Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 72, Haziran 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 72, Haziran 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Doç. Yüksel ŞAHİN Eskişehir Teknik Üniversitesi, Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Moda ve Tekstil Tasarımı Bölümü sahin.yuksel2@gmail.com Öğr. Gör. Esra SUNERLİ Uşak Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Moda Tasarımı Bölümü esra.sunerli@usak.edu.tr SONIA DELAUNAY'IN MODA İLLÜSTRASYONLARI ÖRNEĞİNDE SA- NAT VE MODA ETKİLEŞİMİ 1 Öz 20. Yüzyılda yaşanan siyasal, sosyal, ekonomik köklü değişimlerin küresel etkileri her alanda olduğu gibi plastik sanatları da etkisi altına almıştır. Sanat, 20. Yüzyılda köklü değişimi öneren dinamik, muhalif ve avangart bir yaklaşımı benimsemiştir. 20. Yüzyıl sanat akımları, moda ve tekstil tasarım alanını da etkilemiş, dönemin sanatçı ve tasarımcılarına ilham kaynağı olmuştur. Sanatta ortaya çıkan bu çağdaş yaklaşımların önemli temsilcilerinden olan Sonia Delaunay ın çalışmalarının bir kısmı moda illüstrasyonu, moda ve tekstil tasarımı üzerinedir. Bu makalede Sonia Delaunay ın çağdaş sanat akımlarının yansımasının açıkça görüldüğü avantgart sanat (resim) ve tasarım (moda ve tekstil tasarım) çalışmalarının ışığında sanatçının yılları arasında yapmış olduğu moda illüstrasyonları ele alınacaktır. Çalışmada; Delaunay ın sanatçı duyarlılığıyla yapmış olduğu moda illüstrasyonlarında görülen dinamik etkili figürleri, bu figürlere giydirdiği avangart giysi tasarımları ve tekstil tasarımı çalışmaları incelenecektir. Delaunay ın, moda illüstrasyonları, biçim ve form ilişkisinin yanı sıra renk, doku ve ifade ediş bakımından irdelenerek uygulanmış olan giysi tasarımlarıyla örneklendirilecektir. Sanatçının moda illüstrasyonları; O nun yaşam öyküsü, deneyimleri ve sanat anlayışı göz önünde bulun- 1 Asos Congress Mayıs 4. Uluslararası Güzel Sanatlar Sempozyumu Alanya Alaattin Keykubat Üniversitesi, 2018

2 durularak açıklanmaya çalışılacaktır. Çalışmanın yöntemini moda tasarımı, moda illüstrasyonu, sanat ve tasarım hakkında yayınlanmış olan alan yazın taraması ve elde edilen verilerin yorumsal bir yaklaşımla ele alınması oluşturmaktadır. Anahtar kelimeler: Moda İllüstrasyonu, Giyim Moda Tasarımı, 20. Yüzyıl sanat akımları, Sonia Delaunay. Ü ART AND FASHION INTERACTION ON SONIA DELAUNAY'S FASHION ILLUSTRATIONS Abstract The political, social and economically rooted changes in the 20th century have affected the plastic arts as well as the global effects in every field. Art adopts a dynamic, oppositional and avant-garde approach that proposes fundamental change in the 20th century. 20th century art movements influenced the fashion and textile design field and inspired artists and designers of the period. Part of the work of Sonia Delaunay, one of the most important representatives of these contemporary approaches to art, is about fashion illustrations, fashion and textile design. In this article, the fashion illustrations that the artist made between 1910 and 1970 in the light of avant-garde art (painting) and design (fashion and textile design), where Sonia Delaunay's reflections of contemporary art movements are clearly visible, will be dealt with.study; Delaunay's dynamically influential figures in fashion illustrations she made with artist sensitivity, avant-garde clothing designs and textile design studies worn by these figures will be examined. Delaunay's fashion illustrations will be exemplified by clothing designs that have been applied in terms of color, texture and expression as well as form and form relation. The fashion illustrations of the artist; His life story, his experiences and his understanding of art will be tried to be explained. It is the method of study; fashion design, fashion illustrations, art and design, and the interpretation of the data obtained through an interpretive approach. Keywords: Fashion Illustration, Clothing Fashion Design, 20th Century Art Trends, Sonia Delaunay. 74 SONIA DELAUNAY'IN MODA İLLÜSTRASYONLARI ÖRNEĞİNDE SANAT VE MODA ETKİLEŞİMİ Günümüzde moda ve sanat olguları sıklıkla beraber anılmaktadır. 20. Yüzyıldan günümüze kadar sanat alanlarının moda ile olan etkileşimi birçok çalışmada kendine yer bulmuştur. Yüzyıl başında moda ve tekstil tasarım alanlarına ait çalışmalarda İzlenimcilik, Fovizm, Kübizm, Soyut Sanat, Sürrealizm, Dadaizm, Pop Art, Optik Sanat ve Postmodernizmin etkileri görülmektedir. Yine aynı dönemde, bu akımların temsilcisi olan sanatçıların eserlerinin tekrar yorumlandığı ve kumaşa baskı yapıldığı bilinmektedir. Söz konusu dönemde dikkat çeken ressam Sonia Delaunay ın resim alanında yakaladığı başarısının, moda ve tekstil tasarımı çalışmalarıyla da devam ettiği ve O nun eserlerinin de başka sanatçılar tarafından yorumlandığı görülmektedir.

