BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERS DIŞI EĞİTİM - EGZERSİZ ÇALIŞMA PROGRAMI GELİŞTİRİLMESİ

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ DERS DIŞI EĞİTİM - EGZERSİZ ÇALIŞMA PROGRAMI GELİŞTİRİLMESİ Burcu YILMAZ Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Dr. H. Tuğba ÖZTÜRK Ankara Üniversitesi ÖZET Bu çalışmanın amacı, Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı okullarda Bilişim Teknolojileri (BT) dersi öğretmenleri tarafından verilebilecek olan ders dışı etkinliklere yönelik olarak egzersiz çalışma programı modeli sunmaktır. Egzersiz çalışmaları, öğrencilerin istek ve ilgileri doğrultusunda sosyal etkinlik çerçevesinde kendilerini geliştirmelerine olanak sağlayan etkinliklerdir. Bu çerçeveden bakıldığında, egzersiz çalışma programları geliştirmede öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçlarının belirlenmesi ile şekillenecek bir egzersiz programı bu programların amacına hizmet etmesi için önem arz etmektedir. Bu noktada, bu çalışmada 36 ilköğretim öğrencisi, Bilişim Teknolojileri egzersiz programına dair ihtiyaç analizine yönelik olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen bir form doldurmuş ve bunun sonucunda bulgulanan ihtiyaçları doğrultusunda bir model geliştirilmiştir. Bu çalışmanın sonunda, okullarda BT egzersiz çalışmalarına yer verilmesi durumunda, BT öğretmenlerine rehberlik edebilecek bir egzersiz planı modeli geliştirilmiştir. Anahtar Kelimeler : Bilişim teknolojileri egzersiz programı, ders dışı eğitim çalışmaları, Bilişim teknolojisi takımları, web tasarım egzersiz programı, öğrencilerin bilişim teknolojileri ihtiyacı, 1

DEVELOPING A MODEL OF LEISURE TIME EXERCISES IN REGARD TO INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IN SCHOOLS ABSTRACT The purpose of this study is to present a model of leisure time exercises carried out in schools in Turkey which could be given by Information and Communication Technologies (ICT) teachers. Leisure time exercises are sets of practices for the students in order them to improve their knowledge and skills in the way of their interests and wishes. From this point of view, it is essential to develop an exercises model which reflects the students interests and wishes. In that sense, we worked with 36 pupils to analyse their needs and self interests and for this purpose, we created a form as a data collection tool. As a result of the study, we developed a model of leisure time exercises for ICT which has the potential to guide ICT teachers. Keywords: Information and communication technologies leisure time exercise model, out of curriculum exercises, Information and communication technologies team, students need of Information and communication technologies. 2

GİRİŞ Milli Eğitim Temel kanununun 2. maddesinde belirtildiği üzere Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları arasında öğrencileri hayata hazırlamak bulunmaktadır. Bu hayata hazırlama amacına öğrencilerin İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle şeklinde açıklama getirilmiştir (MEB, 1973). Öğrencilerimizi, hayata hazırlamak amacıyla geliştirdiğimiz eğitim sistemine katarken, onların çok çeşitli olan ilgi, istidat ve kabiliyetlerini ders süresi ve imkânları ile kısıtlı ortamlarda istenilen ölçüde geliştirmemiz, gereken