GYODER Gösterge. Türkiye Gayrimenkul Sektörü Çeyrek Raporu. Sayı: 4. Katkılarıyla

Transkript

1 GYODER Gösterge Sayı: 4 Türkiye Gayrimenkul Sektörü Çeyrek Raporu Katkılarıyla

2 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü Çeyrek Raporu Sayı: 4, 1 Mayıs 216 Yayın koordinasyonu: GYODER Araştırma ve Rapor Üretimi Komitesi İçerik sağlayan kuruluşlar: AYD Cushman & Wakefield Dalfin Finansal ve Kurumsal Çözümler DD Mortgage EPOS Gayrimenkul Danışmanlık ve Değerleme Eva Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık İTÜ Çevre ve Şehircilik UYG-Ar Merkezi JLL Türkiye Servotel Corporation TSKB Gayrimenkul Değerleme Veri Yorumlama Üst Kurulu Üyeleri Dr. Kerem Arslanlı Mustafa Aşkın Ersun Bayraktaroğlu Dr. Murat G. Berberoğlu Dr. M. Emre Çamlıbel Neşecan Çekici Doç. Dr. Ali Hepşen Füsun Yılmaz Phillipson Cansel Turgut Yazıcı Bu bir yayınıdır. 3 ayda bir yayımlanır. Yayın Sponsoru Editoryal hazırlık, tasarım ve dağıtım: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. Tüm hakları saklıdır. 216 Yasal uyarı GYODER Gösterge Raporu, gayrimenkul sektörüyle ilgili tüm kesimleri bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Tüm veriler, GYODER Gayrimenkul Araştırma ve Rapor Üretimi Komitesi tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan alınmıştır. Burada yer alan fiyatlar, veriler ve bilgilerin tam ve doğru olduğu garanti edilemez. Rapor, her hangi bir yatırım kararı için temel oluşturma amacı taşımaz. Bu kaynakların kullanılması nedeni ile ortaya çıkabilecek hatalardan GYODER ve rapora katkı sağlayan kurumlar sorumlu değildir. Rapor içeriği, haber verilmeksizin değiştirilebilir.

3 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Sunuş ve Değerlendirme İnşaat ve tamamlayıcı alt sektörleri her ülke ekonomisi için önemli bir değeri ifade etmektedir. Yarattığı katma değer ve istihdam olanaklarıyla ülke ekonomileri için çoğu zaman bir kaldıraç görevini üstlenen inşaat sektörü ayrı bir değere sahiptir. Zira günümüzde inşaat, yalnızca çevrenin inşa edilmesini değil, bakım, onarım ve işletilmesine katkıda bulunan faaliyetlerin tümünü içerecek şekilde değerlendirilmektedir. İnşaat üretimi artık yalnızca yapının üretimi olarak algılanmamakta, çevreyle dost, sosyal sorumluluk taşıyan, sosyal yaşama, toplumsal yapıya doğrudan etki eden, saydam ve sürdürülebilir üretim anlamına da gelmektedir. 1 İnşaat ve alt sektör bileşenleri genel ekonomik şartlardan çok etkilenen sektörler arasında yer almaktadır. Sektörün ekonomiye duyarlılığının fazla olması her ülkede farklı miktarda olsa da mevcuttur. Büyük ölçüde ulusal sermayeye dayanan Türkiye İnşaat Sektörü, yüzlerce meslek dalını ilgilendirmesi nedeniyle istihdam ve üretim sürecini önemli ölçüde etkilemektedir. Ulusal ve uluslararası alanlarda büyük bir deneyime ve potansiyele sahip olan sektör, kendisine bağlı 25 den fazla alt sektörü harekete geçirme özelliğiyle lokomotif sektör ve büyük istihdam kaynağı olması özelliğiyle de işsizliği emici bir özelliğe sahiptir. Türkiye inşaat sektörü ve bileşenleri (alt sektörleri) son 3 yıldır hızlı bir gelişim göstermekle birlikte özellikle 21 krizinden sonra sağlanan ekonomik dengeden en çok yararlanan faaliyet alanlarından olmuştur. İnşaat sektörü bu süre zarfında sadece ekonomik olarak gelişim sağlamamış aynı zamanda kurumsallaşma ve organizasyon açısından da kazanımlar elde etmiştir. Gayrimenkul sektörü temel insani ihtiyaçlar olan barınma, ulaşım, sağlık gibi hizmetler ile de doğrudan ilgili olduğundan aynı zamanda kalkınma açısından da önem taşımaktadır. Sosyal etkileri oldukça yoğun olan sektörün, bu özellikleri itibarı ile pek çok kişinin günlük yaşamına dahi nüfuz ettiği söylenebilir. İnşaat sektörü ekonomik büyüme içinde de önemli bir paya sahip olup, GSYH (büyüme) oranları ile arasında ciddi bir ilişki (korelasyon) bulunmaktadır.214 yılı sektörün GSYH den aldığı pay yüzde 4,6 olarak gerçekleşirken 215 yılında aynı oran yüzde 4,4 olmuştur. Son üç yıldır inşaat sektörünün GSYH payı benzer oranlarda gerçekleşmektedir. 2 Sektörü etkileyen diğer bir husus da demografik özelliklerdir. Nüfus yapısı ve bileşenlerinin analizi gerek yatırım kararları gerekse ekonominin analizi açısından önem taşımaktadır. İnşaat sektörü özelinde ise demografik yapının aşağıda bulunan özellikleri öne çıkmaktadır; Nüfus artış hızı Büyük şehirlere göç Yurt dışından Ülkemize gelen göçmenlerin etkisi Faktör gelirlerinden alınan payların artışıyla birlikte değişen talep anlayışı Şehirleşme Altyapı çalışmaları Yukarıda ifade edilen unsurlar hem ekonomik hem de sosyal sonuç doğurmaları bakımından dikkatle takip edilmesi gereken değişkenlerdir. 1 Nuray Ergül, İnşaat Sektöründe Globalleşmenin Etkileri, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı: 227,Ağustos 27 2 TÜİK; Haber Bülteni Sayı: 2151,31 Mart Sunuş ve Değerlendirme

