Köy Enstitüleri ve Kuşsaray Her yönüyle oldukça kapsamlı olan Köy Enstitüleri olgusunu birkaç sayfada açıklamak oldukça zor bir iş. Ben yinede; olduğunca anlaşılır biçimde açıklamaya ve özetlemeye çalışacağım. Kurtuluş savaşı sonrası Cumhuriyet kurulmuş, büyük lider Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde önemli devrimler yapılarak, ümmet olan halktan bir ulus devlet geliştirilmiştir.1929 yılında Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati zamanında harf devrimi yapılmış, arap harfleri yerine daha kolay öğrenilen Latin hafleri Türk diline uygun olarak kabul edilmiştir. Okuma yazma oranı yok sayılacak kadar düşük olan ülkede halka okuma yazma öğretecek kimseler yoktur. Her ne kadar askerlikte ve Halk Evlerinde okuma yazma çalışmaları yapılmışsa da öğretim için yeterli olamamıştır. Nüfusumuzun büyük bir çoğunluğu köylerde yaşamaktadır. Eğitmen kursları ve Köy öğretmen okulları 1935 lerde büyük önder Atatürk; Maarif vekili Saffet Arıkan a; askerde okuma yazma öğrenerek onbaşı, çavuş olanlardan kurslara alınarak; bunlardan köylere önder olacak kimselerin yetiştirilebileceğini söyler. Bakan Saffet Arıkan durumu İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç a aktarır. Tonguç ta programlar ve kılavuzlar hazırlatarak uygulamaya koyar. Bu programlarla yetiştirilecek olanlar Eğitmen lerdir. 1936 1937 öğretim yılında Eskişehir Çifteler Devlet Üretme Çiftliğinin Hamidiye deki binalarında ilk Eğitmen Kursu açılır. 6 aylık kurs sonrası köylerde görevlendirilen eğitmenlerden başarılı sonuçlar alınır. Ertesi yıl Edirne Kepirtepe, Kastamonu - Gölköy ve İzmir Kızılçulu da kurslar açılır. Daha sonraki yıllarda yurt genelinde Eğitmen Kursu sayısı daha da çoğalır. Köylerde görevlendirilen eğitmenler okuma yazma öğretiminin yanında fenni ziraat işlerinde rehberlik yapacak, sağlık konularında köylülere önder ve yardımcı olacak düzeyde yetiştirilir. Önceki yıllardan gelen öğretmen okulları ülkenin eğitimi için yeterli olamamış, özellikle köylerde görev alacak öğretmen bulunamamıştır. Eğitmen kurslarında başarılı sonuçlar alınmasından sonra bunun geliştirilmesi ve yasal olarak örgütlenmesi çalışmaları başlamıştır. Eğitmen Kursları bir taraftan devam ederken 1937-1938 öğretim yılında Eskişehir Mahmudiye ve İzmir Kızılçullu da köy enstitülerinin temeli olacak Köy Öğretmen Okulları açılmış, bir yıl sonra da Edirne Kırkağaç (Kepirtepe) ve Kastamonu Gölköy Köy öğretmen okulları açılmıştır Bu arada 1937 yılında 3238 sayılı Köy Eğitmenleri Kanunu, 1938 yılında da 3704 sayılı Köy Öğretmen Okullarının idaresine dair kanun çıkarılır. Böylece öğrencileri yatılı olan Köy Öğretmen Okulları yasallaştırılmış olmaktadır. Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan zamanında İlköğretim Genel Müdür vekile İsmail Hakkı Tonguç tarafından yürütülen bu çalışmalar Köy Enstitülerinin tabanını oluşturmuştur. Eğitmen kursları ve Köy Öğretmen Okulu denemeleriyle köyleri canlandırma hedeflenmiş, bu hedefleri gerçekleştirecek, köyde uzun sure çalışacak, her yönden köylüye rehber ve önder olacak, rehberlik yapacak elemanların yetiştirilmesi düşünülmüş ve uygulanmıştır. Eğitmen kurslarıyla birlikte; eğitmenli okulların programları, kılavuzları (birinci yıl ikinci yıl üçüncü yıl kitapları) hazırlanmış ve uygulamaya geçilmiştir. Kursları bitiren eğitmenlerin köylerinde işlikli okullar yapılmış ve öğretime başlanılmıştır. Eğitmenli okullarda 3 yıl üzerenden öğretim yapılmaktadır. Bir grup öğrenci alınıp 3 yıl okutulur, 3 yılın sonunda yeni bir grup alınarak öğretim yapılmaktadır Köy Öğretmen Okullarının orta kısmına 5 sınıflı köy okullarını bitirenler, ilk kısmına da 3 sınıflı köy okulunu bitirenler seçilerek alınmıştır. İlk yıllarda yalnız erkek öğrenciler alınırken Kızılçullu Köy Öğretmen okuluna kızlar da alınarak ilk karma eğitime başlanılmıştır. 1
Köy Öğretmen Okullarının programları genel bilgi, tarım-sanat alanlarıyla ilgili ders ve iş kollarından oluşur. Genel kültür, tarım ders ve uygulamaları ortak. Sanat ders ve uygulamaları seçmelidir. Ders etkinliklerinin dışında sabah ve akşam etüt saatları, okuma saatları, milli oyunlar ve müzik çalışmaları yapılmaktadır. Bu arada Ulu Önder Atütürk ün ölümüyle (10.Kasım.1938) kısa süreli bazı bakanlar görev almışlardır. 1939 yılının sonlarına doğru Milli eğitim Bakanlığına Hasan Ali Yücel getirilmiş. İsmail Hakkı Tonguç İlköğretim Genel Müdürlüğüne devam etmiştir. Bu yıllar ikinci dünya harbinin öncesi, önemli yıllardır. Bakan ve İlköğretim Genel Müdürü uyumlu bir çalışmayla köyü canlandıracak, kalkındıracak öğretmen ve gerekli elemanları yetiştirme çalışmalarına aralıksız devam etmişlerdir.. Köy enstitüleri hazırlığı ve kuruluşu Eğitmen kursları ve Köy Öğretmen Okulları denemeleri köyü canlandırma ve kalkındırma da izlenecek yolu gösterme açısından oldukça önemlidir. 1939 yılında toplanan 1 inci Maarif Şurasında ilköğretim sorunları ele alınmış, bir geliştirme planı hazırlanmıştır. Eğitmen Kursları ve Köy Öğretmen Okulları şurada ele alınan konulardandır. Köylünün kalkındırılması işinde ağırlık eğitim öğretim olarak görülse de; bu işin yalnız öğretmenle gerçekleştirilmesinin güçlüğü görülmüştür. Bu nedenle öğretmen yetiştirilecek kurumlarda öğretmenle birlikte köye gerekli diğer elemanların da yetiştirilmesi düşünülmüştür. Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç zamanında ilköğretim işlerini çözümleyecek bir ana plan hazırlanmıştır. Bu planı gerçekleştirmek için Köy Enstitüleri yasa tasarısı hazırlanmış ve Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmuştur. 17.Nisan.1940 tarih ve 3803 sayılı yasa ile Köy Enstitüleri Kanunu TBMM ce kabul edilmiştir. Böylece Köy öğretmen okulları Köy Enstitüleri adını alarak öğretime devam edilmiştir. Enstitülerde; köylerde çalışmayı kabul edecek, yapıcı, yaratıcı, üretici, el işlerinde becerikli, tarım işlerine yatkın, özverili ve idealist öğretmenler yetiştirme amaçlanmaktadır. 