3 Delaunay ın Tekstil Tasarımına Olan İlgisi: Sonia Delaunay ın ( ) özgeçmişine kısaca göz atıldığında çalışma hayatının çoğunu Paris'te geçiren Ukraynalı bir sanatçı olduğu ve kocası Robert Delaunay ile birlikte sanat dünyasına dahil oldukları görülmektedir. Delaunay ların Fovizm etkilerinin izlendiği çalışmalarında, saf soyutlama ve parlak renklere odaklandıkları izlenmektedir. Kaynaklar, çiftin Kübizmin alt dalı olan Orphizm sanat akımına öncülük ettiğini belirtmektedir (Arscott; Scott, 2000, s.131). Orphizm, Kübizm'den doğan 20. yüzyıl sanat akımlarından birisidir. Koyu renkleri ve kontrastları kullanmayı sürdüren, fakat Kübizm'den daha yumuşak bir stilde soyut sanata geçişte anahtar olarak algılanan bu akım, Sonia Delaunay tarafından tekstil ve modaya da taşınmıştır. Delaunay ın eserleri boyama, tekstil tasarımı ve sahne dekor tasarımları alanlarında kendisine yer bulmaktadır. Orphizm sanat akımının Sonia Delaunay ın 1911 yılında kumaş parçalarını bir arada dikerek yaptığı bir yatak örtüsünden doğduğu ileri sürülmektedir. Sonia, dikmiş olduğu örtüyü; yeni doğan oğluma kumaş kırpıklarından, Rus köylülerinin kullandığı örtüler gibi bir yatak örtüsü yapmak istedim. Bitirdiğim zaman kumaş parçalarının yan yana gelmesi ortaya kübist sanatı andıran bir görüntü çıkardı. Biz de bu süreci diğer nesnelere ve resimlere uyguladık şeklinde anlatmaktadır (Arscott; Scott, 2000, s.131). 75 Görüntü 1. Sonia Delaunay ın oğlu için yaptığı örtü, Kaynak: Delaunay ın modern çalışmaları; geometrik soyutlama, mobilya, kumaş, duvar kaplamaları ve moda tasarım kavramlarını da içermiştir. İlk yaratımları simultanist 2 estetiği popüler kültüre sokma arzusunu gösteren sanat arayışını gözler önüne sermektedir. Sanatçıların ve aydınların buluştuğu bir yer olan Delaunay ların dairesi, bu simultanist yaratımların bir sanat galerisi tarzında sergilendiği ilk mekandır (Museo Thyssen-Bornemisza sergi kataloğu, 2017). 2 Anında, eşzamanlı, aynı anda olan.

4 Görüntü 2. Sonia Delaunay, Simultaneous Dress,1913. Kaynak: Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, Sonia Delaunay, Art, Design And Fashion sergi kataloğu. Delaunay ın Giysi Tasarımı Çalışmaları: Birinci Dünya Savaşı ndan sonra İspanya'ya sığınan Delaunay, kariyerini performans sanatları ile yakın bir ilişkinin başlangıcını işaret eden, Ballets Russes için kostüm tasarım çalışmaları yaparak devam ettirmiştir (Museo Thyssen-Bornemisza sergi kataloğu, 2017). 76 Görüntü 3. Sonia Delaunay ın Ballet Russes kostüm tasarımları. Kaynak: Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, Sonia Delaunay, Art, Design And Fashion sergi kataloğu.

5 Görüntü 4. Sonia Delaunay, Ballet Russes için yaptığı Cleopatra kostüm tasarımı,1918. Kaynak: Delaunay ın Ballet Russes için yaptığı kostüm çalışmalarının içinde bulunduğu çağın çok ötesinde tasarımlar olduğu söylenebilir. Bunlar renk, desen ve biçim-form açısından değerlendirildiğinde daha o dönemlerden günümüz modasına atıf yaptığı ifade edilebilir. Delaunay, savaş sonrası 1921'de Paris'e dönmüş ve İspanya deneyimleri, O nu Parisli kadınlar için yaşayan resimler biçiminde tasarımlar üretmeye teşvik etmiştir (Museo Thyssen- Bornemisza sergi kataloğu, 2017). Yaşayan resim tanımlaması, resimlerin giysilerin üzerinde yer alması ve bunların insan bedeninin hareket etmesinden dolayı kinetik heykel formatında gerçekleşmesini içermektedir. Delaunay ın 1925 tarihli işlemeli, yünlü palto tasarımı Kübizm ve Orphizm etkileşimini açıkça yansıtmaktadır. 77 Görüntü 5. Sonia Delaunay ın yapmış olduğu resim ve ürettiği işlemeli, yünlü palto tasarımlarından biri, Kaynak: Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, Sonia Delaunay, Art, Design And Fashion sergi kataloğu.

