TİSK İŞGÜCÜ PİYASASI BÜLTENİ EKİM 2013 (SAYI: 25) (Temmuz 2013 TÜİK HİA Verilerinin Değerlendirilmesi) Türkiye İstatistik Kurumu nun (TÜİK) Temmuz 2013 Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, 11 Ekim 2013 tarihli Haber Bülteni ile açıklanmıştır. Bu çalışmanın ilk bölümünde söz konusu veriler kapsamında işgücü piyasasında son bir yıllık dönemde ön plana çıkan gelişmeler, ana başlıklar halinde özetlenecektir. İkinci bölümde, işgücü piyasasında Temmuz 2013 sonrası dönemdeki güncel gelişmelerin görülebilmesi amacıyla Türkiye İş Kurumu nun (İŞKUR) açıkladığı işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ile reel kesimin ve tüketicilerin anketlerden elde edilen istihdama yönelik beklentilerinden yararlanılacaktır. Üçüncü bölümde ise Genel Değerlendirme yapılmıştır. I. SON BİR YILDA İŞGÜCÜ PİYASASINDAKİ GELİŞMELER (Temmuz 2013 İTİBARİYLE) a. İŞGÜCÜ KOMPOZİSYONU: Yıllık işgücü artışı bir milyona yakın. Son bir yılda Türkiye de 15 yaş ve üzerindeki nüfus 883 bin kişi artmış; 81 bin kişi çeşitli nedenlerle işgücü piyasasının dışında kalanlar arasından ayrılarak işgücü piyasasına dahil olmuştur. Böylece işgücü artışı 964 bin kişi olmuştur (Grafik 1). 2012 Temmuz döneminde yıllık bazda 359 bin kişi olan işgücü artışı 2013 Temmuz döneminde %169 yükselmiştir. Yıllık işgücü artışı Eylül 2012 den itibaren hızla yükselerek Şubat 2013 te 1 milyon 372 bine varmış, Temmuz 2013 te ivme kaybetmekle birlikte gücünü büyük ölçüde korumuştur. İşgücü içinde istihdam edilenler 601 bin kişi, işsiz sayısı 363 bin kişi artmıştır. Grafik.1 İşgücü Kompozisyonunda Değişim (*) İşgücüne dahil olmayanlar.
2 b. İŞGÜCÜNE KATILMA ORANI: Kadınların işgücüne katılma talebi çok güçlü. 669 bin ev kadını çalışma talebiyle iş aramaya başladı. İşgücüne katılma oranı, Temmuz 2013 döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,9 puan artarak %51,7 ye yükselmiştir. Oran, kadınlarda 1,3 puan, erkeklerde 0,6 puan, gençlerde ise 2,5 puan artmıştır (Grafik 2, Tablo 1a). İşgücüne katılma oranı, Kriz öncesini temsil eden Temmuz 2007 dönemine göre toplamda 3,9 puan, kadınlarda 6,4 puan ve erkeklerde 1,3 puan artmıştır. Bir yıl önce işgücü piyasasında bulunmayan 669 bin ev kadını, 83 bin öğrenci, 75 bin emekli, 11 bin mevsimlik çalışan ve 22 bin iş bulma ümidi olmayan kişi çalışma talebiyle iş aramaya başlamıştır. Buna karşılık, 291 bin iş aramayan ancak bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan kişi ve 276 bin çalışamaz halde olan kişi işgücü piyasasının dışına çıkmıştır. TÜİK in içeriğini açıklamadığı Diğer kategorisindeki 212 bin kişilik artış da dikkati çekmektedir. Tablo.1a İşgücü Piyasasında Gelişmeler (Nüfus Grupları İtibariyle) Türkiye Erkek Kadın Genç Nüfus (15-24) (Temmuz 2013 itibariyle) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Kurumsal Olmayan Nüfus 74.491 853 37.043 439 37.448 414 11.566-10 15 + Yaş Nüfus 55.642 883 27.427 458 28.214 424 11.566-10 Toplam İstihdam 26.099 601 18.216 288 7.882 311 4.047 148 -Zamana Bağlı Eksik İstihdam 640 261 456 200 183 60 82 36 -Yetersiz İstihdam 494 163 399 132 95 31 93 11 -Tam Zamanlı İstihdam 25.459 340 17.760 88 7.699 251 3.965 112 İşsizler 2.686 363 1.666 197 1.021 166 889 130 İşgücüne Dahil Olmayanlar 26.856-81 7.545-27 19.311-54 6.629-288 -İş Bulma Ümidi Olmayan 585-22 342-95 243 73 - - -İş Aramayan, Çalışmaya Hazır 1.584 291 532 90 1.052 201 - - -Mevsimlik Çalışan 39-11 10 3 29-14 - - -Ev Kadını 11.355-669 - - 11.355-669 - - -Öğrenci 4.002-83 1.928-132 2.074 49 - - -Emekli 3.825-75 3.010-11 815-64 - - -Çalışamaz Halde 3.642 276 1.314 78 2.328 199 - - -Diğer 1.825 212 410 42 1.415 171 - - İşgücüne Katılma Oranı, % 51,7 0,9 72,5 0,6 31,6 1,3 42,7 2,5 İşsizlik Oranı, % 9,3 0,9 8,4 0,8 11,5 1,4 18,0 1,7 Tarım Dışı İşsizlik Oranı, % 11,8 1,1 9,8 0,9 17,4 1,2 22,1 1,8 * Temmuz 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir.
