GUISEPPE CARBONE (*I Eurosal ve ltalya Saygtay B ~kan~ 1-1948 Anagasasr ve Sag~tay Kanunundan Hiikiimler ftalyan Saygtay kamu maliyesi yiiksek denetim kurulugu olarak, italya Kralh&l'nm ilhmdan sonra, 1862 yhda kuruldu. Boylece Kralhgin birlegmesinden once degigik devletlerde mevcut ~ osayida k Sayigtayin yerini aldl. ilk kurulugundan itibaren yarg ve denetim fonksiyonlan ile gorevli Sayigtaydaki bu yetkiler degi~tirilmeden muhafaza edildi. Fakat Devletin diger kuruluglan karpsindaki pozisyonu ve Yonetim kargsindaki rolunde (kamu oyu tarafindan denetlenen mali olaylann ~egitlenmesi, Devletin sosyal ve ekonomik mudahalelerinin but~e olaylamm artrnasi ve kamu maliyesindeki derin degigiklik kqismda) 1948 Anayasasi tarafindan onemli degigiklikler yapildl. 0 zamandan beri yapilan bu degigiklik, Sayigtayin bugunku rolu ve fonksiyonlan bakimindan, ekonomi ve kamu maliyesi arasinda kurulmug kqihkli bagimsizlik apsindan bir igik oldu. Anayasanin 100 ve 103 ncu maddeleri Sayigayin temel gorevlerine iligkindir. 100 ncu rnaddenin 2 nci paragrafina gore Sayqtay Hiikiimetge yapilan sozlegmelerin yasalara uygunlugu konusunda on denetim (bilhassa kamu maliyesi ile ilgili olan sozle$meler), Devlet butgesinin uygulanmasi konusunda da sonradan denetim yapar. Sayigaym bu maddeye gore eski rejimde olmayan yeni bir giirevi daha vardlr: 0 da, Devlet a&na finanse edilen kurulu~lann yonetimsel denetimine igtirak etmektir. Anayasa aynca Saygay'in Devlet maliyesi yonetimine ili$kin olarak Parlamento'ya rapor sunmasin1 da ongoriir. Bu raporla Saygay, denetim sirasinda edindigi bilgileri Parlamentoya aktanr. Anayasa'run 103 ncu maddesine gore Sayi$tayin, Kanunun belirledigi konularla devlet muhasebesi alaninda yargisal gorevleri de vardlr. Kamu muhasebesi konusundaki yargisal fonksiyonlan denetim fonksiyonunu tamamlar nitelik arzeder. Gergekten Sayigay denetim fonksiyonu icrasi slrasmda (kamu gelirlerini kurallara aykm toplayan, Devlet hazinesine zarar veren yerel giirevlilerde dahil olmak uzere Devletin diger yonetici ve memur- (*)Ransucadan ~eviri: Erol AKBULUT Sayrgtay Uzman Denet~isi
lannm, Gerek Savcmin gozetirninde yapilan yarg prosediirii sonucunda sorumluluklanni tesbit eder.) bir devlet memuru veya idarecinin, hatta yerel idare gorevlisinin kamu gelirlerini kurallara aykm topladigmi, veya Devlet hazinesine zarar verdigini tespit edebilir. Bu durumda sorurnluluk balumindan yargi prosediirii savcinin gozetiminde baglatillr. Savq, askeri ve sivil emekli iidenekleri de ayiu gekilde Saylgtaym yargi yetkisinde olan hususlardlr. Anayasa tarafmdan tesbit edilen Sayigtayln yarg ve denetim gorevleri; Sayigtayla ilgili kanunlann birlegtirildigi metin (degigik 12 Temmuz 1934 tarih 1214 no'lu Kararname), daha yalun bir tarihte pkanlan Devlet tarafindan siibvanse edilen organlann denetimi ile ilgili 21 Mart 1958 tarih 259 no'lu Kanun, yerel yonetimlerin denetimi ile ilgili olmak uzere bir "DaireWnin kurulmasina iligkin 26 Subat 1982 tarih 51 no'lu kanunun 13 ncii maddesi tarafindan birlegtirilerek daha net bir hale getirildi. Parlamentoya rapor verme hususundaki gorevleri yakin ge~migte 23 Agustos 1988 tarih 362 no'lu Kanunun 7. maddesi ile genigletilmigtir. Gelirler konusunda ise Sayigtay, tahsiliit uzerinde bir gozetim gorevi yapar. Devlete ait mal depolmnin ve magazalmn denetimi de keza Sayigtayin gorevlerindendir. Nihayet, halen yiiriirliikte bulunan 1923 tarih 2440 no'lu Knl Kamnamesi ile 1939 tarih 273 no'lu Kanun, kamu muhasebesi konulm bagta olmak iizere fonksiyonlan ile ilgili kanun tasanlan haklclnda Sayigtaya danigmanlik yapma yetkisi de vermigtir. 2- Denetim Fonksiyonlan 2.1. Devlet Y6netimi ve Hiikiimet fcraat~ Ozerindeki Denetim Sayigtay kamu adlna yapilan sijzlegmeleri kanunlara uygun olup olmaddclan a~isindan bir on denetimden ge~irir. Kanunlm aykm olan sozlegmelerin vizesini yapmaz, sicil defterine kaydetmez. Saylgtay bazende ban ozel saymanliklara, biit~e dlgi iglemlere Devlete ait ban birimlere veya ig pazarlan ile ilgili Kararnamelere gore yapilmg sozlegmeleri uygulamadan sonra da denetleyebilmektedir. Bahsedilen iki gekildeki denetimin sonu~lan farklidir. Sayigtaydan vize alan ve tescile tabi tutulan sozlegmeler (denetimi) etkili degdir. Ancak ihtiyat kaydi ile yiiriirliige konulan sozlegmeler bu durumun istisnasmi tegkil ederler. Sonradan denetim ise kesin etkilidir. Ancak bu durumda yanlig uyplamadan kaynaklanan zararlann kargilanmasi, kurallara aykin iglenn iptal edilmesi ' bi hususlann yapilmasi idareye diiger. Sayigtay tesbit ettigi kuraldlgi igle 8 eri, muhtemel hazine zaranna sebep olan giirevlileri adalet onune qlkarma yetkisine haiz olan, gene1 savciya bildirir.