bilgi, beceri ve iş-görme alışkanlığını kazandırmamız mümkün olamayacaktır. Bu amaca ulaşabilmek öğrencilerin ders içinde olduğu kadar ders dışındaki yaşantılarını da kapsayacak bir bütünlük gerektirmektedir. Resmi bir eğitim kurumu olan okulda, sadece ders içi yaşantıların değil, ders dışı yaşantıların da planlanması gerekmektedir (Arabacı, Akgül, 2011). Üstelik öğrenci merkezli eğitim ve öğretim anlayışının geçerli olduğu günümüzde, bireysel farklılıkların var olduğu sınıf ortamında istenen düzeyde bir gelişmenin sağlanması da olanaklı görülmemektedir (Ekici, Bayraktar, Uğur, 2009). Milli Eğitim Bakanlığı bu sebeplerle öğrenci kulüpleri ve ders dışı eğitim (egzersiz) çalışmaları gibi öğretmen rehberliğinde sosyal etkinlikler yürütülmesine olanak sağlamaktadır. Ders dışı etkinlikler, öğrencilerin zorunlu olarak katıldıkları ve önceden belirlenmiş müfredatlarını içeren derslerin dışında, tamamen kendi arzu ve tercihleri istikametinde katıldıkları her türlü spor, müzik, resim, tiyatro, edebiyat gibi faaliyetleri kapsamaktadır (Karaküçük, 1999). Bu çalışmalar kapsamında okullarda futbol, basketbol, satranç vb takımlar ve halk oyunları, koro, tiyatro vb ekipler oluşmaktadır. Egzersiz çalışmaları, öğrencilerin istek ve ilgileri doğrultusunda sosyal etkinlik çerçevesinde kendilerini geliştirmelerine olanak sağlayan etkinliklerdir. Ders içi ve ders dışı eğitim ve öğretim faaliyetleri birbirlerini tamamlayacak ve bütünleyecek şekilde plânlanmakta ve öğretmen eşliğinde yürütülmektedir. Öğretmenler ders süresi içinde işlenmesi mümkün olmayan, öğretim programında yer almayan ya da programın genişletilebileceği bazı alanlarda ilgili öğrencileri koordine etmekte, asli görevlerinin dışında hazırladıkları yetkililerce onaylanmış planları yıl boyunca uygulamaktadır. Bu çalışmalar, öğrencilerin boş zamanlarını faydalı etkinliklere harcamasına yardımcı olmak, onların gelişimlerine katkı sağlayacak alanlara ilgilerini arttırmak, öğrencilere belli disiplinleri kazandırmak, ilgi ve isteklerini karşılamak, bireyin içinde yaşadığı sosyal toplumun kurallarını kavramasını, hoşgörülü olma gibi ahlaki değerler kazanmalarına imkân tanımak, kendini gerçekleştirmesini sağlamak, liderlik, özgüven, sorumluluk alma, kurallara uyma ve iletişim becerilerinin gelişimini arttırmak vb açılardan önemlidir. Ayrıca Yiğit (2008), okullarda ortaya çıkan madde bağımlılığı, şiddet ve akademik başarısızlık gibi nedenlerin önlenmesinde öğrencileri sosyal etkinliklere yönlendirmenin önemine değinmektedir. Ders Dışı Eğitim (Egzersiz) çalışmaları MEB İnsan Kaynakları (Personel) Genel Müdürlüğünün 19/08/2010 tarihli Ders Dışı Eğitim Çalışmalarına Dair Esaslar konulu genelgesine göre yürütülmektedir. Bu genelge ile hangi öğretmenlerin, hangi alanlarda egzersiz çalışması yürütebileceği, kaç kişilik öğrenci grupları oluşturulabileceği gibi konular belirtilmiştir (MEB, 2010). Öğretmenlerin, İzcilik, Beden Eğitimi ve Spor Çalışmaları, Halk Oyunları, Güzel Sanatlar, Bilim Olimpiyatları ve Proje Çalışmaları olarak çalışma yapılabileceği etkinlik alanları beş başlıkla belirlenmiştir. 3

