ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI BİTLİS GELİŞİM PLANI

ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI BİTLİS GELİŞİM PLANI (2014-2018)

İçindekiler ÖNSÖZ... 1 1 GENEL BİLGİLER... 3 1.1 KONUMU... 3 1.2 COĞRAFYA... 3 1.3 AKARSULAR VE GÖLLER:... 4 1.4 İKLİMİ... 8 1.5 BİTKİ ÖRTÜSÜ... 8 1.6 NÜFUS... 8 2 MEVCUT DURUM... 9 2.1 SU VE SU YAPILARI... 9 2.2 ORMANCILIK VE EROZYONLA MÜCADELE... 16 2.3 DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR... 20 2.4 METEOROLOJİ... 22 3 YATIRIMLAR VE HİZMETLER... 23 3.1 SU VE SU YAPILARI... 23 3.2 ORMANCILIK VE EROZYONLA MÜCADELE... 34 3.3 DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR... 44 3.4 METEOROLOJİ... 47

Bitlis Gelişim Planı 1 Önsöz İçinde bulunduğumuz yüzyıl, pek çok imkânı insanlığın hizmetine sunarken diğer taraftan tabii kaynaklar ve çevresel değerler üzerindeki baskıyı artırmıştır. Tabii kaynaklarımızın başında yer alan orman ve su kaynaklarımız koruma kullanma dengesi gözetilerek işletilmekte ve insanlarımızın hizmetine sunulmaktadır. Ülkemizin önemli ziraat merkezlerinden biri olan Bitlis te, tabii kaynakların korunması ve geliştirilmesinin yanı sıra projelendirilen yatırımların hızla tamamlanması Bitlis in yanı sıra bölge açısından büyük önem arz etmektedir. Planlı yatırımlar bir bölgenin, bir ilin gelişimine hız kazandırmaktadır. Bu minvalde planlı, nereye ulaşmak istediğini bilen, hedef ve faaliyetlerini belirlemiş ve bu hedeflere ulaşmak için stratejisini ortaya koymuş bir teşkilat olarak Bitlis e ve halkına faydalı hizmetler sunmanın gayreti içerisindeyiz. Ağaçlandırmadan erozyon kontrolüne ve çölleşmeyle mücadeleye, sulamadan içme suyu teminine, taşkın koruma tesislerinden dere ıslah projelerine, etkili ve güvenilir meteorolojik verinin sağlanmasına kadar pek çok faaliyet ve yatırımlar Bakanlığımızca gerçekleştirilmekte ve bu hizmetlerin Bitlis in en ücra köşesine kadar ulaştırılmasına çalışılmaktadır. Bu minvalde Bakanlığımız birimlerinin görev ve sorumlulukları dâhilinde, Bitlis in potansiyelini ortaya koyan, mevcut ve gelecekte yapılması planlanan iş, faaliyet ve projelerden teşekkül eden 2014-2018 dönemi Bitlis Gelişim Planı nın hazırlanmasında desteklerini esirgemeyenlere ve emeği geçenlere teşekkür eder, Plan ın ülkemize ve milletimize hayırlı olmasını temenni ederim. Prof. Dr. Veysel EROĞLU Orman ve Su İşleri Bakanı

2 Bitlis Gelişim Planı

Bitlis Gelişim Planı 3 1 GENEL BİLGİLER 1.1 Konumu Bitlis İlinin genel olarak yüzölçümü 6.706 km2 dir. Bu rakama Bitili İli sınırları içerisinde kalan Van Gölünün 1.876 km2 lik kısmıda dahil edildiği takdirde toplam olarak İlin yüzölçümü 8.582 km2 olmaktadır. Bu duruma göre Bitlis İli 410 33 430 11 Doğu Boylamları 370 54-380 58 Kuzey Enlemleri arasında yer almaktadır. İlin en doğu hudut noktasından en batı hudut noktasına kadar 144, en kuzey noktasından en güney noktasına 120 km dir. Bitlis,Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Fırat ve Yukarı Murat bölümlerinin sınırı üzerinde bulunan bir ilimizdir. 1.2 Coğrafya Bitlis, teknotik (Yer içi göçler nedeniyle ortaya çıkan olaylar) açısından aktif bir bölgedir. Bu itibarla Van Gölü'nün kuzey ve güney bölümleri birinci derece, ilin geri kalan bölümleri ise ikinci derece deprem kuşağı içerisinde yer alır. Genel olarak ilin yüzey şekillerini Van Gölü'nün güney ve kuzeyinde sıralanan volkanik yapılı dağlar ile bunlar arasındaki düzlükler oluşturur. Güneydoğu Toros dağlarının uzantıları olan ve il topraklarının %71'ini kaplayan dağlar içerisinde 4058 metre yüksekliği ile ülkemizin ikinci en yüksek dağı olan Süphan dağ da yer almaktadır. Ayrıca 1441 yılında lav püskürmesini durduran ve jeomorfolojik özellikleri itibariyle ülkemizde birinci, Avrupa'da benzerleri arasında dördüncü sırada yer alan krater gölüne de sahip olan Nemrut dağı, Bitlis il sınırları içerisinde yer almaktadır. İl topraklarının anca %10'unu oluşturan ovaların en önemlileri Ahlat, Arin ve Adilcevaz ovaları ve Muş Ovasının Güroymak ilçe sınırları içerisinde kalan kısmı ile Bitlis - Tatvan arasında bulunan Rahva düzlüğüdür.

