3) FLEKSO BASKI TEKNİĞİ Flekso baskıda basılacak iş, kalıbın gövdesinden belli bir yüksekliktedir. Esnek olduğundan dolayı kolayca bükülebilir. Sisteminde de kalıp, kalıp silindirine monte edilir. Mürekkep merdaneleri yüksekte kalan kısımlara temas eder ve yüksek yerler mürekkep alır. Alttaki baskı silindiri ile arasından geçen malzeme üzerine görüntüyü iletir. Flekso baskı da tipo baskı gibi yüksek baskı tekniğidir. Flekso baskının tipo baskıdan farklılıkları vardır: 1. Flekso baskı tekniğinde kullanılan malzemeler lastik(polimer) ve kauçuk esaslıdır. 2. Flekso baskı kalıpları birkaç milyon baskı yapabilmektedir. 3. Flekso baskı tekniği genellikle ambalaj baskılarında tercih edilir. 4. Flekso baskı mürekkepleri su veya solvent bazlı, yüksek akışkanlığa sahip, emilerek veya buharlaşarak kuruyan mürekkeplerdir. 5. Flekso baskı bobinden bobine yapılır. 6. Flekso baskı yüksek hızlıdır. Şekil 30. Flekso Baskı Tekniği Flekso Baskı Esnek baskı kalıpları ile doğrudan baskı altı malzemesine yapılan baskı tekniğidir. Flekso baskı direkt baskı tekniğidir. Flekso baskı da tipo baskı gibi yüksek baskı sistemine dahildir. Tipo baskının geliştirilmiş bir hali olan flekso baskı, ambalaj basımında en yaygın kullanılan baskıdır. Flekso baskı makineleri ROTATİF olup bobin halindeki plastik veya kağıt üzerine baskı yaparlar. Flekso baskı tekniğinde mürekkep haznesi mürekkebi tramlı (Aniloks) merdaneye verir. Tramlı merdane kalıp silindirine aktarır. Kalıp (klişe) silindiri, baskı silindiri ile temas ederek aradan geçen baskı altı malzemesine baskı yapar. 13
Şekil 31. Flekso Baskı Tekniği ANİLOKS MERDANESİ Oyma işlemi, lazer kullanarak yapılan plazma halinde seramik kaplanan aniloks merdanelerdir. Temel özelliği mürekkep tabakasının kalınlığının ayarlanmasında aniloks merdaneler büyük görev üstlenir. FLEKSO BASKI TEKNİKLERİNİN KULLANILDIĞI YERLER Düzgün olmayan yüzeylere de uygulanan flekso baskı; karton, kraft, oluklu mukavva, bütün fleksibl ambalajlan oluşturan plastik filmler ve özel bir mürekkep kullanılarak alüminyum folyo, üzerinde uygulanır. Flekso baskı sistemi çoğunlukla ambalaj sanayine hizmet vermektedir. Resim 16. Flekso Baskı Ürünleri FLEKSO BASKININ AVANTAJLARI 1. Flekso iyi baskı renk tutarlılığı verir. 2. Flekso baskılar genellikle ofset ya da gravür baskılardan daha az operatörleri gerektirir. 3. İyi su bazlı mürekkepler hazırlanabilir. 4. Su bazlı ve UV kurutmalı flekso mürekkepleri çevresel sorunları büyük ölçüde azaltır. 5. Flekso baskı pürüzlü yüzeylerde iyidir. 6. Flekso baskı, düşük gramajlı kağıtlar da dahil olmak üzere geniş bir yelpazede baskıaltı malzemesi sunar. 14
7. Kalıplı silindiriniz hazır ise, hazırlık çok hızlı bir şekilde yapılabilir. 8. Fleksoda atık azdır. 9. Flekso baskıda boşluklar olmadan geniş zeminler elde edilir. 10. Flekso teknolojisi kalite ve verimliliği artırarak devam etmektedir. 11. Flekso baskı, tabaka ofset baskıdan daha hızlıdır. FLEKSO BASKININ DEZAVANTAJLARI 1. Alçak kabartma kalıplarda, tozlu veya kirli olarak kolayca takabilirsiniz. 2. Gereken baskı basıncı kontrolü şarttır. 3. Açık ton nokta yok olma eğilimindedir ve gölgeler doldurma eğilimindedir. 4. Yumuşak geçişteki nokta boyutundaki kenarlar, özellikle % 1 ve% 2 nokta zahmetlidir. 5. Flekso hızları genellikle gravür veya web ofset daha azdır. 6. Kalıpların hazırlanması uzun bir prosedür. FLEKSO BASKI KLİŞESİNİN POZLANDIRILMA AŞAMALARI Şekil 32. Flekso Klişesinin Hazırlanması İlk önce Sırt Pozlandırması yapılır. 1. Negatif ile temas Öncelikle klişe yüzündeki koruyucu film çıkarılır. Negatif film emisyon tarafı ham klişeye gelecek şekilde yerleştirilir. 2. Ön pozlandırma Klişe pozlandırılır. 3. Yıkama 15
