GYODER Gösterge. Türkiye Gayrimenkul Sektörü Çeyrek Raporu. Sayı: 5. Katkılarıyla

Transkript

1 GYODER Gösterge Sayı: 5 Türkiye Gayrimenkul Sektörü Çeyrek Raporu Katkılarıyla

2 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü Çeyrek Raporu Sayı: 5, 1 Ağustos 216 Yayın koordinasyonu: GYODER Araştırma ve Rapor Üretimi Komitesi İçerik sağlayan kuruluşlar: AYD Cushman & Wakefield Dalfin Finansal ve Kurumsal Çözümler DD Mortgage EPOS Gayrimenkul Danışmanlık ve Değerleme Eva Gayrimenkul Değerleme ve Danışmanlık İTÜ Çevre ve Şehircilik UYG-Ar Merkezi JLL Türkiye Servotel Corporation TSKB Gayrimenkul Değerleme Veri Yorumlama Üst Kurulu Üyeleri Dr. Kerem Arslanlı Mustafa Aşkın Ersun Bayraktaroğlu Dr. Murat G. Berberoğlu Dr. M. Emre Çamlıbel Neşecan Çekici Doç. Dr. Ali Hepşen Füsun Yılmaz Phillipson Cansel Turgut Yazıcı Bu bir yayınıdır. 3 ayda bir yayımlanır. Yayın Sponsoru Editoryal hazırlık, tasarım ve dağıtım: Kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. Tüm hakları saklıdır. 216 Yasal uyarı GYODER Gösterge Raporu, gayrimenkul sektörüyle ilgili tüm kesimleri bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Tüm veriler, GYODER Gayrimenkul Araştırma ve Rapor Üretimi Komitesi tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan alınmıştır. Burada yer alan fiyatlar, veriler ve bilgilerin tam ve doğru olduğu garanti edilemez. Rapor, her hangi bir yatırım kararı için temel oluşturma amacı taşımaz. Bu kaynakların kullanılması nedeni ile ortaya çıkabilecek hatalardan GYODER ve rapora katkı sağlayan kurumlar sorumlu değildir. Rapor içeriği, haber verilmeksizin değiştirilebilir.

3 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Sunuş ve Değerlendirme 28 de tüm dünyayı etkileyen ve halihazırda farklı bir evresini yaşadığımız olguda belki de en çok tartışılan unsurlardan biriside İnşaat ile özelinde gayrimenkul sektörü olmuştur. Konut ve buna bağlı finansal türevlerin yarattığı etkinin tüm dünyaya yayılması başta finans sektörü olmak üzere reel sektörü de olumsuz etkilemiştir. Ülkemiz küresel krizde yara alan finans ve inşaat sektörleri çok çabuk toparlanarak eskisinden daha iyi konuma gelmesini bilmiştir. Öte yandan ülkemizde bu sektörler, gerek büyüme hızları, gerekse kamu maliyesi konularında dünyada sayılı iyi konumdaki ülkeler arasında bulunmaktadır. 214 sonrası hem gelişmiş ülkelerde devam eden düşük büyüme hızı hem de gelişmekte olan ülkelerde küresel talep azlığına bağlı olarak yaşanan büyüme kayıpları görülmüştür. Ardından emtia fiyatlarında başta küresel büyüme kaygıları ve arzın korunması nedeniyle yaşanan gelişmeler sorunları daha da artırmıştır. Ancak küresel anlamda yaşanan ekonomik ve diğer risklere rağmen 216 yılı ikinci çeyrek dönem içerisinde açıklanan ilk dönem büyüme verileri irdelendiğinde inşaat sektörü açısından olumlu tablonun devam ettiğini söylemek mümkündür. Yüzde 4,8 lik gayri safi yurt içi hasıla büyüme oranına kıyasla yüzde 6,6 lık inşaat sektörü büyüme oranının gerçekleşmesi 216 yılının devamı ve gayrimenkul sektörüne duyulan güven açısından da son derece önemli olmaktadır. Üstelik bu süreçte istihdam artışı da sağlamıştır. Gayrimenkul yatırımlarında getiri maliyet yapılarının şekillenmesinde kredi riskinden kur riskine, faiz oranı riskinden politik/jeopolitik riske, faaliyet riskinden finansman riskine, yönetim riskinden satın alma gücü riskine kadar pek çok risk unsuru etkili olmaktadır. 216 yılı 2. çeyrek dönem verileri incelendiğinde özellikle tüketici güven endeksi ve inşaat sektörü güven endeksi verilerinin olumlu anlamda geçen yılın aynı dönemine kıyasla ayrıştığını söyleyebiliriz. Tüm varlık fiyatlarında olduğu gibi konut fiyatları üzerinde ilk etki, arz ve talepteki değişime bağlı olarak şekillenmektedir. Konut fiyatlarında talebin değişimi ve yapısı arzı doğrudan etkilemekte olup, inşaat sektöründe arz değişimi talebe göre biraz daha yavaş gerçekleşmektedir. Ancak 21 yılından bu yana baktığımızda gerek iç gerekse dış pek çok şoku yaşayan konut sektörü aktörleri oldukça elastik bir yapı sergileyerek içinde bulunulan şartlara uyum sağlamaktadır. İnşaat şirketlerinin giderek kurumsallaşıp, daha etkin bir finansman yönetimi yapmaları, talep sahiplerinin taleplerinde daha rasyonel davranmaları giderek konut ve inşaat piyasasının etkinliğini artırmaktadır. Diğer taraftan ilgili dönem içerisinde bireysel ve kurumsal gayrimenkul yatırım kararlarında etkin olan kur ve faiz oranı cephesindeki gelişmelerin de dikkat izlenmesi gerekmektedir. Nisan-Haziran döneminde dolar kurunun 2,8954 TL olması ve geçmiş dönemlere kıyasla kurda yaşanan göreli geri çekilme yatırım kararlarına olumlu yansırken, özellikle konut kredi maliyetlerinin aylık %1,15-%1,2 bandında olması ve burada beklenilen azalmanın olmaması ise yatırım tercihleri açısından olumsuzluk yaratmıştır. Buna rağmen, 216 yılı 2. çeyrek dönem itibariyle gelinen noktada bankacılık sektörü tarafından kullandırılan toplam konut kredisi hacmi geçen yıla göre %1 oranında artış göstermiştir ve buna karşılık takibe dönüşüm 1 Sunuş ve Değerlendirme

