ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS TEZİ Asuman KUMLU FARKLI BOYUTLARDAKİ BENEKLİ KARİDES (Metapenaeus monoceros) POST-LARVALARINDA BÜYÜME SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI ADANA, 2006

2 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ FARKLI BOYUTLARDAKİ BENEKLİ KARİDES (Metapenaeus monoceros) POST-LARVALARINDA BÜYÜME Asuman KUMLU YÜKSEK LİSANS TEZİ SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI Bu tez././..tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu ile Kabul Edilmiştir. İmza İmza İmza Yrd.Doç.Dr. Nazmi TEKELİOĞLU Yrd.Doç.Dr. Mahmut YANAR Yrd.Doç. Dr. Mevlüt AKTAŞ DANIŞMAN ÜYE ÜYE Bu Tez Enstitümüz Su Ürünleri Anabilim Dalında Hazırlanmıştır. Kod No: Prof.Dr. Aziz ERTUNÇ Enstitü Müdürü İmza ve Mühür Bu Çalışma Ç.Ü. Bilimsel Araştırma Projeler Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: FBE2004YL1 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaklardan yapılan bildirişlerin, çizelge ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

3 ÖZ YÜKSEK LİSANS TEZİ FARKLI BOYUTLARDAKİ BENEKLİ KARİDES (Metapenaeus monoceros) POST-LARVALARINDA BÜYÜME Asuman KUMLU ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI Danışman : Yrd.Doç.Dr. Nazmi TEKELİOĞLU Yıl : 2005, Sayfa : 25 Jüri Yrd.Doç.Dr. Nazmi TEKELİOĞLU : Yrd.Doç.Dr. Mahmut YANAR : Yrd.Doç.Dr. Mevlüt AKTAŞ Bu çalışma, üç farklı boy sınıflarına (küçük boy: 4.90±1.35 mm, orta boy: 7.34±2.56 mm ve büyük boy: 10.45±3.47 mm) ayrılan Metapenaeus monoceros post-larvalarında büyüme performansı 40 günlük bir büyütme periyodu süresince incelenmiştir. Deneme, 35x20x15 cm boyutlarında dikdörtgen plastik kaplar içerisinde ve her kaba 30 adet postlarva tesadüfi olarak stoklanarak yürütülmüştür. Çalışma boyunca, su sıcaklığı 28 C ve salinite ise 40 civarında tutulmuştur. Deneme süresince tüm gruplar doğrusal bir büyüme göstermiş ve günde 0.45 mm lik bir büyüme oranıyla aralarındaki boyut farklılığını korudukları belirlenmiştir (P>0.05). Deneme sonunda, küçük ve orta boy grubunun mm total boya ulaştıkları (P>0.05), büyük boy grubunun ise 29 mm total boya ulaştığı görülmüştür (P<0.05). En yükse mortalite küçük boy grubunda (%47) ortaya çıkmış (P<0.05), orta ve iri boylarda ise yaşama oranı %72-80 olarak gerçekleşmiştir (P>0.05). Küçük boy karideslerin sadece 0.13 g (P<0.05) ağırlığa, orta ve iri karides gruplarının ise sırasıyla 0.17 ile 0.23 g ağırlığa (P>0.05) eriştikleri belirlenmiştir. Küçük boy grubuna kıyasla, orta boy grubundan 2 kat ve büyük boy grubundan ise 2.5 kat daha yüksek biyomas elde edilmiştir. Sonuç olarak, bu karides türünde boylama yapmanın büyüme performansı açısından herhangi bir yarar sağlamadığı ortaya çıkartılmıştır. Anahtar Kelimeler: Metapenaeus monoceros, Boy Sınıfı, Büyüme, Yaşama Oranı I

4 ABSTRACT MSc THESIS GROWTH OF SIZE-GRADED POST-LARVAE OF Metapenaeus monoceros Asuman KUMLU DEPARTMENT OF FISHERIES INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF ÇUKUROVA Supervisor : Prof.Dr. Nazmi TEKELİOĞLU Year : 2005, Page : 25 Jurry : Prof.Dr. Nazmi TEKELİOĞLU : Assist.Prof.Dr. Mahmut YANAR : Assist.Prof.Dr. Mevlüt AKTAŞ In this study, growth performance of three size-graded (small size: 4.90±1.35 mm, medium size: 7.34±2.56 mm, and large size: 10.45±3.47 mm) post-larva of Metapenaeus monoceros was investigated in a growing period of 40 days. The experiment was carried out in plastic containers (35x20x15 cm). Randomly selected 30 post-larvae were stocked into each container. Throughout the study, water temperature and salinity were maintained at 28 C and 40 ppt. All the size groups showed linear growth and maintained similar growth rate (0.45 mm/day) during the experiment (P>0.05). Final total length of small and medium size post-larvae reached to mm (P>0.05), but was 29 mm in large size animals (P<0.05). Highest mortality (47%) occurred in the small size group (P<0.05), while medium and large size groups survived by 72-80% (P>0.05). Small shrimps observed to reach to only 0.13 g (P<0.05), whereas medium and large size shrimps attained 0.17 and 0.23 g, respectively (P>0.05). A biomass of about 2-fold from medium and 2.5-fold from large shrimps was obtained than that of the small shrimps. In conclusion, this study has demonstrated that, size-grading does not appear to be advantageous in terms of growth performance in this shrimp species. Keywords: Metapenaeus monoceros, Size-grading, Growth, Survival II

5 TEŞEKKÜR Yüksek lisans öğrenimimin her aşamasında sonsuz destek ve yardımlarını esirgemeyen sayın danışmanım Yrd.Doç.Dr. Nazmi TEKELİOĞLU na deneme konusunu öneren, denemenin planlama, kurgulama ve yürütülmesinde sonsuz katkılarda bulunan sayın Prof.Dr. Metin KUMLU ya, Yrd.Doç.Dr. O.Tufan EROLDOĞAN a ve Yrd.Doç.Dr. Baybars SAĞLAMTİMUR a, ayrıca, öğrenim hayatım boyunca maddi manevi desteklerini esirgemeyen canım annem Rukiye ve babam Salih BEKSARI ya sonsuz teşekkürü bir borç bilirim. III

6 İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ... I ABSTRACT... II TEŞEKKÜR... III İÇİNDEKİLER... IV ÇİZELGELER DİZİNİ... V ŞEKİLLER DİZİNİ VI 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL VE METOD BULGULAR TARTIŞMA KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ 25 IV