Tablo 1. Ders Dışı Eğitim Çalışmaları Etkinlik Alanları Sıra Etkinlik Alanı Öğrenci Sayısı Açıklamalar 1 İzcilik 2 Beden Eğitimi ve Spor Çalışmaları 3 Halk Oyunları 4 Güzel Sanatlar 5 Bilim Olimpiyatları ve Proje çalışmaları En az 12 öğrencili 6 ile 18 öğrencili En az 12 öğrencili En az 8 öğrencili Projeye göre belirlenir İzci Liderliği Sertifikası bulunan öğretmenlerce yürütülür. Futbol, Hentbol, Basketbol, Voleybol, Atletizm, Güreş, Badminton, Kros, Judo, Karate, Yüzme, Satranç, Boks, Eskrim, Kayak, Oryantring alanlarında Beden Eğitimi öğretmenlerince ya da antrenör, hakem vb belgesi olan öğretmenlerce yürütülür. Halk Oyunları öğretmenleri ya da belgesi olan öğretmenlerce yürütülür Plastik sanatlar(resim-heykel-mimari), fonetik sanatlar(müzik, edebiyat), dramatik sanatlar(tiyatro, bale, drama, sinema), havacılık(model uçak, model roket, R/C model uçak) alanlarında alan öğretmenlerince ya da beceri, deneyim ve çalışmasını belgelendiren diğer öğretmenlerce yürütülür. Havacılık çalışması yürütebilmek için THK Rehber Öğretmen Sertifikası almış olmak gerekir TÜBİTAK koordinesinde yürütülür. Milli Eğitim Temel kanununun 5.maddesinde Milli eğitim hizmetinin vatandaşların istek ve kabiliyetlerinin yanı-sıra ihtiyaçlarına göre düzenlenebileceği ne açıklık getiren Ferdin ve toplumun ihtiyaçları temel ilkesi yer almaktadır (MEB, 1973). Günümüzde bu ihtiyaç ve ilgilerin Bilişim Teknolojileri alanına ilişkin düzenlemeler gerektirdiği esastır. Bilgisayar ve eğitim teknolojileri alanındaki gelişmelerin toplumların eğitim sahasındaki ihtiyaçlarını değiştirdiği ve geleceğin bireylerini yetiştirmede temel belirleyici bir faktör olduğu kaçınılmaz bir gerçektir (Henkoğlu, Yıldırım, 2012). Egzersiz çalışması yaptırılabilecek etkinlik alanları arasına Bilişim Teknolojilerinin eklenmesi, öğrencilerin ilgi ve isteklerini karşılayabilecek olanaklar yaratılması, bilgi toplumunda söz sahibi olabilecek nitelikte bireyler yetiştirilmesine katkı sağlanması, bilgi ve iletişim teknolojilerinin öğrencilerin yaşamlarının olumsuz etkilerinin azaltılması açısından önemlidir. Türkiye de Bilişim Teknolojileri nin eğitim sisteminde kullanılmaya başlanması 1984 yıllarına kadar dayanmaktadır (Akkoyunlu, 2002; Göktaş, 2006). Bu açıdan bakıldığında Etkinlik alanlarının BT yi içerecek şekilde güncellenmesi günümüzün gereğidir. Böyle bir güncelleme okullara BT takımı anlayışını yerleştirebilir. Okulun öğrencilerin isteklerini karşılayabilecek fırsatlar sağlaması durumunda öğrencileri daha başarılı olmaya sevk edeceği, öğrencilerin okuluna daha çok bağlanacağı, okuluna yönelik olumlu tutum, okula sahiplik ve okula ait olma duygusu geliştirebilecekleri düşünülebilir. Bu çalışmalar öğretmenlerin motivasyon ve tatmin duyguları açısından da önemlidir (Çınar, 2011). Ayrıca akademik başarısı yüksek olan öğrenciler kulüp çalışmalarına istekli olarak katılma ve ilgili öğretmenlere bakış konusunda daha olumludurlar (Arabacı ve Akgül, 2011). Bu çerçeveden bakıldığında, egzersiz çalışma programları geliştirmede öğrencilerin ilgi, istek ve ihtiyaçlarının belirlenmesi ile şekillenecek bir egzersiz programı bu programların amacına hizmet etmesi için önem arz etmektedir. Bu çalışmada, Bilişim Teknolojileri egzersiz programı geliştirilmesine yönelik olarak ihtiyaç ve ilgi saptanması doğrultusunda bir çalışma yürütülmüş ve elde edilen bulgular sonucunda araştırmacılar tarafından BT öğretmenlerine rehberlik edebilecek bir egzersiz planı modeli geliştirilmiştir 4

