Türk Eğitim Tarihi. 10. ll. Meşrutiyet ve Milli Mücadele Dönemi ( ) Dr.

Transkript

1 Türk Eğitim Tarihi 10. ll. Meşrutiyet ve Milli Mücadele Dönemi ( ) Dr. Ali GURBETOĞLU

2 10. ll. Meşrutiyet ve Milli Mücadele Dönemi ( ) Dönemin Eğitiminin Temel Özelikleri Okulöncesi, İlk, Orta ve Yüksek Öğretimde Gelişmeler Mesleki ve Teknik Eğitim ve Özel Eğitimde Gelişmeler Özel Öğretim, Azınlık ve Yabancı Okullar Öğretmen Yetiştirme Politikaları Bakan ve l. Dünya Savaşlarının Eğitime Etkileri Dönemin Eğitim Reformlarının Öncüleri Milli Mücadele Dönemi Dönemin Eğitiminin Temel Özellikleri Milli Uyanış ve Örgütlenmede Öğretmenler 1921 Maarif Kongresi Azınlık ve Yabancı Okullar Halk Eğitim Çalışmaları Kazım Karabekir in Eğitim Çalışmaları Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 ll. Meşrutiyet ve Milli Mücadele Dönemi ( ) Dönemin Eğitiminin Temel Özelikleri Okulöncesi Eğitimde Gelişmeler İlköğretimde Yenilik ve Gelişmeler Ortaöğretimde Yenilik ve Gelişmeler Yüksek Öğretimde Yenilik ve Gelişmeler Mesleki ve Teknik Eğitim Özel Öğretim, Azınlık ve Yabancı Okullar Özel Eğitimde Gelişmeler Öğretmen Yetiştirme Politikaları Medreselerin Islah Çalışmaları Bakan ve l. Dünya Savaşlarının Eğitime Etkileri ll. Meşrutiyet Dönemi Eğitim Reformlarının Öncüleri Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 II. Abdülhamit in Halli Ermeni Ayan (Senato) üyesi Aram Efendi Draç Mebusu Arnavut Esad Toptani Yahudi Selanik Mebusu Emanuel Karasso Arif Hikmet Paşa Hall Gerekçesi: bazı mesâil-i mühimme-i şer'iyyeyi kütüb-i şer'iyyeden tayy u ihrac ve kütüb-i mezkûreyi men' u ihrak" Tarih: 27 Nisan 1909 Yer: Yıldız Sarayı, Küçük Köşkü Osmanlı nın sonu: 31 Ekim 1918 Aradan Geçen Süre: 9,5 Yıl! Arnavut Esad Arif Hikmet Paşa Emanuel Karasso Aram Efendi Bu memleketi benden sonra 10 sene idare etsinler, 100 sene idare etmiş sayacağım Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 II. Meşrutiyet Dönemi Eğitiminin Temel Özelikleri: Türk eğitiminin en canlı ve hareketli devri arasıdır. İkinci Meşrutiyet dönemi Türk tarihinde; Eğitim üzerine en çok yazının yazıldığı, Eğitim sorunlarıyla en çok ilgilenilen, Çeşitli uygulamalarla deneyimlerin kazanıldığı bir dönem olmuştur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Siyasi hayat canlanmış, yayın özgürlüğü gelişmiş. Balkan savaşları sonrası sosyal ve eğitimsel sorunlar daha derinlikli olarak ele alınmış Dönemin ideolojik akımları; Osmanlıcılık, İslamcılık, Türkçülük, Batıcılık,, Liberalizm, Sosyalizm vb dir. Eğitimi yakından ilgilendiren sorunlar; Politik akımlar Milli ve kültürel eğitim, Seçkinler eğitimi-kitle eğitimi, Anglo-sakson eğitimi (Pragmatik eğitim), Toplumu kurtarıcı öğretmen görüşü, Kızların eğitimi, Halk eğitimi, İş, üretim, köy ve çevre eğitimi, Çocuk merkezli eğitim, Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 Kızlar için ilk kez yüksek öğretim kurumu açılmıştır. (Osmanlı döneminde Türkiye'nin ilk kadın üniversitesi "İnas Darülfünunu" adıyla 1914'te açıldı İlk resmi anaokulu bu dönemde açılmıştır. Öğretmenler ilk defa bu dönem mesleki örgütler kurmuş, Eğitim-öğretim yöntemlerinde kitap ve öğretmenden eşyaya yönelen, gözleme ve araştırmaya dayanan bir yol benimsenmiş, İlk kez renkli eğitim haritaları yayınlanmış, Savaşlar eğitimin gelişmesini önleyici olmuş, Kadınlar memur olarak çalışmaya başlamıştır yılında Maarif Nezareti beş kez el değiştirmiştir. (Sinan Kuneralp, Son Dönem Osmanlı Erkân Ve Ricali , İsis Yayınları, İstanbul:1999) Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

10 Okulöncesi Eğitimde Gelişmeler 23 temmuz 1908 den önce bazı vilayetler özel ana mektepleri açılmıştır. Resmi Ana mektepleri balkan savaşlarından sonra açılmıştır. Ana Mekteplerine muallime yetiştirilmemiş olunmasından dolayı hazırlıksız olarak bu işe girişilmiştir. Öğretmen yokluğundan dolayı Ermeni ve Yahudi muallimelere ana mekteplerde dersler verdirildi tarihli Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-ı Muvakkatı ile okul öncesine yönelik hükümler getirildi. Bu kanun sonrası anaokulları çoğalmaya başladı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10

11 İlköğretimde Yenilik ve Gelişmeler 1913 Tedrisat-ı İbtidaiye Kanun-u Muvakkatı ile ilköğretim mecburi ve devlet okullarında parasız olduğu hükme bağlandı. İptidai ve Rüştiyeler birleştirilip Mekatib-i İbtidaiy-i Umumiye adını aldı. İlköğretimin süresi 6 yıl olarak kararlaştırıldı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 11