7 ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA Çizelge 4.1. Çizelge 4.2. Deneme boyunca M. monoceros gruplarının gösterdiği yaşama oranı (%) ve total boy olarak büyüme performansları Deneme boyunca grupların gösterdiği yaşama oranı (%) ve total boy olarak büyüme performansları V

8 ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 4.1. Bu çalışmada kullanılan stok populasyonunda bulunan M. monoceros postlarvaların boy dağılım frekansları (n=468) Şekil 4.2. Deneme süresince (40 gün) M. monoceros gruplarının gösterdiği yaşama oranları. Her sembol bir ortalama (n=3) ± standart sapmayı göstermektedir.. 12 Şekil 4.3. Deneme süresince (40 gün) M. monoceros gruplarının gösterdiği total boy olarak büyüme performansı. Her sembol bir ortalama (n=3, her ortalama için en az 20 adet post-larva ölçülmüştür)±standart sapmayı göstermektedir. 14 Şekil 4.4. Deneme sonunda grupların ağırlık (sütun) ve total boy (yuvarlak sembol) olarak gösterdiği büyüme performansı. Her sembol bir ortalama (n=3) ± standart sapmayı göstermektedir. Farklı harflerle işaretlenen ortalamalar birbirlerinden farklıdır (P<0.05).. 16 VI

9 1. GİRİŞ Asuman KUMLU 1. GİRİŞ Bireylerin farklı oranlarda büyümesi yetiştiriciliği yapılan balık veya krustaselerde nihai pazarlanabilir bireyler arasında önemli boyut farklılıklara neden olabilmektedir. Büyümedeki farklılıkların sosyal, çevresel ve genetik faktörlerden ve bunlar arasındaki etkileşimlerden kaynaklanabileceği düşünülmektedir (Imsland ve ark., 1998). Krustaselerde büyümedeki varyasyonlar ve boy dağılım frekansları özellikle tatlısu karidesi Macrobrachium rosenbergii üzerinde yoğunlaşmış ve bu alanda çok detaylı çalışmalar yapılmıştır (Karplus ve ark., 2000). Benzer çalışmalar yine krustaselerden Avustralya kerevitleri olarak bilinen Cherax türleri ile de yapılmaktadır (Barki ve Karplus, 2004). Sosyal etkileşim (örneğin; yem için yarışma) ve ilk stoklama boyutunda farklılıklar büyüme oranının farklılaşmasının temel nedenlerindendir (Barki ve Karplus, 2004). Sosyal faktörlerin etkili olduğu türlerde baskılanan küçük boyutlu bireylerin, hiyerarşik baskı ortadan kalktığında populasyonun diğer bireyleriyle benzer büyüyebileceği bildirilmektedir (Tidwell ve ark., 2005). Bundan dolayı da, populasyonda boylama yapma yöntemiyle, aynı boyutlardaki bireylerin daha hızlı ve homojen bir şekilde büyüyebileceği ve daha başarılı bir yetiştiricilik yapılabileceği, ancak yine de bazı bireylerin kalıtsal olarak yavaş büyüyebileceği ve her zaman boylamanın işe yaramayabileceği de ifade edilmektedir (Karplus ve ark., 2000). Krustaselerde aynı ebeveynlerden gelen ve aynı çevresel koşullarda tutulan bireyler arasında bile büyümede heterojenlik söz konusu olabilmektedir. Bu olay su ürünleri yetiştiriciliğinde hiç arzulanmayan ve daima boylama gibi veya yetiştiricilik esnasında periyodik olarak iri bireylerin ortamdan uzaklaştırılması şeklinde değişik yöntemlerle önlenmeye çalışılan bir olgudur (Kestamont et al., 2003). Heterojen büyüme kıskaçlı istakozlar (Homarus sp.), kerevitler ve tatlısu karidesleri (Macrobrachium rosenbergii) gibi özellikle kısakaçları iri olan karnivor türlerde çok yaygın görülen bir durumdur (Lee ve Wickins, 2002). Krustase yetiştiriciliğinde homojen büyüme yemden yararlanmanın optimize edilebilmesine katkıda bulunur ve iri bireyler daima daha yüksek fiyatlara pazarlanabilir. Penaeid karideslerde de büyümede heterojenlik özelliklede bireyler 1

10 1. GİRİŞ Asuman KUMLU cinsel olgunluğa ulaştıklarında söz konusu olabilmektedir (Lee ve Wickins, 2002). Balıkların tersine, karides gibi bentik su canlıları su hacmini değil, aksine yüzey alanını kullanırlar. Özellikle yoğun stoklama koşullarında diğerlerine göre daha hızlı büyüyen bireyler yavaş büyüyen bireyler üzerine baskı kurarlar ve bu olay populasyondaki büyümeyi daha da kötüleştirir (Karplus et al., 2000; New, 2002). Yarı-tropik iklim kuşağında bulunan ülkelerde karideslerin pazarlama boyutlarına ulaştırılabilmesi için çok sınırlı bir büyütme periyodu vardır. Ülkemizde Mayıs ile Ekim ayları arasında geçen 4-5 aylık bu sınırlı süre içerisinde büyümenin maksimize edilebilmesi için yavru alımının kış aylarında yapılması suretiyle büyütme sezonunda daha iri bireylerin stoklanması (Kumlu ve ark. 2001a; 2003), yetiştiricilik ortamına yapay substratların yerleştirilmesi (Kumlu ve Eroldoğan, 2000; Kumlu ve ark., 2001b; Tidwell ve ark., 2003) veya boylama yapılması (Karplus ve ark.,1986b; Daniels and D Abramo, 1994) seçeneklerden bazılarıdır. Hasat esnasında elde edilen üründe boyut farklılıkları ürünün pazarlama değerini olumsuz etkiler. Bireyler arasında boyut farklılıkları özellikle M. rosenbergii de bazı erkek bireylerin populasyondaki saldırgan davranışlarından kaynaklanmaktadır (Karplus ve ark.,1986a; Daniels ve ark., 1995). Karides yetiştiriciliğinde başarı için üretimin arttırılması, ortalama birey ağırlığının yükseltilmesi ve boyut varyasyonunun düşürülmesi gerekmektedir. Stoklama yoğunluğunun yükseltilmesi ürün miktarını yükseltir, ancak hasatta bireylerin boyutlarının belirgin bir şekilde düşmesine neden olur. Yüksek yoğunlukta üretimin başarılı olabilmesi için havuzlara yüzey alanını genişletmek amacıyla yapay substratlar yerleştirmek (Tidwell ve ark., 1998), havuzlara stoklamadan önce jüvenillerde boylama yapmak (Daniels ve D Abramo,1994) veya kıskaçlı istakoz ve bazı kerevitlerde olduğu gibi bireysel kompartmanlar içerisinde üretim yapmakta mümkündür (Manor ve ark., 2002). Kızıldeniz den Akdeniz e geçmiş olan ve Kuzeydoğu Akdeniz de yaygın olarak avcılığı yapılan Benekli Karides M. monoceros bu bölgede bulunan ve yetiştiriciliğe uygun olan türlerden birisidir. Diğer türlere nazaran daha az çalışılan karides türlerinden birisidir (Kumlu ve ark., 2001a). Bu türün yetiştiriciliği Uzakdoğu ülkelerinde yapılmaktadır. Son zamanlarda Metapenaeus monoceros post- 2

