DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI

Transkript

1 DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI

2 DÜŞEY SİRKÜLASYON ARAÇLARI Farklı iki yükseklik arasında bağlantıyı sağlayan, sabit ya da hareketli yapı elemanlarıdır. Farklı yükseklikteki noktaları birleştiren doğrunun yatayla oluşturduğu açı, bağlantı unsurunun eğimidir ve 0-90 arasında değişir. Düşey sirkülasyonu sağlamak amacıyla kullanılan araçlar; Merdivenler Rampalar Yürüyen Merdivenler Asansörler olmak üzere dört grupta ele alınabilirler.

3 Düşey sirkülasyon araçları, katlar arasındaki bağlantıyı en iyi biçimde sağlamalıdırlar. Bina tasarlanırken yatay sirkülasyonlara göre düşey bağlantının en uygun olabileceği yerler belirlenmeli ve buralarda yer almalıdırlar. Dolayısıyla bu araçların plandaki konumları çok önemlidir; binanın çekirdeğini oluştururlar. Düşey sirkülasyon araçları kullanıcılar tarafından kolay algılanabilmeli, fark edilebilmelidir. Bunun yanında güvenli ve ekonomik olmaları gerekir. Rampalar çok iyi bir bağlantı aracı olmalarına karşın çok yer kaplarlar; dolayısıyla ekonomik değildirler.

4 Rampalar ve merdivenler, sirkülasyonun yoğunluğuna ve hızına bağlı olarak belirli yükseklikler için uygundur. Yüksekliğin belirli bir düzeyi aşması ve sirkülasyon yoğunluğu ve hızının artması durumunda asansör ve yürüyen merdivenler gibi hareketli ve mekanik araçlar seçilebilir. Asansörlerin bozulma olasılığı ve güvenlik açısından, yakınında bir merdiven bulunması zorunludur. Yürüyen merdivenler ise bozulmaları halinde de kullanılabilirler, ancak normal merdiven konforunu sağlayamazlar. Bu nedenle normal merdivenle birlikte düşünülmelidirler.

5 Düşey sirkülasyon araçlarının eğim sınırları

6 MERDİVENLER Merdivenler: Farklı yükseklikteki iki düzlem arasında bağlantıyı sağlayan düzgün aralıklı yatay kademeler, yani basamaklar dizisi olarak tanımlanabilir. Bağlantıyı güvenli ve süratli sağlaması nedeniyle en yaygın düşey sirkülasyon aracıdır. Çok yüksek olan ve katları arasında çok yoğun ilişki olan binalarda esas sirkülasyon görevini mekanik araçların (asansör ya da yürüyen merdiven) üstlenmesi ile birlikte, merdivenin bir güvenlik unsuru olarak yer alması zorunludur. Diğer düşey sirkülasyon araçlarında bulunması istenen özelliklerin çoğu merdivenlerde bulunur ve daha ekonomiktir.

7 Merdivenlerin her türlüsüne en ilkel binalarda rastlanabilir. Ancak eski dönemlerde daha çok işlevsel yönleri ile ele alınmaktaydı. Rönesans döneminde ilk kez yapı bütünü içerisinde önemli bir mimari unsur olarak düşünülmeye başlandı. Özellikle anıtsal yapılarda ekonomik veişlevsel yönleri göz ardı edilerek etkisi, görkemi ve zenginliği ön planda tutuluyordu.

8 Günümüzde merdivenler önemli bir mimari eleman olarak yerini korumaktadır. Otel lobileri, kültür merkezleri, sergi holleri, büyük mağazalar gibi büyük mekanlarda işlevsel yönü yanında, görselliğinin de çok önemsendiği, bulunduğu mekanla bütünleşik, önemli bir mimari eleman olarak tasarlanmaktadır.

9 Merdivenler eğimli bir yapı elemanı olarak, binanın yatay ve düşey çizgileri yanında bir aykırılık oluştururlar. Bu özeliklerinden dolayı binanın diğer kısımları ile bağlantılı ya da yalnız başlarına çok etkili bir yapı parçası olarak tasarlanabilirler. Merdivenler, yapıldıkları malzemeye (ahşap, metal, kagir vb.), şekillerine, eğimlerine ve konstrüksiyonlarına göre sınıflandırılabilirler. Ancak bunların hiçbiri tek başına bir merdiveni tanımlamaya yetmez. Burada, fiziksel çevre koşullarının getirdiği temel özellikler açısından ele alınarak, yalnızca eğimlerine ve plandaki şekillerine göre sınıflandırma yapılacaktır.

10 Merdivenler eğimlerine göre şöyle sınıflandırılabilir : Yatık (az) eğimli (dış mekanlar, park-bahçe...) Normal eğimli (kamuya açık binalar, konutlar...) Dik merdivenler (ekonomik konutlar, çatı arası, bodrum...) Çok dik eğimli (faydalı alanı çok değerli olan özel kullanım alanları...)

11 MERDİVENLER - sınıflandırma Merdivenler plandaki şekilleri açısından, kol adedine ve her kolu oluşturan basamak biçimlerine göre şöyle sınıflandırılabilir :

12 MERDİVENLER - sınıflandırma

13 MERDİVEN KISIMLARI Merdiven genişliği. Konstrüktiv özellikler göz önüne alınarak faydalı, net genişlik belirlenmelidir. Bu genişlik bir kişinin inip çıktığı, yani sirkülasyon yoğunluğu 1 olan, merdivenlerde en az 70 cm. olmalı; her insan için buna 50 cm. eklenmelidir. Örneğin: Yoğunluğu 2 olan merdiven 120 cm, 3 olan merdiven 170 cm olmalıdır. Konutlardaki merdivenlerde eşyanın geçebilmesi için faydalı genişlik en az 90 cm. alınmalıdır. Minare-kule ve benzeri yapılarda 60 cm. olabilir. H: Baş yüksekliği Eğim arttıkça, artar. Eğimi 20 olanlarda 215 cm Eğimi 30 olanlarda 220 cm Eğimi 45 olanlarda 240 cm R: Rıht yüksekliği; Tüm basamaklar için aynı olmalıdır. B: Basamak genişliği; plandaki ölçüleri eşit olmalı, normal eğimli merdivenlerde en az 26, en fazla 32 cm. olmalıdır.

14 Merdivenin her adımda basılan kademesi olan basamakların profilleri, rıhtlı ya da rıhtsız olarak tasarlanabilir İki sahanlık arasında kesintisiz süren basamak dizilerinin oluşturduğu merdiven kolu, en az 3 basamaktan oluşur. Konfor açısından, basamak sayısı 12 yi geçmemeli ya da sahanlıklar arasındaki kot farkı 2.00 m'yi aşmamalıdır. Kot farkının 2.00 m'yi aşması durumunda ise iniş - çıkış yorucu olur.