4 Bitlis Gelişim Planı 1.3 Akarsular ve Göller: Akarsular: Süfresor Deresi, Güzeldere, Keyburan Çayı, Hizan Deresi, Bitlis Çayı,Küçüksu Deresi, Bitlis Çayı, Botan Çayı, Karasu, Ağkiz, Oranz Dereleri, Güzel Dere ve Garzan Çayı'dır. Göller ve Göletler: Vangölü, Nemrut Gölü, Nazik Gölü, Sodalı Göl (Arin Gölü), Batmış Gölü, Güroymak Göleti. Batmış (Cil): Van Gölü nün kuzeyinde, Süphan ve Ziyaret Dağları nın arasındaki Sütey Yaylası nda yer alan bir tatlı su gölüdür. Çanakyayla Köyü nün hemen ilerisindedir. Gölün etrafı geniş ıslak çayırlarla çevrilidir. Dağlardan inen yüzey suları dışında gölün görünürde başka bir su kaynağı bulunmamaktadır. Ancak göl zemininden kaynak suları ile beslendiği tahmin edilmektedir. Süphan Dağı eteklerindeki bu doğal alanda toplanan tatlı su, alanın doğusundaki küçük bir kayalığa ulaşınca buradan görünür bir şekilde yer altına doğru akmaktadır. Yer altına inen bu suyun alanın güneyinde bulunan Bitlis in Adilcevaz ilçesinden çıktığı tahmin edilmektedir. Fauna: Batmış Gölü, yöre halkının deyimi ile Cil Gölü, Türkiye nin önemli doğa ve kuş alanlarından biridir. Doğu Anadolu Bölgesi nin en önemli kuş üreme alanlarındandır. 2012 yılı Temmuz ayında yapılan gözlemler neticesinde Batmış Gölü nde kara boyunlu batağan, küçük batağan, bıyıklı sumru, sakarmeke, kızılbacak, bahri, leylek (15 adet), kızkuşu, gri balıkçıl, tepeli patka, pasbaş patka, elmabaş patka, angıt, saz delicesi, karabaş martı, Van Gölü martısı, tespit edilmiştir. Alanda turna, balaban ve küçük kerkenezin ürediği belirtilmektedir. Flora: Gölün etrafı yöre halkı tarafından cil denilen bitki ile çevrilidir. Yaz aylarında suların çekilmesiyle birlikte Göl alanı küçülmektedir. Bu nedenle kuruyan alanlarda bu otlar yöre halkı tarafından hayvanlara yem olarak kullanılmak üzere kesilip kurutulmaktadır. Birbirinden güzel çiçeklerle çevrili alanın bitki varlığına ilişkin çalışmalar devam etmektedir.

Bitlis Gelişim Planı 5 Nazik: Van Gölü nün 25 km. kuzeyinde doğal bir tatlı su gölüdür. Bitlis in Ahlat ilçesine 16 km., Ovakışla beldesine 2 km. mesafededir. Van Gölü nden 170 metre daha yukarıda, Nemrut Krater Gölü nün kuzeyinde yer alır. En derin yeri 18 m. olan Nazik Gölü, kış aylarında donması ile ünlüdür. Göl çevresindeki yerleşim alanlarına donmuş olan göl üzerinden ulaşım sağlanmaktadır. Gölün fazla suları güneydoğu ucundan Ahlat ın Karmuç çayına doğru akmaktadır. Bu akıntı üzerine yerleştirilen bir regülatörle Nazik Gölü nün suları, Ovakışla ve Ahlat Ovaları nın sulanması için kullanılıyor. Tatlı olan göl suyu, gölde aynalı sazan balığı yetiştirilmesi için uygun bir ortam oluşturuyor. Doğal bir sulak alan olan Nazik Gölü çevresindeki sazlıklarda kuşlar ve diğer canlılar için uygun üreme ortamları var. Aynalı sazanın yanı sıra yörede gocot diye adlandırılan bir balık cinsi de yetişiyor ve avlanıyor. Fauna: Nazik Gölü, kuşlar açısından özellikle göç döneminde önemli bir sulak alandır. 2012 yılı Temmuz ve Ekim aylarında alanda yapılan gözlemler sonucu göl ve çevresinde sakarmeke, elmabaş patka, gri balıkçıl, küçük batağan, bahri, yeşilbaş, kaşıkgaga, kukumav, kızkuşu, angıt, tepeli patka, Van Gölü martısı, kızıl şahin, kaya kartalı, akkuyruk sallayan, kuyrukkakan, ekin kargası, sığırcık, kınalı keklik, çil keklik, tavşan, kurt ve tilki tespit edildi. Flora: Nazik Gölü nün çevresi ağaçsız tepelerle çevrili. Doğu ve batı kısımlarında yer yer küçük sazlıklar var. Gölün güney cephesinde karaağaç, söğüt, haziran, kuşburnu gibi ağaç ve bitkiler yetişiyor. 2012 yılı içinde Nazik Gölü Sulak Alan Yönetim Planı Projesi, Sulak Alan Alt Havzası Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Alt Projesi kapsamında gölün bitki ve hayvan çeşitliliği araştırılmaya başlanmıştır.

