DOĞAYA, KÜLTÜRE SAYGILI; MACERAYI VE KEŞFETMEYİ SEVEN EKOTURİSTLER; ERZURUM SİZİ BEKLİYOR. İçindekiler

Transkript

1 1 1

2 2 3 DOĞAYA, KÜLTÜRE SAYGILI; MACERAYI VE KEŞFETMEYİ SEVEN EKOTURİSTLER; ERZURUM SİZİ BEKLİYOR. İçindekiler Erzurum da Eko Agro ve Aktif Turizm Neden Erzurum? Pehlivanlı - Serdarlı - Sırakonaklar Uzundere Vadisi İspir Verçenik Dağı Erzurum Eko-Agro ve Aktif Turizm Haritası Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayın No: 31

3 4 5 Erzurum'da EKO - AGRO ve AKTİF TURİZM Erzurum, doğaya dayalı turizm konusunda keşfedilmemiş bir cennet köşesidir. Derin vadileri, zengin kuş ve kelebek türleri, boz ayıdan vaşağa yaban hayatı, endemik türler içeren rengârenk florası, birbiri ardına sıralanmış dağları, buzul gölleri, peri bacaları, coşkun nehirleri ve şelaleleri ile görsel bir şölene hazır mısınız? Geleneksel tarım ve hayvancılığın sürdüğü yaylaları- köyleri, sizi tarihte yolculuğa çıkaran yöresel dokusu - köy mimarisi, ev usulü hazırlanmış doğal ürünleri - yemeklikleri Köy hanesine misafir olma deneyimi, tarlada - bahçede köylü ile çalışma zevki, dut silkeleme - pekmez pişirme, çobanla birlikte hayvan gütme; bir köyün ve yaylanın havasını soluma... İşte sizi doğanın ve doğallığın gizeminde yolculuğa çıkmanıza neden onlarca sebep

4 6 7 NEDEN ERZURUM Coğrafyasının yüzde 64 ünü dağların oluşturduğu Erzurum, 3000 metreyi aşan yükseltileri ve doğal ormanlarıyla ekolojik olarak Alpin Bölge özelliklerine sahiptir. Bölgedeki zengin biyolojik çeşitliliğin ana sebebini 800 m ile 3000 m arasında değişen rakım farklılığı ve 36.5 ile derece arasında değişen sıcaklık farklılığı oluşturmaktadır. İspir-Artvin ve Tortum-Artvin karayolu koridorları üzerinde yer alan Çoruh Havzası, Türkiye nin en görkemli hazinelerinden biridir. Bu alan Uluslararası Koruma Örgütü nün seçtiği dünyanın 34 sıcak noktasından biri olan büyük bir biyoçeşitliliğe sahip Kafkasya ekolojik bölgesinin batı ucunda yer almaktadır. Bu bölge Kafkasya ile Anadolu arasında süzülerek göç eden yırtıcı kuşlar ile diğer göçmen kuşlar için bir geçiş koridoru olarak kullanılmaktadır. Burası, Hazar Denizi nin batısından geçip Çoruh Vadisi ni takip ederek Anadolu üzerinden Ortadoğu ya buradan Mısır ve Arap Yarımadası na oradan da Afrika ya ulaşmaya çalışan on binlerce kuş türünün kullandığı bir geçiş koridordur.

5 8 9 NEDEN ERZURUM Doğada gözlemlenmesi oldukça güç olan ve görülebilmesi için uzun mesafe yürümeyi gerektirebilen birçok kuş türünün bölgede araç yolundan uzaklaşılmadan gözlenebiliyor olması Erzurum u daha da ayrıcalıklı bir konuma getirmektedir. Çoruh Havzası, Türkiye deki kelebek türlerinin de üçte ikisini bünyesinde barındırmaktadır. Erzurum un eko-agro ve aktif turizm noktaları Çoruh Havzası içerisinde yer alan Tortum, Uzundere ve İspir ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Uzundere Vadisi ve İspir Verçenik Dağı Yaban Hayatı Geliştirme Sahası; Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü nün hazırladığı Erzurum Doğa Turizmi Master Planı nda ( ) doğa turizmi açısından seçkin ve yüksek değer taşıyan alanlar olarak analiz edilmiştir. Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü nce yapılan çalışmalar sırasında da bu iki alanı birbirine bağlayan Pehlivanlı - Serdarlı - Sırakonaklar Eko-Agro ve Aktif Turizm güzergâhı belirlenmiştir. Bunun dışında Palandöken Dağı, Narman Peribacaları, Dumlu Yaylası ve Ovacık eko-agro ve aktif turizm için değerlendirilebilecek diğer noktalardır. Erzurum da eko-agro ve aktif turizm aktivitelerini dört mevsim deneyimlemek mümkündür. Kuş gözlem için Haziran Eylül ayları, kelebek gözlem için Mayıs Eylül ayları ideal dönemdir. Dağ keçisi ve kurt kış aylarında, boz ayı ilkbahar ve sonbaharda gözlemlenebilmektedir. Bölgenin doğal bitki örtüsünü izlemek, yöresel gıda ürünlerini tatmak için ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarında farklı seçenekler bulunmaktadır.