3 c. İSTİHDAM: İstihdam artışı, mevsim avantajına rağmen zayıfladı. Kadın ve genç istihdamı yükseldi. Sanayide istihdam artışı güçlenerek devam etti. Tarım ve inşaat sektörlerinde istihdam azaldı. Kayıtdışı istihdam hem mutlak, hem de oransal olarak azaldı. Lise altı eğitimlilere yönelik işgücü piyasası talebi yeniden yükseldi. İstihdam oranı Temmuz 2013 te bir yıl önceye göre 0,2 puan yükselmiştir. Ancak Ekim 2012- Nisan 2013 döneminde %4-5 aralığında seyreden toplam istihdam artış oranı, Temmuz 2013 döneminde %2,4 e düşmüştür (Tablo 2). Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam oranının Temmuz 2013 döneminde bir önceki döneme göre %46 dan %45,7 ye inmiş olması da istihdamdaki zayıflama eğilimini göstermektedir. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam düzeyi de bir önceki aya göre 0,4 puan azalmıştır. İstihdamın yükseldiği yaz döneminde bu eğilimin yaşanması, işgücü piyasasının daraldığına işaret etmektedir. Tablo 2: Türkiye de İşsizliğin ve İstihdamın Aylar İtibariyle Değişimi Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre İşsiz Sayısı (Yüzde) İşsizlik Oranı (Puan) Toplam İstihdam (Yüzde) Tarım Dışı İstihdam (Yüzde) İmalat Sanayi İstihdamı (Yüzde) Ücretli İstihdamı (Yüzde) 2012 Ekim Kasım Aralık 2013 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz 3,5 8,3 8,3 8,5 6,0 7,1 8,9 11,2 13,4 15,6 0,0 0,3 0,3 0,4 0,1 0,2 0,3 0,6 0,8 0,9 4,2 4,2 4,6 4,1 5,2 4,9 4,3 3,4 2,9 2,4 5,5 5,4 5,5 5,0 6,2 5,8 5,4 4,9 4,3 3,6 2,1 2,3 3,6 4,4 4,9 5,0 5,4 6,3 5,8 4,6 6,3 6,0 5,9 5,6 7,3 6,8 6,3 5,3 4,8 3,8 Son bir yılda istihdam 601 bin kişi artmış; söz konusu artışta kadınlar erkeklere; kentsel kesim kırsal kesime kıyasla daha belirleyici olmuştur. İstihdama katkıda kadınlar 311 bin kişi ile erkeklerdeki 288 bin kişilik artışın üzerine çıkmakla birlikte, kadın istihdamındaki artış hızı %4,1 ile erkeklerinkinin (%1,6) yaklaşık 2,5 katıdır. İstihdam kentsel kesimde 540 bin kişi, kırsal kesimde 60 bin kişi artmıştır (Tablo 1a ve Tablo 1b). Temmuz 2013 döneminde genç istihdamında 148 bin kişilik artış gerçekleşmiş ve gençlerin istihdam oranı Temmuz 2012 de %33,7 iken, Temmuz 2013 te %35 e yükselmiştir. Aynı dönemde gençlerin işgücüne katılma oranı da 2,5 puan artmıştır. Tarım-dışı istihdam artışı görece hızlanmış, Temmuz 2012 de 612 bin kişi olan artış, Temmuz 2013 te 682 bin kişiye, artış hızı ise %3,4 ten %3,6 ya yükselmiştir. Ancak yıllık artışın giderek zayıfladığı anlaşılmaktadır (Tablo 2 ve Grafik 3).
