İNCELEMEYE YETKİLİLER

Transkript

1 İNCELEMEYE YETKİLİLER I-MADDE METNİ: Madde 135-(646 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 4 üncü maddesiyle değişen madde Yürürlük; )(1) Vergi incelemesi; Vergi Müfettişleri, Vergi Müfettiş Yardımcıları, ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir. İlgili tebliğler: 66,143, 425 Yönetmelikler: Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği, Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması İle Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik (1) (646 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle değişmeden önceki madde) (4008 sayılı Kanunun 3'üncü maddesiyle değişen fıkra) Vergi İncelemesi; hesap uzmanları, hesap uzman yardımcıları, ilin en büyük malmemuru, vergi denetmenleri, vergi denetmen yardımcıları veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır.(*) (3418 sayılı Kanunun 31'inci maddesiyle değişen fıkra) Maliye Müfettişleri, Maliye Müfettiş Muavinleri, Gelirler Kontrolörleri ve (4369 sayılı Kanunun 81/A-25 inci maddesiyle değiştirilen ibare) Stajyer Gelirler Kontrolörleri,(**) Gelirler Genel Müdürlüğünün merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlar(***) her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir. (*)(Değişmeden önceki şekli) Vergi incelemesi; hesap uzmanları, hesap uzman muavinleri, ilin en büyük malmemuru, kontrol memurları veya vergi dairesi müdürleri tarafından yapılır. (**)(Değişmeden önceki şekli) Maliye müfettişleri, Maliye Müfettiş muavinleri ve gelirler kontrolörleri her hal ve takdirde vergi inceleme yetkisini haizdir. (***)(İbarenin değiştirilmeden önceki şekli) Stajyer Gelirler Kontrolörleri II-AÇIKLAMA VE YORUM: A-VERGİ İNCELEMESİ YAPMAYA YETKİLİ OLANLAR: Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Kurulması Amacıyla Bazı Kanun ile Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 646 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile VUK nun 135 maddesinde yapılan yeni değişikliğe göre, Vergi incelemesine yetkili olanlar Vergi Usul Kanunu'nun aynı maddesinde iki fıkra halinde sayılmıştır. Bu maddeye göre 1. Vergi Müfettişleri, 2. Vergi Müfettiş Yardımcıları, 3. İlin En Büyük Mal Memuru, 4. Vergi Dairesi Müdürleri, 5. Gelir İdaresinin Merkez ve Taşra Teşkilatlarında Müdür Kadrolarında Görev Yapanlar. 1-Vergi Müfettişleri ve Yardımcıları : 646 sayılı Kanun Hükmündeki kararname ile değiştirilen ve tarihinde yürürlüğe giren madde metnine göre, Kanun Hükmünde Kararnamenin yürürlüğe girdiği tarihte Maliye Başmüfettişi, Baş Hesap Uzmanı ve Gelirler Başkontrolörü kadrolarında bulunanlar Vergi Başmüfettişi kadrolarına; Maliye Müfettişi, Hesap Uzmanı ve Gelirler

2 2 Kontrolörü ile Vergi Denetmeni kadrolarında bulunanlar Vergi Müfettişi kadrolarına; Maliye Müfettiş Yardımcısı, Hesap Uzman Yardımcısı ve Stajyer Gelirler Kontrolörü ile Vergi Denetmen Yardımcısı kadrolarında bulunanlar Vergi Müfettiş Yardımcısı kadrolarına halen bulundukları kadro dereceleriyle herhangi bir işleme gerek kalmaksızın atanmış sayılır sayılı KHK ile aynı zamanda, Maliye Bakanlığında hizmet birimi olarak doğrudan Bakana bağlı olarak Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı kurulmuş olup, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı da Başkan, Başkan Yardımcıları, Grup Başkanları ve Vergi Müfettişleri (Vergi Başmüfettişi, Vergi Müfettişi ve Vergi Müfettiş Yardımcısı) nden oluşmuştur. (646 s. KHK Md:20) Vergi müfettişleri aşağıda belirtilen temel görevleri ile birlikte Bakan tarafından görevlendirilen diğer işleri