11 1. GİRİŞ Asuman KUMLU larvaları ile yapılan bir çalışmada (Kumlu ve ark., 2001b) aynı ebeveynlerden elde edilmiş ve aynı koşullarda büyütülmüş bireylerin boyutlarında büyük bir varyasyon gözlemişlerdir. Bu bireylerin farklı boyutlarda sınıflandırılarak büyütülmelerinin, özellikle iri bireylerin küçük bireyler üzerindeki baskısını azaltma olasılığı dikkate alınarak, daha homojen bir büyüme sağlanabileceği ve hatta büyümenin hızlandırabileceği hipotezlerinden yola çıkarak bu çalışma tasarlanmıştır. Bundan dolayı, bu tezde üç farklı boyutta sınıflandırılan Benekli Karides (M. monoceros) jüvenillerinde aynı boyutlarda birlikte yetiştirilen gruplarda büyümenin nasıl etkileneceği belirlenmeye çalışılmıştır. 3

12 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Asuman KUMLU 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Boylamanın kurstaselerde büyüme üzerine etkisini inceleyen çalışmaların sayısı son derece sınırlıdır. Bu konuda yürütülen çalışmaların çok önemli bir kısmı tatlı su karides Macrobrachium rosenbergii ve daha az miktarda da olsa bir kısmı kerevitler, özellikle de tropik kökenli Avustralya kerevit türleri üzerine yoğunlaşmıştır. Penaeid karideslerle ilgili olarak yürütülmüş bu tip bir çalışma mevcut değildir. Boylamanın tatlı su karidesi Macrobrachium rosenbergii nin populasyon yapısı üzerine etkilerinin incelendiği ve 105 gün süren bir çalışmada Karplus ve ark., (1986b), boylama yapılmamış olan kontrol grubuna göre, iri gruptaki karidesler kullandıkları grupta %25 oranında daha iri bireyler elde etmiş ve yine %25 daha fazla ürün almışlardır. Boylanmış küçük karidesler ise kontrol grubuna göre %10 daha düşük canlı ağırlık kazanmış ve bu grup yine %10 daha az ürün vermiştir. İri ve küçük bireylerin karıştırıldığı grupta ise kontrol grubuna (boylanmamış) benzer bir büyüme meydana gelmiştir. Ranjeet ve Kurup (2002), iki ayrı denemede, tatlı su karidesi M. rosenbergii jüvenillerini boylama ve açılış sürelerine göre gruplara ayırmış ve bunları havuzlarda 10 ay süresince yetiştirilmişlerdir. İlk denemede, yumurtadan ilk çıkan ve daha geç çıkan larvaları ayrı ayrı yetiştirmiş ve PL15 ten itibaren (15 günlük post-larva) bunları ayrı havuzlarda büyütmüşlerdir. İkinci denemede ise, post-larvaları hızlı büyüyen - aktif yüzen ve yavaş büyüyen zayıf aktivite gösteren şeklinde iki ayrı gruba ayırmış ve bunların büyüme performanslarını karşılaştırmışlardır. Araştırıcılar, yumurtadan geç çıkan bireylerin diğer gruba göre daha hızlı büyüdükleri ve bunlardan daha yüksek ürün alındığını, bu uygulamanın ekonomik boyutunun olabileceğini ifade etmişlerdir. İri-aktif bireylerle yapılan yetiştiricilikte, bu grubun daha hızlı büyüdüğü, ancak düşük yaşama oranı nedeniyle bu yaklaşımın ekonomik olarak bir avantaj sağlayamayacağı ortaya çıkmştır. Tatlı su karidesi M. rosenbergii jüvenillerinde boylama ve yapay substrat kullanımının etkisini inceleyen Tidwell ve ark. (2003), 61-günlük boylanmış (kontrol grubu) (0.67 g), 61-günlük boylanmamış grup (0.72 g) ve 133-günlük boylanmış (3.1 4

13 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Asuman KUMLU g) ve havuzlarına substrat eklenmiş grup olmak üzere karidesleri üç gruba ayırmışlardır. Çalışmada havuzlara dikey olarak olarak yerleştirilen plastik substrat havuz alanını %50 oranında arttırmıştır. Araştırıcılar, boylanan grubunda elde edilen ürünün (2945 kg/ha) kontrol grubuna göre (2549 kg/ha) önemli ölçüde arttığını, daha iri juvenillerin stoklanmasının ise üretimin artması ve hasatta ortalama canlı ağırlığa olumlu bir etki yapmadığını bildirmişlerdir. Bu çalışmada boylama hasatta elde edilen ürün miktarını %16 arttırmış ve ortalama canlı ağırlıkta herhangi bir düşmeye neden olmamıştır. Farklı salinite ve substrat kullanımının M. monoceros post-larvalarında büyüme üzerine etkisinin incelendiği bir araştırmada, Kumlu ve ark. (2001b) dikey ve yatay plastik substrat kullanarak, yetiştiricilik yüzey alanının %330 arttırılmasının, 30 gün boyunca süren bir deneme sonunda, post-larvalarda büyüme ve yaşama oranına olumlu bir etkide bulunmadığını bildirmişlerdir. Bu araştırıcılar, diğer denemelerinde ise, test edilen 7 farklı tuzluluktan ( 5 40), M. monoceros post-larvalarının önsemirtme döneminde, optimal tuzluluğun 30 ile 40 arasında olması gerektiğini belirlemişlerdir. Avustralya Kırmızı Kıskaçlı Kereviti olarak bilinen Cherax quadricarinatus ile yapılan bir çalışmada, Barki ve Karplus (2004), bu türün yumurtadan çıkıştan sonraki juvenil dönemlerinde bile farklı boyutlarda olduklarını görmüş ve bunların büyüme potansiyellerinin farklı olabileceği düşüncesiyle; I. Denemede, 5 haftalık juveniller üç boyuta ayrılmış (küçük, orta ve iri) ve sosyal etkileşimi önlemek amacıyla bireysel kompartmanlarda 46 gün süreyle büyütülmüşlerdir. II. Denemede ise, ticari bir işletmeden küçük, orta ve iri boyutlarda jüveniller alınmış ve 14 hafta boyunca bireysel kompartmanlarda büyütülmüşlerdir. Deneme süresince, küçük boyuttaki gruplarda yaşama oranı düşük bulunmuştur, ancak bu karidesler iri boyuttaki gruplara kıyasla biraz daha hızlı büyüme göstermişlerdir. Bu araştırıcılar, sosyal etkileşimin bu kerevit türünde büyüme üzerine etkide bulunduğunu, bu etkinin ortadan kalması durumunda küçük boyuttaki karideslerinde hızlı büyüyebileceğini göstermişlerdir. Ancak, bu çalışma boy sınıflarına ayırma işlemi ile büyüme potansiyeli arasındaki ilişkinin zayıf olduğunu göstermiştir. 5