4 Tablo.1b İşgücü Piyasasında Gelişmeler (Kent-Kır İtibariyle) Türkiye Kent Kır (Temmuz 2013 itibariyle) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Bin Kişi Değişim (*) Kurumsal Olmayan Nüfus 74.491 853 50.901 488 23.590 365 15 + Yaş Nüfus 55.642 883 38.156 446 17.486 437 Toplam İstihdam 26.099 601 16.952 540 9.147 60 -Zamana Bağlı Eksik İstihdam 640 261 352 141 287 119 -Yetersiz İstihdam 494 163 345 113 149 50 -Tam Zamanlı İstihdam 25.459 340 16.600 399 8.860-59 İşsizler 2.686 363 2.180 285 506 78 İşgücüne Dahil Olmayanlar 26.856-81 19.024-380 7.832 298 -İş Bulma Ümidi Olmayan 585-22 354 10 230-33 -İş Aramayan, Çalışmaya Hazır 1.584 291 1.171 236 414 56 -Mevsimlik Çalışan 39-11 24 3 15-14 -Ev Kadını 11.355-669 8.238-680 3.118 12 -Öğrenci 4.002-83 3.051-117 951 34 -Emekli 3.825-75 2.997-104 828 29 -Çalışamaz Halde 3.642 276 1.717 133 1.924 142 -Diğer 1.825 212 1.472 139 353 73 İşgücüne Katılma Oranı, % 51,7 0,9 50,1 1,6 55,2-0,6 İşsizlik Oranı, % 9,3 0,9 11,4 1,0 5,2 0,7 Tarım Dışı İşsizlik Oranı, % 11,8 1,1 11,8 1,0 11,7 1,3 * Temmuz 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. Kadın işgücüne katılma oranındaki 1,3 puanlık yükselme, kadın istihdamındaki 311 bin kişilik artıştan kaynaklanmaktadır. Kadın istihdamı hizmetler sektöründe 332 bin, sanayide 64 bin, inşaatta 6 bin kişi artarken, tarımda 91 bin kişi azalmıştır (Tablo 3). Hizmetler sektörünün alt sektörleri incelendiğinde, kadın istihdamında artışın sırasıyla insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri, diğer hizmet faaliyetleri, idari ve destek hizmet faaliyetleri ve toptan ve perakende satış alt sektörlerinde en fazla arttığı, gayrimenkul faaliyetleri ve mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler alt sektörlerinde daraldığı görülmektedir. Tablo.3 Sektörel İstihdam Gelişmeleri Temmuz 2013 Değişim(*) (Bin kişi) Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Tarım 3.422 3.135 6.557 10-91 -81 Sanayi 3.917 1.074 4.991 151 64 213 İnşaat 1.786 57 1.843-45 6-39 Hizmetler 9.090 3.616 12.707 172 332 507 Toplam 18.216 7.882 26.098 288 311 601 Tarım-dışı 14.794 4.747 19.541 278 402 680 Kent 12.408 4.543 16.952 194 345 540 Kır 5.808 3.339 9.147 94-34 60 * Temmuz 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir.