YÖNTEM Bu çalışmada Ankara ili Çankaya İlçesinde, 2012-2013 eğitim öğretim yılı 7. sınıfta öğrenim görmekte olan 36 ilköğretim öğrencisine bilgi formu uygulanmıştır. Hazırlanan form öncelikle uzman (beş BT öğretmeni ve iki BÖTE bölümü öğretim elemanı) görüşüne sunulmuştur. Elde edilen dönütler doğrultusunda gerekli düzeltmeler yapılmış, ardından 10 öğrenci ile formun sorularına yönelik düzenleme çalışması yapılmıştır. Öğrencilerin formu, kullanılan dilin uygunluğu, ifadelerin anlaşılırlığı ve ifadelerin amaca uygunluğu açısından değerlendirmeleri sağlanarak forma son şekli verilmiştir. Öğrenciler Bilişim Teknolojileri egzersiz programına dair ihtiyaç analizine ve ilgilerine yönelik olarak geliştirilen bir formu doldurmuşlardır. Formu dolduran öğrenciler 4. ve 5. sınıfta haftalık 2 saat Bilişim Teknolojileri Dersi görmüşlerdir. BULGULAR Tablo 2. Öğrencilerin BT Takım Oluşturulmasına ve Çalıştırılmasına İlişkin Görüşleri Katılıyorum Karasızım Katılmıyorum Öğrenci Sayısı Öğrenci Sayısı Öğrenci Sayısı f % f % f % Okullarda BT takımlarının kurulmasını isterim 29 80.5 6 16.6 1 2.7 BT takımına katılmak isterim 12 33.3 15 41.6 9 25 BT takımlarının derslerime fayda sağlayacağını düşünüyorum. 22 61.1 13 36.1 1 2.7 BT takımlarının kurulması çağın gereğidir. 20 55.6 12 33.3 4 11,1 Ailem BT takımında yer almamı faydalı bulur. 15 41.6 17 47.2 4 11.1 BT takımında yer almak BT alanına ilişkin becerilerimi geliştirir. 32 88.9 4 11.1 - - BT takımındaki öğrencilerin işbirliği ve dayanışması artar. 31 86.1 3 8.3 2 5.5 BT takımı öğrencilerin BT alanına ilişkin gereksinimlerinin karşılanmasına yardımcı 25 69.4 10 27.7 1 2.7 olur BT takımı boş zamanlarımı faydalı etkinliklerle geçirmemi sağlar. 26 72.2 7 19.4 3 8.3 BT takımı okulda sevdiğim etkinlikler gerçekleştirmek için fırsat sağlar. 17 47.2 16 44.4 3 8.3 Toplam 36 100.0 36 100 36 100 Tablo 2 incelendiğinde Öğrencilerin %80.5 i okullarda BT takımı kurulmasını istemekte, bunun yanında üç öğrenciden biri de bu takımlarda yer almayı arzulamaktadır. Öğrencilerin %61.1 i BT takımı çalışmalarının derslerine fayda sağlayacağını, %88.9 u BT becerilerini geliştireceğini düşünmektedir. Öğrencilerin %55.6 sı BT takımları kurulmasının çağın gereği olduğunu belirtirken, 86.1 i işbirliği ve dayanışmayı geliştireceğini, 72.2 si boş zamanlarını faydalı etkinliklerle geçirilmesini sağlayacağını aktarmıştır. Tüm bunların yanı-sıra ailesinin BT takımında yer almasını isteyeceğini düşünen öğrenci oranı %41.6, okulda sevdiği etkinlikler için fırsat sağlayabileceğini düşünen öğrenci oranı da %47.2 de kalmıştır. 5

Tablo 3. Bilişim Teknolojilerine İlişkin Çalışma Yapmak İstenilen Alanlar Web Tasarım 25 Donanım 6 Programcılık 12 Grafik tasarım 13 Diğer (Video hazırlama) 4 Öğrencilere Bilişim Teknolojilerine ilişkin hangi alanlarda etkinlik gerçekleştirmek istedikleri sorulmuş verilen cevaplar Tablo 3 te gösterilmiştir. Öğrenciler birden fazla etkinlik alanını işaretleyebilmişlerdir. Web tasarım alanı 25 öğrenci tarafından seçilirken, ardından 13 ile grafik tasarım, 12 ile programcılık alanı belirtilmiştir. Öğrencilere ayrıca web tasarım ekibinin ne tür çalışmalar gerçekleştirebileceği sorulmuştur. Öğrenciler web tasarım ekibinin yararlı siteleri tanıtılabileceğini, okul sitesini düzenleyebileceğini, okulda verilen performans ve proje ödevlerini internet sitesine koyabileceğini, ilginç