Negatif film çıkarılır, pozlandırılmış plaka yıkama ünitesinde yıkanır. Banyo makinesinde üzerinde fırça olan dönen tambur ana görevi yürütür. Tamburun dönmesiyle banyo işlemi başlar ve görüntü olmayan fotopolimer kısımlar indirilir, görüntü olan yerler yüksekte kalır. 4. Kurutma Yüzeydeki su damlacıkları uzaklaştırıldıktan sonra klişe sıcak hava akımı altında kurutulur. 5. Son Poz Kurutulan klişe, baskı dayanıklılığına ulaşabilmesi için tekrardan UV altında pozlandırılmalıdır. Resim 17. Flekso Klişesinin Silindire Bağlanması Resim 18. Flekso Silindirinin Makineye Bağlanması 16
Resim 19. Flekso Baskı Makinesi Resim 20. Flekso Baskı Makinesi 17
Resim 21. Flekso Baskı Makinesi Resim 22. Tabaka Flekso Baskı Makinesi FLEKSO BASKI TERİMLERİ Anilox Merdane: Tramlı merdane Fotopolimer: Plastik klişe ana maddesi Fotopolimer Kalıplar: Polimer (plastik) malzemeden fotomekanik usullerle üretilen kalıplar Hazne Merdane: Mürekkep püskürtme merdanesi Laminasyon: Genel manada iki veya daha fazla materyalin birleştirilerek tek ve dayanıklı bir malzeme haline getirilmesi işlemi Rölyef: Kabartma etkisi Shore: Flekso baskıda kullanılan klişelerin sertlik derecesi Solvent: Tiner, neft, terebentin, vernik gibi eriyiklerin (sıvı akışkan) genel adı UVC Pozu: Flekso baskıda kalıp pozlama için kullanılan ve dalga boyu en düşük olan ışık kaynağı 18
4) TİFDRUK BASKI TEKNİĞİ Tifdruk kelimesi almanca tief (çukur) ve druck (baskı) kelimelerinin birleşimi sonucu oluşmuş olup çukur baskı demektir. İş olan yerlerin çukurda, iş olmayan yerlerin yüksekte olduğu baskı tekniğidir. Baskı malzemesi görüntüyü direkt gravür silindirinden alır. Silindir yüzeyinden daha derinde kalan görüntülü (iş olan) alanlardaki mürekkebin basınçla baskı malzemesi üzerine aktarılması esasına dayanır. Baskıdan hemen önce gravür silindirinin tamamı mürekkeplendirilir. Hemen sonra sıyırıcı bir bıçak tarafından fazlalıklar alınır. Çukurda kalan mürekkep baskı malzemesine aktarılır. Görüntü baskı kalıbı üzerine lazer tekniği ile oyulur. Bakır baskı malzemesi görüntülendikten sonra baskı dayanıklılığı için elektroliz yöntemiyle çelik kaplanır. Şekil 33. Tifdruk Baskı Tekniği Şekil 34. Tifdruk Gravür Silindiri 19
Şekil 35. Tifdruk Gravür Silindirinin Görüntülenmesi Resim 23. Tifdruk Gravür Silindirine Görüntünün İşlenmesi Şekil 36. Tifdruk Gravür Silindirinin Elektroliz Yöntemiyle Kromla Kaplanması 20
Resim 24. Baskıya Hazır Tifdruk Gravür Silindiri Şekil 37. Tifdruk Baskıda Nokta Derinliğinin Baskıya Etkisi Şekil 38. Tifdruk Baskı Makinesi Kesiti 21
TİFDRUK BASKININ TERCİH NEDENLERİ Tram noktaları daha yumuşak ve sık olduğundan daha duyarlı ve etkili renk ayrımı elde edilir. Baskı kalitesi; mürekkep doygunluğu ve görsellik açısından diğer baskı sistemlerine göre daha iyi sonuç verir. Yüksek tirajlı işlerde tüm baskılarda aynı kaliteli sonuç alınır. Kalıp mürekkebin içinde döndüğünden göz kararı mürekkep ayarı yoktur. Bu nedenledir ki net, yumuşak ve kopyaları birbirinin aynısıdır. Hızlıdır. Dakikada 300 mt. bobine baskı yapabilir. Tek kalıpla milyonlarca baskı yapılabilir. Tifdruk