BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ

Transkript

1 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ 5. SINIF ETKİNLİKLERİ Not: Bu çalışma Bilişim Teknolojileri ve Yazılım dersinde kullanılmak amacıyla çeşitli kaynaklardan derlenmiştir. 1 Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Mukaddes ALAT

2 TEKNOLOJİYİ TANIYALIM 2

3 HAYATIMIZDA TEKNOLOJİ 3

4 TEKNOLOJİ OLMASAYDI! Teknoloji olmasaydı hayatımızda ne gibi farklılıklar olurdu? Aşağıdaki noktalı yerleri uygun şekilde doldurunuz. 1. Televizyon olmasaydı 2. Telefon olmasaydı Elektrikli süpürge olmasaydı.. 4. Radyo olmasaydı.. 5. Otomobil olmasaydı. 6. Uçak olmasaydı. 7. Çamaşır makinesi olmasaydı Fotoğraf makinesi olmasaydı. 9. Fırın olmasaydı. 10. Asansör olmasaydı Bankamatik olmasaydı. 12. Buzdolabı olmasaydı. 13. Hesap makinesi olmasaydı. 14. Ütü olmasaydı Bilgisayar olmasaydı. 16. İnternet olmasaydı

5 Masa ve Sandalye BİLGİSAYAR VE SAĞLIK ÇALIŞMA ALANI Çalışma alanınız, gerekli işleri gerçekleştirebilmek için tüm hareketlerinize imkan sağlayacak ve size uygun gelecek kadar geniş olmalı ve çalışma ortamınızın donanımlarına yeteri kadar yer sunabilmeli. En sık kullandıklarınızı tam karşınıza koyunuz. Bilgisayar çalışma sahanızda aşırı eşya kalabalığından kaçınınız. Masa altı alan, kullanıcının bacaklarına yer bırakacak ve bacaklarını esnetmesine imkan sağlayacak şekilde temiz ve düzenli olmalıdır. Koltuğunuzun arkalığı beliniz için destek içermeli Sandalyenin yüksekliğini ayaklar yatay olarak zemine basacak şekilde ayarlayınız. Sırt alt bölgeniz arkalığa gelecek, ve yine omuzlarınız arkalığa temas edecek şekilde sandalyede dik oturunuz. Çalışma yüzeyi parlama ve yansımaları azaltacak şekilde bir yüzeye sahip olmalıdır. İdeal Bir Çalışma Ortamı için Kontrol Listesi Ekranın üst kenarı göz hizasında; bifokal gözlük kullananlarda göz hizasının altında (1) Ekran kol boyu mesafede (40-80cm) (1) Doküman askısı ekran yüksekliğine ayarlı (2) Koltuk arkalığı iyi bir bel desteği sağlar (3) Koltuk arkalığı ve oturağın yüksekliği ile yatıklığı kullanıcı tarafından kolayca ayarlanabilir (3) Klavye yüksekliği, kol ile ön kolun gevşek ve yere paralel durmasına imkan sağlar (4) Bilekler düzgün (nötral) (5) Bacaklar yere paralel (6) Çalışma yüzeyinin altında bacaklar için geniş alan (6) Ayaklar tamamen yere veya bir ayaklığa basıyor (7) 5