1939-1940 yılında Köy Öğretmen Okulu olarak öğretim yapılan 4 okulda (Eskişehir Çifteler, İzmir - Kızılçullu, Kastamonu Gölköy, Edirne Kepirtepe) Köy Enstitüsü olarak öğretim yapılmaya başlanılmıştır. Çoğunluğu eğitmen kurslarının açıldığı yerlerde olmak üzere 1940 yılında 10 (Malatya Akçadağ, Ladik Akpınar, Antalya Aksu, Kocaeli Arifiye, Trabzon Beşikdüzü, Kars Cılavuz, Adana Düziçi, Isparta Gönen, Kayseri Pazarören, Balıkesir Savaştepe) Köy Enstitüsü açılmış ve öğretime başlamıştır. 1941 yılında 3 (Ankara Hasanoğlan, Sivas Pamukpınar, Konya İvriz), 1942 yılında 1 (Erzurum Pulur) 1944 yılında 2 (Diyarbakır Dicle, Aydın Ortaklar) ve 1948 yılında da 1(Van Ernis) olmak üzere 21 Köy Enstitüsü kurulmuş ve öğretim yapılmıştır. Köy Enstitülerinin öğretim süresi ilkokulun üzerine 5 yıldır. Kız erkek parasız yatılı, olan bu okullara 5 sınıflı köy ilkokullarını bitiren sağlıklı ve yetenekli öğrenciler alınması hedeflenmiştir. Ancak ülke köylerinin okul yetersizliği nedeniyle 3 sınıflı,eğitmenli okulu bitiren öğrencilerden de uygulama sınıflarına öğrenci alınmıştır. Uygulama sınıfına alınan öğrenciler ilkokul 4 ve 5 inci sınıfları okuyarak enstitünün birinci sınıflarına geçmişlerdir. Bu uygulama sınıfları aynı zamanda öğretmen olacakların ders uygulama alanları olarak görev yapacak durumda geliştirilmiştir.. Uygulama sınıfları 1950-1951 öğretim yılına kadar devam etmiştir. 1942 yılında Hasanoğlan Köy Enstitüsü bünyesinde, enstitülere öğretmen, yönetici ve ilköğretim müfettişi yetiştirmek amacıyla Yüksek Köy Enstitüsü açılmıştır. Köy Enstitülerinin en başarılı öğrencilerini alarak 3 yıl süreli eğitim yapılan Yüksek Köy Enstitüsü 1945 yılında ilk mezunlarını vermiştir. Öğretim kadroları Ankara da ki yüksek öğretim kurumlarının öğretim elemanlarından oluşan bu kuruluşta oldukça başarılı elemanlar yetişmişlerdir. Buna rağmen 1947 yılının sonunda kapatılmış, öğrencileri başka okullara nakledilmiştir. Köy Enstitülerinin öğretim programları, köy öğretmen okulu programlarında olduğu gibi 3 ana gruptan oluşur. Bunlar kültür dersleri, Ziraat teknik dersleri ve çalışmalarıdır. Haftalık derslerin yarısı kültür dersleri, diğer yarısı da ziraat-teknik ders ve çalışmaları olarak planlanır. 2
Ziraat- teknik dersleri ve çalışmaları uygulamalı olarak yapılmaktadır. Bu uygulamalarla her enstitü de tarım alanları uygun duruma getirilmiş, önemli üretimler yapılmıştır. Döner sermaye uygulamalarıyla okulların önemli gereksinimleri karşılanmıştır. Teknik alan uygulamalarıyla da okul yerleşkesinin geliştirilmesi sağlanmıştır. Bir başka deyişle: ikinci dünya harbinin devam ettiği bu yıllarda, her enstitü tarım ve teknik alan uygulamalarıyla kendisini geliştirmiş, devlete yük olmadan gereksinimlerinin önemli bir bölümünü öğrenciler kendileri üretmiş ve yapmışlardır. Köy Enstitülerinde dersler ve uygulamaların dışında; sabahları 1 saat ve akşamları 2 saat olan etüt çalışmaları öğrencilerin derslerine hazırlanmaları açısından önemli bir etkinliktir. Ayrıca sabahları spor, halk oyunları gibi eğitici ve eğlendirici etkinliklere yer verilmektedir. Bunlardan başka serbest okuma saatları, müzik, resim