15 Merdiven Genişliğinin Hesaplanması Çok sayıda insanın aynı anda kullandığı sinema, tiyatro gibi genel yapıların toplam merdiven genişlikleri, insan sayısına göre belirlenmelidir. 1. yöntem: Bunun için normal bir sirkülasyon merdiveninin en az genişliği 1.00 m kabul edilerek, buna: İlk 500 kişiye kadar, her 100 kişi için 0.50 m, Sonraki 1000 kişiye kadar, her 100 kişi için 0.30 m, Sonraki 5000 kişiye kadar, her 100 kişi için 0.20 m eklenir. Örneğin 1400 kişilik bir toplantı salonu için gerekli toplam merdiven genişliği: Lf = (5 x 0.50) + (5 x 0.30) + (4 x 0.20) = 5.80 m olmalıdır. (500 kişi için) (500 kişi için) (400 kişi için)

16 2. yöntem: Neufert'e göre gerekli genişliğin, mekanın boşaltılma zamanı ile bağlantılı olarak belirlenmesi için: L = A /1.25 x t formülü kullanılabilir. Burada: L = Merdiven genişliği (m) A = insan sayısı, t = zaman (sn) Örneğin 1500 kişilik bir salonun 5 dakikada boşaltılabilmesi için, gerekli toplam genişlik: Lf = 1500 /1.25 x 5 x 60 = 4.00 m olmalıdır.

17 MERDİVENLER - sahanlık Merdivenlerde iniş-çıkışlarda normal olarak üzerinde yüründüğü varsayılan çizgi, «çıkış çizgisi (çıkış hattı)» diye anılır. Bu çizgi boyunca basamak genişlikleri birbirinin aynı ve normal değerde olmalıdır. Sahanlığın, çıkış çizgisine paralel doğrultudaki kenarının uzunluğu «sahanlık uzunluğu» olarak tanımlanır. Bu uzunluk, iki kolu aynı doğrultuda olan merdivenlerdeki sahanlıklarda çıkış temposunu aksatmayacak biçimde saptanmalıdır. Bu amaçla «S u = B + n x 63» eşitliği kullanılır. Burada (B) basamak genişliğini, (n) adım adedini belirtir.

18 MERDİVENLER - sahanlık Kolları aynı doğrultuda olmayan merdivenlerdeki sahanlık türlerinde de (köşe sahanlık, tam sahanlık gibi) teorik olarak çıkış çizgisinin sahanlık içinde kalan kısmının açılımı, aynı formüle uygun olmalıdır. Ancak (n), yani adım adedi üçü geçtiğinde bu uzunluğun pratik değeri kalmaz; insan kendini, bu mesafede yürüyüş temposunu aksatmayacak gibi ayarlayabilir.

19 Korkuluğun tutulan kısmı olan «küpeşte», merdiven başlangıcından bitimine kadar sürekliliğini korumalı, eğimi, merdiven eğimine ve yatay kısımlarına paralel ve kırıksız olmalıdır. Merdiven planlanırken bu düşünülmeli, sahanlıklarda başlayan ve biten rıhtların birbirine göre durumları ayarlanmalıdır. (TASARIMDA ÇOK ÖNEMLİ)

20

21 MERDİVENLER - eğim-r/b ilişkisi Merdiven eğimi, çıkış çizgisinden geçen düşey kesitte, basamak uç noktalarını birleştiren doğrunun yatayla yaptığı açıdır. Derece olarak ya da genellikle bu açının tanjantı ile belirtilir: Eğim = tg α = R / B Konfor açısından en uygun rıht yüksekliği 17 cm, basamak genişliği de 29 cm bulunur. Bu ilişkiden de en ideal merdiven eğimi ortaya çıkar: tg α = R/B = 17/29 tg α = 30

22 Adım uzunluğu yatay düzlemde cm. arası, ortalama olarak 73 cm. kabul edilmektedir. Fakat düzlemin eğimi arttıkça adım boyu kısalır. Örneğin eğimi 20 nin üzerinde olan merdivenlerde, adım boyu cm., ortalama 63 cm. kabul edilir ve R, B boyutları buna göre hesaplanır. Bu hesaplamalarda genellikle, çok eskiden beri bilinen kullanılır. 2R + B = 63 eşitliği Bu eşitlik, insanların düşey hareketlerinin yatay hareketlerine oranla iki kez daha zor olduğu; yani adım uzunluğunun her adımda kazanılan düşey mesafenin iki katı kadar kısalması gerektiği varsayımına dayanır. 20 nin altındaki eğimlerde ise; basamakların düzenlenmesi durumunda 2R + B = 63 eşitliğini kullanmak uygun olmaz. Çünkü eğik düzlem yataya doğru yaklaşmakta, 63 cm. kabul edilen adım boyu 73 cm ye doğru giderek büyümektedir.

23 MERDİVENLER - açık alanlar Açık alanlarda basamaklar ve sahanlıklar eğimli de yapılabilir. Ancak bu eğim, 5 yi geçmemeli, buzlanma tehlikesi varsa 2 nin üzerine çıkmamalıdır. Aslında açık alanlardaki tüm merdivenlerde yağmur suyunun akabilmesi için basamaklar ve sahanlıklar % 1-2 eğimli yapılmalıdır. Basamakların eğimli yapılması durumunda rıht yükseklikleri, eğim nedeniyle kaybedilen yükseklik farkı da göz önüne alınarak belirlenmelidir.

24 Açık Alanlarda Basamakların gruplandırılması Eğimi arasında olan arsalarda merdivenler, 5-10 basamak ara ile sahanlık bırakılarak düzenlenmelidir. Merdiven kollarındaki basamak sayılarının örneğin 6-6 gibi eşit alınması yerine 5-7 gibi farklı alınması, yürüyüş temposunun bozulmaması açısından uygun olur. Diğer yandan tek tek düzenlenen basamaklar kolay fark edilemeyeceğinden sakınca yaratırlar. Bu nedenle basamaklar gruplandırılmalıdır. Olabilir İyi Tek rıht sakıncalı

25 M E R D İ V E N L E R - d e n g e l e m e Yarım veya çeyrek dönel ya da döner (daire biçimli) merdivenlerde planda rıhtlar birbirine paralel değildir; basamaklar yamuk biçimindedir. Bu merdivenlerde yalnızca çıkış çizgisi üzerindeki basamak genişlikleri normal değerdedir; kova hattında daralır. Bu daralma, dönel merdivenlerde kova hattında kolun dönüş yaptığı kısımda orantısız olarak azalır, basamak uçları çok sivri hale gelir. Merdivenin güzel, rahat, güvenli ve konstrüktif olması amacıyla, kova hattı üzerindeki basamak genişliklerinin ayarlanması gerekir. Bu ayarlamaya merdiven basamaklarının dengelenmesi denir. Şekil 214 de dengelenmemiş ve dengelenmiş merdivenlerin plan ve kova hattındaki görünüşünün açınımları görülmektedir.