yaparlar. a) Vergi Usul Kanunu ve diğer gelir kanunları kapsamında vergi incelemeleri yapmak. b) Bakan tarafından verilen teftiş, inceleme, denetim ve soruşturmaları yapmak. c) Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak. 2-İlin En Büyük Mal Memuru-Vergi Dairesi Başkanı: Görevli bulunduğu il çapında vergi inceleme yapma yetkisine sahiptirler. Kanun 135.nci maddesinde ilin en büyük mal memuru ifadesini kullanmış olmakla beraber bu unvanla defterdarın kastedildiği kabul edilmektedir. Ancak 5345 sayılı Gelir idaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 33 üncü maddesinde yer alan "Diğer mevzuatta Gelirler Genel Müdürlüğüne yapılmış olan atıflar ilgisine göre Gelir idaresi Başkanlığına; Gelirler Genel Müdürüne yapılmış atıflar Gelir idaresi Başkanına; Başkanlığın görev alanına giren konularda Maliye Bakanlığına yapılmış olan atıflar Gelir idaresi Başkanlığına mülki idare amirlerine, mahallin en büyük memuruna, ilin en büyük malmemuruna, defterdara ve defterdarlığa yapılmış atıflar ilgisine göre vergi dairesi başkanı ve başkanlığına, vergi dairesi başkanlığı bulunmayan yerlerde vergi dairesi müdürü veya müdürlüğüne; gelir müdürlüğüne, takdir komisyonu başkanı veya başkanlığına, tahsil dairesine, mal müdürü ve müdürlüğüne yapılmış atıflar ilgisine göre vergi dairesi başkanı ve başkanlığına veya ilgili müdür veya müdürlüğüne; vergi kontrol memuruna yapılmış atıflar ise vergi denetmenine yapılmış sayılır." hükmü nedeniyle vergi dairesi başkanlığı kurulan yerlerde vergi dairesi başkanlarının da vergi inceleme yetkisi bulunmaktadır. Dolayısıyla vergi dairesi başkanlığının kurulduğu yerlerde defterdarların inceleme yetkisinin kalmadığını, vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerde ise inceleme yetkisinin devam ettiğini kabul etmek gerekir. 2 3-Vergi Dairesi Müdürleri: Vergi dairelerinin görev ve yetki alanına giren mükellef ve sorumluların hesap ve işlemlerinin incelemesine yetkilidirler sayılı Gelir idaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanununun yürürlüğe girdiği tarihine kadar vergi daireleri, defterdarlığa bağlı olarak il ve ilçe merkezlerinde kurulmaktaydı. Bağımsız vergi dairelerinde vergi dairesi müdürü bulunmakta, bağlı vergi dairesi olan yerlerde ise Malmüdürleri bulunmakta ve bunlar vergi incelemesi yetkisine de sahiptiler. Ancak bağımsız vergi dairesi olmayan (genellikle ticari hayatın gelişmediği nüfusu az olan) ilçelerde mal müdürlerinin, aynı s.khk.geçici Md:12 2 ÖZYER a.g.e. s.251

3 3 zamanda vergiyle ilgili işlemleri yürütmekte olduklarından, bu yetkiyi kullanmaları gerekir. Bağımsız vergi dairesi olan yerlerde ise mal müdürlerinin inceleme yetkisi bulunmamaktadır sayılı Kanunun 33 üncü maddesinde yer alan atıf uyarınca vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerde görev yapan vergi dairesi müdürlerinin inceleme yetkisi devam etmektedir. Üçüncü Daire /04/1985 Karar Özeti : Vergi Dairesi Müdürü İncelemeye Yetkili Olup Defter Ve Belgelerinin İbraz Edilmemesinin Re'sen Takdir Sebebi Olduğu Hk 4-Gelir İdaresi Başkanlığının Merkez ve Taşra Teşkilatında Müdür Kadrolarında Görev Yapanlar: 646 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Vergi Usul Kanunu'nun 135 inci maddesinin ikinci fıkrasında yapılan değişiklikle Gelir İdaresi Başkanlığının, merkez ve taşra teşkilatında müdür unvanlı kadrolarında görev yapanlara da inceleme yetkisi verilmiştir. Bu kişiler genel olarak merkezde vergi müdürü, grup müdürü, şube müdürleri, taşrada ise defterdarlık gelir müdürleri ile vergi dairesi başkanlığı kurulan yerlerde vergi müdürleridir. Gelirler Genel Müdürü ile Bölge Müdürlerinin de bu hükme istinaden inceleme yetkisi bulunmaktaydı. 