6 Bitlis Gelişim Planı Arin: Van Gölü nün kuzey kıyısında, Süphan Dağı nın güney doğusunda yer alan ve Van Gölü nden ince bir bantla ayrılan sığ bir soda lagünüdür. Göl kıyısında Karşıyaka, Esenkıyı ve Göldüzü köyleri yer alır. Sığ bir göl olan Arin, pınarlarla beslenir, çıkışı yoktur ve yaz aylarında alanının % 50 si kurur. Çok az sucul bitki örtüsünün bulunduğu gölde, sadece tatlı su sızıntısının olduğu kıyılarda küçük bataklık alanlar vardır. 30 hektarlık Adrom Gölü alanın güney doğusunda yer alır. Çevresinde alçak tepelerin yer aldığı Arin Gölü nün kuzey batısında 4.058 metrelik Süphan Dağı yükselir. Gölde balık yaşamaz. Kuşlar açısından özellikle göç döneminde dünya ölçeğinde önemli bir alandır. Dünyada nesli tehlikede olan dikkuyruklar (Oxyura leucocephala) alanda üremekte ve tüy değişimi döneminde alanda konaklamaktadır. Boz ördek ve Macar ördeği de alanda üreyen terler arasındadır. 2012 yılı Temmuz ve Eylül aylarında yapılan gözlemler neticesinde Arin Gölü nde çok sayıda sakarmeke ve elmabaş pakta tespit edilmiştir. Alanda tespit edilen diğer türler ise; dikkuyruk, uzunbacak, kızılbacak, Van Gölü martısı, karabaş martı, angıt, kılıçgaga, kaşıkgaga, küçük batağan, yeşilbacak ve kızkuşudur. Üreme sezonu sonrasında, gölde sayıları 750 yi geçen dikkuyruk barınır. Nemrut Dağı ve Krater Gölü: Van Gölü nün batısında, Tatvan, Ahlat ve Güroymak ilçelerine ait topraklar üzerinde yer alır. Nemrut, yaklaşık 10 kilometrelik genişliğiyle dünyanın en büyük kraterlerinden birine sahiptir. Üzerindeki krater gölü, dünyanın en büyük ikinci kaldera gölüdür. Nemrut Kalderası na, Bitlis in Tatvan ve Ahlat ilçelerinden iki farklı yoldan ulaşılabilmektedir. Tatvan dan Nemrut Krater Gölü nün mesafesi 13 km., Ahlât tan ise 25 km dir.

Bitlis Gelişim Planı 7 Nemrut Kalderası tabanının batı yarısı göl ile kaplıdır. Zirvede ikisi devamlı, üçü mevsimlik olmak üzere beş göl bulunmaktadır. Nemrut göllerinin en büyük olanı yarım ay şeklindeki Nemrut Gölü dür. Bu gölün ortalama derinliği 100 m civarındadır. Gölün kuzey batı kenarındaki bir noktada 155 m. derinlik ölçülmüştür. Alınan su örneklerinde suyun renksiz, kokusuz, içme suyu lezzetinde olduğu tespit edilmiştir. Yeşil renkli Ilıca Gölü nün alanı 30 km2, derinliği 8 m. civarındadır. Gideğeni yoktur, ancak tabandan su kaçağı olur. Kıyılarında çok seyrek bitki örtüsü bulunan ve kış aylarında donan Nemrut Gölü nün aksine, sıcak su kaynaklarıyla beslenen Ilıca Gölü hiç donmaz ve çevresinde bir miktar sazlık görülür. Göller, bodur çalılıklar ve göl yüzeyinden 690 m. yükselen kayalık krater duvarlarıyla çevrilidir. Ilıca Gölü içinde ve çevresinde çok sayıda sıcak su kaynağı yer almaktadır. En önemlisi, gölün kuzey doğusunda yer alan sıcak su kaynağıdır. Bu kaynaktan çıkan suyun sıcaklığı kış aylarında 40 dereceye, yaz aylarında 70 dereceye kadar çıkmaktadır. Ilıca Gölü nün içinde yer alan mineral madde miktarı, sıcaklığın da etkisiyle oldukça yüksek olup, bu özelliği ile göl suları bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Ilıca Gölü nün çevresinde sıcak su kaynaklarından başka sıcak buhar bacaları da yer almaktadır. Yaklaşık 150 m2 lik bir alanda bacalardan sıcak buhar çıkışı gözlenmektedir. Gölün güney doğusunda, 150 m. yakınlıkta bulunan buhar bacaları hissedilir derecede sıcaklığa sahiptir. Bu özelliği ile de halk arasında astım, bronşit, romatizma gibi bazı hastalıklara iyi geldiği söylenmektedir. Nemrut Kalderası nın, oluşumu süresi boyunca yaklaşık 210 km3 civarında volkanik maddeyi püskürttüğü hesaplanmıştır. Suskunluk devresinde olası yüksekliği 4.450 m. olan Nemrut Dağı nın en son 1.441 yılında faaliyet gösterdiği tespit edilmiştir. Patlamalar sırasında tepe kısmını kaybedip kesik koni şeklini almıştır.