Denetimle gorevli olanlar idari iglernle~ kanunlara, kamu kurallanna uygun olup olmadklmi inceler. ler, 0x1 denetim konulan gunlardu : - Cumhurbagkanligi kararnameleri (Politik karakterli olanlar hari~), - Devlet biit~esile ilgili sozlegmeler, - Belli miktarlann iize~deki kamu aligverigleri ile ilgili karamame- - fge aha, yiikseltme ve igten el ~ektirme ile ilgili sozlegmeler, - Devlet biit~esine maag veya odenek geklinde yiik getirecek gorev sozlegmeleri, - Devlet giderlerine iligkin iideme emirleri, Sayigtay biinyesindeki gikevli birim mevzuata aykm gijrdiigii siizlegme yada kararnameleri ilgili dairesine iade eder. fdare bu iadeleri ya Sayigtayin istegi do~ltusunda diizeltir veya ilk haliyle yiiriirliige girmesinde israr eder. Son durumda, eger idarenin gerek~eleri Sayigtay Denet~isini tatmin etmek ise, belgeler ilgili denetim Dairesine havale edilmek iizere Birinci Bagkanliga verilir. Ancak idare gene de israrli olursa bu defa politik sorumlulugu yiiklenmek kaydyle Hiikiimetin istegi iizerine sozlegmeler ihtiyat kaydl ile tescil edilir. Bazi durumlarda cirnegin personel ghvlendirme ve terfileri ile ilgili karamarneler, ozellikle belirtilen konulardaki sozlegme veya karamameler haklundaki Sayigtay goriigii ise kesindir. Yukandaki prosediir uygulanmaz. Sayigtayin "Sonradan" Yapogi Denetim Konulan - Kanun tarafindan kesin olarak belirtilen sozlegmeler - Devlete bag11 bazi kuruluglann (Karayollan, Posta fdaresi gibi) sozlegmeleri - Akademi BqkanhB, Valilik gibi birimlerin idare hesaplan (Kanunda apkl&la belirtilmig oldugu ~ekilde) - ~niversite hesaplan, yiiksek diizeydeki kuruluglar, - 0zel Saymanlddar, - Biiqe dlg iglemler. (Biit~ede birlik ve genellik ilkelerine ragmen ba- 21 gelir ve giderler biit~e dsmda geqekle~tirilir. hegin sanayi yenileme ve yeniden yarglama fonlan)
Boylece bu konularda belirtilen siirelerde yapilan icraat iizerindeki sonradan denetirn, her iglemin mevzuata uygunlubnu arqtmr ve iglernlerin uygulamaya konduklan andaki on denetimlerini etkiler. Son yillarda sonradan denetim lehine onceden denetim alaninda bir azalma goriilmektedir. Biitce.de ongoriilmiig giderlerle, gene1 saymanhk bildirimleri arasindaki uygunlugu dowlayan kesin hesap uygunluk bildirimleri de, sonradan denetimin geligmesine katkida bulunur. Bu bildiri (Saylgtay Daireler Kurulunca uyugmazllk mahkemesi geklinde goriigiilerek son geklini alan) Sayigtay denetirn sonu~lmni bildiren, idarenin mali iglemlerinin mevzuata uygunlugunu domlayan vazgecilmez cok onemli bir belgedir. Fakat Saylgtayin gorevleri idari denetim alanma da girer. Kesin hesap bildirisine ekli olan ve Devletin mali yonetimi ile ilgili olarak Parlamentoya sunulan rapor, tek aek incelenmig sozlegmelerin mevzuata uygunlugunu icermez, fakat bunlar glabal olarak birlegtirilmig bir biitiin halinde yonetim sonuqlanni icerir. Netice itibariyle Hiikiimet tarafindan mali iglemlerin kanunlar tarafindan ongoriilen gekilde, hedeflere uygun olarak yapilip yapilmadiginin kontrolu yaninda, ekonomi kurallanna uygunluk ve etkinlik denetimleri de yap~lir. hi tip denetim sonuqlan belirli bir diizen iqinde birlegtirilir ve denilebilirki mevzuata uygunluk denetimi "yonetim" denetimine esas tegkil eder. Esasen denetim kriteri tektir. 0 da mevzuata sadakat kriteridir. Yonetim denetimleri boylece, muhasebe kurallanna ve mevzuata uygunluk denetirnlerini iqeren Parlamentoya sunulan raporlarda yer alarak bu raporlann bir biitiin olmasini saglarlar. Yilllk raporlann bir boliimii bakanl~k kamu yonetimi ve biitqe politikalan konulanna aynlir. 1934 tarih 1214 no'lu kanunun 41 nci maddesine gore bir rapor ozellikle gu konulan iqermelidir. a) fhtiyaq kaydi ile vize edilen konularla ilgili gerekqeler, b) fdarenin mali ve idari mevzuata ne olqiide uydugu konusundaki gozlemleri, c) Karnu gelirleri ve yonetirnle ilgili faydali gordii@ mevzuat degigiklikleri ve refonnlar, Rapordaki gozlemlerin ve tavsiyelerin yasal baglayici bir ozelligi yoktur. Ancak hiikiimet politikasina, yasalara uygunluk aqismdan faydali ve yapici birer elegtiri durumundadular.