26

27 Merdiven Dengeleme Kuralları Merdivenle basamaklarının dengelen mesinde değişik yöntemler kullanılabilir. Bu yöntemlerde amaç, kova hattı üzerindeki basamak genişliklerinin dengeli bir biçimde büyüyüp küçülmesini sağlayarak, bu hat üzerinde düzgün bir eğim elde etmektir. Hangi yöntem uygulanırsa uygulansın yapılacak ilk işlem, kat yüksekliğine bağlı olarak rıht yüksekliklerini, basamak genişliklerini ve çıkış çizgisi üzerindeki basamakların toplam uzunluğunu belirlemektir.

28 Merdiven Dengeleme Kuralları Daha sonra : Merdiven planında çıkış hattı ve kova hattı çizilir. Çıkış hattı üzerindeki basamak genişlikleri işaretlenir; merdiven başlangıç ve bitiş basamakları belirlenir. Dengelemeye hangi basamaktan başlanacağına karar verilir (merdiven genişliğinin iki katına en yakın mesafedeki rıhtın, başlangıç olarak alınması uygun sonuç verir. Merdiven simetri ekseni üzerinde basamak ya da rıht bulunması durumuna göre dengeleme yöntemlerinden biri seçilir.

29 ORANTILI BÖLME YÖNTEMİ (uygulamada anlatılacak) Bu yöntem, simetri ekseni üzerinde bir rıht bulunması durumunda uygulanır. Merdivenin simetri ekseninin iki tarafındaki basamakların kova hattı üzerindeki genişlikleri minimum 11 cm belirlenir, (şekilde A ve A' noktaları ve bu basamakların çıkış çizgisi üzerindeki genişlikler ile birleştirilerek; simetri ekseninin her iki tarafındaki rıht çizgileri çizilir (şekilde 10. ve 12. basamaklar). Merdiven dengelemeye hangi basamaktan itibaren başlanacağı tahmin edilir (şekilde merdiven genişliğinin iki katına en yakın mesafedeki 3.rıht).

30 ORANTILI BÖLME YÖNTEMİ - Devam Dengelemenin başladığı ve bittiği rıhtların simetri eksenini kestiği "a" ve "b" arasındaki uzunluk, dengelemeye alınacak basamak adedi kadar, orantılı olarak bölünür. Bu amaçla eksenle açı yapan bir doğru ü z e r i n d e x, 2x,3x, 4x,... birim alınarak uç noktayı (b) ile birleştiren doğruya, belirlenen noktalardan paralel çizilir, ab doğrusu paralelin kestiği noktalar, çıkış çizgisi üzerindeki basamak genişlikleri ile birleştirilir. Orantılı bölme, trapez yöntemi ile de yapılabilir.

31 TRAPEZ YÖNTEMİ (Çeyrek dönel merdivenlerde ) Dengelenecek basamak adedi kadar basamak genişliği bir doğru üzerinde işaretlenir. Doğrunun bir ucunda min genişlik olan 11 cm, diğer ucunda normal basamak genişliği B kadar dik çıkılarak trapez oluşturulur. Trapezdeki a, b, c, d... uzunlukları bir doğru üzerine taşınır. Bu doğrunun ucundan açı yapan diğer bir doğru üzerinde dengelenecek basamak genişliklerinin kova hattındaki toplam AB uzunluğu alınır. Bu AB uzunluğu, şekilde olduğu gibi, paralelle çizilerek bölünerek kova hattındaki basamakların genişlikleri bulunur.

32 AÇI YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde) Merdivenin simetri ekseninde iki eşit parçaya bölünen basamağın kova hattı üzerindeki genişliği (11 cm.) belirlenir, basamağın çıkış hattı üzerindeki normal genişlik ile birleştirilerek, simetri ekseni üzerindeki basamak çizilir. Merdivende, dengelemeye hangi basamaktan itibaren başlanacağı belirlenir. Dengelemeyi gerektiren basamakların çıkış hattı üzerindeki uzunluğu (7 x B) ve kova hattı üzerindeki uzunluğu belirlenir. Ayrıca dik açı ile kesişen (a) ve (b) doğrultuları çizilir (1/10 ölçek önerilir) ve bu iki doğrultunun üzerinde, yatayla tercihen 20 açı yapan (c) doğrultusu çizilir.

33 AÇI YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde) - Devam Yataydaki doğru (b) üzerinde, dengelenecek basamakların kova hattı üzerindeki toplam uzunluğu işaretlenir (4). Dengelenecek basamakların çıkış hattı üzerindeki genişlikleri; (3) no'lu noktadan başlayarak; sırayla (c) doğrultusu üzerinde işaretlenerek dengelenecek basamakların çıkış hattı üzerindeki toplam uzunluğu (L=7 x B) belirlenir. (4) ve (5) nolu noktaları birleştiren (d) doğrultusunun (a) doğrultusunu kestiği nokta (6) bulunur ve (c) doğrultusu üzerindeki tüm basamak genişlikleri bulunan bu nokta (6) ile birleştirilir. Ortaya çıkan doğru parçalarının (b) doğrultusunu kestiği noktalar arasında kalan mesafe, dengelenmiş basamakların kova hattı üzerindeki mesafelerdir.

34 DAİRE YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde) Merdiven ekseni tarafından iki eşit parçaya bölünen basamağın kova hattı üzerindeki genişliği önceden belirlenir. (Örn.11 cm.) Dengelemenin yapılacağı 2. ve 17. rıht çizgilerinin simetri ekseni ile kesişme noktası M merkez olmak üzere eksenin kova hattını kestiği A noktasından geçen bir yarım daire çizilir. 9. ve 10. rıhtların kova hattını kestiği noktalardan geçen doğrunun yarım daireyi (dengeleme dairesi) kestiği B ve C noktaları bulunur.

35 DAİRE YÖNTEMİ (Yarım Dönel Merdivenlerde) -Devam Bu noktaların 2. ve 17. rıhtlar arasındaki yatay parçaları dengelenecek basamak sayısına (örnekte 7 adet) göre eşit bölünür. Bunlardan simetri eksenine çizilen diklerin kova hattını kestiği noktalar, çıkış hattındaki ilgili noktalarla birleştirilir.