5-Takdir Komisyonları: Takdir komisyonları görevlerini yerine getirirken Vergi Usul Kanunu'nun 75 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca inceleme yetkisine sahiptirler. Ancak bunların inceleme yetkisi mutlak olmayıp komisyona verilmiş bir yetkidir. Bu konuda takdir komisyonlarının görev ve yetkilerine ilişkin olarak yapılan açıklamalara bakınız. 6- İncelemeye Yetkili Bankalar Yeminli Murakıplar ve Yardımcıları İle Sayıştay Denetçi ve Yardımcıları Adalet Bakanlığı Müfettişleri: 213 sayılı Vergi Usul Kanunu nun 134. maddesinde vergi incelemesinin ne olduğu 135. maddesinde de bu incelemeyi yapmaya yetkili bulunanların kimler oldukları açıkça düzenlenmiştir sayılı Bankacılık Kanunu nun yerinde denetim ve gözetim başlıklı 95. maddesinde yerinde yapılacak denetimlerde, kurumun meslek personelini oluşturan bankalar yeminli murakıp ve yardımcılarının Başkan tarafından görevlendirileceği belirtilmiştir. Maddenin devamında ise; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun, bankalardan, bunların bağlı ortaklıklarından, nitelikli paya sahip oldukları ortaklıklardan, birlikte kontrol ettikleri ortaklıklardan, şubeleri ile temsilciliklerinden, destek hizmeti kuruluşlarından ve diğer gerçek ve tüzel kişilerden bu Kanun hükümleri ile ilgili görecekleri bütün bilgileri gizli dahi olsa istemeye, bunların vergiyle ilgili kayıtları dahil olmak üzere tüm defter, kayıt ve belgelerini incelemeye yetkili olup, bilgi istenenler de istenilen bilgileri vermekle, defter, kayıt ve belgeleri incelemeye hazır bulundurmakla, tüm bilgi işlem sistemini denetim

4 4 amaçlarına uygun olarak Kurumun yerinde denetim yapan meslek personeline açmakla, verilerin güvenliğini sağlamakla ve muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü defter, belge ve karneler ile vermek zorunda bulundukları bilgilere ilişkin mikrofiş, mikrofilm, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlardaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim veya kayıtları okunabilir hale getirmek için gerekli tüm sistem ve şifrelerini inceleme için ibraz etmek ve işletmekle yükümlüdür. Yukarıda belirtilen kanunun lafzı yorumundan Bankalar Yeminli Murakıplarının, Yardımcılarının ve kanunda belirtilen meslek mensuplarının Bankacılık Kanunu nda yazılı görevleri ile sınırlı olmak üzere vergi inceleme yetkisine sahip oldukları yolunda bir hüküm bulunmaktadır. Kanunun yukarıda belirtilen hükmü, Bankalar Yeminli Murakıpları, bunların Yardımcıları ve meslek mensuplarının 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca yapacakları bir vergi incelemesini değil, Bankacılık Kanunu nun kendilerine tanıdığı görevleri yerine getirirken denetledikleri kuruluşların vergi mükellefi ya da vergi sorumlusu olarak yerine getirmek zorunda bulundukları vergi ödevlerini tam olarak yerine getirip getirmedikleri hususunun incelenmesini anlatmak için kullanılmış olduğu sonucu çıkmaktadır. Bu şekilde düşünüldüğünde, 213 sayılı Vergi Usul Kanununda vergi incelemesi yapmaya yetkili oldukları belirlenmiş olanlar tarafından ve adı geçen kanun hükümleri uyarınca yapılmış bir vergi incelemesi bulunmadıkça bankalar yeminli murakıpları veya yardımcıları tarafından düzenlenen raporlara dayanılarak vergi tarhiyatı yapılmaması gerektiği sonucu çıkmaktadır. Yukarıda ifade edildiği gibi, vergi incelemesine yetkili olanlar tadadi olarak VUK dan 135. maddesinde belirtildiğinden dolayı, bu madde kapsamında yer almayan çeşitli bakanlık denetim elemanları vergi incelemesine yetkili değildir. Örneğin Adalet Bakanlığı müfettişleri vergi incelemesi yapamazlar.