ldari denetim raporlan herzaman Parlamento yaranna olan raporlar- &. Bu raporlar ayni ~ekilde yerel yilnetimlerin ve Devlet tarafmdan fmse edilen kurumlann yonetimleri ile ilgili hususlanda igerir. 2.2. Devlet Taramdan Siibvanse Edifen Kamu Ktuumhmm Denetimi Bu kurumlann rnali uygulama sonuglan, Anayasa'nm 100 ncii maddesi geregince 1958 yhda 6zel olarak kurulan Saygtayln bir Dairesince incelemeye alinu. Bu kurumlar iizerindeki Sayigtay denetimi, kurumlann direkt olarak yaptiklan ve sorumlu olduklan hususlan degil ancak, dolayh olarak ta etkili olduklm hususlan ve ayni zamanda klasik denetim sonuglanni da kapsar. 259 sayili Kanuna giire iki tiir organ denetime tabi tutulur, Bunlar: 1) Kamu kurumlm veya Devlet tarafindan finanse edilen diger kurumlar, 2) Mal, hizmet veya para olarak Devletin igtiraki bulundugu karnu kurumlan, Anayasa yerel birimler igin ayn bir denetirn gekli ongoriir. Gene kredi ve banka kuruluglannin denetimi Merkez Bankasinin gozetimine tabidir. Bir lasim sermayesi Devlete ait ozel kuruluglann (holdingler) denetirnine gelince, Sayigtay bu kuruluglan ancak dolayli olarak denetler. Kirllllk amaci guden bir talam muesseseler ise ya bilgi ve dokiiman aligverigi veya kendi ig denetim organlan araclli&yla gozetim altmda tutulur. 259 say111 Kanunun 12 nci maddesinde belirtilen muesseseler ise, Saylgtay Bagkaninca gorevlendirilen bir meslek mensubunca, o muessesesenin toplandmna igtirak edilmek suretiyle denetlenir. Soz konusu 12 nci maddede belirtilen denetim gekli yani yonetim kurullannda Saygtay temsilcisi bulundurma yontemi son derece etkili ve sonug alici bir yontemdir. Nitekim ilgili Saylgtay Dairesince, Saygtay denetirnine tabi diger kurumlarda & bu tip bir yontemin uygulanmasi dileklerini biqok kereler vurgulmgtlr. Hangi denetim gekli olursa olsun, denetimlerde iki hususa dikkat edilir. Bunlar yerindelik ve yasalllkur. Denetim "mali yonetirni" inceler yani, ilgili orgamn yonetimsel, mali ve ekonomik iglemleri incelenir. Sayigtay tarafindan ger~eklegtirilen denetim sonuglan incelenmek uzere Parlamentoya sunulur. Bunun isin denetimi yapilmg her organ isin ayn bir rapor hazrlanlr. Butiin bu raporlam sonunda ilgili Sayigtay Dairesinin gozlernlerini iseren bir bolum bulunur. Bu raporlar Hazine Bakanli&na ve ilgili idareye de gonderilir.