6 10 11 PEHLİVANLI - SERDARLI - SIRAKONAKLAR Tortum ve İspir ilçelerini bağlayan, içerisinde derin vadileri, köyleri, yaylaları, yüksek tepeleri ve buzul göllerini barındıran zorlu bir güzergâhtır. Erzurum- Artvin yolunun 80 inci kilometresindeki Pehlivanlı yol ayrımından başlamaktadır. Güzergâh boyunca ilk olarak Pehlivanlı, Bağbaşı ve Serdarlı vadileri; Kalavan Yaylası ve Uzunkavak Yedigöllere gidilmektedir. Daha sonra Uzunkavak köyünden tekrar İspir yönüne sapılarak Devedağı Geçidi ne, ardından Araköy, Devedağı ve Ahlatlı köyleri geçildikten sonra Sırakonaklar a ulaşılmaktadır. Güzergâh boyunca ne yapılır, neler görülebilir? Kelebek Gözlemciliği İdeal gözlem noktaları olan Pehlivanlı, Bağbaşı, Serdarlı ve Sırakonaklar vadilerinde yaklaşık 50 kelebek türü gözlemlenebilmektedir. Bu noktalarda; Akdeniz hanımeli kelebeği, Kafkasyalı iparhan, benekli iparhan, kırlangıç kuyruk, amannisa, esmergöz, İskoç güzel esmeri, apollo, bahadır, Anadolu karameleği, Anadolu melikesi, erkek anormal çokgözlüsü, turkuaz mavisi, sarı antenli zıpzıp, sarı ayaklı nimfalis, zümrüt, karagöz mavisi, alıç kelebeği, orak kanat, aglais urticae, çok gözlü ifigenya, Anadolu yırtıkpırtığı, yeni benekli melek, küçük benekli melek ve çokgözlü gümüşmavi türleri bulunmaktadır. uzun kuyruklu baştankara, kaya sıvacısı, dere kuşu, duvar tırmaşık kuşu, kırmızı gagalı dağ kargası, sarıasma, mavi gerdan, kızıl gerdan, karaiskete, saka, kukumav ve alakarga gözlenebilen başlıca kuş türleridir. Kuş Gözlemciliği Güzergâh içerisinde ideal kuş gözlem noktaları olan Pehlivanlı, Bağbaşı, Serdarlı ve Sırakonaklar vadilerinde çoğunluğu yerel tür olan yaklaşık 100 kuş gözlemlenebilmektedir. Kaya kartalı, yılan kartalı, sakallı akbaba, küçük akbaba, kızıl şahin, ibibik, arı kuşu, yeşil ağaç kakan, alaca ağaç kakan, dağ kuyruksallayan, gök ardıç, boğmaklı ardıç, mavi baştankara,