4 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek oranının %,5 in altında oluşması kredi tarafında sağlıklı bir büyümeyi işaret etmektedir. Bu noktada konut kredilerinin bankacılık kesimi açısından önem taşımaya devam ettiği de mutlak şekilde söylenebilir. Türkiye de konut arzı ile talebi yavaş yavaş oturmaya başlamıştır. Yıllık 1.. adet civarında konut el değiştirmekte olup, yıllık 65. adet yeni konut ihtiyacı sürmektedir. TÜİK verilerine göre; ülkemizdeki hane halkı sayısı civarındadır. Ortalama hane halkı büyüklüğü ise 3,8 kişidir. 26 yılında konut sahipliği oranı %6,9 iken 213 yılında ise oran %61 seviyesinde gerçekleşmiştir. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre Türkiye nüfusu 78 milyon 741 bin 53 kişi olmuştur. Yıllık artış hızı ise binde 13,4 olarak gerçekleşmiştir. Ülkemizde yaş grubunda bulunan (çalışma çağındaki) nüfusun oranı 215 yılında, bir önceki yılda olduğu gibi %67,8 (53 milyon 359 bin 594 kişi) olarak gerçekleşmiştir. Çocuk yaş grubundaki (-14) nüfusun oranı ise %24 e (18 milyon 886 bin 22 kişi) gerilerken, 65 ve daha yukarı yaştaki nüfusun oranı da %8,2 ye (6 milyon 495 bin 239 kişi) yükselmiştir 1. Bu bağlamda nüfus artışından kaynaklı doğal bir konut talebinin olduğu gözden kaçmamalıdır. Türk konut sektöründe orta ve orta alt gruba ait konut ihtiyacı oldukça yoğun olarak sürmektedir. Orta-üst ve lüks segmente ise talebin orta-alt segmente göre biraz yavaşlamakta olduğu söylenebilir. Ancak yatırım amacıyla hareket eden gerçek ve tüzel kişilerin (yerli-yabancı) markalı, belli standartların üstündeki lüks konut talebi de bu segmenti canlı tutmaktadır. Ticari konut pazarı ise ekonomideki gelişmelerden ve ticari hayattan daha fazla etkilenir bir tutum sergilemekle birlikte, gerek demografik etkenler gerekse sağlanan belli bir büyüme hızı neticesinde canlı kalabilmektedir. 15 Temmuz da yaşanan anayasal düzenimize karşı düzenlenen darbe girişiminin, alınan ve alınacak tedbirler sayesinde Türkiye ekonomisine etkilerinin tahmin edilenden daha sınırlı olacağı beklenebilir. Darbe girişiminin hemen sonrasında alınan ekonomik tedbirler sayesinde finansal piyasalarımız makul dalgalanma göstermiştir. Türkiye ekonomisinin temelleri makro açıdan oldukça sağlam olduğundan toparlanma sürecinin çok çabuk olması da normal karşılanmalıdır. Orta vadede inşaat sanayimiz ve konut sektörümüzün gerek içeriden gerekse de dışarıdan gelebilecek olumsuz etkilere karşı dayanıklılığının arttırılması amacı ile sektöre özel teşvik programlarının uygulanması hem istihdama hem de tüm ekonomimize olumlu etkide bulunacağı açıktır. Ekonomimizin kendini hızlı toparlama gücü sayesinde makroekonomik değişkenler sağlamlıklarını koruyacaktır. Keza inşaat ve alt sektörleri de sözü edilen dinamikliğe sahip olduklarını 28 ve daha önceki krizlerde ispat ettiklerinden yılın geri kalanında güçlerini koruyacaklardır. İnşaat ve konut sektörü büyüyen Türkiye nin lokomotif sektörlerinden biri olmaya devam edecektir. Demografik ve ekonomik gelişmeler göz önüne alındığında ve dünya ile kıyaslandığında sektörün daha çok potansiyel içerdiği görülmektedir Saygılarımızla, Veri Yorumlama Üst Kurulu 1 TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 215 Sayı: Ocak 216 Sunuş ve Değerlendirme

