TAVUK GÜBRESİ. Gürbüz Mızrak

Transkript

1 TAVUK GÜBRESİ Gürbüz Mızrak Ankara

2 İÇİNDEKİLER TAVUK GÜBRESİ... 2 Tavuk Gübrelerinin Özellikleri... 2 Tavuk Gübresinin Tarımda Kullanımı... 4 Önerilen Pratik Bir Yöntemi... 6 Komposlaştırma İşlemi... 7 Tavuk Gübresinin Faydaları SONUÇ EKLER Ek-1: Kurutulmuş, paketlenmiş tavuk gübresinin yapısı (*) Ek-2: Tarla bitkileri için önerilen tavuk gübresi dozları (**) Ek-3: Meyveler için önerilen tavuk gübresi dozları (***) Ek-4: Süs bitkileri için önerilen tavuk gübresi dozları (***) KAYNAKLAR

3 TAVUK GÜBRESİ Sürdürülebilir tarım ve bitkisel verimliliğin artırılması, topraklarımızın yeterli organik madde ve bitki besin elementlerine sahip olmasına bağlıdır. Genel olarak Ülkemiz tarım arazileri organik maddelerce fakirdir. Kimyasal gübrelerin sürekli ve tek yanlı olarak kullanılması da toprağın fiziksel yapısı ile sahip olduğu besin maddeleri arasındaki dengesinin bozulmasına ve diğer bazı olumsuzluklara neden olmaktadır. Oysa toprak verimliliğinin sürdürülebilirliği fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısının bitkisel üretime uygunluğu ile gübrelerin dengeli bir biçimde kullanılmaları suretiyle mümkündür. Toprakta bozulan yapının düzeltilmesi ve eksilen besin elementlerinin telafisi organik ve kimyasal gübrelerin birbirlerinin etkilerini telafi edecek tarzda ve birlikte kullanılmalarıyla karşılanabilir. Ortalama olarak bir kümes hayvanı 22 kg/yıl dışkı üretmektedir. Bu hesapla gelişmiş tavukçuluk sektörümüzü dikkate aldığımızda atık ürün olarak Türkiye de yılda 10 milyon ton civarlarında kanatlı dışkısı oluşmakta ve bu da çevre sorunları yaratmaktadır. Taze tavuk gübresi; çevre açısından pis koku kaynağıdır. Özellikle sinek ve böcek larvalarının gelişmesi için uygun bir ortam oluşturmaktadır. Atmosfer ile yüzey ve yer altı sularında kirliliğe sebep olmakta, tavuk dışkısında bulunabilen hastalık etmenlerinden dolayı insan sağlığı açısından riskler taşımaktadır. Tavuk dışkısının çevreye ve insan sağlığına zarar vermesi yerine ekonomiye kazandırılması önem arz etmektedir. Tavuk Gübrelerinin Özellikleri Tavuklar almış olduğu gıdaların önemli bir kısmını (%35 40 nı) sindiremeden dışkıyla atarlar. Tavuk gübresi bitkiler için gerekli olan azot (N), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg), bakır (Cu) 2

4 ve çinko (Zn) gibi elzem olan tüm besin elementlerini içerir. Bir ton taze tavuk gübresi yaklaşık olarak 39.6 kg azot (N), kg fosfor (P2O5) ve kg potasyum (K2O) ihtiva etmekte; bu değerler işletmeden işletmeye ve tavuğun yetiştirilme tekniğine (yumurtalık, etlik yetiştiriciliğine) bağlı olarak farklılıklar gösterebilmektedir. Elde edilen dışkının yumurta tavuğu ve etlik piliç olmak üzere genelde iki ayrı tipi bulunmaktadır. Yumurta tavuğu yetiştiriciliğinde gübresinin tamamına yakını dışkıdan oluşurken, etlik piliçlerin dışkıları altlık materyali ile karışık olarak bulunmaktadır. Genelde organik ve bitki besin maddelerince zengin olan tavuk gübreleri (Çizelge 1) bitkisel üretimde büyük bir potansiyele sahiptirler. Bilhassa içerdikleri zengin nitrojen, fosfor ve potasyum muhtevası nedenleriyle patates, domates, yapraklı sebzeler gibi ürünlerin yetiştiriciliğinde tercihen kullanılmalıdırlar. Çizelge 1: Değişik Sistemlerde Yetiştirilen Tavuklardan Elde Edilen Kurutulmuş Gübrenin Özellikleri Kaynak: Erensayın (1992) 3