36 DAİRE YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Çeyrek Dönel Merdivenlerde) (A) örneğinde 1. ve 8. basamaklar arasındaki kısımda dengeleme yapılıyor. Dengelenmiş merdivende 3. basamak duvar tarafında, köşeye geliyor. (B) örneğinde aynı merdivenin ilk basamağının ön kenarı çıkış çizgisi üzerinde, yaklaşık 15 cm öne kaydırılıyor ve kova hattındaki genişlik sınırlandırılıyor. (Ör: 14 cm) Dengeleme 2. ve 9. basamaklar arasında yapılıyor. Böylece kova hattında basamaklar dizisi daha iyi ayarlanabiliyor.

37 FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Yarım Dönel Merdivenlerde) Yöntem merdiven ekseninde basamak bulunması durumunda uygulanır. Merdivenin simetri ekseni tarafından iki eşit parçaya bölünen basamağın kova hattı üzerindeki genişliği (11 cm.) belirlenir ve basamağın çıkış hattı üzerindeki genişlik (B) ile birleştirilerek, simetri ekseni üzerindeki basamak çizilir (1). Merdiven genişliğinin iki katına en yakın mesafedeki rıht çizgisi kendi doğrultusunda uzatılarak kaçış hattı çizilir (2). Simetri ekseni üzerindeki basamağın her iki yanındaki rıht çizgileri kendi doğrultuları boyunca kaçış hattını kesene dek uzatılır (3).

38 FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Yarım Dönel Merdivenlerde) Kaçış hattı üzerinde kesişen iki nokta arasındaki mesafe belirlenir (4). Belirlenen mesafe kaçış hattının sol tarafında dengelenecek basamak sayısı kadar tekrarlanarak işaretlenir. Bulunan noktalar, çıkış hattı üzerindeki basamak genişliklerini belirten noktalarla birleştirilerek dengelenmiş basamaklar elde edilir. Merdivenin sol tarafı da aynı yöntemle dengelenir.

39 FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Çeyrek Dönel Merdivenlerde) Merdiven köşesinin açıortay doğrusu üzerindeki merkez esas alınarak kova ve çıkış hattının yayları çizilir. Merdiven genişliğinin iki katına en yakın mesafedeki rıht (şekilde 11. rıht) ile merdivenin kısa kenarındaki ilk rıhtın (şekilde 1.rıht) kaçış hatları, merdiven kovasına dik gelecek şekilde çizilir (1). Merdivenin köşesinde bulunan basamağın merdiven kovası üzerindeki genişliği, 3 cm. merdivenin uzun kolu tarafına ötelenir.

40 FLIGHT-LINE (KAÇIŞ ÇİZGİSİ) YÖNTEMİ İLE DENGELEME (Çeyrek Dönel Merdivenlerde) - Devam Aynı basamağın kova hattını kestiği noktalarla, bu basamağın çıkış çizgisi üzerindeki genişliğini belirten noktalardan geçen doğrular çizilerek basamağın rıht çizgileri ortaya çıkarılır. Bu rıht çizgileri (şekilde 5. ve 6.rıhtlar) çizgileri), her iki kaçış hattını kesinceye kadar uzatılırlar (3). Her iki kaçış hattı üzerinde ortaya çıkan ölçüler (4 ve 4'), dengelenecek rıht sayısı kadar, üzerinde yer aldıkları kaçış hatları üstüne tekrarlanarak işaretlenir. Ortaya çıkan noktalar çıkış hattı üzerinde bulunan basamak genişlikleriyle birleştirilir.

41 Köşe Sahanlıklarda Basamakların Dengelenmesi Köşe sahanlıklarda rıhtların aynı noktada birleşmesi, bu noktada rıht yüksekliğini iki katına çıkaracağından, güvenlik ve görünüş açısından sakınca yaratır. Bu gibi durumlarda rıhtların sahanlıkta, çıkış yönünde kaydırılması olanağı yoksa, basamak genişlikleri şekildeki gibi ayarlanabilir.

42 Döner (daire ya da yuvarlak) Merdivenlerde Dengeleme Tam daire biçimindeki merdivenlerde kova hattındaki basamak genişlikleri birbirine eşit olmak zorundadır. Çıkış hattındaki rıht çizgilerini, daire merkezine birleştirilerek merdiven belirlenir. Basamak sayısı " n " olan merdivende kova hattındaki uzunluk L= n x Bmin olduğunda çizimde her hangi bir düzenleme gerekmez. Ancak döner merdivenlerde genellikle L < n x B min olabilir. Bu durumda kova hattındaki basamak genişliklerini, alttaki şekilde olduğu gibi, olabildiğince genişletmek gerekir.

43 MERDİVENLERİN DÜZENLENMESİ Merdivenlerin bina içerisindeki yeri çok belirgin ve yönlendirici olmalıdır. Doğal ışık ve hava almaları işlevsel gereklilik olarak öngörülmeli, bir kenarlarının dış cepheye gelmesine önem verilmelidir. Düzenlemede önemli bir etken, merdivenin şekli ve kapladığı alan, dolayısıyla da maliyetidir. Aşağıda, plandaki şekillerine göre merdivenlerin kapladıkları alanlar görülmektedir. Bu alanları hesaplayınız. A (15.62 m 2 ) B (10.25 m 2 ) A (9.68 m 2 ) A (7.70 m 2 ) A (6.40 m 2 )

44 Merdivenlerin Taşıtılması Merdivenlerin taşıyıcı kısımları basamaklar ve basamakların oturduğu mesnetlerdir. Mesnetler binanın duvar, kiriş, kolon gibi taşıyıcı elemanlarıdır. Basamaklardan gelen yükler bunlara ara taşıyıcı elemanlarla da iletilebilir. Basamaklar mesnetlere uçlarından oturtularak veya asılarak basit bir kiriş gibi, ya da bunlara rijit bir biçimde bir taraflarından bağlanarak konsol olarak çalıştırılırlar. Merdivenlerin taşıyıcı kısımlarının malzemesi kagir, ahşap, metal ya da karma olabilir. Konstrüktiv olarak incelenebilmesi için bu açıdan ele alınmaları gerekir.

45 A - KAGİR MERDİVENLER "Doğal ve Yapay Taş Merdivenler" ve " Betonarme Merdivenler" olarak iki kısımda toplanabilir. 1. Doğal ve Yapay Taş Merdivenler Bu tür merdivenler ayrık basamaklardan oluşturulur. Günümüzde doğal taş merdiven yapımı çok pahalı olduğu ve eski önemini yitirdiği için yerini yapay taşa bırakmıştır. Yalnızca özel durumlarda ve belirli açıklıklar için söz konusu olabilmektedir. Yapay taş basamaklar kalıplara dökülerek çelik donatılı, yani betonarme olarak yapılırlar. Kabuk olarak anılan dış kısımları taş agregaların (mermer, traverten, granit vb.) renkli ya da beyaz çimento karışımı ile yapılır. Enkesitleri istenilen biçimde tasarlanabilir, ancak duvara giren kısımları, bağlantının sağlanabilmesi için, dikdörtgen kesitli olmalıdır.