Aynca ilgili Sayigtay Dairesi her zaman qegitli yonlerden kanunlara aylun hususlm rapor edebilir. Sorunlar sorumlu idareye, idarenin bagh bulundub Bakanliga ve Parlarnento'ya iletilir. Bu raporlardan amaq ne etkinlik aqisindan bir denetim ve nede ilgili memurlann sorumluluklanni tesbit etmektir. Ancak bu yontemle iglemlerin yasalara uygun olarak yapilmasi saglanmg olur. 2.3. Yerel fdarelerin Denetirni 1982 tarih 51 nolu Kanunun 13 maddesi, Parlamento'ya yillik rapor verilmesi haklandaki hiikmuyle Sayigtayin yerel idarelerin denetimi konusundaki yetkisini artmig ve bu igle ilgili olarak qaligmak uzere Sayigtay bunyesinde ayn bir "Daire" kurulmugtur. 1982 tarihli Kanun geregince f1 fdarele~in ve belediyelerin Sayigtay denetimine tabi olabilmeleri iqin nufuslannin 8.000 den fazla olmasi gerekmektedir. Ayni zamanda bu yerel idarelerin bir defa da olsa yerel denetim organlmnin denetiminden gecmig olmalan esasi aranir. Yukandaki gartlm havi hesaplar, inceleme Program ve kriterleri Sayigtayca Parlamento'ya bildirilir. 1987 tarih 440 no'lu Kanunun ongordugii gekilde bir Sayigtay Dairesi biitce acigi olan veya biitce dlg boq yapan idarelerin hesaplanm inceleme igini iistlenir. Bu idarelerin listeleri yerel dig denetim organlmnca Sayigtaya iletilir. Gercekte Anayasanin 130. maddesi geregince Bolge fl fdareleri ile belediyelere ait sozlegmelerin normal dlg denetimleri Bolgeler Konuol Komitelerince yapilir. Bu komiteler sozlegmeler iizerinde sonradan maddi denetim yaparlar. Yerel birimlerle ilgili olarak 1990 yili~da ckanlan 142 no'lu Kanuna gore ise bu komiteler hicbir Sayigtay temsilcisini biinyelerinde bulundurmazlar. Ayni anda iki denetim geklini de gormek miirnkiindiir. Bolgesel denetim organlan tek tek her idarenin sozlegmeleri ile ilgilenirler. Sayigtay ise bu idarelerin yonetimsel ve mali iglemleri ile ilgilenerek, bulgulanni bir raporla Parlamento'ya aktanr. Alhni dzerek belirtmek gerekir ki biiyiik kiiciik aylnm yapilmaksinn bu idarelerin saymanlan yllhk hesaplmni ve bilancolannl yarglanmak uzere Sayigtay'a gondermek durumundadlrlar. 2.4. ParlQmento ve Hiikiimetin Ycuduncw Bir Organ Olcuak *Y Yoruma ack konularda Saylgtayln Hiikiimete ve Parlamento'ya yardimci olma gibi bir fonksiyonu vardr.
Anayasa'nin 100 ncii maddesi geregince gerqeklegtirilen denetimler sonucu Parlamentoyu bilgilendirerek politik egitim, kontrol ve idarenin fonksiyonlan aras~nda bir bag kurar. Bu iglem amaci hiikiimeti ve Parlamentoya bilgilendirmek olan Sayigtayln klasik denetim fonksiyonuna da uygun diiger. Gene Anayasa'mn 100 ncii maddesinde Hiikiimete aynlan "Yardlmci Qrganlar" bijliimiindeki iglevleri ile yani denetim sonu~lan ile ilgili olarak sundugu tavsiyelerle Hiikiimetle Saygtay arasinda iyi bir igbirligi tesis edilir. Yukandaki Anayasa maddesi hiikmiiniin uygulanmasindan itibaren Sayigtay hem Parlarnentoya ve hemde Hiikiimete yardimci raporlar tanzim ederek bu organlarla igbirligi halini siirdiirrnektedir. fhtiyat kaydl ile vize edilen sozlegmelerle ilgili olarak tavsiyeler geklinde hiikiimete yapilan bildirilerle sozlegmeler iizerinde etkinlik saglanir aynca mevzuata ayhn goriilen sozlegmelerin bu yolla yiiriirliige konmalan engellenmig olur. Bu etki son derece onemli bir etkidir. Zira ihtiyat ile vize edilme istegiyle her zaman mevzuata aykm sozlegmelerin uygulanmalan saglanabilecekti. Oysa bu yolla boyle bir durum kesin olarak engellenmig olmaktadir. Mevzuata aykin sozlegmelerin yii~liige girmesinde en etkili yontem olarak bu tavsiye raporlanni belirtmek miirnkiindiir. Saygtayin bu fonksiyonunu yerine getirirken baglmsiz bir yargi organi olarak gorev yaptidni unutmamak gerekmektedir. Aynca Saygtay kamu maliyesi ile ilgili tiim sorunlann gene1 raportorii olarak Parlamentoya yardimci olur. Boylece Parlamentoca ~ikanlan tiiziikler Sayigtayla igbirlifji yapilarak, gereginde Saygtayca yapilan anket $aligmalan sonu~lan da dikkate alinarak hazlrlanlr. Aynca Sayigtay Mili Saglik Kuruluglannin gelirleri, kurumlara yapilan devlet yardrnlan ve cezaevleri harcamalan ile ilgili raporlan da hazlrlar. Bunlann diginda Saylgtay 1988 tarih ve 362 nolu kanun geregince, ge~mig donemde uygulanan kanunlar ve biit~e maliyet teknikleri ile ilgili olarak her d6rt ayda bir Parlarnentoya rapor sunmak durumundadn. 1987 y- lindan beri de Saygtay'in raportorliik gorevi acil ve zorunlu hallerde HiikiimetCe @cadan diizenlemeler ve Parlamentoca kabul edilen tiim kanunlarla ilgili o l d geniglemigtir. 1988 tarih 400 no'lu Kanunun 16 ncl maddesine gore ise Sayigtay Parlamento biinyesindeki komisyon ba~kmlannin istemi iizerine bu komisyonlara kahlarak, katlldih konularla ilgili olarak ayn bir denetim igleri glirevini yerine getirir.