5 Diğer hayvan gübreleri ile karşılaştırıldıklarında da organik madde, azot ve fosfor bakımından daha zengindir (Çizelge 2). Çizelge 2. Değişik Hayvan Gübrelerinin Temel Besin Elementi İçerikleri. Kaynak: Kovancı ve arkl. (1989). Yaklaşık olarak tavuk gübrelerinin bileşiminde bulunan azotun %65'i, fosforun %50'si ve potasyumun da %75'i gübre uygulamasının ilk yılında bitki tarafından kullanılabilir hale dönüşebilmektedir. Bu gübreler, değişik hava şartlarında kimyasal gübrelere nazaran özelliğini kaybetmeden, toprakta uzun müddet kalabilmektedir. Tavuk Gübresinin Tarımda Kullanımı Taze tavuk gübresi çevre açısından yüzey ve yer altı sularını kirletme ile dışkıda bulunan hastalık etmenleri nedenleriyle riskler taşımakta; aynı zamanda pis koku ve sinek kaynağıdır. Atmosfer ile yüzey ve yer altı sularında kirliliğe sebep olmakta, tavuk dışkısında bulunabilen hastalık etmenlerinden dolayı insan sağlığı açısından riskler taşımaktadır. Tavuk dışkısı açık ortama kendi halinde bırakıldığında bünyesinde bulunan organik mineraller hızla kaybolduğundan gübre özelliği azalmaktadır. İyi bir gübre eldesi için taze tavuk dışkısı düzenli bir şekilde toplanıp uygun şekilde saklanmalıdır. Depolanmanın doğru yapılmaması durumunda önemli azot kaynağı olan ürik asit hızla amonyağa dönüşerek kaybolabilmekte, bu tür kayıplar özellikle sıcak havalarda en yüksek düzeylere çıkmaktadır. Fosfor ve potasyum açısından ise önemli bir kayıp görülmez. 4

6 Ülkemizde çiftçiler tavuk gübrelerini belli bir süre beklettikten sonra verim artışı için bahçelerinde/tarlalarında uygulamaktadırlar. Yapılan uygulamalardan çevreye zarar vermeden, daha fazla fayda sağlamak için bazı hususlara dikkat etmek gerekmektedir. Taze gübresi tarımda direkt olarak ve aşırı miktarlarda uygulanmaz, tarlaya fazla miktarda ve heterojen olarak dağıtılamaz. İhtiva ettiği yüksek amonyak ve nitrat azotu oranları nedeniyle fazla miktarda ve/veya direk kullanıldığında bitkilerde yanmalara neden olabilir, diğer suni gübrelerin yüksek dozu gibi fitotoksik etki yapabilmektedir. Çevre sorunları yaratmaması ve gübre olarak kullanılması için önceden belli işlemlerden geçirilmesi gerekir. Bu işlemlerden sonra da bitki ihtiyacını karşılayacak dozda ve toprağa homojen olarak karıştırılmak suretiyle uygulanmalıdır. Tavuk gübresi sap-saman gibi değişik kaba organik atıklarla ve sönmüş kireçle karıştırılıp kompostlaştırma işleminden geçirildikten sonra kullanılmalıdır. Bu işlem aerobik (havalandırmalı) ve anaerobik (havalandırmasız) olmak üzere iki şekilde yapılır. Aerobik Kompostlaştırma: Bu yöntem kokusuz ve çevreyi rahatsız etmeyen bir proses olduğundan daha çok tercih edilir. İşlem sırasında su buharı, ısı ve CO 2 açığa çıkar. Kötü kokular çıkmaz, süresi daha kısadır ve sıcaklık C ye kadar çıkacağından işlem sonunda patojen mikroorganizmalar ölür. Ancak bu yöntem sürekli oksijen temini ve nem kontrolü gerektiğinden dikkat ve itina ister. Anaerobik Kompostlaştırma: Bu işlem depolanan yığınlarda ve çukurlarda yapılabilir. İşlem sırasında CO 2 ve metan açığa çıkar. Bu yöntemle kompost elde etmede çevreye hoş olmayan kokular yayılır, işlem daha uzun zamanda tamamlanır ve dışarıdan ısı verilmesi de gerekebilir. Bu usulle kompost üretilmesi halinde atıkların sıcaklığı aerobik kompostlaştırmada olduğu gibi C ye kadar çıkamaz. 5

