Sevim Ak Resimleyen: Behiç. Ak GÖZLERINDE GÜNES VAR ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATI Anı-İzlenim 8. basım
Sevim Ak GÖZLERİNDE GÜNEŞ VAR Resimler:???????????
cancocuk.com cancocuk@cancocuk.com Yayın Koordinatörü: İpek Şoran Düzelti: Fulya Tükel İç Tasarım: Gözde Bitir Kapak Fotoğrafı: Sevim Ak Tasarım Uygulama: Güldal Yurtoğlu 1. Basım: 2009 8. Basım: 2000 adet, Ekim 2015 ISBN 978-975-07-1074-2 Can Sanat Yayınları A.Ş., 2009 Tüm hakları saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Can Sanat Yayınları Yapım ve Dağıtım Tic. ve San. A.Ş. Yayıncı Sertifika No: 31730 Hayriye Caddesi No. 2, 34430 Galatasaray, İstanbul Telefon: (0212) 252 56 75-252 59 89 Faks: 252 72 33 Kapak Baskı: Azra Matbaası; Sertifika No: 27857 Adres: Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi D Blok Kat: 3 No: 3/2 Topkapı, Zeytinburnu, İstanbul İç Baskı ve Cilt: Arı Matbaası; Sertifika No: 26699 Adres: Davutpaşa Cad. Emintaş Kazım Dinçol San. Sitesi No: 81/39 Topkapı, İstanbul
Bu kitabın sahibi:...
Sevim Ak GÖZLERİNDE GÜNEŞ VAR Yazarın yayınevimizden çıkan diğer kitapları: AZ BUÇUK TEO BABAMIN GÖZLERİ KEDİ GÖZLERİ ÇİLEKLİ DONDURMA DALGALAR DEDİKODUYU SEVER DOMATES SAÇLI KIZ DÖRTGÖZ ESKİLER ALIRIM GEMİCİ DEDEM GAZETE FISILTILARI GÖKTE BİRİ VAR HOROZ ADAM VE KORSAN KARŞI PENCERE KIRIK ŞEMSİYE KÜÇÜK SIRLAR LODOS YOLCULARI MAHALLE SİNEMASI PEMBE KUŞA NE OLDU? PENGUENLER FLÜT ÇALAMAZ PUF, PUFPUF, CUF, CUFCUF VE CİNO PULDAN TAŞTAN LAHANADAN SAÇLARINDA SORU İŞARETLERİ SAKIZ KIZIN GÜNLERİ SICAK ÇİKOLATALI YOLCULUKLAR ŞARKINI DENİZLERE SÖYLE TOTO VE ŞEMSİYESİ TOTO NUN SINIFI UÇURTMAM BULUT ŞİMDİ VANİLYA KOKULU MEKTUPLAR Sevim Ak Yazmayı oyun oynamaya benzettiğinden beri öyküler dünyasından kopamıyor. Köy çocuklarıyla yaratıcı okuma-yazma çalışmaları yapıyor. Birlikte çalıştığı çocukların sorunları üstünde düşünürken kendini yeni bir kitabın içinde buluyor. Sokakları, adaları, kedileri, martıları, güneşli havaları çok seviyor. 5
Önsöz Sevgili çocuklar, Hiç düşündünüz mü? Köylerinde okul bulunmayan çocuklar nerelerde eğitim görüyorlar? Kiminizin çok şaşırdığını, 21 inci yüzyılda hâlâ okulu olmayan köyümüz var mı? sorusunu sorduğunu duyabiliyorum. Köyün nüfusu azsa, okula gidecek öğrenci sayısı düşükse, o köyde eski bir okul olsa bile, kapısına kilit vurulabiliyor. İş bulabilmek için büyük kentlere göç, terör, iyi bir gelecek, kaliteli eğitim beklentisi köylerin boşalmasının nedenleri olabiliyor. Nüfusu azalmış köylerin ilköğretim çağındaki çocukları ya yakın köylerdeki ilköğretim okullarına taşımalı sistemle yani minibüs ve otobüslerle taşınıyorlar ya da o yöredeki yatılı ilköğretim bölge okullarına kaydoluyorlar. Yatakhanesi, öğretmen lojmanı olan yatılı okullara kısaca YİBO diyoruz. Anadolu nun çeşitli 7