5 İstihdam edilen erkek sayısı 288 bin kişi artmıştır. Bu artışın yaklaşık %59,7 si hizmetler sektöründe, %52,4 ü sanayide, %3,5 i tarımda yaratılmıştır. İnşaatta erkek istihdamı daralmıştır (Tablo 3). Böylece, tarım ve inşaat sektörlerinde toplam istihdamın geçen yılın aynı dönemine göre daraldığı anlaşılmaktadır. Hizmetler sektörü kadınlar ve erkekler açısından istihdam yaratan en önemli sektör olmuştur. Hizmetler sektörünün 504 bin kişilik istihdam artışı ile ilk sırada gelerek toplam istihdam artışının %83,9 unu yarattığı görülmektedir. İstihdam artışında sanayi sektörü 213 bin kişi ve %35,4 ile ikinci sırada katkı yapmıştır. Yıllık bazda değerlendirildiğinde, gayrimenkul faaliyetleri hariç olmak üzere hizmetler sektörünün alt sektörlerinin tamamında istihdamın arttığı görülmektedir. Alt sektörler itibariyle istihdam, 96 bin kişi ile idari ve destek hizmet faaliyetleri, 90 bin kişi ile diğer, 80 bin kişi ile konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri ve 69 bin kişi ile insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri nde en fazla artmıştır. Sanayi sektöründeki istihdam artışının bir önceki yılın aynı dönemine göre %1,4 ten %4,5 e çıkarak ivme kazanması memnuniyet vericidir. Tablo.4 İstihdamda Bir Önceki Yıla Göre Değişim, (Bin Kişi) 2012 Ocak-Temmuz Ortalama 2013 Ocak-Temmuz Ortalama Değişim Tarım 6.003 6.012 9 Sanayi 4.740 4.969 229 İnşaat 1.629 1.728 99 Hizmetler 12.144 12.746 602 TOPLAM 24.517 25.455 939 Sanayi sektöründeki istihdam artışının neredeyse tamamı imalat sanayiinden kaynaklanmıştır. Nitelik gerektiren imalat sanayiinde 206 bin kişilik istihdam artışı gerçekleşmiş ve istihdam artış hızı %4,6 ya çıkmıştır (Tablo 2). 2013 yılının ilk 7 ayı itibariyle, bir önceki yılın aynı dönemine göre toplam istihdam 939 bin kişi, hizmetler sektörü istihdamı 602 bin kişi, sanayi sektörü istihdamı 229 bin kişi ve inşaat sektörü istihdamı ise 99 bin kişi artmıştır (Tablo 4 ve Grafik 4). Tablo.5 İşteki Durum İtibariyle İstihdam Gelişmeleri Bin Kişi Yüzde Dağılım (Temmuz 2013 itibariyle) 2011 2012 Değişim(*) 2011 2012 Değişim(*) Ücretli ve Yevmiyeli 15.898 16.498 600 62,3 63,2 0,9 İşveren ve Kendi Hesabına Çalışan 5.940 6.046 106 23,3 23,2-0,1 Ücretsiz Aile İşçisi 3.660 3.556-104 14,4 13,6-0,7 Toplam 25.498 26.099 602 100,0 100,0 * Temmuz 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. Yaratılan istihdama işteki durum itibariyle bakıldığında, ücretli veya yevmiyeli olarak çalışanların sayısının bir önceki yılın aynı dönemine göre %3,8 oranında ve 600 bin kişi arttığı, toplam istihdamdaki payının 0,9 puan yükseldiği görülmektedir. Bu çok olumlu bir gelişmedir. Öte yandan, Temmuz 2013 döneminde ücretsiz aile işçilerinin sayısı 104 bin kişi, toplam istihdamdaki payı 0,7 puan azalmıştır (Tablo 5).