7 Önerilen Pratik Bir Yöntemi Tavuk gübresinin kullanıma hazırlanması için önerilen basit bir yöntem aşağıda özetlenmiştir: Gübre kuru halde ise yığın halinde dökülüp üstü toprakla kapatılır. Bu şekilde olgunlaşması uzun sürer (12 aya kadar). Depolanmış tavuk gübresi ise: Kolay ulaşılabilir ve tenha bir yerde 2 m genişlik cm derinlik ve 2,5-3 m uzunlukta açılan çukurlara istif edilir. İstif sırasında bir römork taze tavuk gübresi çukura dökülmeden evvel (römorkta iken) mümkünse gübrenin üzerine 5-10 kg sönmüş kireç serpilir, iki balya veya iki çuval da saman serpilebilir. Gübre çukura doldurulduktan sonra üzerine bir miktar daha kireç ve 5-10 kürek bahçe/tarla toprağı serpilir. Toprağın ve kirecin gübreyle karıştırılması iyi olur. Gübrenin üzeri 5-10 cm kalınlığında toprakla kapatılıp, iyice bastırılır. Bu durumda gübre soğuk fermantasyona başlayacak ve yaklaşık 3-6 aya kadar kullanıma hazır hale gelecektir. Gübrede mikroorganizma faaliyeti sırasında ortam asitliği artar, bu durum faydalı mikroorganizmaların çalışmasını yavaşlatır ya da durdurur. Sönmüş kireç ilavesi ortamda asidik oluşumu geciktirir ve bu sayede mikroorganizmaların çalışmaları devam eder, daha iyi olgunlaşmış gübre elde edilir. Tavuk gübresi idrar da içerdiğinden oldukça yüksek oranda azota sahiptir. Sap-saman katılması, mikroorganizmaların azotu daha iyi kullanmasına ve humusun etkili bir şekilde elde edilmesine katkı sağlar. İlave edilen bahçe/tarla toprağı işlemi ise karışımın toprakta bulunan çürükçül mikroorganizmalarla aşılanması fonksiyonunu görür. 6

8 Komposlaştırma İşlemi Kompostlaştırma; taze tavuk gübresi dahil organik atıkların çeşitli yöntemlerle aerobik koşullar altında mikrobiyolojik oksidasyon ile funda toprağı görünümünde humusa dönüştürülmesidir. Organik karakterli olan humus; biyolojik dezenfeksiyon ile sterilize olmuş, kokusuz, hacim ağırlığı düşük, su tutma kapasitesi yüksek, bitkiye elverişli makro ve mikro besin elementleri içeren, toprak görünümünde bir maddedir. Kompostlaştırma öncesi tavuk gübresi kuru ve katı ise tane boyutu 2-5 cm olacak şekilde (parçalanır) öğütülür. Bu işlem sonucu elde olunan tanelerin daha küçük olması halinde gübre yığınına yeterli hava girişini olmayacaktır. Bu nedenle parçalama sonucu oluşan tane boyutu bu büyüklüklerde olmalıdır. Kompostlaştırma için ideal C/N oranı 15:1 ile 25:1 arası olarak kabul edilir. Tavuk gübresinde bu oran düşüktür (10:1 civarlarında). Düşük C/N oranında kompostlaştırmada çok fazla miktarda amonyak açığa çıkacak, istenen yüksek sıcaklıklara ulaşılamayacaktır. Bu nedenle komposlaştırma öncesinde sap, saman ve/veya odun talaşı gibi maddelerle ilave edilerek C/N oranı yükseltilmeye çalışılır. Kompostlaştırma için ideal ph değeri 6,5 8 arasındadır. Bu işlemi sırasında parçalanan organik asitler ph değerini mikrobiyal aktivite engelleyecek seviyelere (4,5 a) kadar düşürebilir. Bu mahzuru gidermek için işlem öncesi gübreye bir miktar kireç ilave edilir. Sap, saman ve/veya odun talaşı gibi maddeler ile kireç ve bahçe/tarla toprağı ilave edilmiş gübre karıştırılır. Karışım kuru ise nem oranı %45-55 dolaylarına çıkacak şekilde suyla nemlendirilir. Bu şekilde hazırlanan karışım asfalt veya beton kaplı zemin üzerine dökülür. Yapılacak gübre yığınları gevşek yapıda olmalıdır. Yığın yüksekliği ise cm olabilir. Yüksekliğin daha fazla olması komposlaştırma işlemini olumsuz etkiler. 7