12 Ortaöğretimde Yenilik ve Gelişmeler İkinci Meşrutiyet döneminde Osmanlı eğitiminin en çok ve en esaslı değişmeye uğrayan kademesi, ortaöğretim olmuştur. Meşrutiyet başlarında idadiler rüştiyeleri de kapsar biçimdeydi. Bu dönemde yenilik ve gelişmeler daha çok idadilerde görülmüştür den sonra 12 vilayetteki İdadilerin adı Sultaniye olarak değiştirildi de ilk kız idadisi açıldı. Bu okul 1913 de İstanbul İnas Sultanisi adını almıştı. Sultanilere 1922 de lise adı verildi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12

13 Sultanilerde Okutulan Dersler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

14 Yüksek Öğretimde Yenilik ve Gelişmeler Meşrutiyetin başında maarif Nazarı Emrullah Efendi Darülfünunda köklü reformlar yapmak istedi ve 1912 bir nizamname hazırladı. Emrullah Efendi Darülfünunları mükemmel olan memleketlerin tali ve iptidai mektepleri de o nispette mükemmel olur diyerek ilk ve orta öğretimin iyileşmesini darülfünun iyileşmesine bağlamıştı. (Tuba ağacı nazariyesi) Bu yaklaşım başarılı olamadı. Bu dönemde; İnas Darülfünunu (1915) Orman Mektebi Alisi (1909) Dişçi Mektebi (1909) Kadastro Mektebi Alisi (1911) gibi yüksek öğretim okulları açılmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

15 Mesleki ve Teknik Eğitim Polis mektebi(1909) Maliye Memurları Mektebi(1909) Belediye Memurları Mektebi(1911) Evkaf Memurları Mektebi(1911) Sıhhiye Memurları Mektebi(1912) Ameli Ticaret Mektebi(1913) Darülbedayi(Tiyatro Mektebi)(1914) Şimendifer Memurlar Mektebi(1915) Orman Ameliyat Mektebi(1915) Darülelhan (Konservatuar)(1916) açılan başlıca mesleki ve teknik okullardır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 15

16 Eğitimde Milli leşme Çabaları İkinci Meşrutiyet döneminde devletin resmi okullarında artık milli bir eğitim verilmesi çalışmaları başlamıştı. Yetişen neslin milli birlik ve dayanışama gibi konularda duyarsızlığı en çok şikayet edilen konulardandı. Bu sıkıntıyı aşmak için; Öğretim dilinden ders kitaplarına, öğretmen yetiştirmeden teftişe kadar yeni Türk eğitiminin temelleri bu dönemde atılmaya başlandı Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16

17 Özel Öğretim, Azınlık ve Yabancı Okullar Meşrutiyet başında basın, yayın, örgütlenme özgürlüğünün tanındı. Bu nedenle özel öğretim kurumları, önceki dönemden daha fazla gelişme göstermiştir te Hususi Mektepler Talimatnamesi çıkarılmıştır. Azınlık ve yabancı okulları denetimsizlik yüzünden sorun olmaya devam etmiştir. Türk özel öğretimini geliştirmek, yabancı özel okullardan Türk çocuklarını kurtarmak için yollar arandı. Bazı cemiyetler kurulmuş ve bunlara özel okullar açtırılmıştır.(osmanlı İttihat Mektepleri Cemiyeti gibi..) Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

19 Özel Eğitimde Gelişmeler 1913 tarihli Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-ı Muvakkati, şu hükmü getirmiştir: Ruhen ve bedenen zayıf olan çocuklar ile sağır, dilsiz ve ama çocuklara ilköğretim imkanları sağlayacak bir nizamname yapılacaktır. Bu dönemin başlıca özel eğitim kurumları: İstanbul da dilsiz mektebi Selanik te özel dilsiz mektebi İzmir de sağır ve dilsiz mektebi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 19

20 Öğretmen Yetiştirme Politikaları II. Meşrutiyet yıllarında hem nitelikli hem de çok sayıda öğretmen yetiştirmesi amacıyla bir takım girişimler olmuştur. Bu girişimleri başlıca üç grupta incelemek mümkündür; İstanbul da öğretmen yetiştirme çabaları Taşrada öğretmen yetiştirme çabaları Kadın öğretmen yetiştirme çabaları Anaokuluna öğretmen yetiştirme Rüştiye ve kız Sultanilerine öğretmen yetiştirme Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 20

21 İstanbul da öğretmen yetiştirme çabaları: Temmuz 1908 de İbtidai kısmı, Darülmualliminden ayrılarak müstakil kurum oldu. Aynı yıl Darülmuallimini Ali öğrencileri bir kısım dersleri Darülfünun da görmeye başladı da Darülmuallimin-i Ali kapatılıp, öğrencileri Darülfünuna gönderildi. Darülmuallimini Ali 1910 da tekrar açılıp derslerin bir kısmı kendi bünyesinde, bir kısmı da Darülfünunda görülmüştür. Mart 1909 sonrası Darülmuallimin müdürlüğüne Satı Bey getirildi. Onun zamanında Okulun 900 ü aşkın öğrencisi sınavdan geçirildi. 150 kadar öğrenci bırakılıp gerisi okuldan atıldı. Okul dışında işi olan öğretmenleri meslekten çıkardı. Öğretmen atamalarında genç ve yeteneklileri tercih etti Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

22 Satı Bey bu öğretim kadrosuyla birlikte Tedrisatı İbtidaiye mecmuasını çıkarmıştır. Satı Bey, Darülmuallimin için bir tatbikat mektebi açtırdı. Bu mektebin müdürlüğüne de Mektebi Mülkiye mezunu İhsan Sungu yu atadı. Darülmualliminde; Ali Nusret, Hamdullah Suphi, Fazıl Ahmet, Ruşen Eşref, Tevfik Fikret, Mustafa Suphi, Muallim Cevdet, İsmail Hakkı gibi eğitimciler dersler verdi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

