<;in'de TicARi RisKLER ARTIYOR Kiiresel kriz Bah Diinyasl'nda tiim ~iddetiyle eserken, CiN'i de etkiliyor. Bu etkilerinden biri kendisini CiN ~irketleri iizerinde gosteriyor. Oncelikle <;inli ureticilerin tedarikyilerine odeme kabiliyetleri giderek kottile~iyoi. Bu <;in ~irketleri ile ticaret yuruten Ttirk ~irketleri iyin buyuyen bir risk faktoru olu~turuyoi. Buyuk ~irketlerin krediye ula~masl kolay iken, asi1 slkmtlyl yeken kuyuk ve orta olyekli ~irketlere oldukya zor kredi aylhyoi. DolaylSlyla Turk ~irketleri ahm yaptlklan firmalann bilc1nyolanna dikkat etmek zorundalar. Kredi slkmtlsl yeken firmalar, tedarikyilerinden daha uzun vadeler isterlerken; bu tedarik zincirinde tlkamkhklar yaratlyoi. <;inli ~irketlerin yogu son 20-30 yl1dlr buyumeye programlandi1ar ve benzer bir du~u~ ya~amadl1ai. Bu yuzden gerekli tecrube ve yonetim modellerinden yoksun i~letme yoneticileri krize kar~l onlemler almakta guy1uk yekiyoi. Du~en satl~lar ve geciken odemeler <;inli ~irketleri giderek zora sokuyoi. Dolaylslyla CiN ~irketlerinin ic;inde bulundugu siirec;te zarar goren Tiirk ~irketlerinin saylsl arhyor. * On odemesi yapi1ml~ bazl mallar; ~irketlerin bozulan mali durumlarl nedeniyle tamamlanamlyor. * Mallar istenen kalitenin altmda tiretiliyor; <;inli ~irket "kriz nedeniyle" aylklamasl yaplyoi. * BaZl ~irketler on odemeyi aldlktan soma iflas ediyor ya da etmi~ gibi gorunuyoi. * Bize ba~vuran on odemesi kar~lhkslz kalml~ ya da sipari~i istenilen duzeyde uretilmeyen Turk ~irketlerinin saylsl artiyoi. Neticede CiN He i~ yapan Tiirk ~irketlerini a~agldaki konularda daha dikkatli olmak hususunda uyarmak gerekliligi doguyor: Ticari ili~kiye ba~layacaklan ya da devam ettikleri ~irketleri ciddi biyimde takip etmeleri Odemelerde eskisine oranla yok daha dikkatli olunmah. Kontratlardaki bo~luk ve eksikliklerin en aza indirilmesine ozen gosterilmelidii. Kusursuz bir kontrat yoktur; ancak kontratm koruyuculuk katsaylsml arttlrma gayreti gosterilmelidii. KotU bir sozle~me paramzl tireticinin insafma buakli. Sunu ozellikle vurgulamak gerekir, Muhtemel hatalarm ortaya ylkrnadan onlenmesi ya da slkmtllann en erken tespiti ithalatyl1an koruyacak en kritik tedbirlerdii. Sozle~me ~artlanna uygunlugu ye~itli safhalarda bizzat denetlemeyen veya <;in ve Hong Kong' da yerle~ik Turk ~irketlerinden gerekli servisleri
almayan ~irketlerin zararlanmn mahkeme ya da tahkim yoluyla giderilmesi aylar, hatta yi1lar alabilir. <;in'de SOZLESMELERiN UYGULANABiLiRLiGi <;inlilerle yapi1an sozle~melerin <;in Mahkemelerinde yaptmml, geyerliligi olmayan kaglt paryalan oldugu gorli~ti yaygmdu. Bu konudaki iddia sahipleri genelde i~ yaparken sozle~me yapmaml~ ya da yok zaylf bir ~ekilde veya yaptmmlan <;in dl~mda geyerli olacak ~ekilde hazlrlanml~ sozle~melere imza atml~ ki~ilerdir. Bu iddianm dogru olmadlgl Dtinya Bankasmm her yi1 dtizenledigi 'Doing Business' adh raporlarda yok aylk bir ~ekilde gortilebilir. Bu raporlarda tilkeler i~ hayatmm kolayhgma ve i~ hayatiyla ilgili degi~ik konulara gore slralanmaktadlr. 