14 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Asuman KUMLU Tidwell ve ark., (2004) boylanmış farklı boyutlarda karides gruplarının üretim ve populasyon yapısı üzerine etkilerini değerlendirdikleri bir çalışmada, önsemirtmede 60 gün boyunca büyütülen jüvenilleri 0.5 mm aralıklı çubuk boylama aletiyle boylamışlar; küçük, iri ve boylanmamış grupları üç tekerrürlü olarak toprak havuzlara (0.04 ha) stoklamışlardır. Havuzların içine polietilen substratlar koyarak yüzey alanını %50 arttırmışlardır. 105 gün süren bir semirtme periyodu sonucunda tüm gruplarda yaşama oranları benzer çıkmış (P>0.05), ancak ortalama ağırlık ve toplam üretim ve yem çevrim oranı açısından iri boylanan grup (43 g; 3310 kg/ha; 2) diğerlerinden istatistiki olarak daha iyi sonuçlar vermiştir. Boylanmamış ve küçük boyutlu gruplardan elde edilen toplam ürün ve ortalama ağırlık, sırasıyla, 2888 kg/ha; 36 g ve 2560 kg/ha; 35 g olarak gerçekleşmiştir. Boy sınıflarına ayırmanın özellikle populasyondaki dişiler üzerindeki etkileri çok belirgin gözlenmiş ve iri boylanmış grupta bulunan dişilerin %85 inde üreme olgunluğu kaydedilmiştir. Boylanmamış ve boylanmış küçük boyutlardaki gruplar arasında hiçbir farklılık elde edilmemiştir. Yarı-tropik iklim kuşağında karides yetiştiriciliğinin başarılı olabilmesi için neler yapılması gerektiğini tartıştıkları bir derlemede, Tidwell ve ark., (2005) tatlı su karidesi M. rosenbergii post-larvalarını çubuk boylama yöntemiyle farklı boy sınıflarına ayırmışlar ve aynı yoğunlukta tanklara stoklayarak 60 günlük bir periyot sonrasında büyüme performanslarına bakmışlardır. Boylama yapılmamış ve iri boyutlara ayrılmış grupların birbirlerinden farklı büyümediklerini (P>0.05), ancak her iki grubunda küçük boylama sınıfında bulunan karideslerden istatistiki olarak daha iyi büyüme gösterdiklerini kaydetmişlerdir. Ancak, küçük boylama grubunda bulunan karideslerin, boylanmamış veya iri boylanmış karideslerden daha yüksek bir yaşama oranı gösterdiklerini belirlemişlerdir. Bu çalışma, bir populasyonda bulunan iri bireylerin diğer bireylerin yaşama oranını olumsuz etkilediğini ve havuzlara stoklanmadan önce populasyondan ayıklanmaları gerektiğini ve bu sayede hem hasatta elde edilecek ürün miktarının arttırılabileceğini hem de ortalama karides boyutlarının yükseltilebileceğini bildirmişlerdir. Bu araştırıcılar, iri boyutlu ve hızlı büyüyen karideslerin, diğerlerinin büyümelerini olumsuz etkilediğini ve bunun temel sebebinin halen net bir şekilde anlaşılamadığını belirtmektedirler. Bu iri bireylerin 6

15 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Asuman KUMLU populasyondan ayıklanması ile yavaş büyüyen bireylerin daha hızlı büyümesine fırsat verilebildiği bildirilmektedir. Daniels ve Heinen (1991), M. rosenbergii jüvenillerini boylanmış (0.3 g) ve boylanmamış (0.33 g) olarak toprak havuzlara stoklamışlar, 5 aylık bir büyütme periyodu sonrasında, ortalama hasat ağırlığı bakımından boylanmış karideslerden boylanmamış gruba göre %37.3 ve ortalama ürün açısından ise %45.6 daha iyi sonuç almışlardır. Yem çevrim oranında da boylanmış grup 2.4 ile boylanmamış gruptan (3.2) daha etkin bir şekilde yemi ete çevirmeyi başarmıştır. Yine boylanmış ve boylanmamış karideslerde gün süresince büyümenin kıyaslandığı bir çalışmada Daniels ve D Abramo (1994), boylanmış karideslerden ( kg/ha) kontrol grubuna (775 kg/ha) göre daha yüksek ürün ve daha iri boyutlarda bireyler elde etmişlerdir. Yaptıkları hesaplamalar sonucunda, boylanmış karides gruplarından %7 ile %73 daha fazla gelir elde edilebileceğini bildirmişlerdir. 7

