RUS BUĞDAY AFİTLERİNE KARŞI BİYOLOJİK KORUMA HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER 7-F Miray DAĞCI Ömür Mehmet KANDEMİR DANIŞMAN ÖĞRETMEN NİLÜFER DEMİR İZMİR - 2013
İÇİNDEKİLER 1. Projenin Amacı ve Hedefi.. 2 2. Afit Nedir?...2 3. Afitlerin Etkileri Nelerdir?...3 4. Zirai İlaçlar (Pestisitler) Nelerdir? Etkileri Nelerdir?...4 5. Gerçekleştirilen Faaliyetler 5 6. Ölçümlerin Yapılması ve İncelenmesi.8 7. Sonuç...9 8. Literatür Taraması.. 9 1
PROJENİN; Amacı: Bitki koruma tedbirlerinden biri olan zirai mücadele ilaçlarının kullanımı, ürün miktarının artırılması açısından tüm dünyada başvurulan yöntemlerdendir. Zirai mücadele ilaçları uygulaması kolay, hızlı sonuç alınabilen maddeler olması nedeni ile tercih edilir. Ancak bu kullanılan ilaçlar aynı zamanda çevreyi, doğal dengeyi ve insan sağlığını tehdit etmektedir. Bu projede, tarımda kullanımı canlılar ve ekosistem için tehlike oluşturan kimyasal zirai ilaçların kullanımını en aza indirmek için doğal yollarla bitkilerin korunmasına yönelik, alternatif yöntemlerin geliştirilmesi amaçlanmıştır. AFİT NEDİR? Gerçekte adlarına yaprak biti denen bu canlılar sadece yaprağı değil bitkinin bir çok kısmının düşmanıdır. Insecta (böcekler) sınıfının Homoptera (çatıkanatlılar) takımına dahilafitler (yaprak bitleri) belirlenen 4.400 tür ile böcekler içerisinde önemli bir yere sahiptir. Afit veya yaprak biti genel olarak ev bitkilerinde çayır ürünleri, sebze ve meyve ağaçları gibi bitkilerde bulunan armut şekilli, yumuşak vücutlu 0.25 inç uzunluktaki küçük böceklerdir. Bunlar genellikle yaprak, kök ve diğer genç bitki kısımlarını deler ve bitki sıvısını emer.(1) 2
AFİTLERİN ETKİLERİ NELERDİR? Genelde köklerde yaprakların alt kısımlarında ve çiçek tomurcuklarında koloniler halinde bulunurlar. Bunların beslenmesi sonucu yapraklarda kıvrılma, buruşma çiçek tomurcuklarında sertleşme oluşturarak çiçek ve yaprakların tahribine neden olurlar. fotosentezi düşürür Çoğu tür önemli tarımsal ürünlere ciddi zararlar verir.(2) Afitlerin son yıllarda özellikle değişen ekolojik koşullarında etkisiyle yayılım alanlarını genişlettikleri belirlenmiştir. Örneğin, soya fasulyesi afiti, Aphisglycines, Asya kökenli bir afit olmakla birlikte 2000 yılından itibaren Amerika da yayılım göstermeye başlıyor ve yayılım alanını kısa sürede genişletiyor. Afit bu bölgelere özgü olmadığı için yaklaşık 2-3 yıllık bir sürede etkili bir mücadele uygulanamıyor ve ortalama olarak ürünlerde %60 oranında kayıplara yol açıyor. Afitlerin yayılım alanlarını genişlettikleri ve zararlarını artırdıklarına ait başka bir örnek ise Rus buğday afiti, Diuraphisnoxia, verilebilir. Buğday afitinin çeşitli mücadele yöntemleri uygulanmasına rağmen Amerika da yıllık 65 milyon dolar ürün kaybına yol açtığı rapor edilmektedir. Afitler sadece konak bitkiye beslenerek zarar vermezler aynı zamanda önemli oranda bitki virüsünün vektörü olarak rol oynarlar. (3) 3
ZİRAİ İLAÇ (PESTİSİT) NEDİR? ETKİLERİ NELERDİR? Pestisit terimi, zararlıları öldürmek veya kontrol altında tutmak için kullanılan kimyasallar için kullanılmaktadır. Tarımda, kullanılan bu kimyasallar; herbisit (istenmeyen bitki mücadele ilaçları), insektisit (böcek mücadele ilaçları), fungisit (mantar mücadele ilaçları), nematosit (nematodlarla-solucan, kurt vs.