ve eğlenceli web sayfaları yapabileceğini, okuldaki BT dersine katkı sağlayabileceklerini, yararlı bilgileri paylaşabileceklerini, youtube ve oyun siteleri gibi siteler oluşturabileceklerini, programlar tasarlayıp Türkçe çalışmalar yapabileceklerini, internetten pazarlama tarzı şeyler yapabileceklerini, güzel bir sayfayla öğrencilerin ödevlerine yardımcı olabileceklerini, eğitici siteler tasarlayabileceklerini, ya da yapılmış siteleri paylaşabileceklerini, yarışma düzenleyebileceklerini, üyelik sistemi oluşturabileceklerini, içeriği haber sitesinden spora astrolojiden öğretmen yardımına kadar çok çeşitli olan siteler üzerinde çalışabileceklerini ifade etmişlerdir. Böyle bir egzersiz çalışması planlanırken öğrencilerin belirtikleri ilgi ve isteklerin yanı-sıra dikkate alınmasında fayda olan bazı gereksinimlere de değindikleri görülmektedir. Öğrenciler, BT takımında yer alacak öğrenciler için bilgisayarda kendilerini koruyabilecekleri, gereksiz çalışmalarla zaman harcamayacakları, daha iyi ve güvenli bilgisayar kullanma çalışmaları gerçekleştirebilecekleri, internetten Türkçe kaynaklar oluşturabilecekleri, Türkçeyi doğru kullanacakları vb şeklinde görüş belirtmişlerdir. Bu da sanal zorbalık, yakışıksız dil kullanma, küfretme, dolandırıcılık, kişisel bilgilerin güvenliği, oyuninternet bağımlılığı, gelişim özelliklerine uygun olmayan oyun ve sitelere eğilim, sanal ortam arkadaşlıkları, sağlık, Türkçe nin yanlış kullanımı, kopyala yapıştır alışkanlıkları, kaliteli bilgiye ulaşma, bilginin kullanılabilir olduğunu sınama, bilgi kirliliği, sosyal ağlar, bilişim suçları ve cezaları, kumarideolojik görüş yansıtan ve cinsel içerikli sitelerin böyle bir egzersiz planında dikkate alınması gerekliliğini ortaya koyar (BTE Derneği, TBD, 2012). MEB in 2012-2013 eğitim öğretim yılı itibariyle uygulamaya koyduğu Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersi öğretim programında verilen genel amaçlara ulaşılabilmesi ve öğrencilere belirtilen yeterliklerin kazandırılması, öğrencilerin geliştirecekleri web sitesi vb ürünler web tasarım alanında yapılacak ders dışı eğitim çalışmalarını daha önemli hale getirmektedir (MEB, 2012). Yine MEB in MEGEP (Mesleki Eğitim Ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi) Bilişim Teknolojileri Alanının HTML modülünün Web programcılığı dalının da temelini oluşturabilecek şekilde planlanması bütünlük açısından dikkate değerdir (MEB, 2007). SONUÇ VE ÖNERİLER Öğrencilerin %80.5 i okullarda BT takımı kurulmasını istemekte, bunun yanında 3 öğrenciden biri de bu takımlarda yer almayı arzulamaktadır. Bu oran egzersiz çalışması yaptırılan diğer etkinlik alanlarına başvuran öğrenci sayıları dikkate alındığında öğrencilerin bu alana ilişkin ilgi ve isteklerinin yüksek olduğuna işaret etmektedir. Öğrencilerin hem 4. hem 5. sınıfta haftalık 2 saat BT dersi almalarının bu ilgi ve isteği arttırmış olabileceği, kendilerini geliştirme ihtiyacı oluşturduğu düşünülebilir. Öğrenciler, BT takımlarının kurulmasının çağın gereği olduğunu, boş zamanlarını faydalı etkinliklere geçirmeyi sağlayacağı, BT becerilerini ve dersler olumlu katkı sağlayacağını belirtirken, buna rağmen ailelerinin BT takımında yer almalarını faydalı bulacağına ilişkin şüpheleri vardır. Bu öğrencilerin BT araçlarını faydalı etkinliklerde kullanmadıkları ya da sadece oyun eğlence vb etkinliklerde kullandıkları, fazla zaman ayırdıkları, ailelerin BT alanına ilişkin yeterliklerinin beklenen bilinçte olmadığı vb açılarından değerlendirilebilir. 6