23 Medreselerin Islah Çalışmaları Medreselerin ıslahı gerektiği görüşü 1908 de II. Meşrutiyetle beraber önem kazandı. Bunun başlıca nedenleri şunlardı: 1. Meşrutiyet in sağladığı serbesti ile herkesin düşüncelerini ifade imkânı bulması. 2. En eski eğitim öğretim kurumu olan, medreseler konusunda tüm aydınların söyleyeceği şeylerin bulunması, 3. Her geçen gün gerileyen Osmanlı toplumunda medreselerin artık o halleriyle gerçekten işe yarar kurumlar olmaktan çıktıklarının açıkça anlaşılması, 4. Tanzimat öncesinden beri eğitimde ve ülkede yenileşmenin medrese dışında açılacak yeni okullarla sağlanabileceği görüşüne rağmen beklenen gelişmenin sağlanamayışı, 5. Medreselilerin 1892 de askerlikten muaf tutulması üzerine medreselerin itibarının artması Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

24 Eğitim Reformlarının Osmanlı Modernleşmesindeki Yeri Abdülhamit döneminde açılan okullarda yetişen aydın kadro İkinci Meşrutiyet dönemindeki zengin tecrübeleri yaşamışlardı. Aynı zamanda demokratik bir hukuk devleti olarak Türkiye Cumhuriyetini kurmuşlardı. Cumhuriyeti kuran aydınlar II. Meşrutiyet döneminde yetişmişti. Cumhuriyet eğitiminin şekillenmesinde İkinci Meşrutiyet dönemindeki eğitim çalışmalarının büyük etkisi olmuştu Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

25 İlk Öğretmen Örgütleri Darülfünun ve Darülmuallimin mezunlarından bir grup Temmuz 1908'de İstanbul da Encümen-i Muallimin adında bir öğretmen derneği kurdular. Ayni yıl İdadi, Rüşdi ve İbtidai okulların öğretmenlerince Muhafaza-i Hukuk-u Muallimin adıyla ayrı bir cemiyet kuruldu. Bu cemiyetin başkanlığını Mercan İdadisi Fransızca öğretmeni Zeki Bey yürütmekteydi. Aynı yılın sonlarına doğru bu iki öğretmen örgütü birleşerek Cemiyet-i Muallimin adını almıştır. Bu yeni cemiyetin başkanlığına yine Zeki Bey seçilmiştir. Derneğin Maarif Nazırından ilk istekleri: Eğitimin ülke geneline yayılmasının sağlanması Avrupa daki eğitim sistemi ve eğitimcilerden yararlanılması İlköğretime önem verilmesi Orta ve yüksek öğretimin paralı yapılması Öğretmenlerin maaşlarının iyileştirilmesi Öğretmen tayininde kıdem ve ehliyete dikkat edilmesi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 25

26 Bakan ve I. Dünya Savaşlarının Eğitime Etkileri 1. Dünya Savaşı Osmanlı toplumu için büyük bir felaket olmuştur. Meşrutiyetin ilk yıllarında yetişen, eskilere göre daha iyi öğrenim görmüş genç öğretmen neslinin savaşta çokça şehit vermesi toplumu olumsuz etkiledi. Savaş nedeni ile öğretimde büyük aksamalar olmuştur. Ancak öğretmen okullarının öğretmen ve öğrencileri askere alınmamış ve onlar eğitim çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Ne var ki, 1912 den 1918 Ekimine kadar süren korkunç savaşlar ülke genelinde eğitim öğretimin önemli ölçüde aksamasına neden olmuştu. İhtiyaç nedeniyle lise son sınıf öğrencilerinin çoğu askere alınmıştır. Askere alınan gençlerin tamamına yakını şehit olduğundan başta İstanbul olmak üzere ülkede pek çok lise mezun verememiştir. Pek çok öğretmen ve aydının şehit olmasına yol açtığı için Cumhuriyet döneminde uzun yıllar yetişmiş beyin gücüne şiddetle ihtiyaç duyulmuştur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 26

27 En son duydukları zil sesi tüfek alıp cepheye koşmak içindi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 27

28 II. Meşrutiyet Dönemi Eğitim Reformlarının Öncüleri Emrullah Efendi Sâtı Bey Tevfik Fikret M. Sabahattin Bey (Prens Sabahattin) Edhem Nejad Mehmet Akif Ziya Gökalp İsmayıl Hakkı Bey (Baltacıoğlu) Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 28

29 Emrullah Efendi İttihat ve Terakki Cemiyeti nde etkin bir isim, Türk eğitim hayatında önemli şahsiyetlerinden biridir. II. Meşrutiyet döneminde iki defa Maarif Nezareti (Milli Eğitim Bakanlığı) görevine getirilmiştir. Eğitim tarihinde Tûbâ Ağacı Nazariyesi adlı fikir sistemi ile tanındı. Bu fikir sistemi, Emrullah Efendi nin ölümünden sonraki yıllarda siyaset ve kültür hayatının önemli tartışma konularından birisi olmuştur. "Muhitü l-maârif (Maarif Ansiklopedisi)" adlı bir ansiklopedi hazırladı. 1906'da Konya Hukuk Mektebi'nin ilk müdürü olarak görevlendirildi. Meşrutiyetin ilanından sonra Mektebi-i Sultani müdürü oldu ancak bu görevi 10 gün sürdü. 12 Ocak 1910 da Maarif Nazırı oldu. Aynı yıl Darülfünun Edebiyat Şubesi nde ders vermeye başladı. Maarif Nazarı olarak Meclis'teki bir konuşmada: Bir talim ordusu, bir muallim ordusu yetiştirmek fikrindeyim. Benim nazariyem budur. Kâtipleri, hâkimleri muallim yapamayız... Muallimlik bir meslektir sözleri öğretmenliğin statüsü açısından önemlidir. Şaka amacıyla söylediği Şu mektepler olmasaydı maarifi ne güzel idare ederdim sözü unutulmamıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 29