16 3. MATERYAL VE YÖNTEM Asuman KUMLU 3. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışma Ç.Ü. Su Ürünleri Fakültesi, Yumurtalık Deniz Ürünleri Araştırma İstasyonu nda yürütülmüştür. Denemede kullanılan post-larvalar aynı ebeveynlerden işletme koşullarında elde edilmiştir. Yumurtlamak üzere olan M. monoceros dişi anaçları Yumurtalık Koyu nda avlanan ticari trol teknelerinden temin edilerek aynı günün gecesinde işletme koşullarında yumurtlatılmışlardır. Denemede tek dişiden elde edilen yavrular kullanılmıştır. Yumurtalardan açtırılan larvalar mikro-alg ve Artemia ile beslenerek post-larva dönemine ulaştırılmış ve ondan sonrada post-larvalar mikro-granül yapay yemlerle beslenerek denemde kullanılacak boyutlara kadar büyütülmüşlerdir. Bu boyutlara ulaştırılan bireyler üç boy sınıfına ayrılmış ve deneme üç tekerrürlü olarak aşağıdaki gibi oluşturulmuştur; 1. Grup (Küçük Boy): 4.90 ± 1.35 mm total boyda olan bireyler, 2. Grup (Orta Boy): 7.34 ± 2.56 mm total boyda olan bireyler, 3. Grup (Büyük Boy): ± 3.47 mm total boyda olan bireyler. Bir haftalık bir alıştırma periyodundan sonra 30 adet post-larva tesadüfi olarak 35x20x15 cm boyutlarında dikdörtgen plastik kaplara üç tekerrürlü olarak stoklanmışlardır. Deneme boyunca (40 gün) su sıcaklığı 28 ± 0.3 C, salinite ise 40 civarında tutulmuştur. Her plastik kap sürekli olarak havataşları ile havalandırılarak suda çözünmüş oksijen miktarının 5 ppm in üzerinde tutulması sağlanmıştır. Günlük yapılan kontroller sonucunda yaşama oranı belirlenmiş ve 10 günlük aralıklarla total boy kumpas (0.01 mm) ile alınmıştır. Total boy ölçümü rostrumun ucundan telsonun ucuna olacak şekilde her kaptaki tüm karideslerde yapılmıştır. Deneme boyunca karidesler yiyebildikleri kadar (%45 protein içeren granül yapay yemlerle (Pınar A.Ş., İzmir) yemlenmişlerdir. Aydınlanma amacıyla flüoresan ampullerden yararlanılmış ve deneme 12:12 aydınlık/karanlık foto-periyot koşullarında yürütülmüştür. Yenmeyen yemler ve atıklar günlük olarak sifonlanmış ve deneme kaplarında %100 günlük su değişimi uygulanmıştır. Deneme sonunda post-larvalar bireysel olarak 0.01 g hassasiyette olan bir dijital terazide tartılmış ve ayrıca her kaptaki 8

17 3. MATERYAL VE YÖNTEM Asuman KUMLU karides biyoması için karideslerin tamamının tartımı alınmıştır. Tartımlar esnasında postlarvalar üzerindeki ıslaklık yumuşak havlu peçetelerle uzaklaştırılmıştır. Tüm veriler Minitab İstatistik programındaki tek-yönlü varyans analiz yöntemi (one-way ANOVA) ile ve farklılık durumunda ortalamalar Scheffe s (gözlem değerlerinin farklı olması durumunda) veya Tukey s (gözlem değerlerinin aynı olması durumunda) çoklu karşılaştırma testleriyle karşılaştırılmıştır (Sokal and Rholf, 1981). 9

18 4. BULGULAR Asuman KUMLU 4. BULGULAR Denemede kullanılacak olan stok populasyonun boy dağılım frekansı Çizelge 4.1 de gösterilmiştir. Buna göre, aynı ebeveynlerden tek yumurtlama neticesinde elde edilen bireylerin 4 m ile 16 mm gibi çok geniş bir boy dağılımına sahip oldukları, ancak populasyonun önemli bir kısmının boy dağılımının 5 ile 11 mm aralığında olduğu görülmektedir Number of Animals Total length (mm) Şekil 4.1. Bu çalışmada kullanılan stok populasyonunda bulunan M. monoceros post-larvaların boy dağılım frekansları (n=468). İri veya küçük bireylerin sayılarının düşüklüğü nedeniyle deneme gruplarının belirlenmesi esnasında yaklaşık 5 mm, 7.5 mm ve 10 mm dolayında olan bireylerin seçilmesine çalışılmıştır. 10

19 4. BULGULAR Asuman KUMLU Boy grupları yapılan ölçümler neticesinde boy dağılım frekansları dikkate alınarak oluşturulmuştur. Yapılan istatistik analiz sonucunda deneme başlangıç boylarının birbirlerinde önemli ölçüde farklı (P<0.001) olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1). Gruplar arasında yaşama oranı açısından özellikle küçük karides grubunda daha yüksek mortalite (%47) görülmüştür. Orta ve büyük boy gruplarında yaşama oranı %72 ile %80 olarak gerçekleşmiştir (Şekil 4.2) Onar günlük periyotlarla yapılan ölçümler neticesinde, tüm deneme gruplarının birbirine benzer lineer bir büyüme gösterdikleri ve günde 0.45 mm lik bir büyüme oranıyla aralarındaki boyut farklılığını korudukları belirlenmiştir. Günlük büyüme oranı açısından deneme boyunca gruplar arasında herhangi bir farklılık belirlenmemiştir (P>0.05) (Şekil 4.3, Tablo 4.2). Deneme sonunda küçük boy grubunun yaklaşık 23 mm ve orta boy grubunun ise 25 mm total boya ulaştıkları (P>0.05), diğer yandan büyük boy grubunun ise 29 mm total boya ulaşarak diğer iki gruptan da istatistik olarak farklı olduğu görülmüştür (P<0.05). Deneme sonunda yapılan tartımlar, küçük boy karideslerin sadece 0.13 g ağırlığa, orta ve iri karides gruplarının ise sırasıyla 0.17 ile 0.23 g ağırlığa eriştiklerini göstermiştir. Bu sonuç total boy olarak küçük karideslerin orta boy karideslere yaklaştığı, ancak bireysel ağırlık açısından ise orta boy grubunun büyük boy grubuna yaklaştığını göstermiştir (Şekil 4.4; Çizelge 4.1). 11

20 4. BULGULAR Asuman KUMLU Yaşama oranı (%) Küçük Orta Büyük Gün Şekil 4.2. Deneme süresince (40 gün) M. monoceros gruplarının gösterdiği yaşama oranları. Her sembol bir ortalama (n=3) ± standart sapmayı göstermektedir. 12

