çalışılması. Daha da önemlisi bazı çalışmalarda da hayvanat bahçelerindeki keçiler kullanılmış. Bu yüzden keçi genusunun sistematiği hala tam açıklanamamış. Bengi Çınar Kul, 2007 38
Çalışma materyal, metod ve beklenenler dünya keçi sayısı x1000baş 800,000 700,000 600,000 500,000 400,000 300,000 200,000 100,000 0,000 1990 1995 2000 2004 yıl Series1 12,000 10,000 türkiye keçi sayısı x1000baş 8,000 6,000 4,000 2,000 0,000 1990 1995 2000 2004 Series1 yıl Bengi Çınar Kul, 2007 39
en önemli aşama!!! örneklerin seçilmesi Öncelikle ırkları birbirinden ayıran ırka özgü morfolojik özellikler iyi bilinmeli ve sürü içerisinde ırk özelliklerini en iyi temsil eden bireyler seçilmelidir (doğum ağırlığı, ikizlik oranı, sağrı, cidago yüksekliği, kulak uzunluğu vs.). Ayrıca yetiştirme çiftlikleri ve üreticilerden pedigri ile ilgili gerekli veriler toplanmalıdır. Bu konuda yapılacak yanlışlıklar hatalı genetik farklılık hesaplanmasına neden olabilir Bengi Çınar Kul, 2007 40
Elde edilen allel sayısı örneklemenin büyüklüğünden de etkilendiği için tüm popülasyonlar eşit şansla temsil edilmelidir. Bu bağlamda 5 ırktan da en az 50şer adet birey seçilecek vena jugularis ten EDTA lı tüplere kan alınacak ve ayrıca kulak ucundan deri parçası alınacaktır. Standart hatanın düşük olması için yapılan şimdiye kadar yapılan çalışmalar taranarak en az 4 alleli olan polimorfik mikrosatellit lokusları tercih edildi. Seçilen mikrosatellit lokusları tablo 1 de gösterilmiştir. Bengi Çınar Kul, 2007 41
LOKUS KROMOZOM ORİJİN Luikart ve ark., 1999 Li ve ark., 2002 Allel büyüklükleri ve sayılarına örnekler Maudet ve ark., 2002 Yang ve ark.,1999;kim ve ark., 2004 Long ve ark. 2004, SRCRSP1 13 Caprine 113-143(13) 106-140(13) SRCRSP8 bilinmiyor Caprine 212-240 (9) 220-242(9) SRCRSP5 21 Caprine 162-182(10) 164-182(10) SRCRSP14 12 Caprine 211-240(10) 231-233(2) 210-241(13) 158-182(13) SRCRSP15 bilinmiyor Caprine 181-197(6) 184-196(3) 185-197(6) INRA023 3 Bovine 198-218(10) 205 213 (4) 197-215(7) INRA005 12 Bovine 120-142(10) 131 (1) 137-145(4) MAF65 15 Ovine 120-136(10) 112-136(12) 116-128(13) 120-146(11) MAF70 4 Ovine 130-164(16) ILSTS011 14 Bovine 260-178(6) 241-279(9) 258-281(9) 266-280(7) OARCP34 bilinmiyor Ovine 102-132(13) 118-134 (8) BM1818 23 Bovine 247-268 (9) 262-268(2) 262 (1) 254-264(5) BM6526 27 Bovine BM2113 bilinmiyor Bovine 120-165(19) 136-138 (2) 130-156(7) OARFCB48 17 Ovine 153-173(9) 153-167(9) OARFCB11 2 Ovine 136-166 (9) OARFCB304 bilinmiyor Ovine 130-176 (10) OARFCB20 2 Ovine 96-112(5) 96-110(7) OARAE54 25 Ovine 118-136(10) 118-136(10) TGLA53 16 Bovine 137-153(8) 137-153(7) 125-129(3) 90-128 (10) Bengi Çınar Kul, 2007 42 102-125(10) 143-153 (5) 137-147(4)
Çalışılacak ırklar ve doğal yayılma alanları Norduz Keçisi: Adını Van İli Gürpınar ilçesi Norduz Vadisinden alan norduz keçisi Damascus keçisinin bir varyetesidir. Yetiştirilme alanları; Siirt, Bitlis, Muş, Bingöl illeri ile, Van İlinin, Gürpınar, Gevaş, Saray, Özalp, Başkale, Çatak Çaldıran ve Bahçesaray ilçeleri ile bu ilçelerin İran a sınır köyleridir Norduz keçi ve tekelerinde siyah, gri kahverengi ve siyah alacalı don hakimdir. Tipik bir boynuz yapısı vardır. Bölgedeki kazılardan elde edilen mühürlerden urartu döneminde de yetiştiriciliğnin yapıldığı düşünülmektedir. Temel yetiştirilme amaçları yüksek süt verimidir bu yüzden bölgenin gelecekte süt keçiciliği bakımından önemli gen potansiyeli olarak korunması gerekmektedir. Bengi Çınar Kul, 2007 43