9 İşlemin başlatılmasından itibaren 3 ay kadar (ortam şartlarına göre daha kısa sürelerde) komposlaştırma işlemi tamamlanmış olabilir. Elde edilen ürün elenir. Elek altına geçenler kompost olarak kullanılmaktadır. Bu yöntem kompost üretiminin en basit yoludur. Yukarıda anlatıldığı gibi gübreye, sap-saman ve/veya odun talaşı gibi maddeler ile kireç ilave edilip nem oranı ayarlanmış karışımı 1 metre yükseklikte yığmak, bunları yükleyici ile (loderle) zaman zaman aktararak havalandırmak ve su vermek kompostlaşma süresini kısaltmaktadır. Kompost üretimini daha da kısaltan bir yöntem ise, kompost kümelerinin havalandırma kanalları üzerine yığılması ve kümelerin alttan havalandırılmasıdır. Kompostlaştırma sırasında, mikroorganizmalar ortamın oksijenini kullanarak %45 55 dolaylarında nem ihtiva eden gübre içerisindeki organik maddeleri biyokimyasal yollarla ayrıştırırlar. Nemin %30 un altında olması mikrobiyal aktiviteyi engellerken; %65 in üstüne çıkması yavaş ayrışmaya, koku oluşmasına ve süzüntü suyuna besin maddesi karışmasına neden olur. Nem oranları genelde taze tavuk gübresinde %75, depolanmış olanda ise %64 civarlarındadır. Depolanmış gübre nem oranı bakımından kompostlaştırmaya daha uygun gözükmektedir. Gübrenin sap-saman ve/veya odun talaşı gibi kuru maddelerle karıştırılması nem oranını aşağılara çekecektir. Mikroorganizmalar enerji temini amacıyla karbonu okside ederken ortamdaki oksijeni kullanırlar ve ortama karbon dioksit olarak geri verirler. Ortamda yeterli oksijen bulunmaması durumunda proses anaerobik olur ve çürük yumurta da dahil olmak üzere istenmeyen koku oluşumuna neden olunur. Kompostlaştırmanın optimal yürüyebilmesi için ortam havasında oksijen konsantrasyonunun %5 in altına düşmemesi gerekir. Bunu için de gübre yığınının havalanmasını sağlayan sap-saman gibi kaba artıkların gübreye yeterli miktarda karıştırılması, yığının 8