21 4. BULGULAR Asuman KUMLU Çizelge 4.1. Deneme boyunca M. monoceros gruplarının gösterdiği yaşama oranı (%) ve total boy olarak büyüme performansları. GRUPLAR DEĞİŞKENLER Küçük Boy Orta Boy Büyük Boy Başlangıç total boy (mm) 4.90 ± 1.35 c 7.34 ± 2.56 b ± 3.47 a Deneme sonu total boy (mm) ± 5.74 b ± 6.61 b ± 3.90 a Deneme sonu ağırlık (g) 0.13 ± 0.04 c 0.17 ± 0.06 b 0.23 ± 0.03 a Biyomas (g) 2.08±0.32 b 4.08 ± 0.15 a 5.06 ± 0.27 a Deneme sonu yaşama oranı (%) ± 4.78 b ± 2.75 a ± 4.78 a Günlük büyüme oranı (mm/gün) 0.45± ± ±0.04 Her değer bir ortalama (n=3, total boy için her tekerrürde en az 20 post-larvanın ölçümü alınmıştır) ± standart sapmayı ifade etmektedir. Özellikle küçük boy karides grubunda gerçekleşen nispeten daha yüksek mortalite, bu grubun deneme sonu biyomas değerinde de diğer gruplara göre düşük kalmasına neden olmuştur. Buna göre, küçük boy grubuna kıyasla orta boy grubundan 2 kat ve büyük boy grubundan ise 2.5 kat daha yüksek biyomas elde edilmiştir (Şekil 4.4). 13

22 4. BULGULAR Asuman KUMLU Total boy (mm) Küçük Orta Büyük Gün Şekil 4.3. Deneme süresince (40 gün) M. monoceros gruplarının gösterdiği total boy olarak büyüme performansı. Her sembol bir ortalama (n=3, her ortalama için en az 20 adet post-larva ölçülmüştür) ± standart sapmayı göstermektedir. 14

23 4. BULGULAR Asuman KUMLU Çizelge 4.2. Deneme boyunca grupların gösterdiği yaşama oranı (%) ve total boy olarak büyüme performansları. Gün Küçük Boy Orta Boy Büyük Boy ± ± ± 3.47 TOTAL BOY (mm) ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± YAŞAMA ORANI (%) ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± 2.11 Her değer bir ortalama (n=3, total boy için her tekerrürde en az 20 post-larvanın ölçümü alınmıştır) ± standart sapmayı ifade etmektedir. 15

24 4. BULGULAR Asuman KUMLU 0.40 a a Ortalama ağırlık (g) c b b a Biyomas (g) Küçük O rt a Büyük 0.0 Gruplar Şekil 4.4. Deneme sonunda grupların ağırlık (sütun) ve total boy (yuvarlak sembol) olarak gösterdiği büyüme performansı. Her sembol bir ortalama (n=3) ± standart sapmayı göstermektedir. Farklı harflerle işaretlenen ortalamalar birbirlerinden farklıdır (P<0.05). 16

25 5. TARTIŞMA Asuman KUMLU 5. TARTIŞMA Havuzlara semirtme amacıyla stoklanacak karideslerin ortalama ağırlıklarının yüksek olması, sonuçta elde edilecek ürünün ve ayrıca pazarlanacak bireylerin ortalama ağırlıklarının daha yüksek olmasına neden olacaktır (D Abramo ve ark., 1989). Ancak bu söylenen her karides türü için geçerli olmayabilmektedir. Tidwell ve ark. (2003) M. rosenbergii ile yaptıkları bir çalışmada havuzlara ortalama 3.1 g ile 0.7 g ağırlığında iki farklı boyutta karides stoklamış ve sonuçta iki grup arasında elde edilen ürün ve ortalama ağırlık açısından önemli bir farklılık bulmamışlardır (P>0.05). Bu araştırıcılar, bunun sebebinin, bu karides türündeki populasyonun sosyal yapısından kaynaklandığını ve özellikle hızlı büyüyen bireylerin daha çabuk cinsel olgunluğa ulaşarak enerjisini üremeye yönlendirdiğini, dolayısıyla somatik büyümede azalma görülebildiğini bildirmektedirler. Penaeid karideslerinde, populasyonda sosyal hiyerarşi ve heterojen büyüme, özellikle M. rosenbergii de görülen tarzda ki kadar önemli sorunlar teşkil etmemektedir. Tatlı su karidesinin aksine, cinsel olgunlukla beraber penaeid karideslerde, dişiler erkeklere kıyasla daha hızlı büyür, ancak cinsiyetler arasındaki bu büyüme farklılığı tatlı su karidesindeki kadar çarpıcı değildir (New, 2002). Zaten, penaeid karidesler genellikle cinsel olgunluğa ulaşmadan, yaklaşık olarak g ağırlıkta iken hasat edilerek pazarlandıklarından dolayı cinsiyetler arasındaki bu büyüme farklılığının bir havuzdaki populasyon açısından pek bir önemi bulunmamaktadır. M. monoceros ile yapılan çalışmalar esnasında Kumlu ve ark. (2001a,b) bu türde erken post-larval evrelerde bile büyümede dikkat çekebilecek bir oranda heterojenlik gözlemeleri nedeniyle, bu karides türünde sosyal hiyerarşik etkileşimin olabileceği düşüncesiyle bu çalışma planlanmış ve post-larval evrede geçekleştirilmiştir. Zaten çalışılacak populasyon incelendiğinde, boy dağılım frekansının oldukça geniş bir dağılım gösterdiği ve aynı ebeveynlerden gelen yani kardeş olan karideslerin bazılarının 4 mm bazılarının ise 16 mm total boyda olduğu belirlenmiştir. İstatistik olarak (P<0.05) üç farklı ortalama boy gruplarına ayrıldıktan sonra (5, 7.5 ve 10 mm), 40 gün boyunca sürdürülen yetiştiricilik çalışması 17