4 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek Değerlendirme Gayrimenkul de finansal bir varlık olduğundan gerek ekonomideki gerekse ekonomi dışı gelişmelerden etkilenmektedir. Buna rağmen ülkemizde gayrimenkul sektörü temel göstergeleri ana trend olarak pozitif bir görünüm çizmeye devam etmektedir. Raporumuzda ifade edilen ekonomik, demografik, konjonktürel gelişmeler ile birlikte Türkiye Gayrimenkul piyasası dünyada belli bir ivme yakalamıştır. Türkiye ekonomisi kendine has dinamik bir yapıya sahip olup kriz ve dalgalanma sonraları toparlanmayı oldukça çabuk yapabilen bir tavır sergilemektedir. Aynı karakteristik özellik Türkiye İnşaat ve Konut sektörü içinde geçerlidir. Yıllar içerisinde ülkemizin demografik yapısına uygun olarak genç nüfusun hızla artması, faiz oranlarının aşağıya doğru seyri ve milli gelirdeki artış gayrimenkul sektöründe talebin arzdan fazla olmasını sağlamıştır. Ancak günümüz ekonomik koşullarında kredi hacminde beklenenin altında bir büyümenin gerçekleştiği, faiz oranlarındaki gelişmelerin de kredi daralmasında büyük etken olduğunu söylemek gerekecektir. Bu durum inşaat firmaları için likidite yapılarını bozucu finansal bir risk oluşturmaktadır. Gayrimenkul sektörü özellikle finansal varlıklardan farklı olarak sübjektif unsurlarında fiyat ve değer mekanizmasını etkileyebildiği bir yapıya sahiptir. Diğer ana etki unsurları olarak; konum, ulaşım imkânları, yapı büyüklüğü ve fiyat gibi değişkenlerde tercihleri yönlendirebilmektedir. Türkiye inşaat sektörünün hem arz hem de talep tarafı genellikle konvansiyonel yollarla dış finansman sağlamaktadır. Bu süreçte zaman zaman bankacılık zaman zaman da talep yönlü dalgalanmaların artmasına neden olabilmektedir. Oysa ki her iki taraf içinde alternatif finansal olanakların artması durumunda gerek risk gerekse maliyet anlamında daha olumlu bir piyasa yapısı oluşabilecektir. Bu bağlamda finansal sistemde gayrimenkule dayalı menkul kıymetlerin bulunması gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Özellikle son yıllarda Sermaye Piyasası Kurumu tarafından Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, Altyapı Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, Gayrimenkul Sertifikaları, Kira Sertifikaları ve Gayrimenkul Yatırım Fonuna ilişkin olarak yayımlanan tebliğler ve gelişmeler ele alındığında, gayrimenkul piyasalarının finans piyasaları ile bütünleşmiş bir yapıyla karşımıza çıktığı söylenebilir. Dolayısıyla, geliştiricilerin önümüzdeki 5 yıllık yatırım planları için kaynak yaratma noktasında kurumsal finansman çözümleri kapsamında sermaye piyasalarının sunduğu imkânlardan faydalanmasını beklemek gerekecektir. 216 yılı ilk çeyreğinde ve 216 yılı boyunca Türk Gayrimenkul ve İnşaat sektörünü etkileyen /etkilemesi olası unsurları şöyle özetleyebiliriz; Yabancı yatırımcı ilgisindeki eğilim, Yerel talebin eğilimi, Türkiye nin yakın ve içinde bulunduğu coğrafyada jeopolitik önemin devam etmesi, Kredi faizlerinde yaşanmaya başlayan geri çekilişin sürmesi ve buna bağlı gerek arz gerekse talep yönlü maliyetlerin aşağı gelmesi, İstanbul un marka şehir olarak dünyanın dört bir yanından yatırımcı ilgisi görmesi, İstanbul un finansal bir merkez olması için yapılan çalışmalar, Alt yapı projelerinin cazibe merkezi ve ilgi yaratması (özellikle Körfez geçişi, 3.Boğaz Köprüsü, İstanbul Boğazında Yapılan Tüp geçit projeleri, Üçüncü Hava Limanı, büyük şehirlerin hemen hemen tamamında görülen raylı taşıma ve metro projeleri ile Kanal İstanbul çalışmaları oldukça dikkat çekmektedir.) Ulaşım araç ve olanaklarının giderek artması sonucu büyük şehir çevrelerinin genişlemesiyle hinterlandının büyümesi, Kentsel dönüşümüm ve buna bağlı düzenlemelerin hayata geçirilmeye devam etmesi, Sektörle doğrudan ilgili işletmelerin giderek daha profesyonel yönetilmesinin sağladığı avantajlar, Köyden kente ve yurtdışından yurtiçine devam eden göçler, Genç bir nüfus yapısına sahip olmanın getirdiği doğal talep, Çekirdek aile kavramının değişmesi, evlenme ve boşanmalar nedeniyle artan konut ihtiyacı, 21 Krizinden sonra oldukça hızlı büyüyen kişi başına düşen gelir ve finansal kolaylıklar, Gerek talep gerek arz yönlü konut piyasasının giderek daha rasyonelleşmesi ve esnekliğe sahip olması, Konut fiyat gelişmelerini takip eden yatırımcıların; fiyat artışı düşük olan bölgelerden de konut almaya başlaması ve Tüm Türkiye genelinde talep göstermeleri, Konut alımını ve tasarrufu teşvik amacıyla alınan önemlerin sektörü canlı tutması olarak ifade edilebilir Saygılarımızla, Veri Yorumlama Üst Kurulu Sunuş ve Değerlendirme