baskıda son derece kaliteli baskılar elde edildiği halde bu sistemin kalıp hazırlanması masraflı ve baskı makinaları pahalıdır. Bu nedenle baskı sayısı az olan işlerde tifdruk baskı sistemi kullanılmaz. Ama çok sayıda basılacak işlerde net ve kaliteli baskının yanı sıra ekonomik olmaktadır. Örneğin, değişmeyen bir ambalaj, bir kutu aynı kalıpla basılabilmektedir. Resim 25. Tifdruk Baskı Makinesi TİFDRUK BASKI ALTI MALZEMELERİ 1. Kağıt-Karton: Pelür, 1.Hamur, Kraft, Kuşe gibi kağıtlar 4. Plastik Filmler: Polietilen (PE) 2. Metalize Filmler Polipropilen (PP) 3. Alüminyum Folyolar Poliester (PET) Poliamid (PA) Polivinil Klorür (PVC) 22
5) SERİGRAFİ BASKI TEKNİĞİ Mürekkebi kalıbın görüntülü, delik kısımlarından baskı malzemesi üzerine geçirildiği baskı tekniğidir. Sistemin en önemli özelliği, diğer baskı teknikleriyle basılamayan ya da çok zor basılan değişik malzemeler cam, porselen, metal, taş, kumaş) üzerine baskı yapabilmesidir. Yani kısaca sıvıların ve gazların dışında baskı yapılabilinen tekniktir. Baskı kalıbının ana malzemesi plastik, ipek ya da metal kılcal dokumalardır. Bu dokumaların sıklığı baskı kalitesini etkiler. Şekil 39. Serigrafi Baskı Tekniği Şekil 40. Serigrafi Baskı Serigrafi (elek) bası tekniğinde kalıp hazırlama aşamasında dokuma üzerine ışığa duyarlı emülsiyon ince bir tabaka halinde sürülür ve kurutulur. Üzerine film koyulup pozlandırılır. Suyla banyo edilir. İş olan yerdeki emülsiyon tabakası çözünür ve banyoda atılır. İş olmayan yerdeki emülsiyon tabakası ise dokumaya tutunur ve kalır. Kalıp üzerine mürekkep sürülerek rakle yardımıyla baskı gerçekleştirilir. Kalıp, baskı işlemi bittikten sonra selülozik solventler (çözücüler) ile temizlenerek yani emülsiyon tamamen yok edilerek başka bir iş için kullanıma hazır hale getirilir. Serigrafi kalıbı diğer baskı tekniklerinin kalıpları gibi baskı bittikten sonra atılmaz, tekrar kullanılır. 23
Resim 26. Serigraf Kalıbının Hazırlanması ve Pozlandırılması Şekil 41. Serigrafi Baskı Tezgahı Resim 27. Yarı Otomatik Serigrafi Baskı Tezgahı 24
SERİGRAFİ TEKNİĞİ İLE BASKI HAZIRLIK İŞLEMLERİ İpek Gaze çok gergin çerçeveye(metal, alüminyum veya ahşap) geçirilir. Emülsiyon ipek kalıba çok ince bir tabaka şeklinde homojen olarak Rakle ile dağılımı sağlanır. Emülsiyonlu kalıp kurutulur. Filmdeki görüntü kalıba pozlandırılır. Orijinaldeki görüntü (+) pozitif, Kalıptaki görüntü (-) negatif, İşteki görüntü (+) pozitif olur. Banyo işleminden sonra iş olan alanlardaki emülsiyon çözünür. Kalıp, serigrafi tezgahına monte edilir. Kalıp altına basılacak materyal yerleştirilir. Poza yardımı ile işin kaymaması sağlanır. Kalıp yüzeyine mürekkep verilir ve rakle vasıtasıyla el hareketi ile mürekkep transfer edilir. Resim 28. Serigrafi Baskı Serigrafi Baskı Tekniğinde Kullanılan Malzemeler 1. Gaze (İpek) 2. Çerçeve 3. Rakle 4. Baskı Tezgahı 5. Film 6. Emülsiyon 7. Kurutma sistemi 25