8 Bitlis Gelişim Planı 1.4 İklimi Deniz seviyesinden 1545 metre yükseklikte bulunan İlimize kış erken gelir, geç gider. Kışın çok kar yağar kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları ise kısa sürer sıcak ve kurak geçer. Karasal iklim özelliğini gösterir. Yıllık sıcaklık ortalaması 9.7 C dir. En sıcak ay Temmuz en soğuk ay ise Ocak tır. Meteorolojik verilere göre İldeki yıllık sıcaklık farkı 15.5 C0 civarındadır. Van Gölü çevresinde bulunan Adilcevaz, Ahlat, ve Tatvan ilçelerinde kış daha yumuşak geçer. Bitlis ili yurdumuzun en çok kar yağışı alan bölgesidir. 1.5 Bitki Örtüsü Karasal iklimin sürdüğü ilde hakim bitki örtüsü step ve bozkırdır.bunlar yağışların bol olduğu dönemde yeşeren yazın kuraklık ve sıcaklıkla birlikte kuruyan otlardan oluşur.bitki örtüsü bakımından çayır otlak ve meraların geniş yer tuttuğu yayla görünümündedir.yüksek kesimlerde yağışların artması ile genellikle meşe ağaçlarından oluşan orman koruluklarına rastlanır.bu ormanların yörenin insanları tarafından bilinçsizce tahrip edilmesi ve yakacak odun olarak kullanılması nedeniyle gün geçtikçe azalmaktadır.sulak yerlerde kavak söğütağaçlarıyla,elma,armut,ceviz,dut ağaçları çok sayıda vardır.ilimizde son yıllarda yapılan ağaçlandırma çalışmalarında önemli mesafeler alınmıştır. 1.6 Nüfus ADRESE DAYALI NÜFUS KAYIT SİSTEMİ (ADNKS) VERİ TABANI İl/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu - 2013 İl/İlçe merkezi Belde/Köy Toplam Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Bitlis 184.454 96.791 87.663 152.702 77.462 75.240 337.156 174.253 162.903

Bitlis Gelişim Planı 9 2 MEVCUT DURUM 2.1 Su ve Su Yapıları 2003-2013 Yılları Arasında Yapılan İşler Ve Bunlarla İlgili Bilgiler : Bitlis İli Fırat-Dicle Havzası, Van Gölü Havzası ve Ceyhan Havzası içinde yer almaktadır. Bu havzalar için Havza Koruma Eylem Planı 2013 yılı sonunda tamamlanmış olacaktır. Diğer faaliyetler aşağıda tablolar halinde yer almaktadır. İlin Potansiyeli : Bitlis ili yeraltı suları bakımından çok zengindir, yeraltı su kaynakları 41,83 hm3/yıl hacme sahiptir. Şehir merkezi ve İlçelerin içme suları kaynak sularıdır. Bitlis ili jeotermal kaynaklar açısından da zengindir. İldeki önemli jeotermal kaynaklar Güroymak Budaklı Kaplıcası (12 L/s), Germav Ilısu Kaynak Grubu, Germav 2 Ilısu Kaynağı (10 L/s), Aşağı Kılavuz Kaynak Grubu, Nemrut Ilısu Kaynak Grubu ve Simek Kaplıcasıdır. Akarsular: Süfresor Deresi, Güzeldere, Keyburan Çayı, Hizan Deresi, Bitlis Çayı, Küçüksu Deresi, Bitlis Çayı, Botan Çayı, Karasu, Ağkiz, Oranz Dereleri, Güzel Dere ve Garzan Çayı'dır. Göller ve Göletler: Van Gölü, Nemrut Gölü, Nazik Gölü, Sodalı Göl (Arin Gölü), Batmış Gölü, Güroymak Göleti. Bitlis İli Yer Üstü Kaynakları: Yer üstü suyu il çıkışı ortalama akım 2507,8 hm3/yıl'dır. (Süfrösor deresi 43,8 hm3/yıl, Güzeldere 281,2 hm3/yıl, Keyburan Çayı 276,6 hm3/yıl, Hizan Deresi 1232,5 hm3/yıl, Bitlis Çayı 607,0 hm3/yıl, Küçüksu Deresi 66,7 hm3/yıl) Van Gölü 3765 km2 alanı ile Türkiye nin en büyük gölüdür. Nemrut Gölü: 13 km2 lik genişliği ile dünyanın ikinci büyük kaldera gölü özelliğini taşımaktadır. Nazik Gölü, yüzölçümü 30 km2 dir. Sodalı Göl (Arin Gölü), 13 km2 alana sahip olan gölün suyu sodalıdır. Batmış Gölü (Aygır Gölü) yüzölçümü 3,5 km2 dir.

10 Bitlis Gelişim Planı Projeksiyon: 2030 yılı için Toplam Su Kullanımı 112.000 m3 Ülkemizin teknik ve ekonomik olarak sulanabilir toprak kaynağı olan brüt 8,5 milyon ha alanın tamamının 2030 yılında sulamaya açılması ve sulama suyu tüketiminin 72 milyar m3 e ulaşması öngörülmektedir. Gelecek için içme-kullanma suyu tüketimi tahmininde, ülkemizin bugün için yaklaşık olarak yılda % 2 civarında olan nüfus artış hızının azalarak devam edeceği göz önünde bulundurularak nüfusun 2030 yılında 100 milyona ulaşması beklenmektedir. Bu durumda 2030 yılı için kişi başına düşen kullanılabilir su miktarının 1100 m3/yıl civarında olacağı söylenebilir. Ayrıca 2000 yılı itibariyle takriben yıllık 5 milyar m3 olan içmekullanma suyu ihtiyacının 2030 yılında 18 milyar m3 e ulaşacağı tahmin edilmektedir. Ülkemizde gelişen diğer bir sektör olan sanayinin ise 2030 yılına kadar yılda ortalama % 4 oranında bir büyüme göstereceği kabul edilerek 2000 yılı başında 4,2 milyar m3 olan sanayi suyu tüketiminin 2030 yılında 22,0 milyar m3 e ulaşması beklenmektedir. TÜİK'in "İllere Göre Nüfus ve Yıllık Ortalama Artış Hızları, 2012-2023" çalışmasına göre Bitlis ilinin 2023 nüfusu 362168'e çıkacağı tahmin edilmektedir. Bitlis in 2045 Yılına Kadar İçmesuyu Problemini Çözüyoruz Bitlis İl Merkezinin 2045 yılı içme, kullanma ve sanayi suyu ihtiyacının karşılamak maksadıyla Duap Yaylası (İskender, Hoşhoş, Yarıktaş, Göze ve Şelale) Kaynakları ile Çelikhan Kaynağından alacağımız suyu 37 km uzunluğunda inşa edeceğimiz isale hattıyla şehir merkezinde yer alan mevcut ve yeni yapacağımız depolara ileteceğiz. Proje tamamlandığında, Bitlis şehir merkezinin 2045 yılı içmesuyu ihtiyacı karşılanmış olacaktır. Yılda 7,41 milyon m3 su temin edeceğiz. 13.09.2013 tarihinde temelini attığımız tesisin %65 i tamamlanmıştır.