5 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Temel Ekonomik Veriler Harcamalar Yöntemiyle Cari Fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Yıl GSYH (milyon TL) Kişi Başı Gelir (TL) GSYH (milyon USD) Kişi Başı Gelir (USD) Büyüme (%) ,2 1,94 Yıl içi Ortalama Kur (USD/TL) ,9 2, ,713 Kaynak: TÜİK Her ayın son günündeki alış kurları ile o yılın ortalama USD kuru belirlenmiştir. Yıllık Enflasyon* 9,58 7,75 7,24 Ocak 8,78 7,89 7,55 8,39 7,61 7,46 Mart 9,38 7,91 Nisan 9,66 8,9 Mayıs 9,16 7,2 Haziran 9,32 6,81 Temmuz 9,54 7,14 Yıllık enflasyonun 216 yılı ile düşüşe geçmesi olumlu bir gelişme olarak kaydedilmiştir. 8,86 8,96 7,95 Eylül 7,71 Ekim Türk Lirası nın 215 te yaşadığı değer kaybı kişi başı gelirin 1 bin Dolar ın altına inmesine neden olmuştur. 9,15 8,1 Kasım 8,81 8,17 Aralık Kaynak: TÜİK *Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim Temel Ekonomik Veriler

6 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Döviz Kuru* 3,5 3, 2,5 2, 2,94 2,12 2,85 2,9 2,89 2,13 2,82 2,9 2,85 2,16 2,89 2,28 2,79 2,22 2,76 2,21 2,82 2,32 2,71 2,4 2,81 2,48 2,83 2,61 2,93 2,66 2,9 1,65 2,98 2,69 3,5 2,78 3,33 2,92 3,39 3,3 3,21 2,91 3,8 2,91 3,18 3,23 2,92 2,96 3,23 2,96 3,21 2,82 1,5 1, 1,39 1,36 1,36 1,35 1,32 1,27 1,26 1,25 1,22 1,13 1,14 1,8 1,1 1,9 1,11 1,1 1,14 1,12 1,1 1,6 1,9 1,9 1,9 1,14,5, Nis'14 May'14 Haz'14 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Kaynak: TCMB * Her ayın son günü itibariyle EUR/TL USD/TL EUR/USD Politika Faizi Borç Verme Faizi (%) 1, 9, ,25 7,75 7,5 Politika faizlerindeki düşüşün devam etmesi beklenmektedir. Gayrimenkul sektörü açısından olumlu bir gelişme sinyalidir Oca'14 Mar'14 Nis'14 23May'14 25Haz'14 18Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 21oca'15 Kaynak: TCMB Doğrudan Yabancı Yatırım (milyon USD) Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4' Ç1'16* Doğrudan yabancı yatırımların azalması gayrimenkul sektörü için yapısal önlemlerin alınması gerekliliğini öne çıkarmaktadır. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı * Ocak 216 verileridir. Doğrudan Yatırım Girişi Yabancılara Gayrimenkul Satışı Temel Ekonomik Veriler