7 12 13 PEHLİVANLI - SERDARLI - SIRAKONAKLAR Yaban Hayat Gözlemciliği Güzergâh içerisinde ideal gözlem noktaları Pehlivanlı, Bağbaşı, Serdarlı, Sırakonaklar vadileri, yaylalar, Devedağı Geçidi ve Uzunkavak Yedigöller çevresidir. Boz ayı, çengel boynuzlu dağ keçisi, dağ keçisi, kurt, yaban kedisi, vaşak, sincaplar, Kafkas ergeneği, kertenkeleler, domuz, tilki, çakal. Flora Yapılan genetik analizler, bölgenin yabani meyve ve otsu bitkiler bakımından oldukça zengin olduğunu ortaya koymuştur. Burada alıç, kızılcık, dut, nar, incir, kızamık, erik, kiraz, vişne, yalancı iğde, gırget, karagöz, alıç, ekşi, yabani erik, yabani armut, hanım tuzluğu, kuşburnu, ahududu, böğürtlen, kayısı ve badem gibi meyveler bulunmaktadır. Bölgede reyhan, taş nane, su nanesi, karanfil, ısırgan otu, evellik pancarı, yemlik, çaşır ve mantar da doğal ortamında yetişmektedir. Doğal Güzellikler Pehlivanlı, Bağbaşı, Serdarlı ve Sırakonaklar köylerinin derinlemesine uzanan yeşil vadilerinde foto safari yapılabilir. Uzunkavak Yedigöller, Uzunkavak Şelalesi bölgede dikkat çeken doğal oluşumlardır. Güzergâh üzerinde önemli bir geçit olan Devedağı, bir tarafı Tortum a, diğer tarafı İspire doğru uzanan sıradağları manzarasıyla ilgi çekicidir. Güzergâh boyunca yürüyüş, bisiklet turu ve jeep safari yaparak da doğal güzellikler keşfedilebilir. Pehlivanlı köyünde yer alan blok kayalar, soğuk hava mağaraları görülmeye değer önemli jeolojik oluşumlardır. Gastronomi Pehlivanlı, Bağbaşı ve Sırakonaklar köylerinde bulunan köy lokantaları ve pansiyonlarda yöresel mutfak ürünleri olan köy kahvaltısı, alabalık, pekmez, pestil, meyve marmelatları, kurutulmuş meyveler, bitkisel çaylar, ekşi pestil, bal, cağ kebabı, guymak, mıhlama, turşu, ev yemekleri, yöresel çorbalar, köy ekmeği tadılabilir. Agro ve Aktif Turizm Pehlivanlı, Bağbaşı ve Sırakonaklar köylerinde yaz aylarında pekmez ve marmelat yapımı, meyve sebze toplama, tarlada bahçede çalışma; Kalavan, Uzunkavak ve Serdarlı yaylalarında hayvancılık ve peynir, tereyağı gibi üretim faaliyetlerine katılım sağlanabilir. Güzergâh üzerinde yer alan bütün noktalarda kırsal kültür izlenebilir, yöre insanı ile işbirliği yapılarak bölgenin gizli güzellikleri keşfedilebilir. Sırakonaklar, Ahlatlı ve Devedağı nda tarihi taş evler ile Bağbaşı ve Sırakonaklar da tarihi yapılar gezilebilir.

8 14 15 UZUNDERE VADİSİ İlginç jeolojik oluşumları, bitki örtüsü çeşitliliği, faunası, ekolojik özellikleri ile görülmeye değer eko turizm alanlarından birisidir. Bölgede bulunan Tortum Gölü, Tortum Şelalesi, Yıkıklar, mevsimlik şelaleler, göl, dere ve çaylarıyla özellikle suya dayalı aktivite yapmak isteyenlere çeşitli alternatifler sunmaktadır. Burada, kelebek ve kuş gözlemciliği, flora, foto safari, doğa yürüyüşü, kampçılık için ideal alanlar bulunmaktadır. Tarihi Öşvank Kilisesi, Sapaca Kalesi ve Engüzek Kalesi ziyaret edilebilir. Kuş Gözlem Uzundere vadisinin en alçak ve en yüksek noktaları arasındaki ( metreleri bulan) rakım değişimleri, vadi içlerindeki mikro klima özellik ve iklim farklılıkları; aralarında çok ender türlerin bulunduğu 100 den fazla endemik türün ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu durum, bölgeyi kuşlar açısından son derece özel bir konuma getirmektedir. Uzundere de her yıl Eylül ayının son haftasında Çoruh Vadisi Kuş Gözlem Festivali düzenlenmektedir. Kuş Gözlem Rotaları: 1- Mescit Dağları, Uzundere - İspir geçidi, 2- Çamlıyamaç - Kılıçkaya geçidi, 3- Tortum Gölü, 4- Zuvar Boğazı, 5- Engüzek Kale Vadisi Kelebek Gözlemciliği Uzundere Vadisi, topoğrafik yapısı, iklim koşulları ve bitki çeşitliliği kelebek zenginliğinin de başlıca nedenidir. Vadi, Türkiye deki kelebek türlerinin üçte ikisini bünyesinde barındıran ve yaklaşık 100 kelebeğin gözlemlenebildiği Çoruh Havzası içerisinde yer almaktadır. Doğal Güzellikler Tortum Gölü ve çevresi tıpkı bir jeoloji laboratuvarı gibidir lü yılların ortalarında oluşmuş bir heyelan set gölü olan Tortum Gölü, kuzey - güney yönünde 11 km, doğu-batı yönünde 1000 m yi bulmaktadır. Derinliği m olan gölün denizden yüksekliği 1027 m dir. Kafes balıkçılığı yapıldığı gölde, alabalık ve aynalı sazan bulunmaktadır. Gölün doğu kıyılarını peribacaları süslerken, batı yamaçlarında çok dik ve kayalık yapılar göze çarpmaktadır. Bir bütün olarak göl manzarasını seyredebilmek için, Tevin Dağı (2400 m) veya Kemerli Dağı (2700 m) doruklarından birine çıkmak gerekir. Gölün oluşumundan sonra yeni bir yatak açan Tortum Çayı, 22 metre genişlik, 48 metre yükseklikten düşen Tortum Şelalesi ni oluşturmuştur. Türkiye nin en yüksek şelaleleri arasında yer alan Tortum Şelalesi, oluşumu ve yüksekliği bakımından ise dünyanın sayılı şelalelerinden biridir.