(Yapım aşamasında) Honamlı: Akdeniz bölgesinde yetiştilen honamlı keçisi (ekle) Kilis: Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri(ekle) Ankara Keçisi: Ankara (ekle) Bengi Çınar Kul, 2007 44
suni tohumlama, bilinçsiz çiftleştirme genetik çeşitliliği azalmakta Bunlar da genetik hastalıkların frekansının artmasına ve fertilitenin düşmesine sebep olmaktadır. Çalışılacak keçi ırkları içinde norduz ve honamlı ırkları ile ilgili ne kapsamlı bir genetik çeşitlilik ne de filogenetik çalışmaları bulunmaktadır. Bu ırklar coğrafik lokalizasyon açısından sıkı ilişki içinde değiller ve morfolojik olarak farklılar. Bengi Çınar Kul, 2007 45
Türkiye de keçi sayısı 2004 verilerine göre 6.000.000 gözükmektedir ve giderek azalmaktadır Son yıllarda geleneksel yöntemlerle üretim yapan ve lokal keçi ırkları besleyen çiftçinin ekonomik darboğazda olması ve genetik olarak geliştirilmiş et, süt veya et-süt kombine ırklara olan talep de lokal keçi ırkları üzerine negatif etkide bulunmuştur. Yerli ırklar bu keçilerle yarışabilecek verim kapasitesine sahip değiller. Zaten sayıca da az olan bu ırklar akrabalı yetiştirmeler sonucu da frekansı düşük olan allellerin kaybına neden olacaktır. Bengi Çınar Kul, 2007 46
Yararlanılan kaynaklar Pringle H. (1998) Neolithic agriculture: reading the signs of ancient animal domestication. Science 282, 1448. Saitbekova N, Gaillard C, Obexer-Ruff G, Dolf G.Genetic diversity in Swiss goat breeds based on microsatellite analysis. Anim Genet. 1999 Feb;30(1):36-41 L Yang, S H Zhao, K Li, Z Z Peng, G W Montgomery. Determination of genetic relationships among five indigenous Chinese goat breeds with six microsatellite markers. Animal Genetics, 1999, 30, 452±455 Chen S.L., Zhao S.H., Li Y.J., Li M.H., The research of random amplified polymorphic DNA(RAPD) of Liaoning cashmere goat, J. Huazhong Agr. Univ. 4 (2001) 303 305. Hideyuki Mannen, Yoshihiko Nagata, and Soichi Tsuji. Mitochondrial DNA Reveal That Domestic Goat (Capra hircus) Are Genetically Affected by Two Subspecies of Bezoar (Capra aegagurus) Biochemical Genetics, Vol. 39, Nos. 5/6, 2001 Luikart G., Gielly L., Excoffier L., Vigne J., Bouvet J. & Taberlet P. (2001) Multiple maternal origin and weak phylogeographic structure in domestic goats. Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA 98, 5927 32. S. Sultana, H. Mannen and S. Tsuji. Mitochondrial DNA diversity of Pakistani goats. Animal Genetics, 34, 417 421,2003 Joshi Phylogeography and Origin of Indian Domestic Goats Mol. Biol. Evol. 21(3):454 462. 2004 Li Xiang-Long and Alessio Valentini. Genetic diversity of Chinese indigenous goat breeds based on microsatellite markers J. Anim. Breed. Genet. 121 (2004), 350 355 J. Canon, D. Garcı a, M. A. Garcı a-atance, G. Obexer-Ruff, J. A. Lenstra, P. Ajmone-Marsan,S. Dunner and The ECONOGENE Consortium. Geographical partitioning of goat diversity in Europe and the Middle East Animal Genetics, 37, 327 334, 2006 Shilin Chen, Bin Fan, Bang Liu, Mei Yu, Shuhong Zhao, Mengjin Zhu, Tongan Xiong, and Kui Li. Genetic Variations of 13 Indigenous Chinese Goat Breeds Based on Cytochrome b Gene Sequences. Biochemical Genetics, Vol. 44, Nos. 3/4, April 2006 Bengi Çınar Kul, 2007 47
Bengi Çınar Kul, 2007 48
Bengi Çınar Kul, 2007 49
Bengi Çınar Kul, 2007 50
Bengi Çınar Kul, 2007 51
Bengi Çınar Kul, 2007 52
Bengi Çınar Kul, 2007 53
Bengi Çınar Kul, 2007 54