Bu gorevler direkt denetimle ilgili gorevler olrnayip netice itibariyle egiticilik, danigmanl~k giirevleridir. 3- Saywtayur Yatgl Fonksiyonu Sayigtay agagidaki uyugmazllklara bakar. a) Kamu muhasebesi alanindaki uyugmazl~klar, b) Emekli iidenekleri konusundaki uyugmazllklar, Birinci uyugrnazligi ilgilendiren iki konu olabilir. Bunlardan biri, kamu muesseseleri, yore1 kurum yoneticileri ve saymanlann sorumluluklan ile ilgili konular, digeri belediyeler, il idareleri ve Devletin gelirlerini toplayan ve giderlerini yapan saymanlarca sunulan hesaplann yarglanmasi konusudur. hnci durumda ya memurlarla yonetim msinda sivil ve askeri emekli ayliklan konusunda ya da Hazine Bakanligi iglemlerinden veya savagtan kaynaklanan sorunlara muhatap olanlar arasinda bir uyugmazlik ~~krmg olabilir. Saylgtay yargsi adli ve idari yargi dlginda kalan ve kendisine sunulan konularla ilgili olan tum mevzuati kapsayan bir alana sahiptir. Muhasebe konusundaki mevzuata aykin durumlm Sayigtay sadece tesbit etmekle yetkilidir. fdari sozlegmelerin mevzuata varsa ayklnldclanni belirtmekle birlikte bu duzenlemelerin yerine ge~ecek yada bunlan iptal edecek kararlar alamaz. Emekli ayllklan ile ilgili yargilamada durum tersinedir. Sayigtay gerektiginde mevzuata aykin gordugu iglemleri iptal edebilir. Sayigtay yargilamasinin aragtinci (sorgulayici) bir prosediirii vardir ve yargilama bagimsiz bir yargi~ tarifindm yonetilir. Yargilamada 100 kadar yargi~ statiisiinde gorevlinin ~alig~gi bir burodan yardlm goren genel savclda bulunur. Kanunlann uygulanmasini takip ve emekli iidenekleri ile muhasebe konusundaki yarglamada hazineyi temsil etmek, Bakanlar dahil hazineye zarar veren yerel ve Devlet gorevlilerini mahkemeye sevk etmek genel savcinln igidir. fdarelerin genel mudiirleri ve servis gefleri sorumluluk gerektiren hatali igleri Gene1 Savciya resmen bildirmek durumundadlrlar. Savci yargilama prosediiriinun tiimunu uygulamak ve savag, askeri, sivil emekli iidenekleri ile ilgili kanitlan ve bilgileri edinerek, incelemeden sonra vardl@ sonu&in Sayigtay Yargi Dairelerine iletrnek durumundadir. Devlet memurlannin ve saymanlann sorumluluklama iligkin davalar genellikle genel savci tarafindan baglatilir. Ban durumlar hari~ belli saymanlann hesaplanni sunmalan slrasinda yarglama a& olarak yapihr. Say-
manlann iglerini b r h g olmalan, hesabm sunulmasmdaki gecikmeler, isbat edici belgelerdeki onemli noksanllklar halinde yargllama a~dc olarak yapilmaz. Bu gibi dununlarda hesaplann yarglama prosediirleri Genel Savci tarafindan veya yetkili Daire Bagkanmin karariyle baglatillr. Yargdama sonunda ya beraat karan hlr veya varsa m n iidettirilmesi karan dm. fkinci halde Saylgtay hazineye zarar veren sorumlunun da tesbit edecegi bir miktarda ceza Memesine karar verebilir. Kararlar ilgili Daire Bagkani'nin bildirisi ile (bazen belirli bir boq kalinnsmm da kabulii ile) niha yetlenir. Bazen emekli iidenekleri miktarlan bazende erneklilik haklan ile ilgili uyugmazllklarda olabilir. Emekli iidenekleri miktarlan ile ilgili uyugmazliklarda yargi prosediiriinii sadece hak sahipleri degil Genel Savci'da res'en baglatabilir. Anayasa'nin 100 ncii maddesi ile getirilen ozel bir hiikiimle Saygtay ve iiyelerinin Hiikiimet kaqisindaki bagimsizliklan kanunla garanti altina almlr. ~~elerinin giirevleri ister yargi ister denetim veya damgmanldc olsun tarafsizlik garantisinden hepside yararlanir. Ba~msizlik garantisi kesindir ve bu konuda hi~bir sinlrlandlrrna soz konusu degildir. Soz konusu ba@msizldc rejimini yiiriitmek i~in bir Bagkanlar Kurulu olugturulmugtur. Bu kurul meslek mensuplannin gorevlendirilmelerinde, ilerlemelerinde, gorev degigiklikleri ile ilgili konularda kararlar almaya yetkili kilinmig boylece tarafsizlik ilkesinin uygulanmasi garanti alnna alinmgm. 