Bitlis Gelişim Planı 11 Doğu Anadolu Projesi (DAP) İle Bölge Kalkınıyor Doğu Anadolu Projesi 14 ilde 41 proje demetinden oluşmaktadır. Bitlis te 14 ilden biridir. DAP kapsamında; 33 baraj, 6 içmesuyu tesisi, 2 enerji projesi bulunmaktadır. Doğu Anadolu Projesi (DAP) İle Milli Ekonomiye Yılda 1,4 Milyar Dolar Katkı Sağlanacak Sulama, içmesuyu ve enerji maksatlı 41 adet projeden oluşan DAP tamamlandığında milli ekonomiye yılda 1,418 milyar dolar katkı sağlayacaktır. Proje ile 1.220.000 kişiye doğrudan istihdam sağlanacaktır. İşletmedeki Sulama Tesisleri Tesisin Adı İşletmeye Girdiği Yıl Cazibe Sulama ( ha ) Pompajlı Sulama ( ha ) Toplam Sulama Alanı ( ha ) Brüt Net Brüt Net Brüt Net Bitlis-Ahlat - 3546 3000 - - 3546 3000 Sulaması Bitlis-Ahlat 2008 - - 2810 2377 2810 2377 Ovakışla Projesi Süphan YAS 1992 - - 15,5 12,4 15,5 12,4 Bitlis Adilcevaz 1992 - - 6,25 5 6,25 5 Harabekazık ( Aydınlar ) Hizan Çökekyazı 2009 - - 115-115 -

12 Bitlis Gelişim Planı 2009 yılında hizmete aldığımız Hizan Çökekyazı Sulaması ile Hizan İlçesi Çökekyazı ve Aladana Köylerine ait 1.150 dekar araziyi sulamaya açarak toprağa can verdik. Bitlis in Münbit Topraklarına Can Veriyoruz 2008 yılında tamamladığımız Ahlat Ovakışla Projesi Ovakışla Sulaması ile 28.100 dekar araziyi yağmurlama sulama sistemi ile sulamaya açtık. İşletmedeki Taşkın Koruma, Erozyon Ve Rusubat Kontrol Tesisleri Sıra no Taşkın tesisinin adı Taşkın tesisinin yeri (ilçe) Koruma alanı ha 1 Arı dağı Merkez - 1 2 Bitlis Çayı Taş. Rus. Kont. Tes. Merkez - 1 3 Bölükyazı Köyü Merkez - 1 4 Ortakapı T.K Merkez - 1 5 Düzcealan Taş. Rus. Kont. Tes. Merkez 33 1 6 Hersan Mahallesi Merkez - 1 7 Tunus Mah Ahlat 20 1 8 Ahlat Yeniköprü T.K Ahlat - 1 9 Ahlat Uludere Köyü T.K Ahlat - 1 10 Bitlis-Hizan İlçe Merkezi Hizan - 1 11 Kepirli Hizan - 1 12 Horozdere Köyü TK Hizan - 1 Koruduğu yerleşim yeri ve adedi

Bitlis Gelişim Planı 13 13 Bahçelievler Tatvan - 1 14 Sıraevler Tatvan - 1 15 Koyupınar Tatvan 25 1 16 Nabe Deresi Taş. Rus. Kont. Tes Tatvan - 1 17 Göldüzü Adilcevaz 350 2 18 Çayır Mahallesi Adilcevaz - 1 19 Adilcevaz Cevizkent Köyü TK Adilcevaz 1 20 Tarahbur Adilcevaz 22 1 21 Karadere Islahı Adilcevaz - 1 22 Parşinik Mutki 27 1 23 Çevreli Mutki 25 1 24 Güroymak İlçe Merkezi Güroymak 22 1 25 Güroymak TK. Güroymak - 1 26 Bitlis-Güroymak Günkırı Köyü TK. Güroymak 10 1 Toplam 534 27 Taşkın Koruma Tesisleriyle Halkımızı ve Toprağımızı Koruduk Son 11 yılda inşa ettiğimiz 16 adet taşkın koruma tesisi ile; 5 İlçe, 1 belde, 2mahalle ve 9 Köyü taşkın zararlarından koruduk. 9 adet taşkın koruma tesisi de devam etmektedir. Göl-Su Faaliyetleri Cumhuriyet Tarihimizin En Büyük Kalkınma Projesi, 1000 Günde 1000 Gölet Ülke genelinde başlattığımız 1000 Günde 1000 Gölet ProjesindenBitlis te nasibini almaktadır. Proje kapsamında Bitlis te 6 adet gölet ve sulaması inşa ediyoruz. Bunlardan; 1. Hizan Koçluköy Göletinin inşaatını tamamladık, sulaması inşa halindedir. 2. Bitlis Güroymak Göleti 3. Güroymak Göleti Sulaması ise inşa halindedir. Proje ve planlamaları devam edenler ise; 1. Tatvan Göllü Göleti ve Sulaması 2. Hizan Yolalan Göleti 3. Adilcevaz Bahçedere Köyü Göleti ve Sulaması