5 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Temel Ekonomik Veriler Harcamalar Yöntemiyle Cari Fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Yıl GSYH (milyon TL) Kişi Başı Gelir (TL) GSYH (milyon USD) Kişi Başı Gelir (USD) Büyüme (%) ,2 1,94 Yıl içi Ortalama Kur (USD/TL) ,9 2, ,713 Kaynak: TÜİK Her ayın son günündeki alış kurları ile o yılın ortalama USD kuru belirlenmiştir. Yıllık Enflasyon* 1 9,58 9,66 9,38 9,16 8,78 8,39 8,9 7,89 7,91 8 7,75 7,61 7,64 7,24 7,55 7,46 6,57 6,58 7,2 9,32 6,81 Yıllık enflasyonun geçen seneye oranla daha düşük olan seyri ufak artışlarla yükselişe geçmiştir. 9,54 7,14 8,86 8,96 7,95 7,71 Dolar kurundaki artış geçen yıllara göre yükseliş ivmesini azaltmıştır. 9,15 8,1 8,81 8,17 6 Ocak Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Eylül Ekim Kasım Aralık Kaynak: TÜİK *Bir önceki yılın aynı ayına göre değişim Temel Ekonomik Veriler

6 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Döviz Kuru* 3,5 3, 2,5 2, 2,82 2,9 2,85 2,16 2,89 2,28 2,79 2,22 2,76 2,21 2,82 2,32 2,71 2,4 2,81 2,48 2,83 2,61 2,93 2,66 2,9 1,65 2,98 2,69 3,5 2,78 3,33 2,92 3,39 3,3 3,21 2,91 3,8 2,91 3,18 3,23 2,92 2,96 3,23 2,96 3,21 3,2 2,82 2,81 3,29 3,21 2,96 2,89 1,5 1, 1,35 1,32 1,27 1,26 1,25 1,22 1,13 1,14 1,8 1,1 1,9 1,11 1,1 1,14 1,12 1,1 1,6 1,9 1,9 1,9 1,14 1,14 1,11 1,11,5, Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca' Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 21Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 31Haz'16 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 Haz'16 Kaynak: TCMB * Her ayın son günü döviz satış verileri esas alınmıştır. EUR/TL USD/TL EUR/USD Politika Faizi Borç Verme Faizi (%) 8,25 7,75 7,5 Dolar ve Avro kurlarındaki dalgalanmalar azalma eğilimi göstermektedir. Kaynak: TCMB Doğrudan Yabancı Yatırım (milyon USD) Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1' Ç2'16* Doğrudan yabancı yatırımları azalma eğilimi gösterse de; yabancılara gayrimenkul satışlarında 216 ilk çeyreği için artış tespit edilmiştir. Kaynak: Ekonomi Bakanlığı * Nisan 216 verileridir. Doğrudan Yatırım Girişi Yabancılara Gayrimenkul Satışı Temel Ekonomik Veriler