1988 tarih 117 no.lu Kanuna gore bu kurul17 iiyeden olugur. Bu iiyelerden ii~ii dogal iiyedir. Bunlar Sayigtay Bagkani ile en kidemli iki Daire Ba~kanidr. Geri kalan 14 iiyeden 10 tanesi Saygtay mensuplan arasindan, 4 tanesi ise Parlamento'da olugturuhug 2 Komisyon Bagkani tarafindan iiniversite obetim iiyeleri veya lademli Baro iiyeleri arasindan seqilir. Bu gekilde degigik iiyelerce olugturulan Kurulug ~aligmalan giivence dona ahnmigtlr. Sayigtay Meslek mensubu eksikligini bu ig i~in bir miisabaka a~arak giderir. Bu miisabakaya kabul edilebilmek idn mahkeme hakimligi derecesine ulqmg adli yargdama yetkisi olan hakim, baroya kayitli avukat, Devletin sivil kesirninde yiiksek dereceli bir gorevli olmak gerekmektedir. Bu gartlann yaninda aynca hukuk fakiiltesi diplomasina haiz olmak ve kamu gorevinde en az beg yd ~aligmg olmak gartlan da aranmaktadlr. Hukuk fakiiltesini de bitirrnig olmak kiifi gelmemektedir. Meslekle ilgili ilk slnavi bagan ile vererek sagan gorevlere gelmig olmak gerekrnektedir. uye seviyesindeki atamalar Hiikiimet tarafindan yapillr. Hiikiimetin iiye olarak gorevlendirecegi kigiler ister Devlet gorevinde ister kamu karek-
terli Qg gijrevlerde bulunmug olsunlar, kamu hizmetinde, kabul edilen yiiksek memuriyetlerde bulunmug olmalan gerekmektedir. Siiphesiz Anayasaca ongoriilen badmsizllk ilkesi kargianda, Hiikiimete atama yetkisinin verilmig olmasi her zaman tmgilabilir. Ekonomide ve sosyal yqamda kamu oyu giiciiniin artrnasi, yap1 degigiklikleri Sayi~tay'in fonksiyonlannda da biiyiik degigikliklere neden olmugtur. onceden denetim alam biit~e uygulamasi slrasmda Parlamentoca verilen yetki ve kredi limitleri dahilinde Hiikiimetqe yapllan giderler sersevesinde kalmaktayq. Denetim sonu~lannin sadece Parlamento'ya sunuldugu ve O'nun sozcii oldugu donemde Saygtay denetiminin amaci sadece Hiikiimetin iglemlerini denetlemekten ibaretti. Oysa bugiin ekonomi ve yonetim anlaygmdaki ani degigiklikler nedeniyle Sayigtay denetiminin amaci sadece kamu harcamalanna engel olmak degil, fakat bilhassa Parlamento tarafindan onaylanmg biitse ve kanunlar serqevesinde harcarnalann etkin ve amaqlara uygun bir gekilde hizli ve yerinde kullanilmalannda idareye rehber ve yardimci olmaktlr. Sayigtay biitiin bu igleri yapabilmek isin yoneticilerden daha iyi yonetim bilimi, ekonomi bilmek ve bu bilgilerini siirekli olarak artirmak durumundadr. Zira basit bir hesap ve denetim bilgisiyle gijrevini yapmasi miimkiin degildir. Modem yonetimin fonksiyonlan da deii;igtikse ve arttlksa bizzat Hiikiimetinde bagimsiz bir pozisyonda olan bir denetim organinin verecegi bilgilere, tavsiyelere yapacad laitige ihtiyaci olacagi muhakkaktlr. fgte Saygtay artik bu ihtiyaqlara da cevap veren bir pozisyona sahiptir. 6- Btilgelere Ait Siizle$rnelerin Denetimi ftalyan Bolgelerinin yonetim iglerinin dig denetimi lusmen Sayigtay denetimine tabidir. ozel statiiden yararlanan beg bolgeden dordiinde Sayigtay'm Elgesel Daireleri vardrr ve bunlann Devlet sozlegmelerinin denetirnlerinde uygulanan prosediirle bolgesel sozlegmeleri denetleme yetkileri vardrr. Val d'aoste biilgesinde ise denetim ozel bir Komisyon Windan yapillr. Bu Komisyon biinyesinde Sayigtay'in temsili de soz konusu degildir. Kanunun ongordiigii ban durumlarda bu Komisyon yerel bir organdan bir sozlegmenin yeniden denetlenmesini isteyebilir. Bu durum'uygunluk denetirninin etinligini azaltan bir yontem olarak kabul edilir.
Diger bolgelere gelince, Anayasanin 125 nci maddesi ile getirilen hiikme g6re bu bolgelerin denetimi merkezi olmayan kanunla belirtilen yontemle qaligan bir organ tarafindan yaplllr. Bu organ bir Saystay iiyesi, Hiikiimet memurlanndan bir elernan ve Bolgece belirtilen urnanlardan olusur (1953 tarih 62 no.lu Kanun). Bu organa bir hiikiimet komiseri (genellikle vali) bqkanllk eder. Bu bolgelerde Anaysm 125 nci maddesine gore onceden, gene1 ve zorunlu maddi denetim ile yerindelik denetimi yapllx. Denetlenecek sozlegmelerse bir bir sayilarak belirtilmigtir. Bu komisyonlarla Sayigtay arasindaki bag hem Saylgtay mensubu ve hem de bmgesel denetim Komisyonunun iiyesi durumunda bulunan kigi tarafindan kurulur. Bir Sayigtay mensubunun bu Komisyonlann biinyesinde yer almasi Sayigtayln Parlamento raportorii olarak gorevini yapabilmesi idn iyi bir $are olmaktadlr. Zira Sayigtayln Parlamentoya sundugu yilhk raporda sadece devlet mali yonetimi ile ilgili bilgiler degil, Devletin yar&m ettigi tiim organlarla ilgili bilgilerinde bulunmasi gerekmektedir. Dolayisiyla bu organlar biinyesindeki Sayi~tay mensuplannin, bulunduklan organlann qaligmalan ile ilgili bilgileri Sayigtaya aktarmalan bir zorunluluk arzetmektedir. 