7 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek Yaş İşsizlik (%) Aylık Ortalama* Nis 15 May 15 Haz 15 Tem 15 Ağu 15 Eyl 15 Eki 15 Kas 15 Ara 15 Oca 16 9,6 9,3 9,6 9,8 1,1 1,3 1,5 1,4 1,3 1,6 Kaynak: TÜİK * İşsizlik verilerinde son 3 ay olan iş arama süresi 15 Mayıs 215 itibariyle son 4 hafta olarak revize edilmiştir. Yıllık Ortalama 15 14, 12 11,9 1,3 1,5 1,8 1,6 1,2 1,3 11, 9,8 9,9 1,3 9 8,4 9,2 9, Kaynak: TÜİK Beklenti ve Güven Endeksleri Beklenti ve güven endekslerinin yükselişe geçmiş olması, geçen senenin seçim atmosferinin geride bırakıldığına işaret etmektedir Ç2'12 Ç3'12 Ç4'12 Ç1'13 Ç2'13 Ç3'13 Ç4'13 Ç1'14 Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Kaynak: TCMB Reel Kesim Beklenti Endeksi Tüketici Güven Endeksi Temel Ekonomik Veriler

8 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Büyük Şehirlerdeki Nüfus Artışı (bin kişi) İstanbul Ankara Antalya İzmir Bursa Büyük şehirlerdeki nüfus artışı devam etmekte ve gayrimenkul sektörü için nitelikli yerleşim yerleri talebinin artacağına işaret etmektedir. Kaynak: TÜİK 6 Yaş Grubu ve Cinsiyete göre Nüfus, Kaynak: TÜİK Kadın Erkek Temel Ekonomik Veriler

9 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 İnşaatın Cari Fiyatlarla GSYH dan Aldığı Pay ,8 37,4 34, 27,3 25,1 24,9 24,9 26,5 16,4 14,4 11,9 14,7 8,9 5, 4,5 4,2 4, 4,4 4,4 4,7 4,9 7,6 4,7 3,8 4,2 4,5 4,4 4,4 4, * ,1 4,4 7,7 215 Kaynak: TÜİK *213 yılı ve öncesi rakamlarda güncelleme yapılmıştır. Büyüme Hızı (%) Sektör Payları (%) GSYH İçindeki Pay (%) ,5 4,7 4,2 4,4 4,7 5, 4,3 4,3 4,5 4,8 5 4,1 4,2 Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Büyüme (%) 19,5 2 17,5 17,2 14,4 14, ,1 9,3 1 7,9 8,3 8,3 6,6 5 3, Kaynak: TÜİK I. Çeyrek II. Çeyrek III. Çeyrek IV. Çeyrek İnşaat Sektörü - Milli Gelir Büyüme Rakamları Karşılaştırması (%) ,5 19,5 1,5 17,2 1,7 14,3 9,7 8 7,9 12,8 8 12,3 8,3 9,4 11,1 5 3,3 Ç1'14 Kaynak: TÜİK Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 GSYIH Büyüme Oranı (%) İnşaat Sektörü Büyüme Oranı (%) Temel Ekonomik Veriler

10 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Yapı İzinleri Konut Stoku 2 yılı bina sayımı raporunda belirtilen toplam daire (bin adet) yılları arasında iskan belgesi alan toplam daire (bin adet) Yapı Ruhsatı 58,1 5,7 44,4 39,5 5,8 42,9 5, Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Yapı Kullanma İzin Belgesi ,3 29,1 38,1 3,8 37,4 25 4,7 2 32, Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Kaynak: TÜİK Toplam Alan (milyon m 2 ) Daire Sayısı (bin adet) Konut