7 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek Yaş İşsizlik (%) Aylık Ortalama* Tem 15 Ağu 15 Eyl 15 Eki 15 Kas 15 Ara 15 Oca 16 Şub 16 Mar 16 Nis 16 9,8 1,1 1,3 1,5 1,4 1,3 11,1 1,9 1,1 9,3 Kaynak: TÜİK * İşsizlik verilerinde son 3 ay olan iş arama süresi 15 Mayıs 215 itibariyle son 4 hafta olarak revize edilmiştir. Yıllık Ortalama 15 14, 12 11,9 1,3 1,5 1,8 1,6 1,2 1,3 11, 9,8 9,9 1,3 9 8,4 9,2 9, Kaynak: TÜİK Beklenti ve Güven Endeksleri İşsizlik oranlarında artış devam etmesine rağmen; Beklenti ve Güven Endeksleri yükselişe geçmiştir Ç3'12 Ç4'12 Ç1'13 Ç2'13 Ç3'13 Ç4'13 Ç1'14 Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Ç2'16 Kaynak: TCMB Reel Kesim Beklenti Endeksi Tüketici Güven Endeksi Temel Ekonomik Veriler

8 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Büyük Şehirlerdeki Nüfus Artışı (bin kişi) İstanbul Ankara Antalya İzmir Bursa Büyük Şehirlerdeki nüfus artışı konut sektörüne olan talebin artmaya devam edeceğini işaret etmektedir. Kaynak: TÜİK 6 Yaş Grubu ve Cinsiyete göre Nüfus, Kaynak: TÜİK Kadın Erkek Temel Ekonomik Veriler

9 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 İnşaatın Cari Fiyatlarla GSYH dan Aldığı Pay ,8 37,4 34, 27,3 25,1 24,9 24,9 26,5 16,4 14,4 11,9 14,7 8,9 5, 4,5 4,2 4, 4,4 4,4 4,7 4,9 7,6 4,7 3,8 4,2 4,5 4,4 4,4 4, * ,1 4,4 7,7 215 Kaynak: TÜİK *213 yılı ve öncesi rakamlarda güncelleme yapılmıştır. Büyüme Hızı (%) Sektör Payları (%) GSYH İçindeki Pay (%) Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Büyüme (%) ,3 14,4 17,5 19,5 17,2 14,3 7,9 11,1 8,3 8,3 13, ,7 4,2 4,4 4,7 5, 4,3 4,3 4,5 4,8 4,1 4,2 4,5 5 3, Kaynak: TÜİK İnşaat Sektörü - Milli Gelir Büyüme Rakamları Karşılaştırması (%) I. Çeyrek II. Çeyrek III. Çeyrek IV. Çeyrek 2 17, ,5 1,7 14,3 9,7 8 7,9 12,8 8 12,3 8,3 13,6 11,1 12,5 13,3 5 3,3 Kaynak: TÜİK Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 GSYIH Büyüme Oranı (%) İnşaat Sektörü Büyüme Oranı (%) Temel Ekonomik Veriler

10 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Yapı İzinleri Konut Stoku 2 yılı bina sayımı raporunda belirtilen toplam daire (bin adet) yılları arasında iskan belgesi alan toplam daire (bin adet) Yapı Ruhsatı 5,7 44,4 39,5 5,8 42,9 51,8 52, Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Yapı Kullanma İzin Belgesi ,1 38,1 3,8 37,4 32,4 41, 31, Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Kaynak: TÜİK Toplam Alan (milyon m 2 ) Daire Sayısı (bin adet) Konut

11 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Satışları (adet) Konut satışlarında geçen yılın aynı dönemine göre ilk çeyrekte artış gözlenirken, 2. çeyrekte toplam satış rakamları azalmıştır. İlk Satış İkinci El Satış Toplam Satış İpotekli Satış Ç Ç Ç Toplam Ç Ç Ç Ç Toplam Ç Ç Kaynak: TÜİK İlk Satış: konut üreticisi tarafından veya üreticiyle kat karşılığı anlaşan kişiler tarafından bir konutun ilk defa satılması. İkinci el satış: ilk satıştan ev alan kişinin bu konutu tekrar başka bir kişiye satması. Konut Satışları (adet) Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 Haz' Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 Haz' İlk Kez Satılan Konut (adet) İkinci Satış (adet) İpotekli Konut Satışı (adet) Konut