7- Biinyesel Denetim Orgunlan fie ilbkiler denetim her Bakanllk biinyesinde Hazine Bakdgna bag11 olarak gorev yapan Genel Muhasebe birimlerince yapilir. Hizmetin mevzuata uygun olarak yapilmasini saglayan bu denetim Sayigtay denetimine mani degildir. denetim birimlerince (her Bakanllk biinyesindeki Hazine Bakanligina bagb Devlet Genel Muhasebe Servisleri) denetlenmemig belgeler, vize edilmemig sozlegmeler Sayigtay'a gonderilmez. Nitekim 1934 tarih 1214 no.lu Kral Karmamesinin 21 nci maddesine gore Saygtay denetleyecegi belgeleri bu servisler denetlendikten sonra kabul eder. Bu birimlerin gorevlerinde bir aksakllk goriilmesi halinde dururn ya Disiplin Kurulu'na ya da Sayi gtay'a bildirilir. Yerel birimlerin iq kontrolu hesap komiserlerince yaplk Bunlam raporlan ve ilgili hesaplar sonradan Sayigtay'a gonderilir. 1958 tarih 259 no.lu Kanun'a gore Devlet tarafindan subvanse edilen kururnlar Hesap Komiserleri Kurullan tarafindan on denetime tabi tutulurlar. Bunlar tarafindan hazlrlanan raporlar gene Saygtay'a gonderilir. Aynca Saygtay'in hesap denetimi ile ilgili olarak istedigi butiin bilgi ve dokiimanlan bu Kurullar gonderirler. Hizmet, mal ve kapital olarak Devlet Yardimi goren kuruluglann i$ denetimleri biinyelerinde kurulan iq kontrol servislerince yapih. Saylgtayla
bu kuruluglar arasindaki iligkiler, bu kurulu~lann biinyesinde bulunan ve yiinetim organlan toplanblama kablan, Sayqtayca gorevlendirilmi~ Sayi~tay meslek mensuplan araciligl ile yiiriitiiliir. Denetim iglevi Daireler ve denetim Biirolannca ger~eklegtirilir. Merkezde Hiikiimet ve Bakanllklann sozlegmelerini denetlemekle gorevli bir adet, otonom Bolgelerde ayni gorevi yapmak iizere ii~ adet Toronto ve Bolzono illerinde birer tane denetim Daireleri bulunur. Merkezde halen 3 1 adette Kontrol Binasi mevcuttur. Merkezleri Bolge merkezi durumunda olan yerlerde bulunmak iizere tagada da 15 adet Kontrol Biirosu bulunmaktadlr. Bunlar Bolgelerindeki Akademiler, Universiteler, Mali Yonetim Kurumlannin sozlegmelerini denetlemekle gorevlidirler. Farkli otonom bolgelerde de il ve bolge yonetimlerinin sozlegmelerini denetleyen bir Daire vardlr. Normalde denetimler denetim Bun, veya Dairesi merkezinde yapilir fki ayn ozel Daire siibvanse edilmig organlann mali problemleri ve yerel birimlerin yonetim denetimleri ile ubagirlar. Yargi fonksiyonunu ise kamu muhasebesi konulan ile ilgilenmek iizere merkezde iki ve merkez diginda iki adet olmak iizere 4 Daire vardlr. Gene Sayigtay biinyesinde yarg daireleri ve daireler Kurulunda Savciligi temsil eden bir savci ve bunun yardimcisi durumunda 105 adet meslek mensubu mevcuttur. Sivil ve askeri emekli ayhklan ile ilgili konulan goriigmek iizere iki, savag iidenekleri ile ilgili konulan goriigmek iizere beg ozel Daire vardir. Daireler Kurulunca kabul edilerek Parlamentoya sunulacak rapor taslaklanni hazlrlamak iizere de ayn bir servis mevcuttur. Yargi Dairelerinin, memurlann sorumluluklan ve muhasebe ile ilgili konularda verdikleri kararlan Daireler Kurulu temyizen goriigiir ve gene Yargi Dairelerinin farkli kararlanni goriigerek i~tihat birligi olugturur. Bu gorev Daireler Kurulu'nun yargi fonksiyonunu olugturur. fhtiyat Kaydi ile tescil ve vize ile ilgili kararlan Daireler Kurulunun kontrol fonksiyonunu, kamu muhasebesi ile ilgili konularla, Saylgtay'm kendi mevzuan ile ilgili konulardaki goriigleri ise Daireler Kurulunun danigmanllk fonksiyonunu olugturur. Sayigayin personel ve i~ yonetim igleri Genel Sekreterlik~e yiiriitiiliir. Sayigtay'da bir Bagkan, bir Genel Savci, 22 Daire Bagkani ile 560 adet iiye, bagdenetgi ve denetgi vardir.