6 INTERNET'TE ERGONOMİK SÖRF İnternette dolaşmanın iki özelliği ergonomik kolaylığı da beraberinde getirir. İnternette Sörf Yaparken Zararlı Duruşlar Yine aynı çalışmanın sonuçlarına göre bilgisayar kullanıcıları internette sörf yaparken aşağıdaki kötü alışkanlıklar konusunda da dikkatli olmalıdırlar. İnsanlar sıklıkla mouse kullanmayan (örneğin sol) taraf dirseklerinisandalyenin kolçağına veya bilgisayar masasına dayamaktadırlar, bu durum ise dirsek üzerine doğrudan zararlı bir basınca neden olmaktadır. Yukarıda bahsedilen gevşek duruş biçimi bazı tehlikeli alışkanlıkları da beraberinde getirebilir. Bunlar: o Mouse'a erişmek için kolun ve omuzun daha fazla esnemesi o Bileğe artan yüklenme olasılığı o Bileğin daha fazla eğilmesi İnsanlar bir yazıyı okumak veya web sayfasının içeriğini incelemek için ileri doğru eğilme veya yana (mouse kullanmayan el tarafına) doğru yaslanma eğilimindedirler. Bu durum optimal duruş şeklini bozar. Bazıları sayfaların yüklenmesi sırasındaki bekleme sürelerini değerlendirirken, çoğunluk kullanmadıkları halde ellerini mouse'dan ayırmamaktadır. Daha Sağlıklı Bir Sörf İçin 4 Öneri 1. Web sayfalarına bağlanmayı veya onların yüklenmesini beklerken vücudunuzun duruş şeklini değiştiriniz, kollarınızı vücudunuzun her iki yanında gevşek bırakınız, veya daha da iyisi ayağa kalkıp ve vücudunuzu esnetiniz. Mouse'u tutmayınız. 2. Mouse kullanmayan taraf dirseğinizi sandalyenin kolçağına bastırmamaya özen gösteriniz; bunun yerine o kolunuzu yana sarkıtınız veya bacaklarınız üzerine bırakınız. 6

7 3. İnternette sörf yaparken geriye doğru yaslanıyorsanız mouse'u vücudunuza yakın tutunuz. Mouse'a erişmek için kolunuzu tam olarak açmaktan kaçınınız. 4. İnternette sörf yapmanın duruşunuzu değiştirebilmek için size tanıdığı avantajdan faydalanınız, uzun süre aynı pozisyonda kalmayınız. Eğlenirken zaman hızla akar, bu yüzden internette eğlence amaçlı sörf için çok fazla zaman harcamayınız. Unutmayınız ki günlük işlerimizi yaparken zaten yeterince bilgisayar başında kalmaktayız ve bilgisayar kaynaklı sağlık sorunlarının en önde gelen nedenlerinden birisi tekrarlanan hareketlerdir. EGSERSİZLER Uzmanlar, çoğu insanın zorlu aktiviteler öncesi germe egzersizi yapması gerektiğini önermektedir. Klavyede yazı yazma veya telefonu kullanma gibi rutin aktiviteler, belli bir sürenin üzerinde yaralanmalara neden olabilir. Germe egzersizi, kaslarınızı gevşettiği gibi onları gelecek yaralanmalara karşı güçlendirir. Germe egzersizi dolaşımı artırarak çalışırken kendinizi daha iyi hissetmenize de yardımcı olur. El ve El Bilekleri Ellerinizi önünüzde avuç içleri birbirine temas eder şekilde birleştiriniz. Ellerinizi avuç içleri yapıştırın, hafif gerilme hissedene kadar aşağı doğru hareket ettirin. Dirseklerinizi yukarıda ve eşit yükseklikte tutunuz. 5-8 saniye bu şekilde tutunuz. Parmaklarınızı gerginlik hissedene kadar düzgün bir şekilde ayırınız. 10 saniye bu şekilde tutunuz. Gevşetiniz, sonra parmaklarınızı eklemlerinden bükünüz ve 10 saniye bu şekilde tutunuz. İlk germe hareketini bir kez daha tekrarlayınız. 7

8 Omuzlar ve Kollar Ellerinizi parmaklarınız iç içe gelecek şekilde arkanızda kavuşturunuz, avuç içleriniz sırtınıza doğru bakmalıdır. Yavaşça, kollarınızı düzeltirken dirseklerinizi içe doğru, bir gerilim hissedene kadar döndürünüz Bu sırada göğüs kemiğinizi hafif yukarı kaldırınız. 10 saniye bu şekilde durunuz. Sağ kolunuzla, sol kolunuzu hemen dirsek üzerinde bir bölgeden tutunuz. Sol omuzunuzun üzerinden sola bakarken, dirseğinizi diğer omuzunuza doğru bir gerilim hissedene kadar çekiniz saniye bu şekilde durunuz. Hareketi diğer tarafınızda da tekrarlayınız. Elleriniz kalçanızda ayakta durunuz. 8 Sırt Esnemek için öne doğru eğiliniz. Kafanızı aşağıda, boynunuzu ise gevşek tutunuz saniye bu şekilde durunuz. Vücudunuzu yavaşça belden çeviriniz ve gerilim hissedene kadar omzunuzun üzerinden bakınız saniye bu şekilde durunuz, diğer yöne de deneyiniz. Dizlerinizi hafifçe bükük tutunuz. Göz Egzersizleri