çalışmaları yapılmaktadır. Her hafta sonunda merasim öncesi yapılan forumla o hafta yapılan işler, enstitü yönetimi değerlendirilir, eleştirilir, öneriler getirilir. Bu foruma öğrencilerin yanında yöneticiler, öğretmenler ve usa öğreticilerde katılır. Köy Enstitülerinin kuruluş tarihi olan 17 Nisan gibi özel günler ve milli bayramlar için eğitsel kollar özel hazırlıklar yaparlar. Tiyatro, milli oyunlar, müzik çalışmaları ve öğrenci yeteneklerini geliştirici etkinliklere yer verilir. Bunların dışında spor müsabakaları ve sınıf geceleri düzenlenerek öğrenci yeteneklerinin gelişimine katkı sağlanır, Okulun tüm işleri öğrenciler tarafından yapılmaktadır. Sınıfların ve yatakhanelerin temizlik ve düzeni nöbetleşerek yapılır. Okulun haftalık önemli işleri iş kümesi sınıflarca yürütülür. Her hafta sınıflardan sırayla alınan nöbetçiler okulun tüm işlerinin yürütülmesine katkıda bulunur. Yemekhane, mutfak, fırın, banyo, kütüphane, işlikler, tavla, ağıl, kümes nöbetçileri oralardaki görevlilere ve usta öğreticilere yardımcı olurlar. İdarede görevlendirilen nöbetçi aynı zamanda ders ve etüt giriş çıkışlarını düzenlemekle görevlendirilir. Büyük sınıflardan görevlendirilecek okul başkanları ve nöbetçi başkanları nöbetçilerin gözetimi ve çalışmalarıyla görevlendirilir. Çevre temizliği tüm öğrencilerin katılımıyla yapılır. Çevreyi korumak ve kirletmemek okula girişte öncelikle verilen alışkanlıklardır. Enstitülerin öğrenci örgütleri bu çalışmaların dışında tüzüklerine uygun olarak çalışmaktadır. Bütün bu etkinlikler öğrencilerin derslerini etkilemeyecek durumda yürütülmektedir. Özetle; Ulu önder Atatürk ün önerileriyle zamanın Maarif Vekili Saffet Arıkan ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç tarafından uygulamaya konulan Eğitmen hareketiyle köylerin kalkındırılması çalışmaları başlamıştır. 1937 yılından itibaren Köy Öğretmen Okulu uygulamalarıyla devam etmiştir. Bu uygulamalardan başarılı sonuçlar alınmış, Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç un çalışmalarıyla 17.Nisan.1940 tarih ve 3803 sayılı Köy Enstitüleri Kanunu çıkarılmıştır. Böylece Köy Enstitüleri öğretime başlamış ve kısa zamanda 21 köy enstitüsü açılmıştır. Köy Enstitülerinin kapatılması Köy Enstitülerinin kurulup geliştirildiği yıllar, ikinci dünya harbinin devam ettiği oldukça önemli yıllardır. Bu yılların tüm güçlüklerine rağmen; yönetici, öğretmen, ve öğrenci işbirliğiyle devlete yük olmadan enstitüler kendilerini geliştirmiş, birçok gereksinimlerini kendileri yapmışlar, üretmişler, beklenenin üze başarı sağlamışlardır. Köy Enstitülerinin bu başarıları tutucu çevrelerin dikkatini çekmiş, bu çevreler asılsız dedikodular yayılmaya başlamıştır. 1946 genel seçimleri sonunda CHP nin tutucu kanadı iktidarı oluşturduğundan Bakan Hasan Ali Yücel ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç ekibi görevlerinden uzaklaştırılmıştır. 1947 yılında Hasanoğlan bünyesinde oluşturulan Yüksek Köy Enstitüsü kapatılmış, öğrencileri başka okullara gönderilmiştir. Eğitmenlere her yıl uygulanan geliştirme kurslarına 1949 yılında son verilmiş, birçok eğitmen görevlerinden alınmıştır. 1950 yılında yapılan genel seçimlerde Demokrat Parti iktidara gelmiş, aynı yıl kız öğrenciler okullarından alınarak İzmir Kızılçullu ve Trabzon Beşikdüzü köy enstitülerinde toplanmış ve karma eğitime son verilmiştir. Bir yıl sonra Kızılçullu binaları Nato ya verildiğinden buradaki kız öğrenciler Bolu da bir ilkokula nakledilmişlerdir. 3