11 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut satışlarında 214 yılında gerçekleşen rakamların üstüne çıkılmış olması 2 seçim geçirilen ekonomik çerçevede olumlu bir gelişme olarak kaydedilmiştir. Konut Satışları (adet) İlk Satış İkinci El Satış Toplam Satış İpotekli Satış Ç Ç Ç Ç Toplam Ç Ç Ç Ç Toplam Ç Kaynak: TÜİK İlk Satış: konut üreticisi tarafından veya üreticiyle kat karşılığı anlaşan kişiler tarafından bir konutun ilk defa satılması. İkinci el satış: ilk satıştan ev alan kişinin bu konutu tekrar başka bir kişiye satması. Konut Satışları (adet) Nis' Nis'14 May'14 Haz'14 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas' Ara'15 May'14 Oca' Mar' Haz' Tem' Eyl'14 İlk Kez Satılan Konut (adet) İkinci Satış (adet) Eki' Kas' Ara' Oca' Mar' Nis' May' Haz' Tem' Eyl' Eki' Kas' Ara' Oca' Mar' İpotekli Konut Satışı (adet) Konut

12 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Fiyat Endeksleri (Türkiye Geneli) 2 15 Reidin GYODER Yeni Konut Fiyat Endeksi (Ocak 21=1) 147,6 148,3 148,8 149,9 15,5 15,9 152,9 152, 152,4 153,9 154,5 156,4 158, 159,9 161,4 159,2 16,2 163,5 Yeni konut fiyat endekslerinde artış devam etmektedir. Geri dönüş sürelerindeki yükselme, konut edinme konusunda orta gelir grubunu zorlamaktadır. 164,7 166,1 166,7 167,5 168,6 169, Nis'14 May'14 Haz'14 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'14 May'14 Haz'14 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'14 May'14 Haz'14 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'14 May'14 Haz'14 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Reidin 2.El Konut Satış Fiyat Endeksi (Ocak 212=1) 148,7 151,5 141,4 143,4 145,7 134, 136,4 139,1 147,1 15, 144,4 135,1 137,8 14,4 142,5 132,9 153,1 151,5 17,3 176,5 164,1 173,1 16,8 167,3 Reidin Konut Kira Değer Endeksi (Ocak 212=1) 135,9 136,4 137,5 139,7 142,6 126,9 129,7 132,5 134,8 138,7 13,8 135, 136,3 136,9 14,9 134,1 128, ,3 154,5 159,8 157,2 162,3 151,9 Reidin Konut Yatırımı Geri Dönüş Süresi (Yıl) 17,57 17,48 17,48 17,5 17,46 17,41 17,5 17,59 17,62 17,67 17,79 17,88 17,97 18,1 18,6 18,5 18,4 18,6 18,1 18,14 18,19 18,2 18,2 18,27 Kaynak: REİDİN Konut

13 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Yabancılar Tarafından Tercih Edilen İlk 1 İl Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü (bin m²) AYDIN 37 BOLU 18 KOCAELİ 39 MERSİN 44 SAKARYA 54 MUĞLA 68 ANTALYA 99 Toplam Kişi Adeti (3 Ay) Çeyrek YALOVA 11 KOCAELİ 4 İSTANBUL YALOVA AYDIN 53 TEKİRDAĞ 59 BURSA 165 SAKARYA 62 ANTALYA 115 İZMİR Çeyrek BURSA 161 Bir önceki yılın aynı dönemine göre 3 katına yakın bir artış gösteren Muğla ilk sırayı almıştır. MUĞLA 189 İSTANBUL Çeyrek Çeyrek Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Antalya Aydın Yalova 292 Bursa Sakarya 15 Mersin 45 Kocaeli Bolu Antalya Bursa Yalova Aydın Sakarya Kocaeli *Rakamlar tüm gayrimenkul cinsindeki satışları ve bunlara ait işlemleri içermektedir. Konut

14 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Türkiye yi Tercih Eden İlk 1 Ülke Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü (bin m²) RUSYA 39 İRAN 17 ÖZBEKİSTAN İSRAİL 25 AZERBAYCAN 32 RUSYA IRAK 41 ALMANYA 15 ÜRDÜN BAE 14 AFGANİSTAN Çeyrek SUUDİ ARABİSTAN 253 Satış rakamlarının tapu kayıtlarına geç girilmesi gerçek rakamların geriden gelmesine sebep olmakta ve yorumlanmasını zorlaştırmaktadır BAHREYN 64 IRAK 81 İNGİLTERE 52 İNGİLTERE KUVEYT Çeyrek ALMANYA 14 SUUDİ ARABİSTAN 191 KUVEYT Toplam Kişi Adeti (12 Ay) Çeyrek IRAK 827 KUVEYT 59 RUSYA FEDERASYONU 471 SUUDİ ARABİSTAN 46 İNGİLTERE 35 İRAN 197 AZERBAYCAN 183 ALMANYA 133 BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ 62 İSRAİL Çeyrek IRAK İNGİLTERE 526 AFGANİSTAN 525 KUVEYT 447 SUUDİ ARABİSTAN 442 ALMANYA 375 RUSYA FEDERASYONU 332 ÜRDÜN 69 ÖZBEKİSTAN 46 BAHREYN 18 Türkiye Geneli Yabancılara Yapılan Konut Satış Sayıları Ocak Mart Nisan 1.61 Mayıs Haziran Temmuz Eylül Ekim Kaynak: TÜİK *Rakamlar tüm gayrimenkul cinsindeki satışları ve bunlara ait işlemleri içermektedir. Kasım Aralık Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Konut