14 Bitlis Gelişim Planı Güroymak Göleti Göletin Yeri Bitlis in Güroymak İlçesi Akarsuyu Germavik Amacı Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) yılı 25.04.1994-2009 Gövde dolgu tipi Zonlu toprak dolgu Depolama hacmi 1,025 hm 3 Aktif Hacim 0,729 hm 3 Ölü Hacim 0,296 hm 3 Yükseklik (talvegden) 23 m Yükseklik (temelden) 28,56 m Sulama Alanı 516 ha Proje rantabilitesi 2,99 Koçluköy Göleti Göletin Yeri Bitlis in Hizan İlçesinin Koçluköy Köyü Akarsuyu Gayda Çayı Amacı Sulama İnşaatın (başlama-bitiş) 24.08.2000-2009 yılı Gövde dolgu tipi Homojen toprak dolgu Depolama hacmi 1,605 hm 3 Aktif Hacim 1,520 hm 3 Ölü Hacim 0,088 hm 3 Yükseklik (talvegden) 28 m Yükseklik (temelden) 33,75 m Sulama Alanı 208 ha Proje rantabilitesi 1,97

Bitlis Gelişim Planı 15 ÇÖKEKYAZI SULAMASI İNŞAATI PROJE HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1-PROJENİN YERİ Bitlis Hizan Çökekyazı 2-AMACI Sulama 3-PROJE KARAKTERİSTİKLERİ Su alma yapısı Regülatör Sulama şebekesi şekli Beton kaplamalı açık kanal İletim tüneli -- Ana kanal uzunluğu 9 800 m Yedek kanal uzunluğu m Tersiyer kanal uzunluğu m Toplam kanal uzunluğu 9800 m Sulama alanı 115 ha 2009 yılında hizmete aldığımız Hizan Çökekyazı Sulaması ile Hizan İlçesi Çökekyazı ve Aladana Köylerine ait 1.150 dekar araziyi sulamaya açarak toprağa can verdik.

Orman Alanı 16 Bitlis Gelişim Planı 2.2 Ormancılık ve Erozyonla Mücadele Bitlis ilinin ormanlık alanı 1.613.600 dekar olup, yüzölçümünün % 21 i ormanlık alandır. Bitlis ili ormanlarının %44 ü normal, %56 sı bozuk ormanlardan oluşmaktadır. Bitki örtüsü; Bitlis in bitki örtüsü, iklim özelliğine bağlı olarak değişiklikler göstermektedir. Karasal iklimin sürdüğü ilde hakim bitki örtüsü step ve bozkırdır. Bunlar yağışların bol olduğu dönemde yeşeren yazın kuraklık ve sıcaklıkla birlikte kuruyan otlardan oluşur. Bitki örtüsü bakımından çayır, otlak ve meraların geniş yer tuttuğu yayla görünümündedir. Ormanlar ağırlıklı olarak meşe, ardıç, akçaağaç ve dişbudak ağaçlarından oluşmaktadır. İL ADI ORMAN ALANI İlin Genel Alanı SERVET ARTIM Normal Bozuk TOPLAM Koru K.T./B. Koru K.T./B. dekar dekar dekar dekar % Bin m 3 Bin Ster Bin m 3 Bin Ster BİTLİS 708.210 905.390 1.613.600 7.830.750 21 0 3.175 0 46 2003-2013 Yılları arasında yapılan işler ve bunlarla ilgili bilgiler; Bitlis İline 2003-2012 yılları arasında 102 km yeni yol, 6 km büyük onarım 4 km sanat yapısı olmak üzere 112 km yol yatırım faaliyeti yapılmıştır. - ORKÖY çalışmaları kapsamında 2003-2013 döneminde; Sosyal nitelikli kredilerden 127 aileye 192.760 TL, ekonomik nitelikli kredilerden 48 aileye 553.602 TL olmak üzere toplam 175 aileye 746.362 TL kredi desteği sağlanmıştır. - 2003-2013 yılları arasında 2 adet şehir ormanı, 5 adet mesire yeri açılmıştır. -Yakacak odun üretiminin 226.000 Ster gerçekleşmesi beklenmektedir. Bitlis ilinde 2013 yılında ağaçlandırma ve toprak muhafaza projesi kapsamında yapılacak çalışmalar; Ağaçlandırma : 2.500 dekar, Ağaçlandırma bakım : 100 dekar Rehabilitasyon Rehabilitasyon bakımı Mera ıslahı : 6.800 dekar, : 5.970 dekar, : 2.000 dekar