46 1. Doğal ve Yapay Taş Merdivenler - devam Plandaki şekilleri farklı olursa, farklı kalıp yapımı gerekir, kalıp işçiliği zorlaşır, ekonomik olmaz. Bu nedenle bu tür basamaklar düz kollu ve döner (daire), yani tüm basamakları birbirinin aynı olan merdivenlerde uygulanmalıdır. Doğal ve yapay taş merdivenlerde basamaklar konsol olarak veya her iki ucundan mesnetlere oturtularak basit kiriş gibi çalıştırılır. Ayrıca basamaklar birbirine kısmen oturtulabilir veya birbirinden bağımsız düzenlenebilir. Basamaklar kendi yükünü ve hareketli yükleri taşıyabilecek şekilde boyutlandırılır.

47

48 İki mesnetli doğal ya da yapay taş basamaklı merdivenlerde basamaklar, basit kiriş gibi çalışır. Mesnetler binanın taşıyıcı elemanlarıdır. Basamak kesitleri merdiven genişliğine göre belirlenir. Doğal taş merdivenlerde mesnetler arası 1.20 m yi aşmamalıdır. ŞEKİL 228. Yapay taş basamak kesitleri

49 Konsol basamaklar ya duvar inşa edilirken bırakılan boşluklara sonradan sokulur, ya da duvarın inşası sırasında aynı anda yerine konur. Dökme beton ya da betonarme duvarlarda basamaklar önceden bırakılan boşluklara oturtulur. Yığma duvarlarda ise duvar örülürken yerine konması uygundur. Ancak duvar bileşenlerinin oluşturduğu yatay katmanlar, basamak elemanı yüksekliği ile uyuşmaz ve gerektiği gibi bağlantı sağlanamaz. Bu nedenle basamakların duvar içinde kalan kısımları birbirine oturacak biçimde büyütülmelidir. Bu kısımların yüksekliği, duvar bileşenine uyum gösterecek biçimde de tasarlanabilir. Her durumda mesnetler boşluk kalmayacak biçimde çimento harcı ile doldurulur, gerektiğinde metal bağlantı parçaları kullanılır. Konsol çalıştırılan basamaklara, yapım süresince ayrı ayrı geçici destekler uygulanır.

50 Döner merdivenlerin taş basamaklarla yapılabilmesi için merdivenin plandaki şeklinin tam yuvarlak olması gerekir. Basamaklar, merkezlerindeki kolonu da kendileri oluşturacak biçimde yapılırlar ve bu merkezdeki kolondan konsol çıkartılarak veya bir ucu kolona, diğer ucu dış çemberi oluşturan duvara oturtularak (minarelerde olduğu gibi) taşıtılabilir.

51 MERDiVENLER - yapay taş Yerinde dökme betonarme sahanlık Çelik tüp korkuluk yüksekliğine kadar devam ediyor Yapay taş basamak Betonarme kat döşemesi Yapay taş (betonarme) basamaklı rıhtsız döner merdiven örneği

52 2- Betonarme Merdivenler Betonarme, bütün merdiven tiplerine uygulanabilen, en uygun malzemedir. 1) PLAK Eğik plak Kırık plak Betonarme merdivenlerde başlıca taşıyıcı konstrüksiyonlar genelde aşağıda belirtilen üç biçimde düzenlenebilir: Makas şeklinde sürekli kırık plak 1. Plak (basamaklar dolgu) 2. Kirişli 3. Konsol Makas şeklinde sürekli kırık plak Helezon plak

53 2) KİRİŞLİ Merdiven kolunun yanlarında veya orta kısmında kirişler düzenlenir. Bu kirişler sahanlıktaki taşıyıcıya bağlanır. Basamaklar bu kirişlerin üstünde, arasında ya da altında yer alabilir. Döner merdivende bu kirişler helezon biçimindedir.

54 3) KONSOL Merdiven kolu taşıyıcı duvardan (yada duvar içerisindeki eğik kirişten) eğik konsol plak veya kırık konsol plak olarak çıkartılabilir ya da basamaklar ayrı ayrı dilimler halinde konsol çalıştırılabilirler. Döner merdivenlerde basamaklar, ortadaki taşıyıcı kolondan ya da dış taraftaki taşıyıcıdan (duvar ya da helezon kiriş) konsol olarak çıkartılabilir.

55 Eğik plak donatı altta

56 Kırık plak donatı altta

57 konsol olduğu için donatı üstte

58 Makas şeklinde sürekli kırık plak (Ara sahanlıkta kiriş yok.) (Kat sahanlığında kiriş var.)

59 Makas şeklinde sürekli kırık plak (Ara sahanlıkta kiriş yok.) (Kat sahanlığında kiriş var.)

60 Taşıyıcı perde duvardan konsol Perde duvar yapılmazsa, merdiven hizasında eğik kiriş yapılarak taşıtılabilir.

61 Eğik helezon biçimli plak Sahanlıktaki kirişe bağlanmış.

62 Eğik helezon biçimli plak Sahanlıktaki kirişe bağlanmış.

63 PREKAST (ÖNYAPIM) MERDİVENLER Çok sayıda ve birbirinin aynı olan merdivenlerin yerinde yapılması yerine; prekast (önyapım) elemanlarla oluşturulması, kalıpta büyük tasarruf sağlar, yapım süresini kısaltır, ekonomiktir. HANGİ TÜR BİNALARDA KULLANILABİLİR? Bu örnekte ara ve kat sahanlıkları yerinde dökmedir.

64 Bu örnekte ara ve kat sahanlıkları da prekasttır.

65

66 Ders Arası

67 MERDİVEN KAPLAMALARI Merdivenin basılan kısımları sürekli aşınma etkisindedir. Beton yüzey ise aşınmaya karşı dayanıklı değildir. Ayrıca görünüm ve temizlenebilme açısından sorunları vardır. Dolayısıyla kaplanmaları gerekir. Merdiven kaplama malzemeleri: Dökme mozaik ve karo mozaik Doğal taş (mermer, granit) Yapay taşlar (suni mermer) Granit seramik Ahşap Plastik, PVC, linolyum Parke, halı Bu malzemeler aynı zamanda döşeme kaplama malzemeleridir.