- mücadele ilaçları) verodentisitlerdir (fare vs. mücadele ilaçları) (Anonymous 1996). Pestisit kullanımı 1950 lerle birlikte başlamıştır. Yoğun olarak monokültür tarımı yapılan bölgelerde, zararlılarla mücadelede standart metot olmuştur. Bununla birlikte kullanımları bazı riskleri de beraberinde getirmiştir. Pestisitlerin, uygun kullanılmama durumlarında sağlık ve çevre üzerinde zararlı etkileri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları ciddi boyutlarda olup, günümüzde bazı ekosistemlerin uzun vadede devamını, avcı-av ilişkisini bozarak ve biyoçeşitliliğe zarar vererek tehdit eder durumdadır. Farklı kategorideki pestisitlerin organizmalar üzerinde farklı etkileri bulunmaktadır. Karasal etkileri bulunmasına karşın, çevresel etkilerinin oluşmasındaki başlıca yol pestisit yıkanmasıyla kirlenen su kaynaklarıdır. Pestisitler organizmaların yağ dokularına geçebilmekte ve besin zincirinde alttan yukarıya doğru artarak birikmektedirler. İnsan ve hayvan sağlığı doğrudan temasla (örneğin pestisit üreten işçiler, bunları kullanan çiftçiler vb.) olumsuz olarak etkilenebilmektedir.(4) 4
GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER Arpaların Çimlendirilmesi: Arpalar 2 gün suda bekletilerek çimlendirildi. Afitlerin Konak Bitki Olan Arpalara Bulaştırılması: Arpaların çimlenmesinden üç gün sonra hasat edilen afitler, ince fırça yardımıyla her bir arpaya beşer tane olacak şekilde bırakıldı. 5
Ekstrat Hazırlanışı: 1. Turp: 1 tane turpu kabuklarıyla rendeleyerek yarım litre sıcak ve soğuk suda arı ayrı 1gün bekletildi. 2. Karanfil: 25gr öğütülmüş karanfili yarım litre sıcak ve soğuk suda 1gün bekletildi. 3. Roka: 1 demet rokayı öğüterek yarım litre soğuk ve sıcak suda 1gün bekletildi. 4. Nar: 1 büyük narın kabuklarını öğüterek yarım litre sıcak ve soğuk suda 1 gün bekletildi. 5. Zencefil: 50gr zencefil kökünü yarım litre sıcak ve soğuk suda 1 gün bekletildi. 6. Isırgan otu: yarım demet öğütülmüş ısırgan otu yarım litre soğuk suda 1 gün bekletildi. 6
Ekstratların Bitkilere Uygulanışı: 1 tane kontrol, 6 tane soğuk suda hazırlanmış ekstrat (turp, karanfil, roka, nar, zencefil, ısırgan otu) ve 5 tane sıcak suda bekletilmiş ekstratl toplam 12 adet saksıya sırasıyla birer birer uygulandı. Bitkilerin üzerinde ince bir tabaka oluşturacak şekilde ekstratlar sprey ile püskürtüldü. 7
Ölçümlerin yapılması ve incelenmesi Afit Yoğunluğu 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1.Gün 3.Gün 5. Gün 8
SONUÇ Hazırladığımız ekstraktların bitkiler üzerindeki sonuçlarını incelediğimizde bir bitkinin sıcak ve soğuk suda farklı etken maddelerinin çözündüğünü tespit ettik. Ekstraktlarımız hiçbir kimyasal madde içermediği için kısa sürede bozulmalarını engellemek amacıyla buzdolabında saklanmalıdır. Afitler üzerinde etkisini en fazla olduğu ekstraktımız; roka - soğuk su Etkisi en az olan ekstraktımız nar kabuğu soğuk su olmuştur. Bitki hastalık ve zararlıların önce tanısı, sonra da ürünü bu zararlılara karşı korunması için gerekli önlemlerin alınması önemlidir. Bitki korumada ilaç kullanımında yapılan hata, ürünlerde ilaç kalıntısının olmasına ve hayvansal ürünlere geçerek tüketicilerin sağlığını tehlikeye sokmasına neden olmaktadır. Günümüzde kullanılan yoğun zirai ilaçların çevreye ve insan sağlığına vermiş olduğu zararların önlenmesi için doğal malzemelerin kullanılması yararlı olacaktır. Ülkemizde buna yönelik birçok bitki, koruma için kullanılmaktadır. Kekik, defne, sarımsak, lavanta, biberiye gibi. Bitkilerden elde edilen maddeler; doğal olmaları, kısa zamanda doğada parçalanabilmeleri, çevre kirliliğine neden olmamaları, kalıntı süresinin uzun olmaması nedeniyle kimyasal ilaçlara göre tercih edilmelidir. Hazırlamış olduğumuz proje bu konuda yapılacak yeni çalışmalara temel teşkil etmesi açısından önemlidir. Daha önceden etkisi denenmemiş diğer bitkilerin hastalıklarla mücadelede kullanılması ile üretime katkıda bulunacağı düşünülmektedir. LİTERATÜR TARAMASI http://dirimbilim.net/demosite/index.php/bitki-dusmanlari-afitler(1)(2) http://www.nobel.gen.tr/makaleler/derleme-issue%201-2-2011.(3) http://abdgm.tarim.gov.tr/abu_files/tezler/kutay_disbudak_tez(4) 9