Bitlis Gelişim Planı 17 Kurduğumuz 5 adet mesire yeri ve 2 adet şehir ormanı ile vatandaşlarımıza rahat nefes alacakları alanlar oluşturduk. - 2003-2012 yılları arasında 123.840 dekar alanda çalışılmış ve yaklaşık 4.271 bin adet fidan toprakla buluşturulmuştur. - 2008-2012 yılları arasında uygulanan Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberliği Eylem Planı kapsamında; 10 adet ibadethane bahçesi ağaçlandırılarak 513 adet, 489 adet okul bahçesi ağaçlandırılarak 148.454 adet fidan, 6 adet sağlık ocağı ve hastane bahçesi ağaçlandırılarak 8.100 adet fidan toprakla buluşturulmuştur. - 2013 yılında, Erozyonla Mücadele Eylem Planı (2013-2017) gereği, Ağaçlandırma ve Toprak Muhafaza Projesi kapsamında yapılacak çalışmalar; Ağaçlandırma tesis: 2.500 dekar, Ağaçlandırma bakım: 100 dekar, Rehabilitasyon tesis: 6.800 dekar, Rehabilitasyon bakım: 5.970 dekar, - 2013 yılı bitimine kadar; gelir getirici türlerle, 30 köyde, 460 dekar sahada 18.400 adet ceviz fidanı dikilmesi planlanmıştır. - 2014 yılı içerisinde Bitlis ilinde; Orman Genel Müdürlüğünce yürütülen ağaçlandırma ve toprak muhafaza projesi kapsamında; 450 hektar Ağaçlandırma, 10 hektar Ağaçlandırma

18 Bitlis Gelişim Planı bakım, 380 hektar Rehabilitasyon, 1.531 hektar Rehabilitasyon bakımı çalışmaları yapılacaktır. - Ceviz Eylem Planı (2012-2016) kapsamında; 4.300 dekar sahada ceviz fidanı dikilmesi planlanmıştır. - Badem Eylem Planı (2013-2017) kapsamında; 1.500 dekar sahada badem fidanı dikilmesi planlanmıştır. 2003-2013 yılları arasında; -2 milyon 582 bin adet fidan, -11 ton tohum üretilmiştir.

Bitlis Gelişim Planı 19-2003-2013 Yılları arasında yapılan silvikültürel faaliyetler; Ormanların Gençleştirilmesi (hektar) 0 Ormanların Bakımı (hektar) 100 YARDOP (hektar) 0 Rehabilitasyon (hektar) 9.845-2003-2013 Yılları arasında yapılan toprak muhafaza ile ilgili faaliyetler; 2003-2013 Yılları Arasında Yapılan Çalışmalar Toprak Muhafaza Tesis Ha 1.164 Mera Islahı Tesis Ha 0 2014-2018 Yılları arasında Yapılacak Çalışmalar Toprak Muhafaza Tesis Ha 0 Mera Islahı Tesis Ha 1.200 İLÇE ADI SEL EYLEM PLANI KAPSAMINDA ÇALIŞILACAK HAVZALAR ALT HAVZA SEL HAVZASI SEL HAVZASI ADI ADI MİKRO HAVZA SAYISI SEL HAVZASI ALANI (Ha.) Ahlat Ahlat Ahlat 2 12.006,30 Tatvan Tatvan Tatvan 1 10.461,60 Adilcevaz Adilcevaz Adilcevaz 2 9.105,90

20 Bitlis Gelişim Planı 2.3 Doğa Koruma ve Milli Parklar Bitlis ilimizde 6 adet uluslar arası öneme sahip sulak alan bulunmaktadır. Bunlar; Van Gölü Sulak Alanı : 1.876.000 Dekar Nazik Gölü Sulak Alanı : 46.710 Dekar Batmış (Cil) Gölü Sulak Alanı : 34.000 Dekar Arin(Sodalı) Gölü Sulak Alanı: 43.870 Dekar Nemrut Kalderası Sulak Alanı: 48.720 Dekar İron Sazlığı Sulak Alanı : 100.900 Dekar İron Sazlığı Nemrut Kalderası, Tabiat Anıtı, Turizm Alanı, 1. Derece Doğal Sit Alanı ve Sulak Alan statüsünde korunmaktadır. nca 2012 yılında Ramsar Alanı olarak tescili için çalışmalara başlanılmıştır. Yönetim planı mevcuttur.nemrut Kalderası, Türkiye nin en genç volkan konisine sahip olması, konisinin aşınmamış olması nedeniyle önemli bir bilimsel özelliğe de sahiptir. Bu nedenle diğer özelliklerini yanı sıra bu yönüyle araştırmacıların ilgi odağı durumundadır.

Bitlis Gelişim Planı 21 Nemrut Kalderası Tabiat Anıtı nın, Van Gölüne bakan güney yamacına inşa edilen Nemrut Kayak Tesisi 2007 yılında faaliyete geçmiştir. Süphan Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak 07.09.2005 tarihinde tescil edilmiş olup, kapladığı alan itibariyle 31.262 Hektar yüzölçümüne sahiptir.

22 Bitlis Gelişim Planı 2.4 Meteoroloji Bitlis İlinde : 8 adet Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu; Ahlat, Bitlis, Tatvan, Adilcevaz, Güroymak, Hizan, Mutki, Nemrut Kayak Merkezi (301.000 TL) kurulmuştur. 2013 yılında 5 adet Otomatik Meteoroloji Gözlem İstasyonu kurduk. Hava Durumu Artık Anlık Öğreniliyor

Bitlis Gelişim Planı 23 3 YATIRIMLAR VE HİZMETLER 3.1 Su ve Su Yapıları Havza İzleme ve Referans Noktalarının Belirlenmesi Projesi-Van Gölü Havzası ve Dicle-Fırat Havzasında Su Çerçeve Direktifi kapsamında su kalitesinin izlenmesi Başlama-Bitiş Tarihi Teknik Özellikleri Tabiata Katkısı Belirlenen izleme noktalarında Su Çerçeve Direktifi (SÇD) nin (2000/60/EC) 8. Maddesi ve Ek-5 ine uygun fiziko-kimyasal, kimyasal, biyolojik ve hidromorfolojik kalite parametrelerinin izlenmesi ve biyolojik izleme sonuçlarının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Planlama aşamasında 2014 ve sonrası Belirlenen izleme noktalarında (nehir, göl, geçiş ve kıyı suları) Su Çerçeve Direktifi (SÇD) nin (2000/60/EC) 8. Maddesi ve Ek-5 ine uygun olarak fizikokimyasal, kimyasal, hidromorfolojik ve biyolojik parametreler izlenecektir. Su kaynaklarının mevcut durumu tespit edilerek önlemler programının oluşturulmasına katkı sağlanacak olup, bu doğrultuda da çevre ve halk sağlığı korunmuş olacaktır. Mevcut durum tespiti yapılarak su kaynaklarının iyileştirilmesinin sağlanması