12 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Fiyat Endeksleri (Türkiye Geneli) 2 15 Reidin GYODER Yeni Konut Fiyat Endeksi (Ocak 21=1) 149,9 15,5 15,9 152,9 152, 152,4 153,9 154,5 156,4 158, 159,9 161,4 159,2 16,2 163,5 164,7 166,1 Reidin GYODER Yeni Konut Fiyat Endeksi Haziran 216 da yükselişini sürdürmüştür. Konut Yatırımı geri dönüş süresi 7 baz puan düşüş göstermiştir. 166,7 168,6 169,9 17,4 167,5 169,7 17, Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 Haz'16 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 Haz'16 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 Haz'16 Tem'14 Eyl'14 Eki'14 Kas'14 Ara'14 Oca'15 Mar'15 Nis'15 May'15 Haz'15 Tem'15 Eyl'15 Eki'15 Kas'15 Ara'15 Oca'16 Mar'16 Nis'16 May'16 Haz'16 Reidin 2.El Konut Satış Fiyat Endeksi (Ocak 212=1) 151,5 151,5 143,4 145,7 148,7 136,4 139,1 141,4 15, 153,1 144,4 147,1 137,8 14,4 142,5 17,3 176,5 164,1 173,1 16,8 167,3 178,7 181,1 183, Reidin Konut Kira Değer Endeksi (Ocak 212=1) 136,4 137,5 139,7 142,6 132,5 134,8 135,9 138,7 13,8 135, 136,3 136,9 14,9 134, ,4 169,5 149,3 154,5 159,8 167,1 157,2 162,3 151,9 Reidin Konut Yatırımı Geri Dönüş Süresi (Yıl) 17,5 17,46 17,41 17,5 17,59 17,62 17,67 17,79 17,88 17,97 18,1 18,6 18,5 18,4 18,6 18,1 18,14 18,2 18,27 18,2 18,19 18,2 18,26 18,13 Kaynak: REİDİN Konut

13 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Yabancılar Tarafından Tercih Edilen İlk 1 İl Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü (bin m²) TRABZON 45 BURSA 36 İSTANBUL SAKARYA AYDIN 71 ANTALYA 148 MUĞLA Çeyrek 166 ANKARA 253 YALOVA 61 AYDIN 66 KONYA 72 SAKARYA 85 BURSA 11 YALOVA KOCAELİ 156 bin MUĞLA m2 17 ANKARA Çeyrek Yabancılar tarafından tercih edilen illerde Istanbul birinci sırada yer almıştır. Ardından Hatay ve Antalya takip etmektedir. ANTALYA 134 İSTANBUL 276 HATAY Toplam Kişi Adeti (3 Ay) Çeyrek Çeyrek Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Antalya 675 Aydın 466 Bursa Yalova 163 Ankara 155 Sakarya 143 Trabzon 119 Kocaeli 5 Antalya 51 Aydın 389 Bursa Yalova 228 Ankara 174 Sakarya 32 Konya 24 Hatay *Rakamlar tüm gayrimenkul cinsindeki satışları ve bunlara ait işlemleri içermektedir. Konut

14 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Türkiye yi Tercih Eden İlk 1 Ülke Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü (bin m²) Türkiye yi tercih edenlerin dağılımı incelendiğinde ilk sırayı Suudi Arabistan ve ardından Lübnan ve Almanya uyruklular almaktadır. 12 İNGİLTERE 1 YEMEN 56 RUSYA 57 IRAK 58 ALMANYA KUVEYT 119 İRAN 34 BAE ABD 26 Toplam Kişi Adeti (12 Ay) SUUDİ ARABİSTAN 345 KATAR KATAR KKTC IRAK bin m2 2. Çeyrek İNGİLTERE 88 KUVEYT 15 MISIR Çeyrek SUUDİ ARABİSTAN 161 ALMANYA 125 LÜBNAN Çeyrek IRAK 937 RUSYA FEDERASYONU 782 KUVEYT 745 SUUDİ ARABİSTAN 724 İNGİLTERE 717 ALMANYA 284 İRAN 254 KATAR 9 YEMEN 74 AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ Çeyrek IRAK 88 İNGİLTERE 51 KUVEYT 472 SUUDİ ARABİSTAN 452 ALMANYA 347 MISIR 129 KATAR 14 LÜBNAN 63 BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ 56 KKTC 5 Türkiye Geneli Yabancılara Yapılan Konut Satış Sayıları Ocak Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Eylül Ekim Kaynak: TÜİK *Rakamlar tüm gayrimenkul cinsindeki satışları ve bunlara ait işlemleri içermektedir. Kasım Aralık Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Çeyrek Toplam Hisseye İsabet Eden Yüzölçümü m 2 Toplam Kişi Adeti Konut

15 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Kredileri Kullandırılan Konut Kredisi Dönem Ç2 14 Ç3 14 Ç4 14 Ç1 15 Ç2 15 Ç3 15 Ç4 15 Ç1 16 Kullandırılan kredi toplamı (milyon TL) Kullandırılan kredi sayısı (adet) Konut Ortalama Kredi Tutarı (bin TL/adet) Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Kaynak: TBB Konut Kredileri