yö re lerine dağılmış 603 YİBO ve bu okullarda eğitim gören 300.000 i aşkın köy çocuğu var. 6 yaşından itibaren bu okullarda yatılı okuyan çocukların iç çamaşırından ayakkabısına, günlük giysilerinden formalarına, ders kitaplarına, cep harçlığına kadar pek çok ihtiyacını devlet karşılıyor. Yatılı öğrencilerin azımsanmayacak bir bölümü her hafta sonu köylerine gidemezler. Minibüs parası, karda, kışta köy yollarının kapanması, ev koşullarının iyi olmaması, okuldaki hafta sonu kursları vs. neden olur, haftalarca anne-babalarına, kardeşlerine sarılamazlar. Okulların sorunları, aile içi anlaşmazlıklar, geleneksel aile yapısının getirdiği kısıtlamalar, büyük kent çocuklarıyla eşit koşullarda yarışamama, kız çocuklarının erken evlendirilmesi gibi durumlar engellerle eğitime başlamış çocukların okuma hevesini kırabilir. Neyse ki, köy çocuklarına Siz de büyük kentlerdeki çocuklar gibi başarabilirsiniz. Yeter ki gönülden isteyin, çalışın, biz tıkandığınız yerde arkanızda olacağız, demek için, bilimsel merakı, yaratıcı düşünmeyi, hayal gücünü kamçılamak için yola çıkan bir gönüllü grubu var. Prof. Dr. Hüseyin Vural başkanlığındaki İLKYAR (İlköğretime Yardım Vakfı) adındaki bu grubun ODTÜ desteğiyle gerçekleştirdiği Gezici Deneyler Projesi köy çocuklarına umut olmak için ilk yolculuğuna 2000 yılında çıktı. Ben de o günden bu yana gönüllü grubu taşıyan ODTÜ nün emektar Mavi 8
Otobüs ünün şanslı yolcusuyum. Yolculuklar 9 yıl boyunca eylül aylarında iki hafta kesintisiz, kış aylarında da bazı hafta sonları gerçekleştirildi. Bu süre içinde 240 ın üstünde YİBO ya ve 30 un üstünde köy okuluna ulaşıldı. Gidilen okullara 700 kitaplık kütüphane kuruldu, oyuncak odasını dolduracak kadar oyuncak, bilgisayarlar, satranç takımları, spor malzemeleri, müzik aletleri, ders araç-gereçleri verildi. Her çocuğa birer kitap armağan edildi. En güzeli, ulaştığımız köy ve yatılı okullarda o gün boyunca tüm derslere biz gönüllüler girdik. Neler yoktu ki o derslerde... Çoğu yurtdışından gelmiş deney setleriyle anlatılan eğlenceli, düşündürtücü fizik, astronomi, robot, kimya, müzikli matematik, optik deneyler, origami, yaratıcı drama, müzikli oyunlar, müzik, resim, eğitimde motivasyon, bilgisayar, tarih-arkeoloji, öykü okuma-öykü yazma, bedenimizde yaşayan görünmez canavarlar... Sabah 9.00 da başlayan etkinliklerimiz, akşam 18.00 de bitiyor; gece film gösterisi, müzikli eğlence ve teleskopla gökyüzü gözlemleri gerçekleştiriliyordu. Sonrasında ise yatakhanelerde çocuklarla birlikte kalırken onların sırlarını, özlemlerini, yaşamöykülerini paylaşıyorduk. Yolculuğumun ilk günlerinden beri beni derinden etkileyen köy çocuklarının öyküsünün yazılması gerekliliğine inanmıştım. Büyük kentlerin tüketim çıl- 9
gınlığına kapılmış, el bebek gül bebek büyütülen, en iyi eğitimi alabilmesi için büyük paralar harcanan çocuklarıyla, çocukluğu, oyunu, oyuncağı bilmeden yoksulluğun ve cehaletin sorunlarıyla boğuşan bu çocuklar aynı ülkede birbirlerinin varlığından habersiz yaşıyorlar. Küçücük omuzlara ağır gelen sorumluluklar taşıyan, baskılar gören, sağlıksız koşullarda yaşayan köy çocuklarının ailelerinin çoğu kalabalık, parçalanmış ve olanaksızlıklar içinde. Çocukların kimi tarlada, bahçelerde çalışıyor, kimi çobanlık yapıyor, kimi hasta, yaşlı