10 yüksekliğinin fazla olmaması, yapılabiliyorsa zaman zaman karıştırma işleminin yapılması gerekir. Kompost ısısı, organik maddenin mikrobiyal parçalanmasının yan ürünü olarak ortaya çıkar. Isı üretimi; dış ortam sıcaklığına, gübre yığınının büyüklüğü ve nem içeriğine, havalandırmaya ve C/N oranına bağlıdır. İyi planlanmış bir kompost sisteminde ısı kısa bir zaman süresinde (5 gün civarında) ideal sıcaklık olan o C sıcaklığa ulaşabilir. İşlem esnasında kompost sıcaklığının 65 o C nin altında tutulmaya çalışılır. Kompostun karıştırılması ile sıcaklık düşürülebilir. Kompostlaştırma işlemin ile: Gübrede kompleks halde bulunmaları nedeniyle bitkiler tarafından kullanılması zor olan N, P, K gibi besin maddelerinin inorganik forma dönmesi ve bitkilerin bunları kolayca kullanması sağlanır. Oluşan kompost yüksek oranda organik madde ve humus içerir. Humusun içerisinde bulunan hümik asitler toprakta bağlı olan besin maddelerini çözer ve bünyesine alır; fülvik asitler ise çözünen besin maddelerinin bitki tarafından kolay bir şekilde alınmasını sağlarlar. Kompostlaştırma esnasında ortaya çıkan ısı, gübre içinde bulunabilecek patojen, sinek yumurtası, vb. istenmeyen organizmaların çoğunu zararsız hale getirir. Mevcut olan veya oluşabilecek koku probleminin ortadan kaldırılmasına yardımcı olunur. Gübredeki ayrışabilir maddelerin çevreyi kirletme oranları azalır. Kompostlaştırılmış tavuk gübresi bitkide tek başına kullanılmamalı. Diğer gübrelerle beraber, birbirlerinin etkilerini telafi edecek tarzda, uygun dozlarda kullanılmasıyla daha fazla ekonomik kazanç sağlar. Yukarıda anlatılan şekillerde hazırlanmamış gübre, gübrelemede kullanılmamalıdır. 9

11 Ülkemizde modern tavukçuluk yapılan yörelerde tavuk gübresi işleme tesisleri kurulmuş olup, buralarda işlenmiş olan tavuk gübreleri paketlenerek satışa sunulmaktadır. Tavuk Gübresinin Faydaları Komposlaştırma ve diğer işlemlerle yarayışlı hale getirilen ve önerilen şekillerde uygulanan tavuk gübresi toprağın tarıma elverişli hale gelmesine yardımcı olur. Bu çerçevede; organik maddenin tüm faydalı özelliklerini göstererek toprağın fiziksel yapısının düzeltilmesine yardımcı olur: Toprağın su tutma kapasitesini artırır. Toprağın ısı dengesini sağlar, don kesmesini riskini azaltır. Toprak tanelerinin kümeleşmesine yardımcı olur ve bu suretle erozyon riskini azaltır. Toprak yüzeyinde kaymak tabakasının oluşumunu azaltarak, toprağa suyun girişini arttırır ve yüzey akışını azaltır. Toprağın yüzeyinin çatlamasını engelleyerek buharlaşmayla su kaybına mani olur. Besin elementlerinin yıkanmayla kaybolmasını engeller, uzun süre bitki tarafından alınmasına yardımcı olur. Toprakta sıkışmanın oluşumunu engeller ve havalanmayı sağlar, toprak işlemeyi kolaylaştırır. Toprağın kimyasal özellikleri üzerinde etkili olarak: C/N oranının uygun olması nedeniyle toprakta mikrobiyolojik faaliyetleri artırır, bu sayede organik madde ayrışmasıyla besin maddelerinin açığa çıkmasına katkı sağlar, gübrede ve toprakta bağlı bulunan bitki besin maddelerini bitki için faydalı hale getirir. İçerdiği humik asit sayesinde toprakta bitki tarafından alınamaz formda bulunan pek çok bitki besin maddesinin yarayışlılığı artırılır. 10

12 Azot, fosfor, kükürt ve kalsiyum başta olmak üzere birçok besin maddesini ihtiva eder. Bu sayede bitkilerin ve toprak canlılarının gelişimi hızlandırır. Uygun ortamın sağlanmasına yardımcı olarak ve kuvvetli bir şekilde gelişmesini sağlayarak bitkilerin hastalıklara karşı direncini artırır. Bitkiye iyi bir vegetatif gelişim, iyi bir çiçeklenme dolayısıyla erkencilik kazandırır. Toprağın biyolojik yapısını düzeltmek suretiyle: Toprak mikroorganizmalarına karbon, enerji, vitamin ve mineral kaynakları olarak hizmet eder. Bu sayede Topraktaki mikrobiyolojik aktiviteyi hızlandırır, mikroorganizma popülasyonunun/toprak canlılığının artmasını sağlar. Tavuk gübresi, uzun süre toprakta kalır ve bu süre içinde tüm yukarıda sayılan özelliklerini gösterir. Toprağın yukarıda sayılan fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapılarını iyileştirme özellikleri ile sahip olduğu besin elementleri sayesinde bahçe ve tarla tarımında ürünlerin veriminin artırılmasına, kalitesinin yükseltilmesine katkı sağlar. Aynı zamanda, sahip olduğu özelliklerinden dolayı mera ıslahında da kullanılmaya uygundur. 11