16 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Konut Kredisi Faiz Oranları (%) 1,2 Aylık Faiz 1,8 1,13 1,1 1,1 1,13 1,13 1,13 1,11 1,9 1,8 15 Bileşik Faiz 13,74 14,41 14,3 14,8 14,41 14,43 14,13 14,44 13,93 13,79 1, 12 12,13 12,36 12,44,96,98,98 11,61,92,8 29May'15 26Haz'15 31Tem'15 25Eyl'15 3Eki'15 27Kas'15 31Ara'15 29Oca'16 25Mar'16 29Nis'16 27May'16 24Haz' May'15 26Haz'15 31Tem'15 25Eyl'15 3Eki'15 27Kas'15 31Ara'15 29Oca'16 25Mar'16 29Nis'16 27May'16 24Haz'16 Kaynak: TCMB 14 Konut Kredisi - Toplam Bireysel Krediler Karşılaştırması* Eyl 14 Ara 14 Mar 15 Haz 15 Eyl 15 Ara 15 Mar 16 Haz 16 Konut Kredisi (milyar TL) Toplam Bireysel Krediler (milyar TL) Konut Kredisinin Toplam Bireysel Kredilere Oranı (%) 35 33,1 33,7 34,5 35,2 35,4 35,7 36,4 36,6 3 Eyl'14 Ara'14 Mar'15 Haz'15 Eyl'15 Ara'15 Mar'16 Haz'16 Kaynak: TCMB *Sadece Mevduat Bankaları yer almaktadır. *Toplam Varliklar BDDK tarafından bir ay gecikmeli olarak yayınlanmaktadır. En güncel veri Mayıs 216 tarihli veridir. Konut Kredileri

17 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Bankalara Göre Konut Kredisi Dağılımı Konut Kredisi Hacmi Dağılımı (milyon TL) * Yabancı Ortaklı Mevduat Bankaları Kalkınma ve Yatırım Bankaları 3 %3 * Mart 216 tarihli BDDK verileri % %8 Katılım Bankaları %32 %31 Kamu Mevduat Bankaları Özel Mevduat Bankaları Banka Sayısı Kalkınma ve Yatırım Bankaları 13 Katılım Bankaları 4 Kamu Mevduat Bankaları 3 Özel Mevduat Bankaları 11 Yabancı Ortaklı Mevduat Bankaları 17 Konut Kredisi Stoku ve Takipteki Krediler 15 Eyl 14 Ara 14 Mar 15 Haz 15 Eyl 15 Ara 15 Mar 16 Haz 16 Toplam stok (milyon TL) Takipteki krediler toplamı (milyon TL) ,6 Takipteki Kredilerin Toplam Stoğa Oranı (%) Konut Kredilerinin hacminin artmasına rağmen takipteki kredilerin oranının artmaması piyasaya güven veren bir unsur olarak devam etmektedir.,52,5,49,49,47,47,48,47,47,4 Eyl'14 Ara'14 Mar'15 Haz'15 Eyl'15 Ara'15 Mar'16 Haz'16 Kaynak: TCMB Konut Kredileri

18 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Ofis Avrupa Yakasında belirli bölgelerde Birincil Kiralarda hafif düşme yaşanmıştır. Boşluk oranlarındaki azalmalar yakın zamanda kiraların yükseleceğine işaret etmektedir. Bölgelere Göre İstanbul Ofis Pazarı Ç3 15 Ç4 15 Ç1 16 Ç2 16 Avrupa Yakası Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) 16 Levent-Etiler , , , ,6 44 Maslak 762 2, , , ,5 28 Z.Kuyu- Şişli Hattı (Z.kuyu- Gayrettepe- Esentepe- Mecidiyeköy- Şişli) , , , ,9 32 Taksim ve çevresi (Taksim- Elmadağ-Bomonti- Piyalepaşa) 138 3, , , ,5 2 Kağıthane , , , ,2 22 Beşiktaş (Nişantaşı- Akaretler- Barbaros- Maçka-Teşvikiye) Batı İstanbul (Güneşli- Yenibosna- Bakırköy-İkitelli) 17 16, , , , ,3 15 Kaynak: Ofis verileri Cushman&Wakefield tarafından GYODER için özel olarak hazırlanmıştır. Ofis