24 Bitlis Gelişim Planı Bitlis İçmesuyu İsale Hattı Bitlis İl Merkezinin 2045 yılı içme, kullanma ve sanayi suyu ihtiyacının karşılanması maksadıyla Duap Yaylası (İskender, Hoşhoş, Yarıktaş, Göze ve Şelale) Kaynakları ile Çelikhan Kaynağından alınacak su 37 km uzunluğunda inşa edilecek isale hattıyla şehir merkezinde yer alan mevcut ve yeni yapılacak depolara iletilecektir. Proje tamamlandığında, Bitlis ilinin 2045 yılı içmesuyu ihtiyacı karşılanacak ve yılda 7,41 milyon m3 su temin edilecektir. İnşaat aşamasında / Devam ediyor ile İlgili Depo imalatları tamamlanmış, 22 km boru döşenmiştir. Açıklama Başlama-Bitiş Tarihi 2012-2014 Maliyeti 17.000.000 TL Teknik Özellikleri Hizmet: Yılda 7,41 milyon m3 su temin edilecektir. Yapılan proje ile Bitlis ilinin su ihtiyacı karşılanacaktır. ile İlgili Açıklama Bitlis Güroymak Göleti 5.160 dekar arazinin sulanmasını sağlayacak depolama tesisidir. Su alma yapısının kapak tipinin belirlenmesi ve rezervuar alanındaki yolun rölekasyıonundan sonra su tutulacaktır. Başlama-Bitiş Tarihi 1994-2011 Maliyeti Teknik Özellikleri 35 883 368 TL Sulama : 516 ha razinin sulanması Ekonomik Faydaları Yapılan proje kırsal kesimde yaşayan halkın köyden kente göçünü engelleyip yerinde istihdamını sağlayacaktır. Tarım arazilerinin taşkınlardan korunması sağlanacaktır.

Bitlis Gelişim Planı 25 ile İlgili Açıklama Bitlis Güroymak Göleti Sulaması 5.160 dekar arazinin sulanmasını sağlayacak sulama tesisidir. İnşaat aşamasında/devam ediyor Sol sahil sulama hattı tamamlanmış olup, sağ sahil ana hattında ki eksiklikler bitirilerek iş tamamlanacaktır. Başlama-Bitiş Tarihi 2013-2014 Maliyeti Teknik Özellikleri 3 120 499 TL Sulama : 516 ha razinin sulanması Ekonomik Faydaları Yapılan proje kırsal kesimde yaşayan halkın köyden kente göçünü engelleyip yerinde istihdamını sağlayacaktır. Tarım arazilerinin sulanması ve dolayısıyla üretimde artış sağlanacaktır. Bitlis-Koçluköy Göleti Sulaması Proje ile Bitlis Hizan İlçesi Koçlu Köyü'nün 2080 dekar tarım arazisinin sulanması hedeflenmiştir. 1,52 milyon m3 su depolanarak 2080 dekar tarım arazisinin sulanması sağlanacaktır. Proje Aşamasında ile İlgili Açıklama 2014 yılında inşaata başlanacaktır. Başlama-Bitiş Tarihi 2014-2016 Maliyeti 3.000.000,00 Ekonomik Faydaları Yapılan proje kırsal kesimde yaşayan halkın köyden kente göçünü engelleyip yerinde istihdamını sağlayacaktır. Tarım arazilerinin sulanması ve dolayısıyla üretimde artış sağlanacaktır.

26 Bitlis Gelişim Planı Bitlis- Merkez Eğritaş Köyü Taşkın Koruma İnşaatı 1 köy taşkınlardan korunacaktır. İnşaat aşamasında/devam ediyor ile İlgili Açıklama İş devam etmektedir. Başlama-Bitiş Tarihi 2013-2015 Maliyeti Teknik Özellikleri 125.943,55 TL 257m çift taraflı kargir taşkın koruma duvarı, üç adet menfez ve 6 adet yaya geçişi imalatı yapımı Sel tehlikesi altındaki bölgelerde Taşkın koruma duvarları muhtemel can ve mal kaybını önleyecektir. Ayrıca tarım arazilerinin taşkınlardan korunması sağlanacaktır. Bitlis -Ahlat Alakır Köyü Taşkın Koruma İnşaatı 1 köy taşkınlardan korunacaktır. İnşaat aşamasında/devam ediyor ile İlgili Açıklama İş devam etmektedir. Başlama-Bitiş Tarihi 2013-2014 Maliyeti Teknik Özellikleri 205.257,86 TL 206m çift taraflı kargir taşkın koruma inşaatı ve 3 adet yaya geçişi imalatı yapımı Sel tehlikesi altındaki bölgelerde Taşkın koruma duvarları muhtemel can ve mal kaybını önleyecektir. Ayrıca tarım arazilerinin taşkınlardan korunması sağlanacaktır.