13 SONUÇ Tarım topraklarının organik madde oranları ve sahip olduğu bitki besin elementleri durumu, sürdürülebilir tarım ve bitkisel verimliliğin artırılması açılarından çok önemlidir. Toprak verimliliğinin sürdürülebilirliği fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısının bitkisel üretime uygunluğu ile gübrelemenin dengeli bir biçimde yapılması suretiyle mümkündür. Toprakta bozulan yapının düzeltilmesi ve eksilen besin elementlerinin telafisi organik ve kimyasal gübrelerin birbirlerinin etkilerini telafi edecek tarzda ve birlikte kullanılmalarıyla karşılanabilir. Gelişmiş tavukçuluk sektörümüz atık ürün olarak yaklaşık 10 milyon tona yakın kanatlı dışkısı üretmekte, bu da çevre sorunları yaratmaktadır. Bunun çevreye zarar vermesi yerine ekonomiye kazandırılması önem arz etmektedir. Tavuk gübresi belli işlemlerden geçirilip bitkisel üretimde kullanılacak hale getirildiğinde zararlı bir atık olma yerine ekonomiye çok büyük katkılar yapmakta faydalı bir ürüne dönüştürülmektedir. Bu makalede tavuk gübresinin bitki beslemesi açısından potansiyel değeri, işlenerek faydalı bir gübre haline getirilmesi, bitki beslemede kullanılması hakkında özet bilgiler verilmiştir. 12

14 EKLER Ek-1: Kurutulmuş, paketlenmiş tavuk gübresinin yapısı (*). Özellikler Miktarı Organik madde (%) N (%) 3.00 P 2 O 5 (%) 3.73 K 2 O (%) 3.14 Organik karbon (%) C / N oranı PH 6.58 Nem (%) 12.2 Fe, ppm 2044 Zn, ppm 399 Mn, ppm 641 Cu, ppm Humik Asit (%) 6.40 (*): Tabloda verilen oranlar yaklaşık değerler olup, gübreden gübreye farklı olabilirler. Ek-2: Tarla bitkileri için önerilen tavuk gübresi dozları (**). Tarla bitkisi türü Önerilen Miktar Uygulama Zamanı Buğday (Sulu) kg/dekar Ekimden Önce Mısır kg/dekar Ekimden Önce Patates kg/dekar Ekimden Önce Çeltik, Ayçiçeği, Şeker Pancarı kg/dekar Ekimden Önce Pamuk kg/dekar Ekimden Önce Soğan kg/dekar Ekimden Önce Tütün kg/dekar Ekimden Önce Domates, Patlıcan, Biber, Kabak kg/dekar Ekimden Önce Hıyar, Fasulye kg/dekar Ekimden Önce Ispanak, Pırasa, Marul, Lahana kg/dekar Ekimden-Dikimden önce Havuç, Turp, Çilek kg/dekar Kavun, Karpuz kg/dekar (**): Tabloda önerilen dozlar internette açık kaynaklardan alınan bilgilerdir. Burada verilen dozlar gübrelerin besin maddesi oranları, çiftçilerin tecrübeleri, toprakların özellikleri ve besin maddesi durumları ile uygulanan bitkinin ihtiyacına göre farklı olacaktır. 13