2009 Ylh raporunda <;in bu listede orta slralarda (89.) bulunmaktadlr. <;in'in muhtelif konulardaki slralamasl; Ticaret veya Uretime Ba~lama: 151., i~yi <;ah~tirma: 180., Yatmmclyl Koruma: 93., Vergi odeme: 131. ve Sozle~melerin Uygulanmasl: 18. Slra ~eklindedir. Sozle~melerin uygulanabilirligi alanmda 18. slrada olmasi <;in'in ger~ekten bu konuda diinyadaki en iyi sistemlerden birine sahip oldugunu gostermektedir, Japonya 21. slradadlr, Birle~ik Kralhk 23. slradadlr. Tiirkiye, sozle~melerin uygulanmasl slralamasmda 27. slrada bulunmaktadlr. Hindistan'm durumuna bakarsak, Hindistan sozle~melerin uygulanabilirligi slralamasmda 183 tilke iyerisinde 181. slradadlr. Degerlendirmelerde yapllan bu ciddi yanh~hk, <;in'i diger geli~mekte olan tilkelerle aym kategoride gorme egilimidir. i~ hayatmda hepimiz duyanz, <;inlilerle yapllan sozle~melerin be~ para etmeyen kaglt paryalarl oldugu soylenir. Bu dti~tincenin birkay temel nedeni vardlr. 1-Tecrtibelerimize dayanarak <;inli firmalarm yabanci1arla ticaret yaparken sozle~me ~artlanm goz ardl etme egilimleri oldugunu soyleyebiliriz. Zira i~ yaptlklan yabancllar hakh olduklarl biryok durumda bile <;in hukuk sisteminin karma~lkhgma ili~kin on kabulleri nedeniyle anla~mazhklan mahkemeye ta~lmazlar. Bu fikir <;inlilerin sozle~melere daha rahat yakla~malanna sebep olmaktadu. 2-Diger bir sebep de, yabanci firmalarla imzalanan sozle~melerin Cin'de geyerli olmamasldlr. Genellikle <;in'de uygulanamayan sozle~me <;ince dl~mda bir dilde yazi1ml~tir, <;in kanunlanna tabi ve uygun degildir aynca <;in dl~mda bir tilkede uygulanacagml belirten bir madde iyermektedir. Sozle~melerin yabanci firmalar tarafmdan bu ~ekilde hatah hazlrlanml~ olmasl <;in yargl sisteminin hatah oldugunu gostermez. 3-YabancI firmalar tarafmdan hazulattmlan ve i~ yaptiklan <;inli firmalara imzalattmlan bir yok sozle~menin maddelerindeki belirsizlikler, anla~mazhklarm mahkemelere ta~lnmasmdan soma mahkemelerin alacagl kararlan ve yaptmmlan etkilemektedir. <;in Mahkemeleri, basit ve aylk s6zle~melerin uygulanrnasl konusunda yok ba~anhdu. <;in Mahkemeleri, Amerikan ve Birle~ik Kralhk yargl sistemlerindeki gibi taraflar iyin yeni bir sozle~me ortaya ylkarmaz, imzalanan sozle~meyi ve maddelerini kullanarak iyi bir sonuy elde etmeyi amaylar. <;in yargl sisteminden habersiz bir yok yabanci taraf, <;inli firmalarla yaptlklan karma~lk yazl~malan, sozlti haberle~meleri ve kendi iddialanm temel alarak yarglya ba~vurmayi denemektedirler, bu tip ba~vurular zaman ve para kaybmm yam Slra, olumsuz bir ~ekilde