30 Satı Bey 1880 yılında Yemen de doğmuş, 1969 da Bağdat ta ölmüş II. Meşrutiyet döneminin ünlü eğitimcisidir. Eğitimde yaptığı çalışmaları yüzünden Türk Frobeli olarak bilinir. Öğretmen yetiştirme konusundaki çabaları devrin tüm Türk aydınları tarafından takdir edildi. Emrullah Efendi nin Tuba Ağacı Nazariyesine karşı çıkmakla tanınmıştır. Maarif Nazırı Emrullah Efendi ile arasındaki anlaşmazlıkların başında, Satı Bey'in eğitimin tabandan başlaması gerektiği konusundaki görüşü gelmekteydi. İstanbul da Darülmuallimin de öğretmenlik yaptığı yıllarda batı pedagojisine dayanan bilimsel bir eğitim anlayışının Türkiye de yerleşmesinde etkili oldu. Bu kurumda müdürlüğü sırasında geniş yetkilerle donatıldı; programı istediği gibi düzenledi ve öğretmenleri istediği gibi seçti. Okulun yeni programına göre pedagojik makale ve kitaplar yazdı yılı başında bir eğitim araştırma gezisine çıkarak 2 ay süreyle İtalya, Fransa, İsviçre, Almanya, Belçika, İngiltere ve Romanya da bulundu. Aynı yıl Türkiye deki en ciddi eğitim dergisi olan Tedrisatı İptidaiye Mecmuası"nı, Maarif Nezareti adına İstanbul Darülmuallimin i hocalarıyla birlikte çıkarmaya başladı. Emrullah Efendi ile anlaşamadığı için 1912 yılında istifa etti Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 30

31 Tevfik Fikret Türk edebiyatının batılılaşmasında büyük pay sahibi bir şair olup fikirleriyle, devrin aydınlarını etkilemiştir. Manzum öykü biçiminde kaleme aldığı eserlerinde aruzu başarıyla kullanıp konuşma diline yaklaştırmıştı. Türk edebiyatındaki ilk çocuk şiir kitabı Şermin'in yazarıdır. Başarılı bir öğretmen olup ömrünün sonuna kadar öğretmenlik mesleğini sürdürmüştür de Mektebi Sultani de edebiyat öğretmeni olarak görev yaptı, 1895'te ayrıldı. 1894'ten itibaren Malumat dergisinin başyazarlığını üstlenmişti. 1895'te bir bilim dergisi olan Servet-i Fünun'u bir edebiyat dergisi haline getirdi. Dergi, 256. sayıdan itibaren Tevfik Fikret yönetiminde bir edebiyat dergisi haline geldi yılından itibaren ölünceye kadar Robert Kolej'de Türkçe dersleri verdi. Abdurrahman Şeref'in çağrısı üzerine Ocak 1909'dan itibaren bir buçuk yıl Mektebi Sultani'nin müdürü olarak görev yaptı. Maarif Nazırı Emrullah Bey'le anlaşmazlığa düştü ve 1910'da müdürlükten istifa etti. Meşrutiyet yönetiminden hayal kırıklığına uğramış, İttihat ve Terakki Yönetimi'ne muhalif olmuştu 1909 da oğlu Haluk'u elektrik mühendisliği eğitimi alması için İskoçya ya gönderdi. Halük burada Hıristiyan oldu ve Rahip olarak Amerika ya yerleşti ve 1965 te burada öldü Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 31

32 M. Sabahattin (Prens Sabahattin) 1877 de İstanbul'da doğdu, 1948 de İsviçre de öldü de cenazesi Türkiye'ye getirildi. Annesi Abdülmecit'in kızı ve II. Abdülhamit'in kız kardeşi Seniha Sultan, babası ise Celalettin Paşa'ydı. Takip altında bulunma ve rejim karşıtlığı nedeniyle ailesiyle 1899 da Fransa'ya yerleşti. Hayatı boyunca 3 defa İstanbul'a geldi. Yurtdışında yoğun bir şekilde kitaplar yazdı ve siyasetle ilgilendi. Osmanlı siyasetiyle yakından ilgilendi, liberal Ahrar Fırkası'nı destekledi ve perde arkasından yönetti. Hanedana karşı Jön Türklerle hareket etti ama 1924 te Hanedan üyeleriyle yurtdışına sürüldü. İlk Türk sosyologlarından olup kendisi gibi Durkheimci olan Gökalp'ın merkeziyetçi fikirlerinin aksine adem-i merkeziyetçi bir anlayışı benimsemişti. Ferdin görüş ve davranışlarını ve kişisel hürriyeti toplumsal menfaatin önünde tutmuştur. Eğitimsel Görüşleri: Devletin kurtuluşunun eğitimle olacağına inanmış, Türkiye Nasıl Kurtarılabilir adlı eserde görüşlerini açıklamıştır (1913) Eğitimde bireysel girişimciliği önemseyen Anglo-sakson anlayışın benimsenmesini istemiştir. Eğitimin temel amacı beden, düşünce ve ahlâk yönlerinden, kişisel yetenekleri artırmaktır. Mevcut eğitim sistemi ve okullar bu üç yönü de ihmal etmektedir ki bu bir manevi intihar sayılır. Çocuklara girişkenlik ve bağımsızlık yerine, görenek ve sisteme bağlı kalmak öğretilmelidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 32

33 Ethem Nejat 1883 te doğup 1921 de vefat etmiştir. Yaşadığı dönemde eğitimin çağdaş hale getirilmesi çalışmalarına katkıda bulunmuştur. Siyasetle uğraşmış, Yusuf Akçura ile birlikte Millî Meşrutiyet Fırkasının kurucularındandır. Bir yıl kaldığı Almanya dan 1919 da döndüğünde Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkasına katıldı. 10 Eylül 1920 tarihinde kurulan Türkiye Komünist Partisi'nin sekreteri oldu. Mustafa Suphi ve arkadaşları ile Bakü'den Anadolu'ya gelirken, Trabzon'dan bindirildikleri teknede Karadeniz de 29 Ocak 1921 tarihinde öldürülmüşlerdir. Görüşlerini Türklük Nedir ve Terbiye Yolları adlı eserinde ifade etmiştir. Köyün ve köylünün eğitimi ve kalkınmasına önem vermiştir. Eğitime ilişkin başlıca görüşleri: Eğitimin esasları, millî ülküyü sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Millî ülküye uygun bir milli eğitim kurmalıdır. Gençler gelecek için, millî ülkü için çalışmalıdırlar. Eğitim, milliyetsiz olamaz. Milletler de ülküsüz olamaz Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 33