26 5. TARTIŞMA Asuman KUMLU sonucunda tüm deneme gruplarının birbirine benzer lineer bir büyüme gösterdikleri ve günde 0.45 mm lik bir büyüme oranıyla aralarındaki boyut farklılığını korudukları belirlenmiştir (P>0.05). Deneme sonunda küçük boy grubunun yaklaşık 23 mm, orta boy grubunun 25 mm ve büyük boy grubunun ise 29 mm boyutlara ulaştığı görülmüştür (P>0.05). Barki ve Karplus (2004), kırmızı kıskaçlı Avustralya kereviti (C. quadricarinatus) ile yaptıkları bir çalışmada, küçük boy sınıfında bulunan kerevitlerin orta ve iri boyut sınıflarına ayrılanlardan daha yüksek bir büyüme gösterdiklerini ifade etmişlerdir (P<0.05). Qin ve ark. (2001) ise bir başka Avustralya kerevit türünde (C. tenuimanus) boylamanın hiçbir şekilde büyüme, yaşama oranı ve elde edilen ürün miktarını olumlu etkilemediğini bulmuşlardır. Bizim bulgularımız ve literatürde bildirilen bulgular dikkate alındığında, iri kıskaçlar barındıran ve daha kanibalist krustase türlerinde (M. rosenbergii ve C. quadricarinatus gibi) hiyerarşi ve sosyal etkileşimin penaeid karideslerden daha yüksek olduğu ve boy sınıflarına ayırma metoduna populasyonun daha farklı yanıt verdiği görülmektedir. Deneme sonunda yapılan tartımlar, küçük boy karideslerin sadece 0.13 g ağırlığa (P<0.05), orta ve iri karides gruplarının ise sırasıyla 0.17 ile 0.23 g ağırlığa (P>0.05) eriştiklerini göstermiştir. Çalışma süresince, total boy olarak küçük karideslerin orta boy karideslere yaklaştığı, ancak bireysel ağırlık açısından ise orta boy grubunun büyük boy grubuna yaklaştığı belirlenmiştir. Tüm veriler dikkate alındığında, ne ağırlık ne de total boy olarak büyüme açısından bu karides türünde boylama yapılmasının bir avantaj sunmadığını göstermektedir. Farklı boyuttaki karideslerin benzer büyüme oranında gelişim göstermesi bu karides türünde sosyal etkileşimin çok etkili olmadığını göstermektedir. Oysa, Daniels ve D Abramo (1994) M. rosenbegii juvenillerinde boylanan en küçük bireylerin bile boylanmamış karideslerden daha hızlı büyüdüğünü ve bunlardan daha fazla ürün elde edildiğini belirlemiştir. Ancak, Karplus ve ark., (2000), küçük karideslerin 4-5 ay gibi sınırlı olan bir büyütme sezonunda istenen boyutlara ulaşabilmesi için en az gün gibi oldukça uzun bir periyoda ihtiyaç duyacaklarını bildirmektedir. Dolayısıyla, en yavaş büyüyen karides grubunun da büyütme sezonu içerisinde pazarlanabilecek boyutlara getirilebilmesi için en az 5 18

27 5. TARTIŞMA Asuman KUMLU aylık bir büyütme periyoduna ihtiyaç duyacağı açıktır. Barki ve Karplus (2004), Avustralya kereviti (C. quadricarinatus) ile yaptıkları bir çalışmada, sosyal baskı ortadan kalktıktan sonra, kompartmanlar içerisinde bireysel olarak yetiştirilen küçük bireylerin, iri olarak boylanan bireylerden bile, daha hızlı bir büyüme gösterebildiğini belirtmektedir. Ancak, M. monoceros post-larvaları ile yaptığımız çalışmada boylanmış olan gruplarda her hangi bir sosyal baskının gözlenmediği ve bireysel kompartmanlarda da büyümenin faklı olmayacağı düşünülmektedir. Cinsel olgunluk aşamasına kadar çalışmanın yürütülmemiş olması nedeniyle, tatlı su karidesinde olduğu gibi (Tidwell ve ark., 2003), cinselliğin de büyümeyi herhangi bir şekilde etkilemesi söz konusu olmamıştır. Büyük olasılıkla, semirtme de yapılsa, M. monoceros ta ürün miktarını arttırma ve/veya ortalama karides boyutunun yükseltilmesi açısından boy sınıflarının oluşturulmasının bir yarar sağlamayacağı düşünülmektedir. Zaten, penaeid karideslerde hasat cinsel olgunluk öncesinde gerçekleştirildiği için ticari anlamda bu karides türünün boy sınıflarına ayrılmasında bir yarar olmayacaktır. Ancak, bu tip bir yargıya kesin olarak varabilmek için benzer bir çalışmanın daha iri karideslerle yapılması daha yararlı olacaktır. En küçük boy sınıfına ayrılan karides grubunda mortalite yüksek çıkmıştır. Gruplar arasında yaşama oranı açısından özellikle küçük karides grubunda daha yüksek mortalite (%47) görülmüştür. Orta ve büyük boy gruplarında yaşama oranı %72 ile %80 olarak gerçekleşmiştir. Bir populasyonda en düşük büyüme gösteren küçük boyutlu bireyler genellikle iri olanlara göre daha zayıf ve daha dar toleranslıdır. Bu bireyler çoğunlukla kanibalizm (Thomas ve ark., 2003) veya stresli koşullardan olumsuz etkilenerek populasyonda doğal seleksiyona uğrarlar (Barki ve Karplus, 2004). Bundan dolayı, bizim çalışmamızda da gözlediğimiz gibi, benzer boy aralığında bulunan gruplar halinde boy sınıflarına ayrılsalar da, küçük boyutlu karideslerde yaşama oranı düşük olabilmektedir. Nitekim, çalışmamızda orta veya iri boy karideslerde deneme süresince görülen mortalite kabul edilebilir sınırlar içerisinde gerçekleşmiştir. 19

28 5. TARTIŞMA Asuman KUMLU Sonuç olarak; M. monoceros ta boy gruplarına ayrılan post-larvaların 40 günlük bir periyot süresince büyütülmesi post-larvalarda genel olarak büyüme performansında önemli bir değişiklik yapmamıştır. Tüm gruplarda günlük büyüme oranı 0.45 mm olarak belirlenmiştir. Deneme süresince gruplar aynı büyüme oranıyla gelişim göstermiş, özellikle küçük boy grubunda mortalite yüksek çıkmıştır. Dolayısıyla, bu çalışma ile, M. monoceros post-larvalarında karides populasyonunun boy gruplarına ayrılmasının herhangi bir avantaj sağlamadığı ortaya çıkartılmıştır. 20

29 KAYNAKLAR BARKI, A., KARPLUS I A. Size rank and growth potential in redclaw crayfish (Cherax quadricarinatus): are stunted juveniles suitable for growout? Aquaculture Research, 35: D ABRAMO, L.R., HEINEN, J.M., ROBINETTE, H.R., COLLINS, J.S Production of the freshwater prawn Macrobrachium rosenbergii stocked as juveniles at different densities in temperature zone ponds. J. World Aquac. Soc. 20: D ABRAMO L.R., MALECHA S.R., FULLER M.J., DANIELS W.H., HEINEN J.M Reassessment of the prospects for freshwater prawn culture in the United States:complementary research efforts in Hawaii and Mississippi. In: Shrimp Culture in North America and the Caribbean. Advances in World Aquaculture (ed. by P.A. Sandifer), pp World Aquaculture Society, Baton Rouge, LA, USA. DANIELS, W.H., D ABRAMO L.R Pond production characteristics of freshwater prawn Macrobrachium rosenbergii as infuenced by the stocking of size-graded populations of juveniles. Aquaculture,122 : DANIELS, W.H., D ABRAMO, L.R., FONDREN, M.W., DURANT, M.D Effects of stocking density and feed on pond production characteristics and revenue of harvested freshwater prawns Macrobrachium rosenbergii stocked as size-graded juveniles. J. World Aquac. Soc. 26: KARPLUS, I., HULATA, G., WOHLFARTH, G.W., HALEVY, A.,1986a. The effect of density of Macrobrachium rosenbergii raised in earthen ponds on their population structure and weight distribution. Aquaculture, 52: KARPLUS, I., HULATA, G., WOHLFARTH, G.W., HALEVY, A. 1986b. The effect of size grading juvenile Macrobrachium rosenbergii prior to stocking on their population structure and production in polyculture. I. Dividing the population into two fractions. Aquaculture, 56: KARPLUS, I., HULATA, G., WOHLFARTH, G.W., HALEVY, A The effect of size grading juvenile Macrobrachium rosenbergii prior to stocking on their 21