anne-babasına bakıyor, eve gider gitmez mutfağa koşup yemek pişiriyor, tezek topluyor. Gittikleri okullar tertemiz, güvenli, öğretmenli, az öğrencili sınıfları olan okullar değil, ağır eksikleri, yıllardır çözüm bekleyen sorunları var. Onlar okulsuz köyleri, öğretmensizliği, kardan, çığdan kapalı köy yollarını, selden, depremden yıkılmış okulları, kitapsızlığı, okula gelebilmiş bir kız öğrenci olmanın ayrıcalığını, yarının belirsizliğini biliyorlar. O kadar yoksul, güçsüz, o kadar haklarından, insanca yaşam koşullarından habersizler ki, bizim kulplar bulup eleştirdiğimiz, daha iyisini istediğimiz okulları onlar için neredeyse cennet. Bölgesel, ekonomik dengesizlikler yüzünden fırsat eşitliğini yakalayamamış çocuklar içlerine düştükleri koşulları kendileri üretmediler. Onlar dünyaya gözlerini olanakları kısıtlı, gelişmemiş bölgelerde, 10
çok çocuklu, yoksul, eğitimsiz aileler içinde açtılar; sağlıklı koşullara ulaşmaları için çok çaba harcamak zorundalar. Bir arada yaşadığımız, farklı sosyal ve ekonomik kesimlerden gelen kişilerle eşit koşulları yakalayabilmek, zenginliklerimizi paylaşmak güvenli ve sağlıklı bir toplumda yaşamamızı kolaylaştırır. Ferah koşullarda yaşayan, iyi eğitim görebilme şansını yakalamış her birey içinde bulunduğu toplumun desteğe muhtaç kesimlerine karşı sorumluluk geliştirebilse çok şey değişebilir oysa. Toplumsal sorumluk bilincinin küçük yaşlarda oluşturulabilmesinin çevreye, topluma duyarlı bireylerin sayısının çoğalmasına katkısı oldukça büyük. Büyük kentlerde nelere su gibi harcanan 150-200 liralar, yoksul çocukların bir yıllık yemek, giysi, yardımcı kitap masraflarını rahatça karşılayabilir. Ufacık destekleyici çabalar (kitap, eğitim aracı, burs vs. yardımı), Arkandayım, başarırsın, demeler çocukların önlerindeki sisleri dağıtabilir, okuma isteğini çoğaltabilir, yazgılarını değiştirebilir. Her şeyi devletten beklemeden özellikle ülkemizin doğu ve güneydoğusundaki okulların problemlerini (ek bina, güçlendirme, su, lojman, kütüphane, laboratuvarlar, oyun alanları, eğitim parkları, spor salonu... vs.) çözmeye yönelik çabalara katkı vermek, okumaya hevesli köy çocuklarına kaliteli bir eğitim için el uzatmak ufukları genişletebilir, bölgenin sos- 11
yal ve kültürel yapısında çok önemli değişimlere yol açabilir. Bugün çalışmalarını eğitim alanında sürdüren ÇYDD, TEGV, TOÇEV, TOG, İLKYAR, UNICEF... gibi kurumların eğitime yaptıkları yatırım ve çabaların olumlu etkileri dalga dalga yayılmakta, başarı öykülerinin sayısı hızla artmaktadır. İLKYAR Vakfı Gezici Deneyler Projesi nin öykü okuma-öykü yazma-kitap tanıtma etkinliğini yürütürken tuttuğum günlükler, gözlemlerim bu kitaba kaynaklık etti. Günlüğümün sayfalarına fazlasıyla hüzün bulaşmıştı, iç açıcı öyküler yazamadım. Bir gün köy çocuklarının neşeli öykülerinin de yazılacağı umuduyla Sevim Ak 12