34 Mehmet Akif ( ) 1873 te İstanbul'da doğdu, ilköğrenimine Ortaöğrenimini Fatih Merkez Rüştiyesi nde, yüksek öğretimini İstanbul Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebinde tamamladı. II. Meşrutiyetin ilk yıllarında Halkalı Ziraat Mektebinde Kitabet, Darülfünunda Edebiyat öğretmenliği yaptı. Milli Mücadelede Burdur Milletvekili olarak TBMM ye girdi, Şubat 1921 de İstiklâl Marşı nı yazdı arasında kaldığı Mısır da Üniversite Türk Edebiyatı dersleri okutmuştur. O en önemli siyasi meseleleri bile Kur an dan örneklerle inandırıcı bir dille açıkladığı için, geniş kitleler tarafından büyük bir dikkatle ve saygı ile dinlenmiştir. Batılılara karşı olan duygumuzu hiçbir zaman onların ilmine, sanatlarına yansıtmamalıyız. Çünkü medeniyetin bu alanlarında onlara uymazsak yaşayamayız sözleri batıya karşı hislerini gösterir. Eğitim Görüşleri: Tanzimat ta açılan mektepleri, bunlar "Tüketici Adam" yetiştirmektedir diyerek eleştirir. Mekteplerden çıkanlar Batının müspet bilimini değil, kötülüklerini alıp gelmektedirler. Bu durumun sorumluları, milli, dini değerleri tanımayan, halkından kopmuş öğretmenlerdir. Çocukları kendi yetiştiğimiz biçimde değil, Hz. Ali nin de dediği gibi gelecek için ciddi biçimde ve eğitim biliminin esaslarına göre yetiştirmeliyiz. İyi bir öğretimde, öğretmenler kadar iyi ve uygun yazılmış ders kitapları da önemlidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 34

35 Ziya Gökalp 1876 da Diyarbakır da doğdu, ilkokulu, Askeri Rüşdiyeyi ve Diyarbakır İdadisini bitirdi, İstanbul Baytar Mektebine devam etti. Jön Türkler ile ilişkisi yüzünden okuldan atıldı, bir yıl hapis yattı ve Diyarbakır a döndü. Meşrutiyet ilan edilince İttihat ve Terakki partisinin Diyarbakır şubesini kurdu, burada Dicle ve Peyman isimli gazetelerde siyası yazılar kaleme aldı. Meşrutiyet in ilk yılında İstanbul a giderek İttihat ve Terakki nin ileri gelenleri ile tanıştı. Darülfünunda kısa süre sosyoloji ve psikoloji dersleri verdi, ardından Diyarbakır ilköğretim müfettişliği yaptı da Selânik te yapılan İttihat ve Terakki kongresinde partinin genel merkez azalığına seçildi. Selanik te İttihat ve Terakki Mekteb-i Sultanisi nde verdiği sosyoloji dersi Osmanlı liseleri için bir ilk olmuştu. Selanik te Yeni Felsefe, Genç Kalemler gibi yayın organlarında çeşitli konularda makaleler yayımladı. Genç Kalemler ve Türk Yurdu dergilerinde Türkçülük düşüncesiyle ilgili makalelerini yayınladı. Dârülfünûn da sosyoloji kürsüsünü kurdu ve burada dersler vermeye başladı yıllarında Tanin gazetesi ve Millî Tetebbular Mecmuasında yazıları yayınladı. Fikirleriyle Atatürk üzerinde derin etki bırakmış, fikirleri Cumhuriyet Dönemi nde yapılan inkılâplarla hayat bulmuştur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 35

36 Eğitim Görüşleri: Gökalp eğitim ütopyasını Kızıl Elma adlı eserde açıklamıştır. O, kozmopolit bir eğitim yerine ulusal bir eğitimi savunmaktaydı. Onun "Başka milletlerde en seciyeli ve ahlâklı kimseler tahsilde en ziyade ileri gitmiş fertler arasından çıktığı halde, bizde ekseriyetle bunun aksi vaki oluyor. Türkiye de vatan için en muzır adamlar medrese veya mektepten nasip alanlardır. Türkiye de medrese ve mektep, terbiye ettiği fertlerin ahlâk ve seciyesini bozuyor" sözleri meşhurdur. Eğitimde iki temel amacı; sosyoloji ilminin yerleşmesi ve benimsediği Türkçülük fikrinin gelişmesiydi. Gökalp e göre okullarda okutulacak program hazırlarken öncelik verilmesi gereken hususlar;. Millî dil ve tarihimiz, İslâm esasları ve İslâm tarihi, Matematik ve Tabiat vb. ilimler ile Yabancı dildir. Gökalp, talim ve terbiyeyi de birbirinden ayırır. Ona göre talim, fenni bilgilerin talebelere öğretilmesidir. Bu konuda asrın getirdiği yeniliklerden yararlanılmalıdır ve doğası gereği millî değildir. Oysa terbiye millî olmalı ve millî vicdana dayanmalıdır. Yani konu ile ilgili iki kaide önemlidir: Bunlardan birincisi milli terbiye, ikincisi ise asri talimdir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 36

37 İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu II. Meşrutiyet döneminin milliyetçi ve modernist aydınlarından biridir yılında İstanbul'da doğdu, 1908 yılında Darülfünun dan mezun oldu. Eğitimle ilgili incelemeler yapmak üzere Avrupa ya gönderildi, ardından Darülfünun a hoca olarak atandı. Öğretim üyeliği sırasında, 1918 de Orta Öğretim Genel Müdürlüğü ve 1919 da Teftiş Kurulu Başkanlığı görevlerinde bulundu. Bir süre Edebiyat Fakültesi Dekanlığı ve 1923 ten itibaren bir dönem Darülfünun Rektörlüğü yaptı Üniversite reformu sırasında kadro dışı bırakıldı yılında tekrar üniversiteye döndü yıllarında iki dönem milletvekilliği yaptı, 1978 yılında Ankara da öldü. Eğitim alanında J. J. Rousseau, felsefe alanında H. Bergson ve sosyoloji alanında E. Durkheim ve Gökalp ten etkilendi. Ona göre eğitimin amacı, sosyal kişilikler yetiştirmektir. Yeryüzündeki tüm toplumlar dinsiz, dilsiz, sanatsız olmadığı gibi, bunlarsız ne bilim, ne ekonomi, ne teknik, hiçbir sosyal kurum, kültür ve uygarlık olamaz, gelişemez. Yeni Adam dergisindeki yazılarında belirttiği gibi milliyetçi, Batıcı, laik, cumhuriyetçi ve devrimci bir kişiliktir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 37