1951 yılında Köy Enstitüleri programları ile Öğretmen okulu programları birleştirilmiş, tarım-teknik uygulamalarına son verilmiştir. Köy enstitülerinin öğretim süresi 5 yıldan 6 yıla çıkarılmış, öğretmen okulu olarak çalışmalarına devam etmiştir. 1954 tarih ve 6234 sayılı yasa ile köy enstitüleri yasal olarak kapatılmıştır. Böylece öğretmen yetiştiren kurumların tamamı İlköğretmen Okulu adını alarak öğretim uzun yıllar sürdürülmüştür. Köy Enstitüleri ve Kuşsaray Önceki yıllarda Kuşsaray da bazı okul uygulamaları olmuşsa da düzenli bir eğitim etkinliği eğitmen hareketiyle başlamıştır. 1937 yılında köyümüzden Cemil Koçak Kastamonu Gölköy eğitmen kursunu bitirmiştir. Aynı yıl bugünkü sağlık ocağının bulunduğu yere işlikli ve bir sınıflı eğitmenli köy okulu (eski okul) yapılmıştır. Eğitmen Cemil Koçak 1938 1939 öğretim yılında bir grup öğrenciyi okula alarak göreve başlamıştır. Bu grup 3 yıl okuyarak 1940-1941 öğretim yılında 3 üncü sınıftan mezun olmuşlardır. 1941 1942 öğretim yılında yeni bir grupla öğretime başlanılmış, bunlarda 1944-1945 öğretim yılında 3 üncü sınıfı bitirmişlerdir. Aynı yıllarda okun işlik bölümü ve ön kısımları yeniden düzenlenerek 3 sınıflı okul haline getirilmiştir. 1944 1945 öğretim yılında köyümüze Lütfi Oduncuoğlu isimli bir öğretmen atanmış, eğitmenle birlikte çalışmaya başlamışlardır. Eğitmen için yeni bir grup 1 inci sınıfa başlarken, bir yıl önce 3 üncü sınıfı tamamlayan öğrenciler 4 üncü sınıfa başlamışlardır. İlkokulumuz böylece normal 5 sınıflı okul durumuna getirilmiştir. 4 üncü sınıftan öğretime başlayan öğrencilerimiz 1945 1946 öğretim yılında ilkokuldan mezun olmuşlardır. Bu yıllar köy enstitülerinde eğitim öğretimin sürdürüldüğü yıllardır. Önceki yıllarda enstitülere öğrenci gönderilecek ortam oluşmasına rağmen ekonomik ve kültürel nedenlerle gönderilememiştir. Lütfi Oduncuoğlu öğretmenin özverili çabalarıyla 1946 1947 öğretim yılında köyümüzden 8 genç ( Fevzi İlimoğlu, İzzet Meriç, İsmail Pamuk, Aslan Emektar, Hüseyin Şener, Hüseyin Yücel, Hüseyin Topcu, Veli Pamuk) Ladik Akpınar Köy Enstitüsüne öğrenci olarak girmişlerdir. Bu öğrencilerimiz başarılı bir çalışmayla 1951 1952 ve 1952 1953 öğretim yıllarında öğretmen olarak mezun olmuşlardır. Bu arada köyümüz ilkokuluna bir kısım öğretmenler atanmış ve başarılı çalışmalar yapmışlardır. Arada boşluk oluşması nedeniyle 2 inci grup öğrenciler ilkokulu 1948 1949 öğretim yılında bitirmişlerdir. Bu yıllarda köy enstitülerinin başarıları halk tarafından görülmüş, müracaat sayısı oldukça artmış ve okula girişler güçleşmiştir. Bu nedenle oldukça sıkı bir sınavla öğrenci alımına başlanılmıştır. Öğretmen Abidin Baş ın özverili çalışmalarıyla 1949 1950 öğretim yılında 7 öğrenci köy enstitüsünün sınavlarını kazanarak okula girmişlerdir. Başarılı bir öğrencilik yıllarından sonra Ali Saklavcı 1955 1956 yılında, Riza Ilıman, Veli Çelik, Saffet Erkan, Hasan Hüseyin Çelikcan 1956 1957 yılında ve Ali Ünsal, Ali Karataş 1947-1958 öğretim yılında öğretmen olarak mezun olmuşlardır. 