sonuvlanmaktadh. Sonu~ abcl davalar sadece ve sadece net bir ~ekilde hazlrlanml~ sijzle~melerle saglanabilmektedir. <;in Yargl sistemi yabancl yatmmcl1ar ve <;in'le ticaret yapan yabancl firmalar ivin btiytik bir ~ansth. Diger engel ve zorluklarl a~makta <;in Yargl sisteminin dogru bir ~ekilde hazlrlanml~ sozle~meleri uygulamadaki avantajml kullanmamak vok btiytik bir kaylptlr. <;in ile olan ticaretini ve yatmmlanm, konulara vaklf uzman ~irketlerin dl~mda yapmaya cah~an yabancl ~irketler her zaman vok btiytik risklerle ve kaylplarla kar~l kar~lya olacaklardlr. sizin MARKANIZ, sizin PAZARINIZDA, SiZE RAKip OLUR MU? Ttirkiye veya ba~ka tilkelerde sahip oldugunuz veya kullanlm hakkmm belli bir slire ivin size ait oldugu her ttirlti fikri ve smai mtilkiyet haklanm veya daha dar kapsamda dti~tintirsek ticari markamn <;in Halk Cumhuriyeti'nde tescil ettirilmi~ olmasl bu haklanmzm pratikte koruma altmda oldugunu gostermez. Bu konudaki pratik tecrtibelerimiz gostermektedir ki, <;in Halk Cumhuriyeti'nde mevcut bulunan kanun ve dtizenlemeleri bilerek ve bunlan kullanarak haklarlmzl ytizde 100 korumanlz mumktindtir. Yaptlglmlz i~ seyahatlerinde ziyaret ettigimiz birvok fabrikada, sektor fuarlarmda ve hatta Kanton Fuarmda bile maalesef marka tecavtizlerine tiztilerek tamk olmaktaylz. Hatta ve hatta bu marka tecavtizctileri bazen yaptlklan bu kanun tanlmaz i~i Pekin gibi bir dtinya metropoltintin gobegine bile ta~lyarak, ihracatml buradan yapabilmektedirler Konu ile ilgili olarak konu~tugumuz taklit mal tireticileri, ihracatvl1arl bu mallarl markanm en vok pazar paymm oldugu tilkelere ihrav ettiklerini soylemekten vekinmemektedirler. Burada hatayl marka sahibi olarak kendimizde aramamak da vok btiytik bir safllk olur. Benzeri slkmtilan olan Ttirk Firmalarmm atacagl ilk adlm bir yerel ticari ve hukuki dam~man firmadan destek almak olacaktlr. Firmamlzm onerdigi tiv farkh koruma onlemi mevcuttur, ancak olmazsa olmaz ~art, markanm <;in' de kaydettirilmesidir; ticari 1- <;in'de tescil ettirilmi~ olan ticari markamn <;in Halk Cumhuriyeti Gtimrtiklerine kaylt ettirilmesi. 2- <;in'de tescil ettirilmi~ ticari markanm ozellikle sektorel bazda belli olan tiretim bolgelerindeki Sanayi ve Ticaret Bakanhgl'na bagh yerel Ticari Marka Ofislerine, eger varsa kaylt yaptmlarak, marka tecavtizti ~tiphesi ile ilgili bilgi verilmesi (Depo ve fabrikalara baskm tarzl tefti~lere, marka tecavtizti ihbarlanna verilen ve~itli odtiller sebebiyle kavak tirtin yakalama ve yakalatma sektorti olu~mu~tur). 3- <;in'de tescil ettirilmi~ ticari markanm <;in'deki onemli fuarlardaki IPR ofislerine fuar oncesinde ba~vurularak kaylt ettirilmesi. <;in Halk Cumhuriyeti Kanunlanna gore marka tecavtizlerinin tespit ve ispatl durumunda yakalanan mallar mtisadere edilir, ticari veya smai hak sahibi lehine toplam kavak tiretim bedeli ve hak sahibine verilen zarar kadar tazminat davasl avl1masl konusunda i~lem yapllabilir.