6 Görüntü 6. Sonia Delaunay ın illüstrasyonları ve kendi ürettiği tasarımları. Kaynak: Delaunay ın figüratif illüstrasyonlarında kontrast renk kullanımlarını, kübist çizgi ve desenleri ile deneysel form arayışlarını görmek mümkündür. Dikiş becerisini de kullanarak kendi illüstrasyonlarından aldığı ilhamla, bulunduğu dönem için moda tasarımı açısından önemli sayılacak giysi parçalarını ortaya çıkarttığı söylenebilir. 78 Görüntü 7. Sonia Delaunay ın illüstrasyonları. Kaynak:

7 Delaunay ın moda illüstrasyonları başlı başına dönemin karakteristiğini yansıtan tasarımlar olarak tanımlanabilir. Bu çalışmalar günümüzde hala tartışılmakta olan modanın sanatla ilişkisi var mıdır? sorusuna oldukça iyi bir örnek teşkil etmektedir. Resim sanatı için kayda değer gelişmeler sağlayan Delaunay, yeteneğini ve sanat bilgisini tekstil ve moda tasarım alanına yansıtarak modanın sanatla olan etkileşimini ortaya koymuştur. 79 Görüntü 8. Sonia Delaunay ın desen çalışmaları, giysi üzerine dokuma veya baskı yöntemi ile aktarılması. Kaynak:

8 80 Görüntü 9. Sonia Delaunay ın desen çalışmaları, giysi üzerine dokuma veya baskı yöntemi ile aktarılması. Kaynak: Görüntü 8. ve Görüntü 9. de Delaunay ın kübist, fütürist, puantilist tasarımların tekstil yüzeylerine dokuma, işleme ve baskı yöntemleriyle aktarıldığı görülmektedir. Robert Delaunay eşinin yapmış olduğu tasarımlarını elbiseler artık sadece moda için sarılmış bir kumaş parçası değildi, ama bir nesne, canlı bir resim olarak görülüyordu. Artık donuk elbiseler yok. Kişilikler kendini ifade etme özgürlüğüne kavuşuyor ve podyuma çıkıyor. Modern renklerin bu gizemli uyarlaması, yeni ve görülmemiş bir mimari yaratıyor. Sonia, daha önce yapılmış olanı kopyalamaz. O özgürce icat eder. Kumaş, modern şehrin ritmi, prizması, aydınlatması, nehirlerinin renkleridir. şeklinde yorumlamıştır

9 Görüntü 10. Sonia Delaunay ın resim çalışmasının araba desenine ve paltoya uygulanmış halleri. Kaynak: 81 Görüntü 11. Celine, FW 2012, Delaunay, Görüntü 12. Junya Watanabe, SS 2015, Delaunay, Kaynak: Sonuç: Güzel sanatlar alanları ile dekoratif süslemeyi birleştiren Delaunay; giysileri, mobilyaları, tekstil malzemelerini bir resim tablosuna dönüştürerek moda ve tekstil tasarım alanlarına farklı bir yaklaşım geliştirmiştir. Sanatçının, sanat kariyerine ressam olarak başlaması, dönemin sanat ortamı içinde olması, Delaunay ı çok yönlü eserler ortaya koyma açısından beslemiştir. Bu bakımdan incelendiğinde Sonia Delaunay ın çalışmaları, moda tasarımının diğer sanat çalışmalarından nasıl etkilendiğini gösterme açısından iyi bir örnek oluşturmaktadır. Sanat eserlerinin; çeşitli tekstil malzemelerine; perdelere, koltuk kumaşlarına hatta araba boyalarına uygulanması ile halkın bir şekilde sanatla buluşması sağlanmıştır. Celine, Junya Watanabe, Kay Windsor, Kenzo gibi günümüz moda tasarımcıları halen Sonia Delaunay ın eserlerinden etkilenerek, ilham alarak kendi tasarımlarını zenginleştirmektedirler. Bu etkileşimler Delaunay ın geçmişten, günümüz tekstil ve moda tasarımına ışık tuttuğunun işaretleridir.

10 KAYNAKLAR Arscott, C.ve Scott, K. (2000). Manifestations of venus: art and sexuality. (s. 131) Manchester University Press. Cohen, A. (1978). Sonia Delaunay; the new art of color. The Viking Press. Damase, J. (1991). Sonia Delaunay, mode et tissus imprimés. (Thames and Hudson Ltd, çev.). London: Delaunay, S. ve Morano, E. (1987). Art into fashion. George Braziller Inc. Madrid, Museo Thyssen-Bornemisza, (2017). Sonia Delaunay, art, design and fashion sergi katoloğu. Meller, S. ve Elffers, J. (1991). Textile designs; 200 years of patterns for printed fabrics arranged by motif, colour, period and design. London: Thames and Hudson. Yıldırım, L. (2007). Günümüz ev tekstili tasarımını etkileyen faktörlerin saptanması ve Türk ev tekstilindeki durumu. Yayınlanmamış sanatta yeterlilik tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Yıldırım, L. (2010). Tekstil tasarımında bir dönüm noktası: Sonia Delaunay. Yedi, DEÜ GSF Dergisi, 4,