38 Baltacıoğlu, din konusunda milliyetçi ve reformist bir anlayışa sahiptir. Ona göre, dinsiz millet, milliyetsiz din olmaz. Dinin millileşmesi reformla olur. Aydınların yapacağı en büyük iş; bir ulusun dinini, dilini, sanatını halkına doğru olarak anlatmasıdır. Dilsiz kalkınma, reform ve millet olamaz. Dilsiz kişilik olmadığı gibi, dilsiz millet de yoktur. Dil sadece anlaşma aracı değil, aynı zamanda kaynaşma aracıdır. Dilden kaynaklanan sanatlar; zeka, metafizik, ahlak, din, insan kişiliği kadar, bütün değerleri taşıyabilir. Ona göre din ile millet etle tırnak gibidir ve bu nedenle birbirinden ayrılamaz, ayrı ayrı düşünülemez. Dinsiz milliyetçilik olamayacağı gibi dinsiz kalkınma da olamayacağını düşünür. Batı dinde reform yaptıktan sonra demokrasiye ulaşıp kalkınmayı başlatmıştır. Biz de dinde reform yaparsak, Kuran ı ana dile çevirip dinde aracıları ortadan kaldırırsak kalkınma ve demokrasiye ait pek çok sorunu halletmiş oluruz. Kısaca, din, dil ve sanat reformu olmadan kalkınmak mümkün değildir Kalkınmanın birinci ilkesi gelenekler, ikinci ilkesi nüfus yoğunluğu, üçüncü ilkesi de eğitimdir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 38

39 Milli Mücadele Dönemi

40 Milli Mücadele Dönemi Dönemin Eğitiminin Temel Özellikleri Milli Uyanış ve Örgütlenmede Öğretmenler Eğitimin İdari Teşkilatlanması 1921 Maarif Kongresi Azınlık ve Yabancı Okullar Halk Eğitim Çalışmaları Kazım Karabekir in Eğitim Çalışmaları Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 40

41 Milli Mücadele Dönemi I. Dünya savaşında Çanakkale ve başka cephelerde büyük zaferler kazanıldığı halde 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi ile Osmanlı Devleti yenik sayılmıştır. Başkent İstanbul ile ülke topraklarından bir çok yer işgal edilmiştir. İngiltere, Fransa, İtalya, A.B.D, Yunanistan gibi müttefik devletler parçalanan Osmanlı Devletinden pay kapma yarışına girdi Osmanlı ordusu tamamen dağıtıldığından, Kurtuluş savaşı önce milis hareketi şeklinde organize olmaya başladı. Zamanla düzenli birlikler oluşturularak işgale uğramış topraklardan bugün içinde bulunduğumuz kısmı kurtarılmıştır de Büyük Taarruz ile, Milli Mücadele sonlanmış, 1923 de cumhuriyet kurulmuştur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 41

42 Dönemin Eğitiminin Temel Özellikleri Kurtuluş mücadelesi eğitimi derinden etkilemiş, eğitim kurumları ve öğretmenler de bu mücadeleye katkıda bulunmuştur. Savaşın en yoğun olduğu bir zamanda Ankara da bir eğitim kongresi toplanmış burada eğitim adına çok önemli kararlar alınmıştır. Bu kongrenin eğitim tarihimizde önemi büyüktür. Mustafa Kemal kongredeki konuşmasında yeni bir insan tipi yetiştirilmesi gereği üzerinde durur. Bu, milli bir eğitim almış, öncelikle milli varlığını korumayı kendine en temel değer olarak benimsemiş insan tipidir. Halkın milli kurtuluş davası yolunda bilgilendirilmesi amacıyla halk eğitimi çalışmaları yapılmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 42

43 Milli Uyanış ve Örgütlenmede Öğretmenler 15 Mayıs 1919 da İzmir in işgal edilmesinden sonra yapılan protesto ve mitingler ile kongrelerde öğretmenler aktif görevler almıştı. Ülke toprakları işgal edildiğinde; kadın, erkek, genç, yaşlı, bütün öğretmenler işgale karşı çıkmış, bunun için mitingler düzenlemiş, coşkulu konuşmalar yapmıştı. İşgale karsı çıkmak için derneklerin kuruluşunda da önemli görevler alan öğretmenler, zaman zaman cephede en ön sıralarda yerlerini almışlardı. Sivas Kongresi'ne katılan delegelerden biri ile Erzurum Kongresi'ne katılan delegelerden beşi öğretmendir. 23 Nisan 1920'de açılan TBMM'de 337 milletvekilinin yaklaşık 30'u öğretmendir. Kongreler okullarda toplanmış. TBMM'ye sıralar Ankara'daki okullardan getirilmiş. Meclis zabit kâtipliği görevini öğretmenler yürütmüştür. İzmir in işgalini izleyen günlerde Fatih, Üsküdar, Kadıköy, Sultanahmet, Darülfünun mitinglerinin düzenleyicileri ve konuşmacılarının çoğunluğu öğretmenlerdir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 43

44 Kimi öğretmenler eğitimin aksamaması için gündüz derslere girmiş, gece ise güvenlik için nöbet tutmuştur. Özellikle Darülfünun mitingi adeta öğretmenler mitingi olmuştur. Burada konuşma yapan öğretmenler, cephede savaşacaklarını, yeni nesli bu bilinçle yetiştireceklerini haykırmışlardı. Anadolu da düzenlenen mitinglerde illerdeki ulema ile irtibatlı olarak aktif görevler yürütmüşlerdir. TBMM nin kurulmasından sonra meclis öğretmenlere, halkı istiklal mücadelesi konusunda bilinçlendirme, yanlış yolda olanları da yola getirme konusunda görevler verdi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 44