(danıştay 3. Dairenin tarih ve E: 2007/3816 K: 2008/2766 sayılı Kararı, Bankalar yeminli murakıplarının vergi inceleme yetkileri bulunmamaktadır. Ancak, Danıştay ın konuyla ilgili bazı istinai kararları. (Danıştay 7. Dairenin tarih ve E: 2002/1255 K:2005/2559 sayılı Kararı, olmakla beraber, bankalar yeminli murakıplarının vergi incelemesi yapamayacağı şeklindeki kararları içtihat kazanmıştır. Danıştay a göre; Bankalar yeminli murakıpları 213 sayılı Kanunun 135. maddesinde vergi incelemesine yapmaya yetkili olanlar arasında sayılmadığı, öte yandan mükelleflere 213 sayılı Kanununun vergi incelemesine ilişkin olarak getirdiği düzenlemelerden olan inceleme hakkında izahat yapılması gerektiği, tespit edilen hususların tutanağa bağlanması ve mülahazaların tutanağa geçirilmesi gibi bir takım hak ve yükümlülükler ile tarhiyat öncesi uzlaşma müessesinden yararlanarak uyuşmazlığın idare ve mükellef arasında sulh yoluyla halledilmesi gibi olanaklardan Bankalar yeminli murakıplarınca yapılan incelemeler nedeniyle yararlanamazlar. Dolayısıyla bunlar tarafından düzenlenen raporlara dayanılarak tarhiyat yapılmaması gerekir. Ayrıca 5411 sayılı Bankacılık Kanunu nda Bankalar yeminli murakıplarının vergi incelemesi yapacağı ile ilgili açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Gerek Danıştay kararları gerekse Bankacılık Kanunu karşısında bankalar yeminli murakıplarının tarhiyat ve ceza

5 5 kesilmesi sonucunu doğuracak bir vergi inceleme yetkisinin bulunmadığını söylemek mümkündür. 3 Aşağıda belirtilen 3 ve 4 ncü daireler, Bankalar Yeminli Murakıplarının inceleme yapma yetkilerinin bulunmadığını belirtmiştir. 4 Üçüncü Daire /10/1999 Karar Özeti :213 Sayılı Kanunda Vergi İncelemesi Yapmaya Yetkili Oldukları Belirlenmiş Olanlar Tarafından Ve Adıgeçen Kanun Hükümleri Uyarınca Yapılmış Bir Vergi İncelemesi Bulunmadıkça Bankalar Yeminli Murakıpları Veya Yardımcıları Tarafından Düzenlenen Raporlara Dayanılarak Vergi Tarhiyatı Yapılamayacağı Hk. Dördüncü D /01/2004 Karar Özeti : Bankalar Yeminli Murakıplarının, Bankalarla İlgili Olarak Sınırlı Bir Vergi İncelemesi Yapmalarına Olanak Tanınmış Olmakla Birlikte, Bu Kişilerin 213 Sayılı Kanunun 135 İnci Maddesinde Vergi İncelemesi Yapmaya Yetkili Olanlar Arasında Sayılmadığı, Öte Yandan 213 Sayılı Kanunun Vergi İncelemesine İlişkin Olarak Getirdiği Düzenlemelerden Olan, İnceleme Hakkında İzahat Yapılması Gerektiği, Tespit Edilen Hususların Tutanağa Bağlanması Ve Mülahazaların Tutanağa Geçirilmesi Gibi Bir Takım Hak Ve Yükümlülükler İle Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Müessesinden Yararlanılarak Uyuşmazlığın İdare Ve Mükellef Arasında Sulh Yoluyla Halledilmesi Gibi Olanaklardan Bankalar Yeminli Murakıplarınca Yapılan İnceleme Nedeniyle Yararlanılamayacağından, Bu Kişilerce Düzenlenen Rapora Göre İkmalen Yapılan Tarhiyatta İsabet Görülmediği Hk. Dokuzuncu D /06/2008 Karar Özeti : Adalet Müfetteşinin Yazısına İstinaden, Katma Değer Vergisi Tarhiyatı Yapılamayacağı Hk. Dokuzuncu Da /12/1997 Karar Özeti : Net Alanı 150 M2'yi Geçmeyen Konutların Tesliminin 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun Geçici 8.Maddesi Uyarınca Katma Değer Vergisinden Müstesna Olduğu Öte Yandan, Adalet Müfettişi Raporuna Dayanılarak Tarhiyat Yapılamayacağı Hk. Dördüncü D /11/ Dr., Adil Nas Niğde Vali Yard. AÜHFD., 61 (4) 2012: Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi isimli makalesi. 4 Danıştay.gov.tr