68 1) Dökme mozaik kaplama ve Karo mozaik kaplama (Terazzo) Dökme Mozaik: Bağlayıcı olarak çimento, çeşitli renkte ve tane büyüklüğünde taş parçaları, mermer tozu ve gerektiğinde boyadan oluşan kıvamlı bir harcın bir döşeme altlığı üzerine serilmesiyle yapılır. Çimentonun yeterli priz yapmasından sonra yüzeyin zımpara taşı ile aşındırılarak silinmesi ile terazzo yüzey elde edilir. Terazzo döşeme kaplaması 2 tabaka halinde yapılır. Alt tabaka, sadece normal Portland çimentosundan oluşan 2,5 cm kalınlıkta bir harç tabakası olup bunun üzerine 1,5-2 cm kalınlıkta terazzo harcı serilir. Terazzo Karo: Uygulamada karo mozaik veya çini olarak adlandırılır. İki tabakadan oluşur. Alt tabakada, çimento ve dişli kum kullanılır. Aşınma tabakası ise çimento, boya, mermer tozu, taş kırıklarından oluşur ve yaklaşık 1 cm kalınlıktadır. Boyutları 20x20,23x23, 25x25, 30x30, 40x40 cm dir.

69 2) Doğal taş kaplama Mermer Granit Basamak ve rıht kalınlığı 2 cm Yapıştırıcılar: Çimento, akemi, polyester, silikon, su bazlı yapıştırıcılar

70 3) Yapay taş kaplama Suni mermer kaplama Çeşitli boyut ve renklerdeki doğal mermer, granit ve kuvars agregalar ile oksit boyanın, çimento ile karıştırılması sonucu oluşan karışım, yüksek basınç altında, çeşitli boyutlardaki kalıplar içinde sıkıştırılır. Buhar kürü uygulandıktan sonra istenilen yüzey şekline göre silinerek elde edilir.

71 4) Granit Seramik Kaplama NOT: Seramik yer karolarında 3 mm, duvar karolarında 2 mm derz bırakılmalıdır.

72 5) Ahşap kaplama

73 6) PVC Kaplama ve Linolyum kaplama Linolyum doğal malzemelerden üretilmektedir. Keten tohumu yağı, ağaç reçinesi, hint keneviri, kireç taşı; bunların yalnızca doğal karışımlardan oluşan esnek zemin kaplama malzemesidir. Linolyum, sağlık kurumlarında, eğitim kurumlarında ya da çocuklar için hazırlanan oyun odaları gibi faaliyet alanlarında tercih edilir. PVC profil

74 7) Laminat parke kaplama ve Halı kaplama

75 MERDİVENLERDE SÜPÜRGELİK Yapay veya doğal taş süpürgelik Ahşap süpürgelik Plastik süpürgelik Metal süpürgelik

76 B - AHŞAP MERDİVENLER Merdivenin rıht, basamak ve taşıyıcıları ahşaptan oluşuyorsa, ahşap merdiven deyimi kullanılmaktadır. Güzel bir yüzey dokusuna sahip olan ahşap, özelliklerine uygun kullanıldığında, merdiven yapımı için yeterli dayanıklılığa sahip bir malzemedir. Bu nedenle, özellikle dekoratif amaçla, iç mekân olarak konut, mağaza, büro, lokanta, kütüphane vb. yerlerdeki merdivenlerde ahşap çok tercih edilir. Yangına karşı güvenli olmaması ve ses yalıtımı ile ilgili sorunları nedeniyle çok katlı ve genel kullanımlı yapıların merdivenlerinde, taşıyıcı kısım olarak kullanımı olanaksızdır. Ahşap merdivenler genellikle iki mesnete bağlanarak basit birer kiriş gibi çalıştırılan rıhtlı ya da rıhtsız ayrık basamaklardan oluşur. Basamakların bağlandığı mesnetler ahşap kirişlerdir.

77

78 Aşağıdaki ahşap merdiven türleri nelerdir?

79 Ahşap Merdivenlerde Basamak - Kiriş Bağlantıları Söz konusu bağlantılar, ahşap basamak paneller kirişlere üç şekilde bağlanır: Oturtma (Omurga kirişli merdivenlerde) Sürme (Limon kirişli merdivenlerde) Gömme (Limon kirişli merdivenlerde) Basamak kalınlıkları, merdiven genişliğine göre değişir. Merdiven yapımında sık kullanılan kayın, meşe ve iğne yapraklı ağaçlar için, geçilen serbest açıklığa bağlı olarak, önerilen kalınlıklar aşağıda verilmektedir: Serbest açıklık (cm) Önerilen basamak kalınlığı (cm) 4 4,5 4,5 5 5,5

80 Oturtma basamaklı merdivenlerde basamaklar, ahşap kirişler üzerine oturtulur ve vidalanır. Bu basamakların cm lik kısmı yanlara konsol çıkartılabilir. Konsolun daha fazla olması istenirse, basamak kalınlığı artırılır ya da basamaklar desteklenir. NOT: Nokta detayının gösteriliş şekline ve ölçeğine dikkat ediniz. NOT: Kesit detayının gösteriliş şekline dikkat ediniz. Oturtma basamaklı merdiven

81

82 Korkuluk örneği Oturtma basamaklı merdiven

83 Limon kirişli rıhtsız ahşap merdivenlerde ahşap basamakların bağlanması; Kirişlerde açılan düz ya da kırlangıç kuyruğu şeklindeki yivlere önden sürülerek, Kirişlerde açılan yuvalara cm derinlikte sokularak (gömme) bağlanırlar. kırlangıç kuyruğu Sürme basamaklı merdiven

84 Rıhtsız gömme basamaklı ahşap merdivenlerde basamaklar, limon kirişlerde açılan 2-2,5 cm derinlikteki yuvalara sokularak oturtulur. Kirişler birbirine en az 3 noktadan metal elemanlarla bağlanır Gömme basamaklı merdiven

85 AHŞAP MERDİVENLERDE KİRİŞLERİN KAGİR YAPIYLA BAĞLANTISI Bağlantılarda bu amaç için özel tasarlanmış metal bağlantı elemanları kullanılır. NOT: Üst ve alt döşemeyle birleşim detayına dikkat ediniz.

86

87 AHŞAP MERDİVEN BASAMAKLARI Ahşaplar lif yönlerinde eğilmeye dayanıklı olmadıklarından, ufak profillerden kaçınılmalıdır. Profillendirme gerekiyorsa, alt tarafta yapılmalıdır. Ayrıca kayma sakıncası ve rıht hizasının belirsizleşeceği düşünülerek ön kenarların aşırı yuvarlatılmaması ya da pahlanmaması gerekir. Rıhtlı merdivenlerde, rıhtlar üst ve alttan basamak kenarlarına bağlanır, böylece basamakların taşıma gücü artar. Üst kenar bağlantıları, yük altındaki hareketler nedeniyle, ses çıkarmayacak biçimde düzenlenmelidir.