Alfabe Burası Muş tur/yolu yokuştur Giden gelmiyor/acep ne iştir? Yemen Savaşı na gidenlere yakılmış türkü Ağıtlar Kenti Muş a bugün de aykırı düşmüyor. Türkiye nin en yoksul kenti, Muş. Muş un Malazgirt ilçesinin 73 köyünden biri olan Aynalıhoca Köyü ise asfalt yola da, suya da kavuşamamış, toprak evleri toza bulanmış, altı aydır kışı, kargadır kuşu diye anılan köylerinden biri.. İki derslikli Aynalıhoca Köy İlköğretim Okulu nda beş sınıfın bir ya da iki öğretmeni olmuş. Okul 1993 te teröre kurban gidip yakılınca, iki yıl okul nedir bilmemiş çocuklar. 1995 te derslikler onarılmış, Haydi gelin, denilmiş. Çil yavrusu gibi dağılmış çocukları koydun ki bu lasın! Erkek öğrenciler iş güç derdinde, başka 13
Aynalıhoca köy okulu inşaatı için Murat Nehri yatağından torbalarla kum taşıyor çocuklar. kent lerin yolunu tutmuşlar çoktan; kızlar büyüdü diye babalar koca yolu gözlemişler. 159 öğrenciyi toplayan okulun ne suyu ne tuvaleti varmış o zamanlar. 1997 de okula tayin olan öğretmen, köylüler ve öğrencilerle el ele vermeseymiş, bahçeye içme suyu getirmeseler, tuvaleti, derslikleri, lojman binasını yapmasalarmış bugün köyün ilkokulu tarih olacakmış. İnşaat için günlerce Murat Nehri nin yatağından torbalarla kum taşıyanlar, okul özlemi burunlarında tüten minik köy çocuklarıymış. Koyunlara, keçilere sarılmış uyurken düşlerinde alfabenin resimleri dans etmiş çocuklar. 14
Anadil Aynalıhoca Köyü nün suskun kızları aya, sen doğma ben doğayım, diyecek kadar güzel. Sarı, kahve saçlı; çakır, kara, mavi gözlü, uzun kirpikli, hiç konuşmadan gözleyen kızlardan birini gözüme kestirmiştim. Kara kaşlı, sürmeli gök gözlü, nazar boncuklu kıza bakmaktan kendimi alamıyordum. Ellerimi yanaklarına sürttüm. Ne güzelsin! Kime benziyorsun sen? Annene mi? Kız sıkılgan bakışlarını uysalca indirdi yere, bir şey demedi. Yanı başındaki uzun boylu, yüzünden ağız dolusu gülüşünü hiç eksiltmeyen kız girdi aramıza. Türkçeyi az bilir o, abla. Kolay konuşamaz. Annesi bu köyün en güzel kadınıdır. Bu o kadar güzel değil. Yengesine benziyor. 15
Sevim Ak GÖZLERİNDE GÜNEŞ VAR Ne? Kaçıncı sınıfta? İki. Çantamdan çıkardım kitabımı. Kapağını gösterdim sürmeliye. Ne yazıyor? Israrlı baktı, okuyacakmış gibi dudaklarını oynattı, sonra arkasını döndü. Okuyamaz. Anadilimiz Kürtçe bizim. Çoğumuz Türkçe yi okula gittiğimizde öğreniyoruz. Utanma sırası bende şimdi. Kürtçe düşünüp Türk çe konuşmaya çalışan çocuğun tutukluğunu ancak anladım. Bir kız çocuğunun mektubu. 16
YAŞ 10 11 12 13 + Sevim Ak. GÖZLERINDE GÜNES VAR Onlar İçİn güneş hiç batmıyor Belkİ büyük kentlerden birinde yaşıyorsunuz; geziyor, eğleniyor, en çok İkİ arkadaşınızla okul sıranızı paylaşıyorsunuz. Belkİ kendi bilgisayarınız bile var. Şanslısınız Ama tanımadığınız, adlarını bile bilmediğiniz, sizinle aynı gökyüzünü paylaşan birçok arkadaşınız da var ülkemizde. Onlar kalabalık aileleriyle, çoğu zaman çığdan, selden kapanmış yollardan geçemeyip okula gidemeden tarlalarda, bahçelerde çalışarak, yemek pişirip koyun güderek, tezek toplayarak günü kurtarmaya çalışıyorlar Bu kitapta İşte o arkadaşlarınız var; yarının belirsizliğine karşın, hiç bitmeyen bir umutla yaşama sıkı sıkı tutunan güneşin çocukları var... ISBN 978-975-07-1074-2