6 6 Karar Özeti :Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müfettişinin Vergi Usul Kanununda Sayılan İncelemeye Yetkili Kişilerden Olmaması Nedeniyle İş Müfettişi Raporuna Dayanılarak Yapılan Tarhiyatın Yerinde Olmadığı Hk. Üçüncü Daire /03/1998 Karar Özeti : İş Müfettişinin Vergi İnceleme Yetkisini Haiz Olmadığı, Düzenlendiği Raporunun Vergi Tarhına Esas Alınamayacağı Hk. Diğer taraftan 832 sayılı Sayıştay Kanunu'na göre görev yapan Sayıştay denetçileri de inceleme yetkilerinin bulunduğunu ileri sürmektedirler. Ancak 832 sayılı Sayıştay Kanunu'nda denetçilere verilen yetkinin devletin gelirlerini inceleme şeklinde ifade edilmiş olması nedeniyle bunların düzenlediği raporlar işleme konmamaktadır. Zira bunların görevi amme alacağını tahsile yetkili dairelerin devlet gelirlerini usulüne uygun olarak toplayıp toplamadıklarını denetlemektir. 5 Nitekim vergi idaresi, Vergi Usul Kanunu ve Bankalar Kanunu dışında kalan denetim elemanları tarafından düzenlenen raporlara göre tarhiyat yapılmayacağını ancak bunların ihbar addedilip incelemeye sevk edileceğini duyurmuştur. 6 7-Vekaleten Görev Yapanların İnceleme Yetkisi : Vekalet suretiyle görev yapanlar da asılların sahip olduğu yetkiye sahip olduklarından bu kişiler de inceleme yetkisine sahiptirler. Mesela defterdarlığa veya vergi dairesi müdürlüğüne vekalet edenler bu görevlere vekalet ettikleri sürece incelemeye yetkili olurlar. Keza bağımsız vergi dairesi bulunmayan yerlerde malmüdürüne vekalet edenler de vekalet süresince inecele me yetkisine sahip olurlar. Ancak denetim kadrolarında vekalet söz konusu olmaz. Onbirinci Daire /10/1995 Karar Özeti: Vergi Dairesi Müdürüne Vekaleten Görev Yapan Müdür Yardımcısının Vergi İnceleme Raporunu İmzalamaya Yetkili Bulunduğu Hk. B-DANIŞTAY KARARLARI: 7 Vergi Dav. Da /10/1999 Karar Özeti: 19 Sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebecilik Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu Genel Tebliğinin Yeminli Mali Müşavirlere Karşıt İnceleme Yapma Yetkisi Tanıyan Düzenlemesinin İptali Gerekirken Davanın Reddi Yolundaki Kararda Hukuka Uygunluk Bulunmadığı Hk Vergi Da.D /02/ Dnş.9.ncu D günlü E.2002/2885, K.2004/75 s.kararı tarih ve 1991/6 sayılı Uygulama iç Genelgesi. 7 Danıştay Bilgi Bankası

7 7 Karar Özeti : Vergi Beyannamelerinin Serbest Muhasebeci Ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerce İmzalanmasına İlişkin (4) Sayılı Genel Tebliğin Vergi Usül Kanununun Mükerrer 227.Maddesine Aykırı Olmadığı Hk. Vergi Dav.D /06/1997 Karar Özeti : Sayılı Yasanın 12.Maddesinde Yer Alan Yeminli Mali Müşavirlerin Müşterek Ve Müteselsil Sorumlulukları İçin Asıl Yükümlüler Hakkındaki Tarhiyatın Kesinleşmesi Gerekmediği, 2- Karşıt İnceleme Yetkisi Bulunmayan Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Raporu Düzenledikleri Mükelleflerin Emtia Alış Faturalarının İçerik Yönünden Gerçeği Yansıtmamasından Da Sorumlu Tutulamayacakları Hk. C--ÖZELGE: Konu: Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü 17/10/2000 tarih ve B.07.0.GEL.0.28/ /47120 sayılı özelgesinde: Tarh zamanaşımı süresi dolmamış vergilerle ilgili düzenlenecek vergi inceleme raporuna dayanılarak tarhiyat yenilemesi yoluna gidilmesi hakkında. 1996, 1997 ve 1998 vergilendirme dönemlerine ilişkin tarh zamanaşımı süresi henüz dolmamış olduğundan, bu husus da gözönünde tutulmak suretiyle adı geçen şirket hakkında vergi denetmeni tarafından düzenlenecek vergi inceleme raporuna dayanılarak tarhiyatın yenilenmesi yoluna gidilmesi uygun bulunmuştur. Şeklinde görüş ifade edilmiştir.