15 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Kredileri Kullandırılan Konut Kredisi Dönem Ç1 14 Ç2 14 Ç3 14 Ç4 14 Ç1 15 Ç2 15 Ç3 15 Kullandırılan kredi toplamı (milyon TL) Kullandırılan kredi sayısı (adet) Konut Ortalama Kredi Tutarı (bin TL/adet) Ç1'14 Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Kaynak: TBB Konut Kredileri

16 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Kredisi Faiz Oranları (%) 1,2 Aylık Faiz 1,8 1,13 1,1 1,1 1,13 1,13 1,13 15 Bileşik Faiz 13,74 14,41 14,3 14,8 14,41 14,43 14,44 1, 12 12,13 12,36 12,44,96,98,98 11,3 11,18 11,61,88,89,92 1,95,87,8 26Ara'14 27Mar'15 3Nis'15 29May'15 26Haz'15 31Tem'15 25Eyl'15 3Eki'15 27Kas'15 31Ara'15 29Oca'16 25Mar' Ara'14 27Mar'15 3Nis'15 29May'15 26Haz'15 31Tem'15 25Eyl'15 3Eki'15 27Kas'15 31Ara'15 29Oca'16 25Mar'16 Kaynak: TCMB 14 Konut Kredisi - Toplam Bireysel Krediler Karşılaştırması* Haz 14 Eyl 14 Ara 14 Mar 15 Haz 15 Eyl 15 Ara 15 Mar 16 Konut Kredisi (milyar TL) Toplam Bireysel Krediler (milyar TL) Konut Kredisinin Toplam Bireysel Kredilere Oranı (%) 35 32,6 33,1 33,7 34,5 35,2 35,4 35,7 36,4 3 Haz'14 Eyl'14 Ara'14 Mar'15 Haz'15 Eyl'15 Ara'15 Mar'16 Kaynak: TCMB *Sadece Mevduat Bankaları yer almaktadır. *Toplam Varlıklar BDDK tarafından bir ay gecikmeli olarak yayınlanmaktadır. En güncel veri Kasım 215 tarihli veridir. Konut Kredileri

17 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Bankalara Göre Konut Kredisi Dağılımı Konut Kredisi Hacmi Dağılımı (milyon TL) * Yabancı Ortaklı Mevduat Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları 4 %3 * Aralık 215 tarihli BDDK verileri % %8 Katılım Bankaları %33 %3 Kamu Mevduat Bankaları Özel Mevduat Bankaları 5.97 Banka Sayısı Kalkınma ve Yatırım Bankaları 13 Katılım Bankaları 4 Kamu Mevduat Bankaları 3 Özel Mevduat Bankaları 11 Yabancı Ortaklı Mevduat Bankaları 17 Konut Kredisi Stoku ve Takipteki Krediler 15 Haz 14 Eyl 14 Ara 14 Mar 15 Haz 15 Eyl 15 Ara 15 Mar 16 Toplam stok (milyon TL) Takipteki krediler toplamı (milyon TL) ,6 Takipteki Kredilerin Toplam Stoğa Oranı (%) Konut Kredilerindeki yüksek faiz oranları gayrimenkul geliştiricilerini yeni finansman sistemlerini devreye sokmalarını gerekli kılmıştır.,5,54,52,49,49,47,47,48,47,4 Haz'14 Eyl'14 Ara'14 Mar'15 Haz'15 Eyl'15 Ara'15 Mar'16 Kaynak: TCMB Konut Kredileri

18 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Ofis 216 ilk çeyreğinde Levent ve Maslak ta azalan boşluk oranları kiraların artacağına işaret etmektedir. Z.kuyu- Şişli ve Batı İstanbul daki boşluk oranlarındaki artışlar olumsuz sinyaller vermektedir. Bölgelere Göre İstanbul Ofis Pazarı Ç2 15 Ç3 15 Ç4 15 Ç1 16 Avrupa Yakası Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) 16 Levent-Etiler , , , ,3 45 Maslak 762 2, , , ,8 3 Z.Kuyu- Şişli Hattı (Z.kuyu- Gayrettepe- Esentepe- Mecidiyeköy- Şişli) , , , ,1 34 Taksim ve çevresi (Taksim- Elmadağ-Bomonti- Piyalepaşa) , , , ,2 2 Kağıthane , , ,8 22 Beşiktaş (Nişantaşı- Akaretler- Barbaros- Maçka-Teşvikiye) Batı İstanbul (Güneşli- Yenibosna- Bakırköy-İkitelli) 17 17, , , , , ,9 15 Kaynak: Ofis verileri Cushman&Wakefield tarafından GYODER için özel olarak hazırlanmıştır. Ofis