15 Ek-3: Meyveler için önerilen tavuk gübresi dozları (***). Meyve türü Önerilen Miktar Kullanım Zamanı Elma, Armut, Kayısı, Şeftali, Kiraz, 1-2 kg ağaç başına Sonbahar, İlkbahar Vişne, Erik vb. (küçük ağaç) Elma, Armut, Kayısı, Şeftali, Kiraz, 2-4 kg ağaç başına Sonbahar, İlkbahar Vişne, Erik vb. (büyük ağaç) Bağ (yeni tesis edilmiş) 1-2 kg omca başına Sonbahar, İlkbahar Bağ (ürün veren) 2-4 kg omca başına Sonbahar, İlkbahar Zeytin (küçük ağaç) 1-3 kg ağaç başına Sonbahar, İlkbahar Zeytin (büyük ağaç) 3-5 kg ağaç başına Sonbahar, İlkbahar Narenciye (küçük ağaç) 1-3 kg ağaç başına Sonbahar, İlkbahar Narenciye (büyük ağaç) 3-5 kg ağaç başına Sonbahar, İlkbahar İncir 2-3 kg ağaç başına Sonbahar, İlkbahar Fındık 2-4 kg ocak başına Sonbahar, İlkbahar Muz 5-7 kg ocak başına Sonbahar, İlkbahar Çay kg/dekar Sonbahar, İlkbahar Ek-4: Süs bitkileri için önerilen tavuk gübresi dozları (***). Süs Bitkileri Çiçekli Dış Mekan (Park-Bahçe) Bitkileri Odunsu Bitkiler ve Süs Çalıları Çim Alanlar Çiçekli İç Mekan (Saksı) Bitkileri Çiçeksiz İç Mekan (Saksı) Bitkileri Önerilen Miktar g/m g/m g/m g/kg saksı g/kg saksı (***): Tablolarda önerilen dozlar internette açık kaynaklardan alınan bilgilerdir. Burada verilen dozlar gübrelerin besin maddesi oranları, çiftçilerin tecrübeleri, toprakların özellikleri ve besin maddesi durumları ile uygulanan bitkinin ihtiyacına göre farklı olacaktır. 14

16 KAYNAKLAR Aydeniz, A. ve Brohi, A.R., Gübreler ve Gübreleme. C.Ü. Ziraat Fak. Yay. No: 10, Ders Kitabı: 3, Tokat. Demirer, G., Duran M., Ergüder, T., Güven, E., Uğurlu, Ö., Tezer, U., Anaerobic treatability and biogas production potential studies of different agroindustrial wastewaters in Turkey, Biodegradation, 11: (2001). Doğan, D., Domates Ve Hıyar Fidesi Üretiminde Yetiştirme Ortamlarına Katılan Tavuk Gübresinin Fide Gelişimi Ve Kalitesine Etkileri, Ankara Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (2003) 79. Eleroğlu, H., Yıldız, S., Yıldırım, A., Tavuk Dışkısının Çevre Sorunu Olmaktan Çıkarılmasında Uygulanan Yöntemler. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi 2 (2013) Erensayın, C., Tavukçuluk, Bilimsel-Teknik Pratik. 72 DTFO Matbaası, Ankara, 534 s. İnal, A., Sözüdoğru, S. ve Erden, D., Tavuk Gübresinin İçeriği ve Gübre Değeri. Tarım Bilimleri Dergisi, 2 (3): İnternet: İnternet: University of Minnesota " A Review of Poultry Manure Management: Directions for the Future Karataş, A., Tavuk gübresinin anaerobik parçalanması için uygun koşulların belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 14-15, (2006). Kovancı, I., Hakererler, H. Ve Oktay, M., Tavuk gübresi ile çöp gübresinin tarımda organik gübre olarak kullanılmasına dair bir araştırma. s.48. E.Ü. Araştırma Fonu, Proje No:113. Bornova-İzmir Taban, S., Tavuk Dışkılarının Organik Gübreye Dönüştürülmesi. Kompostlaştırma Sistemleri ve Kompostun Kullanım Alanları Çalıştayı Haziran 2009, Barcelo EresinTopkapı Hotel-İstanbul. Taban, S., Turan, M. A., Katkat, V., Tarımda Organik Madde ve Tavuk Gübresi. 15

17 oc/journal%20(dergimiz)/dergimiz%20cilt%2010%20ozel%20sayi/cilt%2 010%20Ozel%20Sayi%201%20Makale%201%20Tar%C4%B1mda%20Org anik%20madde%20ve%20tavuk%20g%c3%bcbresi.pdf Türkoğlu M., Arda M., Yetişir R., Sarıca M., Atlan A., C., Tavukçuluktaki gelişmeler ve Türkiye tavukçuluğu, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, (2004). 16