Biitiin bu uyeler yargq dununundadlrlar. Kurulu~un yetkisi dahilinde denetim ve yarg i~lerini yerine getirirler. 300 meslek mensubu Kontrol Burolmda (190 adedi Roma'da 110 adedi tqrada), yakla$& 105 adedi savcillkta 145 adedi de Yarg Dairelerinde gorev yapmaktxklar. Bir otuz kadanda diger i~lerde gorevlidirler. Gene1 prensibe gore Sayi~tayin kendi fonksiyonunu yiiriitmesi iqin Birinci Bqkan biirolann gorevleri ve qaligmalan ile ilgili prensipler ve kriterler koyrnaya yetkilidir. Nitekim 1976 tarih ve 76 no.lu fq Yonetrnelik Bqkanln onayi ile iq igleyigi duzenlemek uzere yiiriirliige konmugtur. Yonetim i~leri ile gorevli yaklaglk 3400 civmda memur vardlr. Sayigtay yonetim personelini agaddaki gekilde de siniflamak miimkiindiir. 450 gene1 yonetim personeli, 900 hesap reviziirii, 1300 argiv memuru, 750 daktilo, odaci gofdr V.S. olarak gtkevlidir. Bu gorevliler iglerini 1957 tarih 3 no.lu duzenleme ile tesbit edilen kurallar dahilinde yaparlar. Meslek mensuplan normal olarak hukuk veya ekonomi lisans diplomasina haiz olan kigilerdir. Bunlar mesleki tecriibeleri ve kariyerleri dikkate ahnarak yapilan bir sinavla Say gtay 'a girerler. ftalyalda yonetim personeli Karnu Yonetimi Yiiksek Okulu tarafindan yetigtirilir. Bu okul, Kamu f gleri BalcanhB ve Diger ilgili bakanlklarla igbirligi halindedir. Bu igbirligi ile deneyimli, bilgili ve yetenekli elemanlar yetigtirilmesi miimkiin olabilmektedir. Sayigtaya yargq olarak girenler bu konudaki uzmanlid eski bir meslekdqlanmn yaninda zamanla, tecriibeyle (bilimsel olmayan bir tarzda) edinirler. Zaten ilk girig sinavi Sayigtaya bagtan kaliteli, yetenekli elemanlann girmesini saglayabilmektedir. * Yukanda bahsedilen yiiksek diizeyde kamu yonetici yetigtiren okul her yl kamu yonetimi ve spesifilc bilimler sahasinda ortalama alt~ ay siireli kurslar aqmaktadlr. Bu kurslar sayesinde hem katilanlann bilgileri artullmakta ve hem de uygulamada karglagllan sorunlar haklanda tamgrna ortarm olugturulmaktadu. Digandaki bu egitim ymnda aynca Sayqtay biinyesinde kendi konulan ile ilgili olmak iizere gene yukanda ad^ geqen okulla igbirligi iqinde hizmetiqi egitimler diizenlenmektedir. Bu ~ekildegitimden geqrnig personel ilgili biirolarda ve servislerde yonetici olarak gorevlerini devam ettirmektedirler.
Giorgio Clemente (*) ftalya Saygtayr uyesi ftalya Sayigtayl ve performans denetimine iligkin tebligimin baginda dikkatinizi, 1977 yllinda yapllan INTOSAI Dokuzuncu Kongresinde kabul edilen ve denetime iligkin kural ve prensipler koyan Lima Deklerasyonuna qekmek istiyorum. Deklerasyonun Dordiincii Boliimii Klasik Denetim ve Performans Denetimine iligkin olup bu boliimiin ilk paragrafinda; "Yiiksek Denetim Kuruluglannin geleneksel gorevinin mali yonetim ile muhasebenin yasalhdni ve diizenliliani denetlemek oldugu" hiikme baglanmaktad~r. Daha sonra ikinci paragrafta kamu yonetiminin verimlilik, etkinlik ve tutumlulu@na yonelik performans denetirni konusu ele alinrnakta ve bu denetim tarzinin sadece yonetimin belirli alanlanna yonelik olmayip organizasyon ve yonetim sistemlerini de iqerecek bigmde kapsamli yonetim faaliyetlerine iligkin oldugu belirtilmektedir. Sonuq olarak Lima Deklerasyonunun Dordiincii Boliimiiniin ~qiincii paragrafinda da; "Yiiisek Denetim Kuruluglannin denetim ama~lannin mnli yonetimin yasalligini, diizenliligini, verimliligini, etkinligini ve hlturnlulugunu belirlemek oldud, bunlmn tumiiniin egit onemde bulundugu ve bu amaqlardan her birine verilecek nisbi onemin Yiiksek Denetim Kurulu~unun karanna biraluldigi" aqiklanmaktadlr. 2- Diizenlilik Dene t imi Diizenlilik denetimi genig kapsamda diigiiniildiigiinde; kabul edilen herhangi bir hiikmiin, yasal normlara uygunludna karar verebilmek iqin gerekli tiim degerlendirrneleri iqerir. Bu tipr denetimlerde, denetlenen konunun veya hiikiim normlara uygunluguna kanr vermek ve buna iligkin muhakeme yiiriitmek sadece temel fonksiyonun bir pargasi olarak diigiiniiliirken, uygunluk denetimlerin fonksiyonunun daha biiyiik olduguna inanilmaktadir. Kamu yonetimi qatisi altinda diizenlilik denetimleri, italya Sayigtayinca qegitli idarelere iligkin kanunlar iizerinde yapilan denetinlleri kapsamaktadn. ilk bagta harcama iglemlerine iligkin muhasebe kayitlanni dogrulamak ve desteklemek geklinde olan denetim kriterinde as11 amag idari faaliyete formel bir garanti vermektir. Diizenlilik denetiminin hiq ~iiphesiz devam~ gerekmektedir. Ancak yonetim aqisindan bu denetim tarunin yasal garantilerin hergeyin iistiinde tutuldugu donemlerdeki onemini kaybettigi de bir ger~ektir..