6 Ocak-Temmuz 2013 itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre işveren olarak çalışan kişilerin sayısı %2,1 azalırken, ücretli veya yevmiyelilerin sayısı %5,7; kendi hesabına çalışanların sayısı %2; ücretsiz aile işçilerinin sayısı %0,1, artmıştır (Grafik 5). Temmuz 2013 döneminde kayıtdışı istihdamda kaydedilen oransal azalmayla birlikte, mutlak düzeyinin de son bir yılda 364 bin kişi azalmış olması memnuniyet vericidir. Söz konusu sayısal artış ağırlıklı olarak erkek çalışanlardan kaynaklanmış, kayıtdışı kadın istihdamı son bir yılda yalnızca 10 bin kişi azalmıştır. Kayıtdışı istihdam tarımda 62 bin kişi, tarım-dışı sektörlerde 302 bin kişi azalmıştır. Temmuz 2012 de %40,2 olan kayıtdışı istihdam oranı Temmuz 2013 te %37,9 a gerilemiştir. Ücretli ve yevmiyeliler açısından kayıtdışı istihdam oranı Ocak-Temmuz 2013 döneminde 1,7 puanlık azalışla %20,2 seviyesine gerilemiştir (Grafik 6). Söz konusu dönemde, bu kapsamdaki kayıtdışı istihdamda 81 bin kişilik azalma ortaya çıkmıştır. İstihdam edilenlere eğitim durumuna göre bakıldığında, yükseköğrenim mezunlarının en yüksek istihdam oranına sahip olduğu, onları meslek lisesi mezunlarının izlediği görülmektedir (Grafik 7). Öte yandan, istihdamdaki yıllık değişimin eğitim durumuna göre dağılımı incelendiğinde, istihdam artışının %63,9 unu yükseköğretim mezunlarının oluşturduğu, ikinci sırayı %19 ile lise altı eğitimlilerin aldığı görülmektedir. Meslek lisesi mezunlarının istihdam artışına katkısı ancak %7 seviyesinde kalmıştır. Temmuz 2013 te 114 bin kişilik artış görülen lise altı eğitimlilerin istihdamı Temmuz 2012 de 106 bin kişi azalmıştı. Son bir yıllık dönemde işgücü piyasasının nitelik talebinde ortaya çıkan dalgalanma açıklanmaya muhtaçtır (Grafik 8).
7 d. İŞSİZLİK: Mevsim avantajına rağmen işsizlik Temmuz da sıçrama yaptı. Genç işsizliği büyüdü. Ümitsiz ve iş aramayan kişilerin sayısı da artarak 2 milyon 169 bine vardı. İşsizlikteki artışın %61 i lise altı eğitimlilerin işsiz kalmasından kaynaklandı. Klasik işsizlik oranı Euro Bölgesi nde Türkiye den yüksek seyrediyor. En geniş işsizlik tanımına göre Türkiye de işsizlik oranı %17,9 ve 5 milyon 534 bin işsiz var. İşsizlik oranı Eylül 2012 de başladığı yükseliş trendini sürdürmüş, Temmuz 2013 te bir yıl önceye göre 0,9 puan artarak, %8,4 ten %9,3 e yükselmiştir (Tablo 1a, 1b ve Grafik 9). İşsiz sayısındaki yıllık artış oranı da %15,6 düzeyine çıkmıştır (Tablo 2). Mevsimsel düzeltilmiş işsizlik oranı bir önceki döneme (Haziran 2013) göre 0,4 puan artmıştır. Öte yandan, işsizlik oranının Küresel Kriz öncesini ifade eden Temmuz 2007 seviyesine inmesi olumludur. Bununla birlikte işsiz sayısı aynı döneme göre 473 bin kişilik artış göstermiştir. İşsizlik oranı kadınlarda %11,5 ile erkeklere (%8,4) göre daha yüksektir. İşsizlik oranı erkeklerde 0,8 puan, kadınlarda 1,4 puan artmıştır. Erkek işsizlerin sayısı 197 bin, kadın işsizlerin sayısı 166 bin kişi artmıştır (Tablo 1a). Genel işsizlik oranlarına bakıldığında, genç nüfusun daha kırılgan olduğu görülmektedir. İşsizlik oranı genç nüfusta %18 e yükselmektedir. Temmuz 2013 te genç işsizlik oranı bir önceki yıla göre 1,7 puan artmıştır. Kentlerde genç işsizliği oranı %21,2 ile çok yüksek bir seviyededir; üstelik bir önceki yıla göre 1,4 puan artmıştır. Tarım-dışı sektörlerde gençlerin ve kadınların söz konusu kırılganlığı çok daha fazladır. Nitekim tarım sektörü dışarıda bırakıldığında işsizlik oranı, gençlerde %22,1 e, kadınlarda ise %17,4 e yükselmektedir. Erkeklerde bu oran %9,8 dir. Tarım dışı sektörlerde işsizlik oranı Temmuz 2013 te bir önceki yıla göre 1,1 puan artışla %11,8 olmuştur (Grafik 9). Tarım-dışı işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 1,1 puan arttı. Mevsim etkilerinden arındırılmış tarım-dışı işsizlik oranı da bir önceki döneme (Haziran 2013) göre 0,5 puan yükseldi.