30 population structure and production in polyculture. II. Dividing the population into three fractions. Aquaculture, 62: KARPLUS, I., HULATA, G., ZAFRIR, S Social control of growth in Macrobrachium rosenbergii. IV. Themechanism of growth suppression in runts. Aquaculture, 106: KARPLUS, I., MALECHA S.R., SAGI A The biology and management of size variation. In: Freshwater Prawn Culture. The Farming of Macrobrachium rosenbergii (ed. by M.B. New & W.C. Valenti), pp Blackwell Science, Oxford, UK. KESTEMONT, P., JOURDAN, S., HOUBART, M., MELARD, C., PASPATIS, M., FONTAINE, P., CUVIER, A., KENTOURI, M., BARAS, E Size heterogeneity, cannibalism and competition in cultured predatory fish larvae: biotic and abiotic influences. Aquaculture, 227: KUMLU, M., EROLDOĞAN, O.T Effects of temperature and substrate on growth and survival of Penaeus semisulcatus postlarvae. Turkish Journal of Zoology, 24: KUMLU, M., EROLDOĞAN, O.T., AKTAŞ, M., SAĞLAMTİMUR, B. 2001a. Larval growth, survival and development of Metapenaeus monoceros (Decapoda: Penaeidae) cultured in different salinities. Aquaculture Research 32: KUMLU, M., EROLDOGAN, O.T., SAĞLAMTİMUR, B. 2001b. The effects of salinity and added substrates on growth and survival of Metapenaeus monoceros (Decapoda: Penaeidae) postlarvae. Aquaculture 196: KUMLU, M., AKTAŞ, M., EROLDOĞAN, O.T Pond Culture of Penaeus semisulcatus in Sub-tropical Conditions of Türkiye. EU, Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 20(3/4): MANOR, R., SEGEV, R., LEIBOVITZ, M.P., AFLALO E.D., SAGI A Intensification of redclaw crayfish Cherax quadricarinatus culture. II. Growout in a separate cell system. Aquaculture Engineering, 26:

31 NEW, M.B Farming Freshwater Prawns. A manual for the culture of the giant river prawn (Macrobrachium rosenbergii). FAO Fisheries Technical Paper, No Rome, FAO, 212 p. QIN, J.G., INGERSON, T., GEDDES, M.C., KUMAR M., CLARKE, S Size grading did not enhance growth, survival and production of marron (Cherax tenuimanus ) in experimental cages. Aquaculture, 195: RANJEET, K., KURUP, M.B Management strategies associating btachgraded and size-graded postlarvae can reduce heterogenous individual growth in Macrobrachium rosenbergii (de Man). Aquaculture Research, 33: THOMAS, C.W., CARTER, C.G., CREAR, B.J Feed availability and its relationship to survival, growth, dominance and the agonistic behaviour of the southern rock lobster, Jasus edwardsii in captivity. Aquaculture, 215: TIDWELL, J.H., COYLE, S.D., SCHULMEISTER, G Effects of added substrate on the production and population characteristics of freshwater prawns Macrobrachium rosenbergii in ponds. J. World Aquac. Soc. 29: TIDWELL, J.H., COYLE, S.D., BRIGHT, L.A., VANARNUM, A., WEIBEL, C The effects of size grading and length of nursery period on growth and population structure of freshwater prawns stocked in temperate zone ponds with added substrates. Aquaculture 218: TIDWELL, J.H., COYLE, S.D., DASGUPTA, S Effects of stocking different fractions of size graded juvenile prawns on production and population structure during a temperature-limited growout period. Aquaculture 231: TIDWELL, J.H. D ABRAMO, L.R., COYLE, S.D., YASHARIAN, D Overview of recent research and development in temperate culture of the freshwater prawn (Macrobrachium rosenbergii De Man) in the South Central United States. Aquaculture Research, 36:

32 SAGI, A., RA ANAN, Z., COHEN, D., WAX, Y Production of Macrobrachium rosenbergii in monosex population: yield chracteristics under intensive monoculture conditions in cages. Aquaculture, 51:

33 ÖZGEÇMİŞ Doğum tarihi ve doğum yeri İncirlik/Adana olan yazar, ilk, orta ve lise öğrenimini aynı şehirde tamamlamış, 1995 yılında girdiği Çukurova Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi nde lisans öğrenimini 1999 yılında tamamlayarak Su Ürünleri Mühendisi unvanını almayı hak etmiştir. Mezun olduktan sonra, 2001 yılının Ekim ayında Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalında yüksek lisans öğrenimine başlamıştır. Yüksek lisans eğitimi çerçevesinde 2001 yılında Yabancı Diller Eğitim Merkezi (YADİM) nde bir yıl yabancı dil hazırlık kursunu bitirdikten sonra, ders aşamasını da Yrd.Doç.Dr. Nazmi TEKELİOĞLU nun danışmanlığında başarı ile tamamlamıştır. Araştırıcı, Ekim 2003 te Hırvatistan Hükümeti nin Türk Milli Eğitim Bakanlığı na sunduğu 8 aylık bir araştırma bursu kazanarak, Hırvatistan ın Dubrovnik Üniversitesi nde konusuyla ilgili çalışmalarda bulunmuştur. Israil Dışişleri Bakanlığı ndan kazandığı bir burs ile, Mart 2004 tarihleri arasında, İsrail in Shefayim kentinde Intensive Aquaculture: Production, Management and Food Safety konusunda 3 haftalık bir kursu da başarıyla tamamlamıştır. Evli ve bir kız çocuğu sahibi olan Asuman KUMLU, halen Ç.Ü. Su Ürünleri Fakültesi nde yüksek lisans öğrenimini sürdürmektedir. 25