Gaze (İpek) Çeşitleri İpek Dokuma Plastik Dokuma Metal Dokuma 1.İPEKLER Serigrafi ipeklerinin görevi, üzerine dökülen mürekkebin ipeğin deliklerinden istenilen miktarda geçmesini sağlamaktır. Serigrafi çalışmalarında ilk zamanlar ipekten yapılan dokumalar kullanıldığı için ipek baskı adı verilmiştir. Baskı kalıbının ana malzemesi plastik, ipek ya da metal kılcal dokumalardır. Bu dokumaların sıklığı baskı kalitesini etkiler. Şekil 42. Dokuma Sıklığı Çerçeve Çeşitleri Ahşap Metal - Alüminyum 2.ÇERÇEVELER İpeğin gerilmesi için iki çeşit çerçeve kullanılır: 1.Ahşap çerçeve: Ahşap hem hafif hem de kolay bulunabilen bir malzemedir. Çerçeve yapımı için en uygun malzeme çam ağacıdır. 2. Metal çerçeve: Daha çok profesyonel amaçlı ve çok sayıda basılacak işlerde kullanılır. Dayanıklıdır, deforme olmaz, sudan etkilenmez. İpeğin çerçeveye geçirilmesi: Hazır olabileceği gibi ellide geçirilir. İpek su ile ıslatılır ve çerçevenin üzerine köşeleri 90 olacak biçimde yerleşir. Tel zımbayla karşılıklı kenarlardan ara açılır. 3. RAKLELER Serigrafi kalıbı üzerine konulan mürekkebi istenilen yüzeye aktarma işleminde kullanılan alettir. Tutma Bölümü 26
Kauçuk Lastik Ağzı 1. Kare Ağızlı Rakleler 2. Yuvarlak Ağızlı Rakleler 3. Üçgen Ağızlı Rakleler 4. IŞIKLI MASA Emülsiyon sürülmüş ipeğin kalıp haline gelmesi için baskı yapılacak işin güçlü bir ışıkla ipeğe aktarılması, pozlanması gerekir. Pozlama için, en altta ışık kaynağı, üstte ise kırılmayacak kalınlıkta bir cam bulunan sandıktan yararlanılır. Işığın cama olan uzaklığı üst yüzeyin köşegeninden büyük olmalıdır. Işıklı masanın iç yan yüzeyinin ışığı yutmayan, aksine yansıtan bir maddeyle (folyo, beyaz yağlıboya, beyaz bez, v.b.) kaplanmasında yarar vardır. Ayrıca bu yan yüzeylerde lambanın meydana getirdiği ısıyı dağıtacak havalandırma delikleri de bulunmalıdır. Işık kaynağı olarak masa genişliğine göre yeterli floresan lamba kullanıldığı gibi büyük Wattlı özel foto lambaları da kullanılabilir. Şekil 43. Işıklı Masa BASKI İŞLEMLERİ 1. Görüntünün dışındaki alanlar koli bandıyla veya kağıtla kapatılır. 2. Kalıp baskı masasına bağlanır. 3. Baskı yapılacak kağıt görüntü alanından daha büyük kesilir. 4. Baskıda kullanılacak mürekkep önceden bir kap içerisinde hazırlanır. 5. Kalıbın üzerindeki mürekkebi çekmek için, görüntü alanından daha büyük bir raklenin seçilmesi gerekir. 6. Kağıdın baskı masası üzerinden kaymaması için küçük köşegenler yerleştirilir. 7. Mürekkebin kıvamı ne çok katı ne çok sıvı olmalıdır. Mürekkep kalıbın üzerine ve görüntünün dışına dökülür. Kalıp yavaşça kağıdın üzerine bırakılır, iki elle kavranan rakle ile çekilir. 27
8. Deneme baskılarda istenilen sonuçlar alındıktan sonra esas baskıya geçilir. 9. Baskı işlemi bitince kalıbın üzerindeki fazla mürekkep, mürekkep kalıbına alınır. 10. Şekil 44. Serigrafi Baskı SERİGRAFİ BASKININ KULLANIM ALANLARI Serigrafi tekniği sanatsal amaçlı kullanımın yanı sıra endüstriyel alanda da yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Ambalaj ve paketleme fabrikalarında, silindirik yüzeylerde, cam şişelere tek ve çok renkli baskılar yapılarak malın daha dikkat çekici hale gelmesini sağlar. Elektronik sanayisinde ise mikroçipler, elektronik devrelerin üzerine serigrafi tekniği ile basılarak asit indirme yapılmasında kullanılır. Resim 29. Serigrafi Baskı ile Hazırlanmış Elektronik Devre Resim 30. Tam Otomatik Serigrafi Baskı Tezgahı 28
Resim 31. Yarı Otomatik Çok Renkli Serigrafi Baskı Makinesi KURUTMA TEZGAHI Çalışma ortamının dar olduğu yerlerde çok sayıdaki baskıları kurutabilmek için üst üste tel raflardan oluşmuş bir kurutma tezgahına ihtiyaç vardır. Fakat duruma göre atölyeye ip gerip çamaşır mandallarıyla da kurutma ortamı yaratılabilir. Resim 32. Kurutma Tezgahları SERİGRAFİ BASKI TEKNİĞİNİN AVANTAJI Düz olmayan yüzeylere baskı yapılabilmesi SERİGRAFİ BASKI TEKNİĞİNİN DEZAVANTAJI Hızının yavaş olması 29