88 C - METAL MERDİVENLER o o Metalin yüksek dayanımlı bir malzeme olması, merdiven kesitlerinin çok küçük boyutlarda yapılmasına olanak verir. Biçimlendirme ve konstrüksiyon olanakları sınırsızdır. Dolayısıyla tasarımda geniş olanaklar sağlar. Ayrıca metal malzemenin tekrar kullanılma özelliği vardır; yani geri dönüşümlüdür. Diğer yandan bu malzemenin yüksek ısı iletkenliğine sahip olması, çok ısındığında özelliklerinin değişmesi, dolayısıyla yangına karşı dayanımsızlığı, kullanımında sorunlar yaratır. Başka bir olumsuz yanı da sesi fazla iletmesi, yani merdiven çıkılırken, basamakların gürültü yapmasıdır. Ancak gürültü, basamaklar ses yutucu malzemelerle (halı, plastik vb.) kaplanarak kaynağında giderilebilir. Merdivenin metal olarak anılabilmesi için hem basamakların, hem de mesnetlerin metalden oluşması gerekir. Metal merdiven yapımında genellikle çelik kullanılmaktadır. Metal merdiven konstrüksiyonlarında basamaklar, basit kiriş gibi ya da bir ucundan mesnete bağlanarak konsol biçimlerinde çalıştırılabilir.

89

90

91 Metal merdivenlerde basamaklar, metal profillerden, düz ya da yivli yüzeyli metal levhalardan veya dökülerek elde edilen özel profillerden oluşturulabilir. Basamakların kesitleri, mesnetler arasındaki açıklık ve çalışma biçimine (basit kiriş ya da konsol) bağlı olarak saptanır. Dolayısıyla levhalar yeterli kalınlıkta olmalıdır. Kalınlık yeterli değilse levha katlanarak, kıvrılarak veya kutu profil haline getirilerek dayanımları artırılır. Ya da merdiven genişliği doğrultusunda yerleştirilen çubuklarla basamaklar desteklenir.

92 Metal merdivenlerde taşıyıcı kısımlar genellikle metal kirişlerlerdir. Basamaklar bu kirişlere oturtulabilir veya çelik çubuklarla asılabilirler. Döner merdivenlerde ise daire merkezindeki kolon taşıyıcı olarak kullanılabilir.

93 Metal kirişler, hazır lama demirlerle, çeşitli hazır profillerle, kutu profillerle, metal borularla, kalın metal levhalarla yapılabilir; farklı kesitteki ve profildeki çubuklarla kafes kirişler oluşturulabilir. Korkuluklar da kafes kiriş gibi tasarlanabilir ve basamaklar buna taşıtılabilir. Metal merdivenlerde taşıyıcı ve basamaklar birbirine doğrudan bağlanabildiği gibi ek bağlantı parçaları da kullanılabilir. Bağlantılarda kaynak, cıvata veya perçin kullanılabilir.

94

95

96 Metal Döner Merdivenler

97 D - KARMA MERDİVENLER Basamakları ve taşıyıcıları farklı malzemeden oluşan merdivenler «karma» olarak nitelendirilir. Taşıyıcılar genellikle metaldir. Basamaklar kagir (doğal - yapay taş, beton) ahşap ya da cam olabilir ve taşıyıcı kirişe doğrudan ya da ek bağlantı elemanı ile bağlanırlar.

98

99

100

101

102

103 Merdiven korkuluğunun işlevi inişçıkışlarda güvenliği sağlamak ve kullanıcıya yardımcı olmaktır. Korkuluklar üç kısımdan oluşur: Taşıyıcı kısım Küpeşte Dolgu MERDİVEN KORKULUKLARI Taşıyıcı kısım, normal olarak merdivenin taşıyıcısına bağlanır. Ancak, daha önce örneklendiği gibi, korkuluğun taşıyıcı kısmı merdiven taşıyıcısı olarak da tasarlanabilir. Küpeşte ve dolgu ise korkuluğun taşıyıcı kısmına bağlanır. Korkuluk taşıyıcısı aynı zamanda dolgu görevi de görebilir. Korkuluk taşıyıcı çubukları ya da ayaklarının bağlantıları, en üstten uygulanacak yatay ve düşey noktasal yüklere dayanacak biçimde olmalıdır.

104 KÜPEŞTE İniş-çıkışlarda tutunmaya yarayan küpeşte, merdivenin iki yanında yer alır ve korkuluk üzerine bağlanır. Duvara bitişik veya iki duvar arasına yerleştirilen merdivenlerde küpeşteler duvara bağlanır. Küpeşteler biçim ve boyutları bakımından insan elinin yapısına uygun, kolay kavranabilir, ergonomik olmalı, merdiven boyunca kesintisiz devam etmelidir. Bu amaçla kullanılan malzemeler; cilalı sert ağaç, paslanmaz metal, cam, plastik, yapay ya da doğal taş olabilir.

105 Küpeştelerin metal taşıyıcı çubuklara bağlantı örnekleri

106 KORKULUK DOLGULARI a) Düşey, yatay ya da eğime paralel düzenlenmiş ahşap veya metal çubuk, profil, borular vb.

107 KORKULUK DOLGULARI b) Ayrık ya da bütün düzenlenmiş yoga levha, kontrplak, metal, emniyet camı, lamine cam, akrilik cam v.b. levhalar.

108 KORKULUK DOLGULARI c) Tel, çelik hasır, halat vb. germeler ya da örgüler.

109 KORKULUK DOLGULARI d) Kagir merdivenlerde korkuluk; yerinde dökülerek, örülerek, tümüyle masif olarak, dolgu ve taşıyıcı bir arada düzenlenebilir.

110 RAMPALAR Farklı yükseklikler arasında düzenlenen eğik yol ya da geçit olarak tanımlanabilirler. Eğim açısı en çok 20 dir. Ancak 15 nin üzerine çıkıldığında yürümek zorlaştığından, rampa yerine basamaklar düzenlenmelidir. Rampalar, rahat bir geçiş sağlamak amacıyla yapılırlar ve daha çok dış mekânlarda tercih edilirler. Fazla yer kaplama sorunu olduğundan iç mekânlarda zorunlu durumlarda, koşullara bağlı olarak kullanılırlar. Genellikle tekerlekli araçlara geçiş sağlamak için uygulanılırlar. Rampalar yaşlılar ve engelliler için uygun bir düşey sirkülasyon aracıdır. Bu amaçla yapılan rampalarda eğim, tekerlekli sandalyenin kullanımı açısından, % 5-10 arasında olmalıdır. Çok kısa rampalarda, zorunlu durumlarda % 12 olabilir. Rampanın boyu 6 m yi aştığında araya 150 cm lik sahanlık konmalıdır. Rampalarda genişlik en az 120 cm olmalıdır. Rampaların uçlarına, rampa genişliğinden az olmayan ve en az 150 cm genişlikte olan sahanlıklar düşünülmeli, rampanın yön değiştirdiği yerlerde ise sahanlık ölçüsü 150x150 cm olmalıdır.