45 Öğretmen Faika Hanım, Millî Mücadele yıllarında Erzurum bölgesinde faaliyet gösterdi. Bölgede ulusal bilinci uyandırmak, heyecanı canlı tutmak amacıyla okulda ve toplumda önemli cabalar harcadı sonbaharında, Erzurum Müslüman Kadınları Muradiye Camiinde toplandılar. Burada Faika Hanım bir konuşma yaptı. Düşmanın işgal ve zulümleri kınandı. Sadrazama, İçişleri Bakanına, işgalci devletlerin temsilcilerine ve ABD yetkililerine telgraflar çekilerek Türkiye'ye karşı girişilen işgal ve zulümler protesto edildi. Bazı Sultanî öğrencilerinin cepheye gitmek istedikleri kızların hastabakıcılık yapmak için başvurdukları görülür. Yunanlılar okullardan Malümat-ı Vataniye dersini kaldırmışlar, her okula zorunlu Yunanca dersi koymuş, bazı okulları kapatmışlardır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 45

47 Eğitimin İdari Teşkilatlanması Kurtuluş Savaşı yıllarında iki Eğitim Bakanlığı vardı: Ankara da T.B.M.M Hükümetinin Maarif Vekaleti, İstanbul da Osmanlı Hükümetinin Maarif Nezareti. 23 Nisan 1920 de T.B.M.M açıldıktan sonra hükümet 3 Mayısta kurulmuş ve Bakanlıklara, Osmanlı Hükümetinden farklı olarak Vekalet adı verilmiştir. Maarif Vekaletinin merkez teşkilatı ilk kuruluşunda bir iki oda içinde yerleşmiş üç beş memurdan oluşuyordu te açılan Kız Darülfünun derslerine, Darülfünun binasında, erkek öğrencilerden ayrı zamanlarda yapıyordu başlarında gazetelerde karma eğitim yapılacağı şeklinde söylentiler yer almaya başladı. Eğitim bakanı Ali Kemal, basında yayınlattığı bir tebliğde (Nisan 1919), bu söylentilerin fesat çıkarmak ve Darülfünun nun huzurunu bozmak için ortaya atıldığını ileri sürüyordu. Darülfünun hocaları ayrı saatlerde ayrı dershanelerde kızlara ayrı, erkeklere ayrı ders vermeyi sürdürüyorlar. Erkek öğrenciler öğleden önce kız öğrenciler öğleden sonra ders görmekteydiler Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 47

48 1921 Maarif Kongresi TBMM nin toplanması, ülkede öğretmen örgütlenmesi için de bir kıvılcım işlevi görür. Ankara da kurulan Muallim ve Muallimeler Cemiyeti, Mayıs 1921 de diğer öğretmen örgütlerinin üst kuruluşu konumuna gelir, Muallim ve Muallimeler Cemiyetleri Birliği adını alır. Mustafa Kemal Paşa, bu öğretmenler birliğinin fahri başkanıdır. Bu birliğin yönetim kurulunda milletvekilleri çoğunluktadır. 5 Temmuz 1921 de, bu öğretmen örgütü ve Maarif Vekaletinin ortak çabasıyla, Polatlı da top sesleri sürerken Ankara da Maarif Kongresi toplanır. Mustafa Kemal cepheden gelir ve burada önemli bir konuşma yapar. Konuşmasında; Bir millî terbiye programı yapmaya ve maarif teşkilatımızı bugünden müsmir bir faaliyetle çalıştıracak esasları ihzar etmeye hasrı mesai eylemeliyiz diyerek ulusal Eğitim programından söz eder. Çocuklara, gençlere, yeni yetişen kuşağa nelerin öğretilmesi gerektiğini belirtir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 48

49 Toplantıda, ilk ve orta okul programları, köy öğretmeni yetiştirme gibi konuları ele alındı. En önemli meselelerden biri olan eğitimle ilgili çalışmalar aralıksız sürdürüldü. Daha o günlerde yoğun bir yayın çalışması başlamış, dünyaca tanınan eğitimcilerin kitapları Türkçeye çevrilmiştir. Kongrenin açılışına Hakimiyet-i Milliye gazetesi uzun bir yer ayırır: İkinci İnönü ve Sakarya savaşları kastedilerek, Üçüncü Yunan Taarruzunun en Ateşli Zamanında Muallim Ordusu Gelecek Vazifesiyle Meşgul Bulunuyor başlığına yer verir. Bu asil ve yüce örnek Türk Eğitim Tarihi açısından çok önemlidir. Mustafa Kemal Atatürk kongrede öğretmenlerin elini tek tek sıkmış, onları gelecekteki kurtuluşumuzun öncüleridir olarak nitelendirmiştir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 49

50 Azınlık ve Yabancı Okullar Şubat 1919 da Paris gazetelerine verdiği demeçlerde Yunanistan Başbakanı Venizelos, yalnızca Aydın ve Bursa illerinde 652 Rum okulu ve öğrenci bulunduğunu iddia eder. Yunanlılar, o yıllarda Anadolu daki tüm okullarının sayısının 2228, öğrenci sayısını , öğretmen sayısını da 4930 olarak gösterirler. Bunlar kuşkusuz, Avrupa kamuoyunu Anadolu daki Yunan kültür ve etkisinin önemine inandırma amacıyla abartılmış rakamlardır. Böylece Rum ve Yunanlılar, Osmanlı nın kendilerine tanıdığı eğitim ve öğretim hakkını, Türkiye ye karşı propaganda amacıyla kullanmışlardı. Fakat, şu da bir gerçektir ki, o yıllarda Anadolu da çok sayıda Rum okulu ve öğretmeni bulunuyordu. Rum okulları, çevrelerini bir Pontus Rum Devleti kurulması amaçlarını güdüyorlar ve öğretmenleri bu yolda büyük çaba harcıyorlardı. Bu öğretmenler, Rum din adamlarıyla el ele çalışıyorlardı. İstiklal Mahkemeleri, zararlı eylemleri görülen Rum öğretmenleri cezalandırmış, Maarif Vekaleti de bazı bölgelerde bu okulları kapatma yoluna gitmişti Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 50