8 İşsizlikteki artışın sektörel kaynakları incelendiğinde mutlak olarak hizmetler sektörünün en önde olduğu, onu sanayi sektörünün izlediği görülmektedir. Öte yandan, ilk kez iş arayanların sayısında da 36 bin kişilik artış olduğu izlenmektedir (Tablo 6). Tablo.6 Daha Önce Çalıştığı Sektörlere Göre İşsizler 2012 2013 2012 2013 (Temmuz 2013 dönemi itibariyle) Bin Kişi Bin Kişi Değişim(*) Dağılım Dağılım Değişim(*) Tarım 111 144 33 4,8 5,4 0,6 Sanayi 405 510 105 17,4 19,0 1,6 İnşaat 306 350 44 13,2 13,0-0,2 Hizmetler 1.126 1.252 126 48,5 46,6-1,9 8 yıldan önce işten ayrılanlar 83 101 18 3,6 3,8 0,2 İlk kez iş arayan 293 329 36 12,6 12,2-0,4 Toplam 2.323 2.686 363 100,1 100,0 * Temmuz 2013 dönemi itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre değişimi ifade etmektedir. İş bulma ümidi olmayanlar ve iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısı, bir yıl önceye göre toplamda 269 bin kişi artmıştır. Söz konusu artışta, iş bulduğu takdirde çalışmaya hazır olan diğer kişilerin sayısındaki artış belirleyici olmuş, bu kişilerin sayısı 291 bin kişi, iş bulma ümidi olmayanların sayısı ise 22 bin kişi artmıştır (Grafik 10). İşsizlere eğitim durumuna göre bakıldığında, genel lise mezunlarının en yüksek işsizlik oranlarına sahip olduğu anlaşılmaktadır (Grafik 11). İşsiz sayısında kaydedilen 363 bin kişilik artışın %60,9 u lise altı eğitimlilerin işsiz kalmasından kaynaklanmıştır (Grafik 12). İşsiz kalan yükseköğretim mezunlarının toplam işsizlik artışındaki payı ise %12,9 olmuştur. Bültenimizin İstihdam bölümündeki tespitlerle zıt biçimde, yükseköğretim mezunlarına ve lise altı eğitimlilere yönelik işgücü piyasası talebi yükselirken söz konusu gruplardaki işsizlik artışı dikkat çekicidir. Meslek lisesi mezunlarının işsizlik artışındaki payı %7,7 dir. İşsizlik süreleri itibariyle ise, 5 ay ve daha kısa süreden beri iş arayan işsizlerin çoğunlukta olduğu görülmektedir (Grafik 13). 5 ay ve daha kısa süreden beri iş arayanların toplam işsizler içindeki payı, Temmuz 2013 itibariyle %60,9 dur. Bu grubun işsizler içindeki payı 1,6 puan, 1 yıl ve daha uzun süredir iş arayanların payı 0,3 puan artmış, 6-11 ay süredir iş arayanların payı 1,9 puan
9 azalmıştır. Bu durum, son bir yıllık dönemde konjonktürel işsizliğin önemini koruduğuna işaret etmektedir. 2013 Temmuz döneminde Türkiye nin klasik işsizlik oranı açısından durumu diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, dünyadaki belli başlı 44 ülke içinde işsizliğin en yüksek olduğu 13 üncü ülke pozisyonunda bulunduğu anlaşılmaktadır (Grafik 14). Türkiye işsizlik oranının yüksekliği açısından Temmuz 2012 de 14. sıradaydı. Öte yandan, Euro Bölgesi nde işsizlik oranı Türkiye den yüksek seyretmektedir. Alternatif İşsizlik Oranları İşgücü piyasasındaki gelişmeleri daha sağlıklı takip ve analiz edebilmek açısından, klasik işsizlik tanımı yanında alternatif işsizlik tanımları da kullanılabilmektedir 1. Alternatif tanımlarla klasik tanım birlikte değerlendirildiğinde