FirmamlZ, dtinyada olu~mu~ kotu imajm aksine <;in Halk Cumhuriyeti makamlanm ve ilgili organlanm her tfulti fikri ve smai mtilkiyet haklanna tecavtizleri onleme konusunda samimi ve yapici yali~malar iyerisinde bulmaktadlr ve bu yah~malarl takdir etmekteyiz. SORUNLARIN TAHKiMDE <;OZUMUNE YER BlRAKMADAN ONLENMESi Tahkim, taraflar arasmda ylkan uyu~mazhklarm devletin resml yargl organlan yenne, kendileri tarafmdan belirlenen hakemlerce yoztimlenmesidir. <;IN'de sozle~melerden dogan uyu~mazhklarda "tahkim" slkhkla kullamlan bir yoldur. Tahkime gitmek iyin uyu~mazhgm oncelikle usultine gore dtizenlenmi~ bir sozle~meden kaynaklanml~ olmasl gerekliligi vardlr. Diger taraftan, tahkim yolu taraflann kar~lhkh nzasi ile mtimktindtir. Taraflar tahkim yolunu sozle;;mede Sart ko~abilecekleri gibi, ileriki safhalarda kar~lhkh nza ile de tahkime gottirebilir. Ancak, tahkime ba~vuru a~amasma gelmeden evvel ahnmasl gereken pek yok tedbir bulunuyor. Onemli olan, uyu~mazhgm onlemektir. ortaya ylkmasml engellemek, zaman ve maliyet kaylplanm Oncelikle sozle~me htikiirnleri proforma fatura veya sati~ kontratmda aclk ve net bicimde belirlenmelidir. Akit taraflarl, sozle~meye konu olan mal ve nitelikleri, teslim veodeme ~artlarl son derece aylk ve dikkatli bicimde yazi1mahdlr. Aynca anla~mazhk halinde iki taraf tarafmdan da geyerli kabul edilerek, bu yazi11 akitle birlikte ba~vuru yapllabilecek tahkim mtiessesesinin ismi "Cin Uluslararasl Ekonomik ve Ticaret Tahkim Komisyonu (CIETAC)" ve detaylan bir tahkim maddesi olarak belirtilmelidir. Uretim ve yiikleme a~amasmm sozle~meye uygunlugunun denetlenmesi <;in'de hayati bir konudur. Dolaylslyla burada hem iiretim, hem de yiikleme a~amalarmda alici firmanin bizzat kendi uzmanlarma kontrol ettirmesi ya da kontrol i~lemini Hong Kong SAR veya <;in'de yerle~ik bulunan, ilgili konuda istigal eden, uzmanla~ml~ bir Tiirk ~irketi araclhglyla ger~ekle~tirmesi en dogru yol olacaktlr. Tekrar vurgulamakta fayda var ki, en onemli konu sorunlann ortaya ylkmasml en bastan engellemek ya da azaltmaktu. En zor durum, gidecegi noktaya ula~ml~, problemleri varis gtimrtigtinde veya ahcmm mali gtimrtikten yekmesi somasi anla~i1dlktan soma ortaya Ylkabilir. Mal bedeli, nakliye ticreti, gtimrtik hary ve vergileri odenmi~ bir ithalat i~lemindeki zarar yok btiytikttir ve ttim zarann telafisi zordur. istenen vaslfta olmadlgl tespit edilen malin mahrecine iade i~leminin getirecegi ek nakliye, odenmi~ gtimrtik vergi, hary ve masraflann kaybl olu~acaktu ve <;in'deki tahkime gidilse bile bu kaylplarm tamammm tazmin edilmesi hiy bir zaman mtimktin olamayabilir veya 180 giinii bulabilecek tahkim surecinin karara baglanmasl istenildigi kadar tatminktir olmayabilir. Aynca Tahkim komisyonunun verdigi karar kesin olmaylp, Cin mahkemelerine taraflardan birinin ba~vurmasl halinde tahkim surecinin tekrardan ba;;latilmasma htikmedilebilir, bu da mahkeme surecine 180 giin ilave edilmesi anlaml ta~lr.
<;in HALK CUMHURiYETi'NDE KESiNLE~Mi~ TAHKiM KARARI NiHAi MiDiR? 1 Mayls 2005 tarihinde yaymlanan 9in Halk Cumhuriyeti Tahkim Kurallanna (China Arbitration Rules) gore 9in Halk Cumhuriyeti'nde tek yetkili tahkim kurumu "in Uluslararasi Ekonomik ve Ticari Tahkim Komisyonudur (CIETAC). En gey 180 gun iyinde aylklanmasl gereken tahkim karan, tahkim organma ba~vuran taraflardan biri tarafmdan, aym ~ehirdeki 9in Halk Cumhuriyeti Ara Mahkemesine (P. R. of China, Intermediate Court) gottirtilerek temyiz edilebilir. Mahkeme, karan tahkim orgamna iade ederse taraflar, tahkim organmda ba~vurunun tekrar gorti~tilmesini ba~latabilirler veya uyu~mazhgl 9in Halk Cumhuriyeti Mahkemesine ta~lyabilirler.