19 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 İstanbul Ofis Pazarı Stok Boşluk Oranı %16, Boşluk Oranı Boşluk Oranı Boşluk Oranı %16,5 %16,7 %17, Kiralama Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 Ç2'16 Gerçekleşen Toplam Kiralama İşlemi (bin m 2 ) [Prime] Birincil Kira (USD/m 2 /ay) Ç3' Ç4'15 Ç1'16 Ç2'16 Yeşil Bina Sertifikalı Ofis Stoku (bin m 2 ) Gelecek Arz (İnşaat halinde, bin m 2 ) Toplam Stok (bin m 2 ) Bölgelere Göre İstanbul Ofis Pazarı [Prime] Birincil Getiri Oranı (%) Yeşil Bina Sertifikalı Ofis stokunun artması olumlu bir gelişme olarak kaydedilmiştir. Birincil kiraların Istanbul pazarındaki en yüksek kira değeri olması önem arz etmektedir. 6,8 6,8 6,8 6,8 17 Ç3 15 Ç4 15 Ç1 16 Ç2 16 Anadolu Yakası Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Stok (bin m 2 ) Boşluk Oranı (%) Birincil Kira ($/m 2 /ay) Kavacık 127 5, , , ,3 18 Ümraniye , , ,4 23 Altunizade , Kozyatağı (İçerenköy- Göztepe- Ataşehir) Doğu İstanbul (Küçükyalı- Maltepe- Kartal-Pendik) , , , , , , , ,8 17 Ofis

20 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 AVM AVM Endeksleri Aylara Göre Ciro Endeksi Ocak Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Eylül Ekim Kasım Aralık 18 Kaynak: AYD Aylara Göre Ziyaretçi Endeksi AVM Ciro endeksinin geçen yılın aynı dönemine göre artış göstermesi olumlu sinyaller vermektedir Ocak Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Eylül Ekim Kasım Aralık Kaynak: AYD Fonksiyonunu Kaybetmiş AVM ler Kiralanabilir Alan (m 2 ) İstanbul Ankara 24.5 Diğer Fonksiyonunu Yitiren AVM'lerin m² Dağılımı Yüzde (%) 5-1 bin 8% 1-2 bin 36% 2 bin ve üzeri 56% TOPLAM Kaynak: Eva Gayrimenkul Değerleme AVM tanımı: 5. m 2 üstünde kiralanabilir alan, en az 15 bağımsız bölüm, tek elden ve ortak yönetim anlayışı ile sinerji yaratan organize alışveriş alanları. AVM

21 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Türkiye AVM Gelişimi Şehirler GLA Yoğunluk ve AVM Adetleri Haritası KIRKLARELİ 1 ÇANAKKALE 5 İZMİR 21 EDİRNE 3 İSTANBUL 116 TEKİRDAĞ YALOVA 1 5 BALIKESİR 9 MANİSA 5 AYDIN 9 MUĞLA 1 BURSA 15 KÜTAHYA 3 UŞAK 2 Kaynak: Eva Gayrimenkul Değerleme KOCAELİ 12 SAKARYA 4 BİLECİK 1 ZONGULDAK DÜZCE 2 KASTAMONU 1 KARABÜK 1 ESKİŞEHİR 4 AFYON 2 DENİZLİ 4 ISPARTA 1 ANTALYA 15 Yıllara Göre Açılan AVM ve GLA BOLU 3 3 ANKARA 33 KONYA 8 ÇANKIRI 1 KIRIKKALE 3 NEVŞEHİR AKSARAY 1 2 KARAMAN 1 MERSİN 6 SAMSUN 7 GİRESUN TRABZON ORDU AMASYA 1 1 TOKAT 1 KAYSERİ 7 ADANA 3 HATAY 3 K.MARAŞ 1 OSMANİYE 1 MALATYA 2 2 GAZİANTEP 4 ERZİNCAN 1 AVM Sayıları ve kiralanabilir alanlardaki azalma trendinin azalarak devam edeceği beklenmektedir. 3 ELAZIĞ 2 DİYARBAKIR 6 ARTVİN 1 ERZURUM 2 BATMAN 1 ŞANLIURFA 2 MARDİN 2 BİTLİS 1 SİİRT 1 VAN m m m 2-5 m Kaynak: Eva Gayrimenkul Değerleme AVM Sayısı Kiralanabilir Alan (bin m 2 ) AVM