aşağıdaki tespitler ön plana çıkmaktadır. U-1 tanımlı yeni işsizler açısından, işsizlik oranında klasik tanıma göre daha zayıf bir artış görülmektedir. U-3 tanımında yer alan iş bulma ümidi olmayanlar dahil edildiğinde oran klasik tanımdan daha düşük bir işsizlik artışı göstermiştir. İşgücü piyasasının dışında kalan önemli miktarda bir potansiyel nüfus bulunmaktadır. Potansiyel nüfusun işsizlik tanımına dahil edilme derecesine bağlı olarak en geniş tanımlı işsizlik oranı (U-6) %17,9 olarak gerçekleşmiştir (Tablo 7). U-6 işsizlik tanımına göre işsiz sayısı 5 milyon 534 bin kişidir. Tablo 7: Alternatif İşsizlik Oranları Tem. Tem. Fark (Yüzde) 2012 2013 (Puan) U-1 Yeni İşsizler 5,0 5,7 0,7 U-2 Klasik Tanım 8,3 9,3 1,0 U-3 Ümitsizler 10,3 11,1 0,8 U-4 Çalışmaya Hazırlar 14,2 15,7 1,5 U-5 Mevsimlik ve Z.B.E.İ. 9,9 11,7 1,8 U-6 Hepsi Dahil 15,6 17,9 2,3 Alternatif tanımlar: U-1 Beş ay ve daha kısa süredir iş arayanları U-2 TÜİK tarafından açıklanan klasik tanımı U-3 Klasik tanım + iş bulma ümidi olmayanları U-4 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları U-5 Klasik tanım + mevsimlik çalışanları + zamana bağlı eksik istihdamı (Z.B.E.İ) U-6 Klasik tanım + ümitsizleri + iş aramayıp çalışmaya hazır olanları + mevsimlik çalışanları + zamana bağlı eksik istihdamı içermektedir. 1 Alternatif işsizlik tanımlamaları hakkında detaylı bilgi için, Z. Yükseler ve E. Türkan, Türkiye de Hanehalkı: İşgücü, Gelir, Harcama ve Yoksulluk Açısından Analizi TÜSİAD, Koç Üniversitesi EAF ve TCMB Büyüme Dizisi No.2 (Mart 2008) adlı yayına bakılabilir.
(*) 2. Çeyrek (**) Haziran 2013 (**) Ağustos 2013 Kaynak: The Economist, Türkiye için TÜİK 10
11 II. İŞGÜCÜ PİYASASI İLE İLGİLİ KISA VADELİ BEKLENTİLER a. İŞSİZLİK ÖDENEĞİ İÇİN BAŞVURANLAR: Eylül 2013 te işsizlik sigortasına başvuranlar bir önceki yılın aynı ayına göre neredeyse yarı yarıya arttı. İşsizlik sigortası kapsamında işsizlik ödeneği talep edenlerin sayısı ile ilgili olarak İŞKUR tarafından derlenen bilgiler, işgücü piyasası hakkında TÜİK in Hanehalkı İşgücü Araştırmasına göre daha güncel eğilimler sunmaktadır. İŞKUR verilerine göre, işsizlik ödeneğine başvuranların sayısı 2007 yılında 246 bin iken, 2009 yılında Krizin etkisiyle 598 bine varmış, 2010 da 427 bine gerilemiştir. 2011 yılı genelinde ise yeniden yükselmiş ve 441 bin olmuştur. Başvuru sayısının 2012 yılında 566 bine yükselerek neredeyse 2009 seviyesine yaklaşmış olması dikkat çekicidir. Başvuru sayısı aylık olarak incelendiğinde ise, Mayıs 2011 de 31 bine gerileyen rakamın, daha sonra genel bir yükseliş eğilimine girdiği, Ocak 2013 te 84 bin seviyesine yaklaştığı, Şubat-Haziran döneminde 50-60 bin bandında seyrettiği görülmektedir (Grafik 15 ve 16). Başvuru sayısı Temmuz 2013 te 91 binin üzerine çıkmış, Eylül ayında ise 68 bine yaklaşmıştır. Eylül 2013 te başvuru sayısı bir önceki yılın aynı ayına göre %48,8 oranında artmıştır. Başvuru sayısı, ekonomik büyüme hızındaki ve işsizlikteki değişimle uyumludur.