19 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 İstanbul Ofis Pazarı Stok Boşluk Oranı %15, Ç2' Boşluk Oranı %16, Ç3'15 Boşluk Oranı Boşluk Oranı %16,5 %16, Ç4' Ç1'16 Gelecek arzın artış göstermesinin kiraları olumsuz etkilemesi beklenmektedir. Kiralama Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Gerçekleşen Toplam Kiralama İşlemi (bin m 2 ) [Prime] Birincil Kira (USD/m 2 /ay) [Prime] Birincil Getiri Oranı (%) ,8 6,8 6,8 6,8 Yeşil Bina Sertifikalı Ofis Stoku (bin m 2 ) Gelecek Arz (İnşaat halinde, bin m 2 ) Toplam Stok (bin m 2 ) Bölgelere Göre İstanbul Ofis Pazarı 17 Ç2 15 Ç3 15 Ç4 15 Ç1 16 Anadolu Yakası Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Kavacık 127 1, , , ,1 2 Ümraniye 569 5, , ,3 23 Altunizade , Kozyatağı (İçerenköy- Göztepe- Ataşehir) Doğu İstanbul (Küçükyalı- Maltepe- Kartal-Pendik) , , , , , , , ,8 17 Ofis

20 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 AVM AVM Endeksleri Aylara Göre Ciro Endeksi Ocak Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Eylül Ekim Kasım Aralık 18 Kaynak: AYD Aylara Göre Ziyaretçi Endeksi Ciro ve ziyaretçi endekslerinde artış olumlu bir gelişme olarak kaydedilmiştir Ocak Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Eylül Ekim Kasım Aralık Kaynak: AYD Fonksiyonunu Kaybetmiş AVM ler Kiralanabilir Alan (m 2 ) İstanbul Ankara 24.5 Diğer Fonksiyonunu Yitiren AVM'lerin m² Dağılımı Yüzde (%) 5-1 bin 8% 1-2 bin 36% 2 bin ve üzeri 56% TOPLAM Kaynak: Eva Gayrimenkul Değerleme AVM tanımı: 5. m 2 üstünde kiralanabilir alan, en az 15 bağımsız bölüm, tek elden ve ortak yönetim anlayışı ile sinerji yaratan organize alışveriş alanları. AVM

21 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Türkiye AVM Gelişimi Şehirler GLA Yoğunluk ve AVM Adetleri Haritası KIRKLARELİ 1 ÇANAKKALE 5 İZMİR 21 EDİRNE 3 İSTANBUL 116 TEKİRDAĞ YALOVA 1 5 BALIKESİR 9 MANİSA 5 AYDIN 9 MUĞLA 1 BURSA 15 KÜTAHYA 3 UŞAK 2 Kaynak: Eva Gayrimenkul Değerleme KOCAELİ 12 SAKARYA 4 BİLECİK 1 ZONGULDAK DÜZCE 2 KASTAMONU 1 KARABÜK 1 ESKİŞEHİR 4 AFYON 2 DENİZLİ 4 ISPARTA 1 ANTALYA 15 Yıllara Göre Açılan AVM ve GLA BOLU 3 3 ANKARA 33 KONYA 8 ÇANKIRI 1 KIRIKKALE 3 NEVŞEHİR AKSARAY 1 2 KARAMAN 1 MERSİN 6 SAMSUN 7 GİRESUN TRABZON ORDU AMASYA 1 1 TOKAT 1 KAYSERİ 7 ADANA 3 HATAY 3 K.MARAŞ 1 OSMANİYE 1 MALATYA 2 2 GAZİANTEP 4 ERZİNCAN 1 Yıllara göre açılan AVM sayılarındaki azalma genel ekonomik olumsuzluklar karşısında pazardaki doygunluğa işaret etmektedir. 3 ELAZIĞ 2 DİYARBAKIR 6 ARTVİN 1 ERZURUM 2 BATMAN 1 ŞANLIURFA 2 MARDİN 2 BİTLİS 1 SİİRT 1 VAN m m m 2-5 m Kaynak: Eva Gayrimenkul Değerleme AVM Sayısı Kiralanabilir Alan (bin m 2 ) AVM