22 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Lojistik Lojistik Toplam Stok (A, B, C Sınıfı (bin m 2 )) Lojistik Sektöründe eklenecek yeni stok ile yakın zamanda %3 artış beklenmektedir Mevcut Stok İnşaat Halinde Proje Halinde Kocaeli Toplam Kiralama İşlemleri (bin m 2 ) I. Çeyrek II. Çeyrek III. Çeyrek IV. Çeyrek Boşluk Oranları (%) ,4 3,4 3,4 3,4 214 IV. Çeyrek 215 IV. Çeyrek 216 I. Çeyrek 2,8 2,4 3,6 İstanbul Anadolu Yakası boşluk oranlarındaki azalma kiraların artacağına işaret etmektedir. 4,2 4,2 Kocaeli Kaynak: Lojistik verileri Jones Lang Laselle tarafından GYODER için özel olarak hazırlanmıştır. Lojistik

23 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Otel Turizm ve Otel Performansı Toplam Yabancı Ziyaretçiler (milyon kişi) ,91 36,84 35, ,12 11,51 11,3 Antalya Kaynak: STR Global *Henüz açıklanmadı. 11,84 12,4 1,47 4,4 3,8 3,15 3,8 *,57 1,41 1,29 1,2 1,57 1,44,25,8 * Ankara 216 (Q2) Türkiye 8,3 216 (Q2) Türkiye 215 Türkiye 214 Türkiye 213 Türkiye 21 İşletme ve Yatırım Belgeli Tesis Sayısı 214 İşletme Belgeli Yatırım Belgeli Tesis Oda Tesis Oda Antalya Muğla İstanbul (215) İzmir Ankara Diğer Türkiye Kaynak: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Otel

24 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Otel Doluluk Oranı (%)* Antalya Ankara Türkiye Antalya Ankara Türkiye Kaynak: T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı * Turizm Bakanlığı nın yayınlamış olduğu doluluk oranları oda doluluğunu değil yatak doluluğunu göstermektedir. Toplam Yerli Yabancı Toplam Turist & Harcamalar (215) 216 yılı 1.çeyreğinde Türkiye ye gelen 5 Milyon yabancı turistin yapmış olduğu harcamalar kisi başı 796 Dolar olarak belirtilmektedir. Toplam Yabancı Turist Kişi Başı Harcama($) Türkiye Otel

25 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 GYO lar BIST GYO Endeks Performansı* GYO ların 216 ilk çeyreği itibari ile hem TL hem de USD bazında değer artışı göstermesi olumlu bir gelişme olarak kaydedilmiştir Tem'14 1Eyl'14 1Eki'14 3Kas'14 1Ara'14 2Oca'15 2Mar'15 1Nis'15 4May'15 1Haz'15 1Tem'15 1Eyl'15 1Eki'15 1Kas'15 2Ara'15 4Oca'16 1Mar'16 1Nis'16 2May'16 1Haz'16 Kaynak: BIST *Her ayın ilk günü endeks kapanış fiyatları dikkate alınmıştır. BIST1 Kapanış (TL) XGMYO Kapanış (TL) GYO Piyasa Değeri Ç3'12 Ç4'12 Ç1'13 Ç2'13 Ç3'13 Ç4'13 Ç1'14 Ç2'14 Ç3'14 Ç4'14 Ç1'15 Ç2'15 Ç3'15 Ç4'15 Ç1'16 GYO Sayısı Milyon TL Milyon USD Kaynak: SPK Dolar Kuru, bir sonraki çeyrek dönemin ilk döviz işlem günü kuru olarak alınmıştır. SPK nın açıkladığı raporda Q2 verisi 22 Temmuz 216 itibari ile yayınlanmamıştır. GYO lar

26 GYODER Gösterge, Türkiye Gayrimenkul Sektörü 1. Çeyrek 216 Şirket Bazında Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının Genel Bilgileri Ortaklığın Ünvanı Konsolide Olmayan Aktif Toplamı (TL) Piyasa Değeri (TL) 24 1 AKFEN GYO AKİŞ GYO AKMERKEZ GYO ALARKO GYO ATA GYO ATAKULE GYO AVRASYA GYO DENİZ GYO DOĞUŞ GYO EMLAK KONUT GYO HALK GYO İDEALİST GYO İŞ GYO KİLER GYO KÖRFEZ GYO MARTI GYO NUROL GYO ÖZAK GYO ÖZDERİCİ GYO PANORA GYO PERA GYO REYSAŞ GYO SAF GYO SERVET GYO SİNPAŞ GYO TORUNLAR GYO TSKB GYO VAKIF GYO YAPI KREDİ KORAY GYO YENİ GİMAT GYO YEŞİL GYO Kaynak: SPK, 1. Çeyrek 216 verileri GYO lar

27

28 Katkılarından Dolayı Teşekkür Ederiz Cumhuriyet Caddesi Pegasus Evi No:48 Harbiye / İstanbul Tel: Fax: info@gyoder.org.tr