9 16 17 İSPİR VERÇENİK DAĞI İspir-Verçenik Yaban Hayatı Geliştirme Sahası, 830 ile 3700 m rakımları arasında yer alır. Alçak rakımlarda daha sıcak bir iklim, yukarı bölgelerde karasal iklim görülür. Alan içerisinde dünyanın en hızlı akan nehirlerinden biri olan Çoruh Nehri geçmektedir. Bölgede kuş gözlemciliği, yaban hayatı gözlemciliği yapılabilmektedir. Burada yaban keçisi, çengel boynuzlu dağ keçisi ve kırmızı benekli doğal alabalık koruma altına alınmıştır. Foto safari, doğa yürüyüşleri, günü birlik kamplar, yaylacılık, krater göllerinde günübirlik piknikler, bölgede yapılan turizm aktiviteleri arasındadır. Kuş Gözlem Vadi ve yakın çevresindeki habitatlar, bir kısmı yalnızca Doğu Karadeniz Bölgesi ne özgü birçok kuş türünü barındırır. Önemli Kuş Alanı statüsündeki bölgede sakallı akbaba, kızıl akbaba, kara akbaba, dağ horozu ve ur keklik bulunmaktadır. Kuş izleme rotaları: 1- Yedigöller, 2- Çamlıca mahallesi (Korga), 3- Yavuzlar Mahallesi, 4- Çayırözü köyü, Ovit Geçidi. Yaban Hayatı Gözlemi İspir Verçenik Dağı, boz ayı, çengel boynuzlu dağ keçisi, dağ keçisi, kurt, yaban kedisi, vaşak popülâsyonları ile önemli memeli alanı niteliğindedir. Flora En alçak ve en yüksek nokta arasında 3000 m yi bulan bir rakım farkı, bölge vadilerinde zengin bir biyolojik çeşitlilik oluşturmuştur. Bölgede yer alan vadilerde, aralarında ender orkide, süsen (iris) ve sardunya türleri dâhil, 100 den fazla endemik tür bulunmaktadır. Agro ve Aktif Turizm Saha içerisinde kalan 17 yayla, yöre halkı tarafından Haziran ayı ikinci yarısından Eylül ayı son haftasına kadar olan dilim içerisinde hayvan otlatma amacı ile geçici konaklama alanı olarak kullanılmaktadır. Burada hayvancılık, arıcılık, alabalık yetiştiriciliği, seracılık, dut yetiştiriciliği yapılmaktadır. Dut pekmezi ve pestil, İspir fasülyesi yöresel yemeklerin başında gelmektedir. Doğal Güzellikler Çoruh Nehri ve Vadisi, rakımı ve sarp manzarasıyla dikkat çeken Kaçkar Dağları, Soğanlı-Kaçkar dağlarının zirvelerinde oluşmuş Yedigöller, yüksek yaylaları ve ilginç sarkıtları bulunan Elmalı Mağarası bölgede görülmesi gereken ilginç manzaralar arasında yer almaktadır. Bölgeyi keşfetmek için doğa yürüyüşü, bisiklet turu ve jeep safari turlarına katılabilirsiniz.

10 Ç KA KA R Ğ DA LA RI 18 Sırakonaklar ERZURUM'DA EKO-AGRO ve AKTİF TURİZM HARİTASI Üzümbağı Karakale Çal Alanba Karakamış Köprügören Çatakkaya Yedi Göller Yedigöl i Yıldıztepe Güneysu tv Ar Çamlıkaya Geçitağzı Yokuşlu u Taşlıca Aksu i sp İ n- olu ry Başköy r pi l Yo s Moryayla n vi -İ rt A Zarnıç Ahlatlı Bahçeli Ulutaş Çayırözü Düzköy Şenköy Kaynakbaşı Yedigöze Aşağıfındıklı Yukarıfındıklı in tv Ar lüce pir - İs Goç lu Yo Numanpaşa Demirbilek Araköy Fısırık Kalesi Devedağı Sırtı Tepecik Öztoprak Devedağı Ardıçlı Çakmaklı Yeşilyurt Tekpınar Çataldere Duruköy Değirmenli İSPİR Kaleyanı İspir Kalesi Dikmen Irmakköy Uzunkavak Kavaklı e Riz olu ir Y p s -İ Halilpaşa Bostancı Demirkaya Aktaş Taşpınar Ortaköy Petekli Elmalı Mağarası Serdarlı Koç Pınarlı Kümetaş Köprükoy Armutlu Derinpınar Gündoğdu Sandıklı Şen Yazyurdu Başpınar Cankurtaran Vişneli