22 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Lojistik Lojistik Toplam Stok (A, B, C Sınıfı (bin m 2 )) 5. Lojistik stoklarındaki artış pazarda Kocaeli ve İstanbul Avrupa yakası için önemli bir gelişmedir Mevcut Stok İnşaat Halinde Proje Halinde Kocaeli Toplam Kiralama İşlemleri (bin m 2 ) I. Çeyrek II. Çeyrek III. Çeyrek IV. Çeyrek Boşluk Oranları (%) ,4 3,4 3,4 3,4 214 IV. Çeyrek 215 IV. Çeyrek 216 I. Çeyrek 2,1 2,8 İstanbul Avrupa daki düşük boşluk oranları olumlu, Kocaeli ve İstanbul Anadolu yakasındaki artışlar ise olumsuz sinyaller vermektedir. 2,4 3,6 Kocaeli 4,2 Kaynak: Lojistik verileri Jones Lang Laselle tarafından GYODER için özel olarak hazırlanmıştır. Lojistik

23 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Otel Turizm ve Otel Performansı Toplam Yabancı Ziyaretçiler (milyon kişi) ,91 36,84 35, ,12 11,51 11,3 Antalya Kaynak: STR Global *Henüz açıklanmadı. 11,84 12,4 1,47 2,1 (Ocak- 3,8 3,15 3,8 Mart) * * 1,41 1,29 1,2 * 1,57 1,44,8 * Ankara 216 (Q1) Türkiye 2,4 (Ocak- Şubat) 216 (Q1) Türkiye 215 Türkiye 214 Türkiye 213 Türkiye 21 İşletme ve Yatırım Belgeli Tesis Sayısı 214 İşletme Belgeli Yatırım Belgeli Tesis Oda Tesis Oda Antalya Muğla İstanbul (215) İzmir Ankara Diğer Türkiye Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Otel

24 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Otel Doluluk Oranı (%)* Antalya Ankara Türkiye Antalya Ankara Türkiye Kaynak: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı * Turizm Bakanlığı nın yayınlamış olduğu doluluk oranları oda doluluğunu değil yatak doluluğunu göstermektedir. Toplam Yerli Yabancı Türkiye genelinde 214 yılında işletme belgeli tesislerin yatak doluluk oranları % 52 olarak belirlenmiştir. 215 yılında Türkiye ye gelen 35,5 Milyon yabancı turistin yapmış olduğu harcamalar kişi başı 715 Dolar olarak belirtilmektedir. Toplam Turist & Harcamalar (215) Toplam Yabancı Turist Kişi Başı Harcama($) Türkiye Otel

25 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 GYO lar BIST GYO Endeks Performansı* Borsa İstanbul ve GYO endekslerinin 216 yılı ile yükselişe geçmesi olumlu bir gelişme olarak kaydedilmiştir Nis'14 2May'14 2Haz'14 1Tem'14 1Eyl'14 1Eki'14 3Kas'14 1Ara'14 2Oca'15 2Mar'15 1Nis'15 4May'15 1Haz'15 1Tem'15 1Eyl'15 1Eki'15 1Kas'15 2Ara'15 4Oca'16 1Mar'16 Kaynak: BIST *Her ayın ilk günü endeks kapanış fiyatları dikkate alınmıştır. BIST1 Kapanış (TL) XGMYO Kapanış (TL) GYO Piyasa Değeri Ç2'12 Ç3'12 Ç4'12 Ç1'13 Ç2'13 Ç3'13 Ç4'13 Ç1'14 Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 GYO Sayısı Milyon TL Milyon USD Kaynak: SPK Dolar Kuru, bir sonraki çeyrek dönemin ilk döviz işlem günü kuru olarak alınmıştır. SPK nın açıkladığı raporda Q4 verisi 26 Ocak 215 itibari ile yayınlanmamıştır. GYO lar

26 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Şirket Bazında Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının Genel Bilgileri Ortaklığın Ünvanı Konsolide Olmayan Aktif Toplamı (TL) Piyasa Değeri (TL) 24 1 AKFEN GYO AKİŞ GYO AKMERKEZ GYO ALARKO GYO ATA GYO ATAKULE GYO AVRASYA GYO DENİZ GYO DOĞUŞ GYO EMLAK KONUT GYO HALK GYO İDEALİST GYO İŞ GYO KİLER GYO KÖRFEZ GYO MARTI GYO NUROL GYO ÖZAK GYO ÖZDERİCİ GYO PANORA GYO PERA GYO REYSAŞ GYO SAF GYO SERVET GYO SİNPAŞ GYO TORUNLAR GYO TSKB GYO VAKIF GYO YAPI KREDİ KORAY GYO YENİ GİMAT GYO YEŞİL GYO Kaynak: SPK, 4. Çeyrek 215 verileri GYO lar

27

28 Katkılarından Dolayı Teşekkür Ederiz Cumhuriyet Caddesi Pegasus Evi No:48 Harbiye / İstanbul Tel: Fax: info@gyoder.org.tr