1948 1949 öğretim yılında köyümüz ilkokulunu bitirenlerden 5 öğrencimiz Gökhüyük Teknik Ziraat okulundan mezun olmuş, daha sonra Astsubay okullarını bitirerek ordumuzda görev almışlardır. Sonraki yıllarda Gökhüyük Teknik Ziraat okulunu bitiren yaklaşık 20 kadar öğrencimiz olmuştur. Çoğunluğu Astsubay okulunu bitirerek orduda görev alırken 3 öğrencimiz bankacı olmuşlardır. Köy Enstitüsünden mezun olanlardan Hasan Hüseyin Çelikcan Gazi Eğitim Enstitüsünü Eğitim Bölümünü bitirmiş, öğretmen okullarında öğretmen ve yönetici olarak uzun süre çalışmış ve sora İlköğretim Müfettişi olmuştur. Fevzi İlimoğlu Eğitim Bölümünü dışardan bitirerek, Ali Karataş da Müfettişlik kursunu tamamlayarak İlköğretim Müfettişi olarak görev yapmışlardır. Riza Ilıman Eğitim Enstitüsü Edebiyat bölümünü bitirmiş, ortaokul ve liselerde öğretmen ve yönetici olarak çok başarılı çalışmalar yapmıştır. Özellikle Çorum Eti ortaokulunda önemli çalışmalarıyla köyümüz öğrencilerine rehber olmuştur. 18 inci dönemde milletvekili seçilerek TBMM de başarılı bir milletvekili olarak görev yapmıştır. Köy Enstitülerinden mezun olan öğretmenlerimiz görev yaptıkları yerlerde oldukça başarılı çalışmalar yapmışlardır. Sürekli örgütlü yaşamın içinde olmuşlar, örgütlerde önemli görevler üstlenmişler ve bedel ödemişlerdir. 4
Yine 1950 li yıllarda köyümüzden Orhan Şener ve Kadri Özcan ortaokul ve liseyi okuyarak, okumaya öncülük etmişlerdir. Daha sonra üniversiteye bitirmişler. Bilimsel çalışmalarını sürdürerek profösör olmuşlar, üniversitelerde öğretim üyesi olarak görev yapmışlardır. Bu yıllarda köyümüzde eğitim öğretim düzenli olarak yürütülmüştür. Atandıkları yerlerde başarılı çalışmalar yapan enstitüden mezun öğretmenlerimiz köyümüz de de görev almış ve çalışmışlardır. 1950 yıllarda İsmail Pamuk ve Hüseyin Şener köyümüzde görev almışlar ve başarılı çalışmalar yapmışlardır. 1959 l960 öğretim yılında Hasan Hüseyin Çelikcan köy ilkokulunda yönetici ve öğretmen olarak göreve başlamıştır. Özellikle bu dönemde velilerle işbirliği yapılarak öğrencilerimizin ortaokul, lise ve öğretmen okullarında okumalarına öncülük edilmiştir. Yine ailelerle işbirliği sonucu kız öğrencilerimizin ilkokul sonrası okumaları bu dönemde başlamıştır. Önce 4 kız öğrencimiz Gökhüyük Teknik Ziraat okuluna gönderilmiş, bunlardan biri (Güllü Demir) ebe hemşire okuluna gönderilerek kız öğrencilerimizin okumalarına öncülük yapmıştır. Daha sonraki yıllarda kızlarımız ebe hemşire okullarına giderek ebe hemşire olmuşlar ve başarılı çalışmalar yapmışlardır. Hasan Hüseyin Çelikcan la birlikte 1962-1963 öğretim yılında Veli Çelik köyümüzde görev almış, başarılı çalışmalar yapmışlardır. 