BT alanına ilişkin öğrenciler sırasıyla Web Tasarım- Grafik Tasarım, Programcılık, Donanım ve diğer alanlara ilişkin çalışma yapmak istemektedirler. MEB in Ders Dışı Eğitim Çalışmalarına Dair Esaslar konulu genelgesinde belirtilen etkinlik alanlarının Bilişim Teknolojileri ni içerecek şekilde güncellenmesi, bu alanın Web Tasarımı, Grafik Tasarım, Programcılık, Donanım vb alt alanlara ayrılması bu gereksinimin karşılanması açısından öğrenci ve öğretmenlere fırsat sağlayacaktır. KAYNAKÇA Akkoyunlu, B. (2002). Educational technology in Turkey: Past, present and future. Education Media International, 39(2), 165-174. BTE Derneği, (2012). Bilişim teknolojileri dersinin ve öğretmenlerinin durumu. 12 Ağustos 2012 tarihinde Web: http://www.bte.org.tr/durum_raporu.html adresinden alınmıştır. Arabacı, B., Akgül, D. (2011). İlköğretim okulu öğrencilerinin sosyal kulüp etkinlikleri konusundaki görüşleri (Bitlis ili örneği). 5 th International Computer & Instructional Technologies Symposium, Fırat Universitesi, Elazığ. Çınar, H.( 2011). Sivas il merkezindeki ilköğretim okullarında görev yapan Beden Eğitimi öğretmenlerinin ders dışı egzersiz çalışmalrında karşılaştıkları sorunların incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas Ekici, S., Bayrakdar, A., Uğur, A., O. (2009). Ortaöğretim kurumlarındaki yöneticilerin ve öğrencilerin ders dışı etkinliklere bakış açılarının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 430-444. Göktaş, Y. (2006). The Current Status of Communication Technologies Integration into Schools of Teacher Education and K-12 in Turkey (Yayınlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara. Henkoğlu, H.Ş., Yıldırım,S. (2012). Türkiye deki ilköğretim okullarında bilgisayar eğitimi: Kuram ve uygulamadaki farklılıklar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 45(1), 23-61. Karaküçük, S. (1999). Okul yöneticilerinin ders dışı etkinliklerine yaklaşımları. Gazi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 4(3). MEB, (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. 15 Ağustos 2012 tarihinde Web: http://mevzuat.meb.gov.tr/html/88.html adresinden alınmıştır. MEB, (2010). Ders dışı eğitim çalışmalarına dair esaslar. 12 Ağustos 2012 tarihinde Web: http://www.fen.bilkent.edu.tr/~eurasia_pacific/itap_foo/duyuru/bilimolimpiyat.pdf adresinden alınmıştır. MEB,( 2012). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu bilişim teknolojileri ve yazılım dersi 5-6-7-ve 8.sınıflar öğretim programı. 20 Eylül 2012 tarihinde Web: http://ttkb.meb.gov.tr/program2.aspx/program2.aspx?islem=2&kno=196 adresinden alınmıştır. MEB, (2007). Mesleki eğitim ve öğretim sisteminin güçlendirilmesi projesi. 10 Ağustos 2012 tarihinde Web: http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/bilisim/moduller/html%201.pdf adresinden alınmıştır. TBD, (2012). Milli Eğitimdeki BÖTE öğretmenlerinin durumu 12 Haziran 2012 tarihinde Web: http://www.bilisimdergisi.org/index.php?sayi=143 adresinden alınmıştır. Yiğit, N. (2008). Ortaöğretim kurumlarında uygulanan öğrenci kulüplerinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. 7