51 Yabancı okullar ve öğretmenleri de bu dönemde zararlı eylemlerini artırarak sürdürmüşlerdir. Özellikle Merzifon daki Amerikan Koleji Türkçe öğretmeni okuldaki zararlı faaliyetleri Hükümete bildirdiği için öğretmenler ve öğrencileri tarafından şehit edilmiştir. Maarif Vekili Hamdullah Suphi, Şubat 1921 de TBMM de şöyle der; Bazı sakıncaları olmazsa, Türkiye dahilinde bir tek ecnebi mektep bırakmam. Fakat bu, dahili (iç) olduğu kadar, harici (dış) bir meseledir. Amerikan mekteplerini kapattığımız gün, bunun Amerika üzerinde ortaya çıkacak etkileri göz önüne almalıyız. Demek ki elimizde bir çare vardır. O da mekteplerimizi, ailemizi, ecnebi mekteplere ihtiyaç göstertmeyecek bir suretle yükseltmektir. Bugün kendi mekteplerimiz lazım gelen irfan ve terbiyeyi temin ettiğinden bir tek aile çocuklarını ecnebi mekteplerine yollamaz. Hakimiyet i Milliye gazetesinin yazdığına göre Mart 1921 de Anadolu daki tüm yabancı okullar kapatılmıştır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 51

52 Halk Eğitim Çalışmaları Kurtuluş Savaşı döneminde TBMM hükümeti, öğretmenlere, aydınlara bazı isyan bölgelerinde, isyancıları doğru yola getirmek için kurulan Nasihat Heyetleri nde ve daha genel olarak, halkı milli Mücadelenin amaçları hakkında aydınlatmaları amacıyla görevler vermiştir. Mehmet Âkif gibi bazı aydınlar da kendiliklerinden bu görevi üstlenmişlerdir. Böylece, kurtuluş Savaşı döneminde halk eğitimi çalışmalarının temel özelliği, halkı milli dava yolunda bilgilendirmek, birleştirmek olmuştur denebilir. Mehmet Âkif in bu konudaki çalışmaları önem taşır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 52

53 Akif, Kurtuluş Savaşı yıllarında giriştiği halkı aydınlatma çabalarında çok etkili olmuştur. Özellikle Balıkesir de, Kastamonu ve kazalarında camilerde yaptığı konuşmalar ünlüdür. O, en önemli siyasi meseleleri bile Kur an dan örneklerle inandırıcı bir dille açıkladığı için, geniş kitleler tarafından büyük bir dikkat ve saygı ile dinlenmiştir. O, Batılı devletlerin Müslümanlara ilişkin oyunlarını halkın gözleri önüne serer. Aralık 1921 den itibaren, halkın ve memurların bilgilendirilmesi için, Ankara da önde gelen aydınlarca Serbest Âli Dersler verilmiştir. Bu dersler; Tarih, Türk ve Batı Edebiyatı, Eğitim, Hukuk, İktisat, Sosyoloji gibi alanlarında herkese açık ders ve konferanslar şeklindedir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 53

54 Kazım Karabekir in Eğitim Çalışmaları Kazım Karabekir Paşa ( ) Mektebi mezunudur. I. Dünya Savaşı nda ve Kurtuluş Savaşında Doğu Cephesi komutanı olarak Doğu Anadolu da büyük zaferler kazanmış değerli bir komutandır. Onun komutanlığının yanında eğitimci kişiliği belirgindir. Eğitimle ilgili eserleri, fikirleri ve uygulamaları Kurtuluş Savaşı dönemine ve Cumhuriyetin ilk yıllarına rastlar. Kazım Karabekir in makaleleri vardır. Makalelerinde başka eğitimle ilgili eserleri de bulunmaktadır. Bunlar; Çocuk Davamız, Şarkılı İbret, Öğütlerim dir. İstiklal Harbi adında önemli ve hacimli eserinde de eğitimle ilgili bazı çalışmaları hakkında bilgiler vardır. Disipline, ciddiyete, bedeni güce, ahlaki ve fikri ilerlemeye dayanan bir eğitim anlayışını savunmuştur Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 54

55 Eğitime İlişkin Bazı Görüşleri: Fakirlikten kurtulmanın cehaletten kurtulmakla mümkündür. Bunun için; İlkokullar bulundukları, çevrenin şartlarına göre öğretim yapmalı, Köy eğitimi köylerin ihtiyaçları göre ve tarımsal gelişmeyi sağlayacak biçimde düzenlenmelidir. Köy çocukları bazı merkezlerde toplanarak sanat ve tarım eğitimine geçilmelidir. Makineleşmeli, bu amacı gerçekleştirmek üzere şirketler kurulmalıdır. Eğitimin yaygınlaştırılması taşrada kurulacak kültür merkezleri (üssül hareket) kanalıyla olabilir. Orta öğretim yüksek öğretime hazırlanmaktan çok mesleki ve teknik eğitime ağırlık vermeli ve iş adamları yetiştirmelidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 55

56 Kazım Karabekir görüşlerini uygulama alanına da koymuştur. O, çocuklar için Şarkılı İbret adında şiirler ve müzikli küçük tiyatro oyunlarından oluşan bir kitap yazmış, yurdun çeşitli yerlerinde gezdirdiği şehit çocuklarına bunları oynatmıştır. 15. Kolordu Komutanı olarak, Mayıs 1919 da Erzurum a geldiğinde Ermeni zulmünün ve savaşların yetim bıraktığı çok sayıda çocuğu koruyan ve çeşitli meslekler öğrenmelerini sağlayan okullar açmıştır. Erzurum ve Sarıkamış ta açtığı okullar: Sanayi Mektebi, Leyli Yetimler İptidai Mektebi, Erzurum Ana Mektebi, İş Ocağı, Sıhhiye Mektebi, Sarıkamış Askeri İdadisi, Sarıkamış Ana Mektebi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 56