1965 yılında Çelikcan ın ayrılmasıyla Veli Çelik yönetici olarak görev almış, daha sora ki yıllarda köylülerimiz İzzet Meriç, Saffet Erkan, Emel Özcan, öğretmen olarak görev almış ve çalışmışlardır. Bunları izleyen yıllarda da köylülerimizden Veli Pamuk, Kafiye (Çelikcan) Gürhan, Nuray (Yüksel)Şener ve Kazım Meriç köyümüz ilkokulunda görev almışlar ve başarılı çalışmalar yapmışlardır. Görülüyor ki: Kuşsaray ın kültürel gelişimi okullaşma ile başlamıştır. Köy Enstitüsü olgusu kültürel gelişimimizin başlangıcı ve öncüsü olmuştur. Memur olan öğretmenlerimiz ailelerine rahatlık getirmiş, çocuklarının okumalarına yardımcı olmuşlardır. Öğretmenlerimiz ve diğer memurlarımız kendi çocuklarını da okutmuşlar, örnek olmuşlardır. Kapalı bir toplum olan köylülerimiz nüfus çoğaldıkça dışa açılmaya başlamışlardır. 1950 li yıllarda bir taraftan okumalar devam ederken köyde kalan gençlerimiz yavaş yavaş çevreye açılmış, Çorum a, yaz aylarında Kırıkkale ve Ankara ya çalışmaya gidenler artmaya başlamıştır. 1960 yılından itibaren iş için göçler başlamıştır, Avrupa'ya işçi gönderme programı ile bizim gençlerimizde Avrupa'ya işçi olarak gitmeye başlamışlardır. 1960 yılının sonlarına doğru bu işçilerimizden biri (Mümtaz Koçak) Danimarka'ya gitmiş, buranın işçi ihtiyacı olduğunu görmüş ve köylülerimizin büyük bir çoğunluğunun bu ülkeye işçi olarak gitmesini sağlamıştır. Danimarka'da iş hakkını alanlardan bir bölümü Almanya'ya geçmişler ve orada çalışmaya başlamışlardır. Bu işçilerimiz daha sonra eşlerini, ve çocuklarını da götürmüşlerdir. Bu durumda Türkiye de bulunan çocuklarımızın okumalarında azalmalar olmuştur. Yurt dışı olayıyla köylülerimiz ekonomik bir rahatlama sağlamışlar, ancak çeşitli nedenlerle çocuklarını okutamamışlardır. Sonraki yıllarda yurt dışında okumanın önemi anlaşılmış, köylülerimiz çocuklarını okutmak için daha çok çaba göstermişlerdir. Yurt dışında bu gelişmeler olurken Yurt içinde bulunan köylülerimiz de çocuklarını okutmak için tüm güçlerini kullanmışlardır. Bu gün Türkiye de ve yurt dışında yaşayan köylülerimizin hepsi eğitime yeterli yeri ve değeri vermektedir. Türkiye de ve Avrupa da eğitim çağında bulunan kız-erkek çocuklarımızın ve gençlerimizin hepsi bulundukları yerlerin eğitim olanaklarından yararlanma çabası içindedir. İşte; eğitime olan güven, üretkenlik, çalışkanlık, birlik, dayanışma, yardımlaşma ve benzeri değerler Köy Enstitüleri olgusuyla başlayarak gelişmiştir. Bu değerler Kuşsaray ın bu günkü düzeye gelmesinin, ekonomik, kültürel, toplumsal yapılısının oluşmasının temelini oluşturan değerlerdir. Ekonomik yapının bu düzeye gelmesinde elbette ki Avrupa olgusunun katkılarının önemli bir yeri vardır. Köylülerimizin örgütlenmeleri ve benzeri özelliklerimiz; birlik, dayanışma ve yardımlaşma anlayışımızdan kaynaklanmaktadır. 2010 Hasan Hüseyin Çelikcan Emekli öğretmen NOT : Başka çözüm bulamadığımdan yer yer adımı yazmak durumunda kaldım. Özür dilerim.