111

112 NOT: Aşağıdaki siteyi inceleyiniz.

113 Okullar, müzeler, spor yapıları, toplantı salonları, kapalı otoparklar, hastaneler vb. yerlerde rampalardan yararlanılır. Motorlu araçların % 30 eğime kadar tırmanma gücü olduğu varsayılsa da Karayollarında rampa eğimleri % 15' in üzerine çıkarılmaz. Bu eğim dönüş yapılan kısımlarda azaltılır, en çok % 8.5 olarak uygulanır. Katlı otoparklarda da bu eğimler dikkate alınır.

114 YÜRÜYEN MERDİVENLER Basamakları sürekli dönen bir düzenek üzerine yerleştirilen ve elektrikle çalışan, mekanik merdivenlerdir. Çok sayıda insanın kısa sürede düşey dolaşımına olanak verirler. Aynı sayıda insanın, aynı sürede dolaşımı için asansör kullanılsa, asansörlerin kaplayacağı yer çok daha fazla olur. Yürüyen merdivenler her iki yöne de çalıştırılabilirler. Sabit bir hızla hareket ettiklerinden bekleme sorunu yoktur. Ancak inme-binme noktalarında, olası birikmeyi önlemek amacıyla yeterli alan sağlanmalıdır. Kitle hareketlerinin çok yoğun olduğu alışveriş merkezlerinde, metro ve tren istasyonlarında, havaalanlarında kullanım alanları geniştir.

115 YÜRÜYEN MERDİVENLER - devam Yürüyen merdivenlerde net genişlik cm arasındadır. Buna bağlı olarak toplam genişlikler cm arasındadır. Bu genişliklere göre saatte kişinin dolaşımına olanak veriler. Tehlike anında (yangın vb.) kaçış amaçlı kullanılamazlar; yakınlarında normal merdivenler de bulunmalıdır. Eğimleri, güvenlik açısından çıkarılabilir. arasında olmalıdır; ancak 35 ye kadar Yüksekliğin 6 m yi aşması durumunda eğim en fazla 30 olabilir.

116 Planlama sırasında yürüyen merdivenlerle ilgili dikkate alınması gereken teknik bilgiler (30 ve 35 için) (NOT: Verilen ölçüler, üretici firmalara göre değişiklikler gösterebilir.)

117

118

119

120 ASANSÖRLER İnsanları veya yükleri yüksek yerlere, sabit ve yatayla 15 den fazla açı oluşturan raylar arasında, mekanik olarak çıkarıp indiren kabinlerdir. Normal eğimleri 90 dir. Kullanım amaçlarına göre: insan hasta (sedye) engelli yük servis asansörleri Yapım tekniği açısından en yaygın olan iki türü «elektrikli» ve «hidrolik» asansörlerdir.

121 En yaygın kullanım alanına sahip olan bu asansörler, kılavuz raylara monte edilen kabinin, çatı katında bulunan makineye bağlı çelik halatlar tarafından hareket ettirilmesi esasına dayanır ve çok yüksek binalarda 6 m/s hıza ulaşabilir. (Kule Site) Elektrikli Asansörler Elektrikli asansörler aşağıda belirtilen kısımlardan oluşur: Kabin ve kapısı Karşı ağırlık, kılavuz raylar Makine ve hareket düzeni Asansör boşluğu ve makine dairesi

122 Karşı ağırlık, kapı karşısındaki duvara ya da yan duvarlara takılan raylar üzerinde kayar. Elektrikli Asansörler - devam Karşı ağırlığın durumuna göre asansör boşluğunun ölçüleri değişir. Karşı ağırlığın yan duvarlara alınması, kabinde karşılıklı kapıların açılmasına, kabin kapısı karşısındaki duvarın saydam tasarlanmasına ve kabinin asansör boşluğunun dışına taşırılmasına olanak sağlar.

123 Panoramik asansör Elektrikli Asansörler - devam

124 Asansör boyutları İnsan asansörleri genellikle konutlarda 4-13 kişilik, konut dışındaki yapılarda 8-21 kişilik yapılmakta; kabin ve kuyu boyutları kişi sayısına göre değişmektedir. Hasta asansörleri ise ve 2500 kg taşıma kapasitesine göre yapılmakta ve boyutları da buna göre değişmektedir. Engellilerin kullanımı için yapılacak asansörler, tekerlekli sandalyenin rahat girip çıkabileceği ölçülerde planlanmalı, ilgili yönetmelikler dikkate alınmalıdır. Servis asansörleri 40, 100, 250 kg taşıma kapasitelerine göre, Yük asansörleri 630, 1000, 1600, 2000 kg taşıma kapasitelerine göre uygulanmaktadır.

125

126

127 Elektrikli asansör boyutları ile ilgili bazı ölçüler (Uygulamada üretici firmalara danışılmalıdır.)

128 Önceleri fabrika, depo gibi yapılarda kullanım alanı bulan hidrolik asansörler, 1950 yıllarından itibaren yaygın biçimde insan taşımada kullanılmaktadır. Hidrolik Asansörler Avantajları: Çatıda ayrıca bir yer gerektirmemeleri, Makine dairesi yerinin serbest seçilebilmesi, Yükünün tabana iletilmesi ile statik hesaplarda kolaylık getirmesi, Aşağı inişlerde masrafsız çalışması, Sessiz olması, Hassas kat ayarı yapılabilmesi, Herhangi bir arıza sırasında otomatik olarak kata ulaşması, Darbesiz kalkış-duruş olanağı sağlaması.

129 Dezavantajları: Çok katlı yapılarda kullanılamamaları, Geleneksel asansörlere göre en az 2 kat daha fazla enerji tüketmeleri, Yeraltındaki sistemlerinden olası yağ kaçaklarının çevredeki su kaynaklarını kirletebilmesi. Hidrolik Asansörler - devam Hidrolik asansörler, apartmanlarda 5, kamuya açık yapılarda 4, küçük sağlık yapılarında 3 kata kadar kullanılabilir. Ayrıca garajlarda, sahnelerde uygulanabilir. Çok büyük mağazalarda ve kuyu dibi deliği açılması riskli olan yapılarda kullanımları uygun değildir.

130 Hidrolik Asansör

131