11 Ayvalı Morkaya Kınalıçam 20 Ormandibi Kılıçkaya Erzurum Turizm Portalı Elmadüzü Dağeteği Sülünkaya Kemerli Dağı Kayaaltı İRTİBATLAR Gümüşsöz Güryaprak Yaylaçayır Arıtaş Çağlayanlı Yol u Erzurum Büyükşehir Bel. +90 (442) Cevizli vin Tevin Dağı Alatarla İl Kültür ve Turizm Müd. +90 (442) Orman ve Su İşleri 13. Bölge Müdürlüğü +90 (442) Tortum Gölü Cevizli Yaylası Erz Gölbaşı Kuşkay Tur Çanakpınar Esadaş Otel +90 (442) (442) Tur Derebaşı Otel Amiller +90(442) (442) Esenyamaç Durmazpınar Seyahat Akçay Otel +90 (442) (442) Hekimoğlu Oteli Ak-Burak Tur +90 (442) (442) Kral Otel Eş-Dost Tur +90 (442) (442) Turizm Danışma +90 (442) Kirazlı İnciköy Overir Tur +90 (442) Tur 25 Seyahat +90 (442) Medam Turizm +90 (505) Erdoğmuş Alo Ambulans: 112 Alo Polis: 155 Altınçakmak ULAŞIM BİLGİLERİ Erzurum Havalimanı +90 (442) Türk Hava Yolları Sapaca Sapaca Kalesi Dikyar Anadolujet UZUNDERE Pehlivanlı Seyitefendi Erzurum To r -Artvin Yolu t u m Çay ı ğbaşı İğdeli KONAKLAMA BİLGİLERİ Engüzek Kalesi İnanmış Suyatağı Uzundere Yaylası Tutmaç OLTU İbrahim D. Pan. (Uzundere) +90(538) Grand Hitit Otel +90 (442) Esadaş Turizm +90 (442) Başaklı Zuğar Boğazı Rıza nın Pansiyonu (Uzundere) +90 (533) Palandöken Seyahat +90 (442) palandokenseyahat.com Erzurum Otobüs Terminali +90 (442) Başbağlar Nature Pansiyon (Uzundere) +90 (532) Dadaş Turizm Yarbaşı Çamlıbel Pegasus Hava Yolları +90 (850) Carmes Yaylası Turan Pansiyon (Uzundere) Şendurak +90 (535) Subatık Polat Renaissance Oteli SapacaSarısaz Pansiyon (Uzundere) +90 (442) (536) Kaleboğazı Sırakonaklar Pan. (İspir) Xanadu Snow White +90 (442) , 39, 50, +90 (442) 230 Ballıca , 62, 65, Küçük Orcuk Kaçkar Oteli (İspir) Dedeman Palandöken +90 (442) (535) Kemerkaya Zeyrek Oteli (İspir) Dedeman Ski Lodge +90 (442) (442) Duralar KIRSALDA İRTİBATLAR Tourinn Palan Otel +90 (442) Musa Uzun (Uzundere) (530) Ünlükaya Palandöken Kayak Evi Ali Koçak (Pehlivanlı) +90 (442) (532) Alabalık Hotel Dilaver Orucuk Onur Hava Yolları +90 (850) Sapaca Yaylası Pehlivanlı Pansiyon (Tortum) +90 (442) (442) Dursun Ali Göksal (Sırakonaklar) +90 (537) Özdere Çardaklı Demirbaş m o Kilisesi Çamlıyamaç Erzurum Valiliği +90 (442) ru Paisor Yaylası uru mart Öşvank Kilisesi Armutlu Yaylası TURİZM ACENTELERİ zu Tortum Şelalesi Balıklı Köyü Otel Polat +90 (442) İLGİLİ KURUMLAR Er Ulubağ Kuruçalı ny olu Bakırtepe Koçkaya

12 Bu broşür, Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı'nın desteklediği "Erzurum Turizm Ürünleri Farkındalık Projesi" kapsamında bastırılmıştır. İçerik ile ilgili tek sorumluluk İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'ne aittir ve Kuzeydoğu Anadolu Kalkınma Ajansı'nın görüşlerini yansıtmaz.