12 b. REEL KESİMİN İSTİHDAM, TÜKETİCİLERİN İŞSİZLİK BEKLENTİLERİ Reel kesimin istihdam beklentisinde iyimserlik sürüyor. Tüketici ise işsizlik konusunda giderek daha karamsar hale geliyor. Merkez Bankası tarafından gerçekleştirilen İktisadi Yönelim Anketi nde imalat sanayinde faaliyet gösteren 2.200 bin civarında reel kesim katılımcısından gelecek üç aydaki istihdam beklentileri de sorulmaktadır. Söz konusu istihdam beklentilerinde 2011 in başından itibaren iyimserlik yükselişe geçmiş, ancak Nisan ayından itibaren artacak diyenlerin oranı genel eğilim olarak küçülürken, azalacak diyenlerin oranı ise genel eğilim olarak büyümüştür. Şubat 2013 itibariyle ise eğilim tersine dönmüş ve artacak diyenlerin oranı genel eğilim olarak büyürken, azalacak diyenlerin oranı genel eğilim olarak küçülmeye başlamıştır. Temmuz 2013 sonrasında artacak diyenlerin oranında yeniden bir azalış dikkati çekmektedir. Eylül 2013 itibariyle ağırlıklı görüş, gelecek üç ayda istihdam düzeyinin değişmeyeceği yönündedir. Bununla birlikte iyimser beklentiler, kötümser beklentilerin halen üzerindedir (Grafik 17). İmalat sanayii istihdamı ile paralel bir seyir izleyen reel kesim istihdam beklentilerinde iyimserliğin artması, önümüzdeki aylarda istihdamın sabit kalacağını ya da artacağını düşündürmektedir. Diğer taraftan, TÜİK ve Merkez Bankası tarafından ortaklaşa yapılan Tüketici Güven Endeksi kapsamında, daha önceki dönemlerde iş bulma olanakları ile ilgili soru, AB ile uyum kapsamında gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisine dönüştürülmüştür. Bu çerçevede tüketicilere geleceğe yönelik olarak işsiz sayısı beklentileri sorulmaktadır. Endeksin 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu ifade etmektedir. Tüketicinin işsiz sayısı ile ilgili güveni, endeksin hesaplanmaya başladığı 2012 yılının başından bu yana kötümser alanda seyretmekte ve gitgide azalmaktadır. Eylül 2013 itibariyle 82,2 seviyesine inen endeks, bir önceki yılın aynı dönemine göre tüketicinin istihdama bakışında daha kötümser hale geldiğine işaret etmektedir (Grafik 18).
a. GENEL DEĞERLENDİRME Temmuz 2013 itibariyle TÜİK Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçları, İŞKUR un derlediği işsizlik ödeneğine başvuranların sayısındaki gelişmeler ve kısa vadeli istihdam beklentilerine yönelik olarak yapılan anketlerin sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, son bir yıllık dönemde işgücü piyasasında ön plana çıkan temel sonuçlar ve ana değişim eksenleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir: Yıllık işgücü artışı bir milyona yakın. Kadınların işgücüne katılma talebi çok güçlü. 669 bin ev kadını çalışma talebiyle iş aramaya başladı. İstihdam artışı, mevsim avantajına rağmen zayıfladı. Kadın ve genç istihdamı yükseldi. Sanayide istihdam artışı güçlenerek devam etti. Tarım ve inşaat sektörlerinde istihdam azaldı. Kayıtdışı istihdam hem mutlak, hem de oransal olarak azaldı. Lise altı eğitimlilere yönelik işgücü piyasası talebi yeniden yükseldi. Mevsim avantajına rağmen işsizlik Temmuz da sıçrama yaptı. Genç işsizliği büyüdü. Ümitsiz ve iş aramayan kişilerin sayısı da artarak 2 milyon 169 bine vardı. İşsizlikteki artışın %61 i lise altı eğitimlilerin işsiz kalmasından kaynaklandı. Klasik işsizlik oranı Euro Bölgesi nde Türkiye den yüksek seyrediyor. En geniş işsizlik tanımına göre Türkiye de işsizlik oranı %17,9 ve 5 milyon 534 bin işsiz var.
14 Eylül 2013 te işsizlik sigortasına başvuranlar bir önceki yılın aynı ayına göre neredeyse yarı yarıya arttı. Reel kesimin istihdam beklentisinde iyimserlik sürüyor. Tüketici işsizlik konusunda giderek daha karamsar hale geliyor. Yayın hakları TİSK e aittir, kaynak gösterilmeden kullanılamaz.