9 Avuç ile Örtme Avuç ile örtme, gün içerisinde gözlerinizi rahatlatmak için düzenli olarak yapabileceğiniz bir egzersizdir. Şu şekilde yapılır: 1. Avuçlarınızla kapalı durumdaki gözlerinizi örtünüz. Bunu yaparken avuçlarınız göz kapaklarınızın üzerinde olmalı fakat onlara değmemelidir. Her iki elinizin parmakları burnun yukarısında, alnınızda üst üste gelmelidir. 2. Tamamen karanlıkta (veya gözünüzde rahatlatıcı birşeyler canlandırarark) birkaç derin nefes alınız saniye sonra gözlerinizi açınız ve tekrar odaklanmalarına izin veriniz. Artık güne devam etmek için hazırsınız. Yeniden Odaklama Yöntemi Eğer bilgisayar ile düzenli olarak çalışıyorsanız, zaman zaman uzaklara bakarak gözlerinizin odak değiştirmesine izin vermelisiniz. Bu egzersiz gün içerisinde düzenli olarak tekrarlanmalıdır. Şu şekilde yapılır: 1. Kabaca 6-7 metre uzaklıkta 2 nesne belirleyiniz ve gevşeyiniz. 2. Rahat bir şekilde nesnelerden birisine yaklaşık saniye kadar odaklanınız, sonra diğer nesneye saniye odaklanınız. 3. Odak noktanızı tekrar monitörünüze kaydırınız ve çalışmaya devam ediniz. İzleme Yöntemi Bu yöntem gözlerinizin esnekliğini artırmanıza yardımcı olur. Odanızın bir köşesinde oturarak veya ayakta iken, gözlerinizle odadaki nesnelerin (duvar saati, televizyon, kapı, lamba, bilgisayar v.b.) kenarlarını izleyiniz. İzleme sırasında gözlerinizi rahatça kaydırınız. Egzersizi iki dakika boyunca sürdürünüz ve bu esnada düzenli nefes almayı ihmal etmeyiniz. Bilgisayar ekranınızın gözünüzden cm uzakta ve göz hizanızdan 20 derece aşağıda durmasına özen gösteriniz. Eğer bir doküman askısı kullanıyorsanız, ekrana yakın olmasını sağlayınız. Tepe aydınlatmasını azaltınız ve masa aydınlatmasını da azaltarak uygun şekilde yerleştiriniz böylece ışık gözünüze gelmeyeceği gibi ekran üzerine de düşmez. 15 dakikada göz kaslarınızı gevşetmek için uzaktaki nesnelere odaklanınız. Eğer gerekiyorsa ekranınıza yansıma engelleyici bir filtre takınız. Daha sık göz kırpmaya çalışınız. 9

10 El ve Bilek Egzersizleri Klavyenin üzerine dayanmamalı, aşağı, yukarı veya yanlara bükülmemelidir. Bileklerinizi bir desteğe dayayarak tuşlara parmaklarınız ile ulaşmaya çalışmak yerine kollarınız ellerinizi klavye üzerinde serbestçe gezdirmelidir. Bilek destekleri yazı yazarken değil mola verdiğinizde bileklerinizi dayamanız için tasarlanmıştır. Bir süre yazmayı bıraktığınızda ellerinizi klavyenin üzerinde bırakmak yerine dizlerinize ve/veya yanlara bırakınız. Bilekleriniz yanlara bükülmemelidir..... bunun yerine, parmaklarınız üstten bakıldığında ön kolunuzla aynı çizgide olmalıdır. Bir araştırma, klavyenizi sizden uzağa doğru alçalttığınız takdirde yukarıda anlatılan tüm önerilerin daha kolay yerine getirilebileceğini göstermiştir. Klavyenizin size yakın kenarı altına 3-5 cm yüksekliğinde bir destek koyabilirsiniz fakat klavyenizin bir bütün olarak kollarınızı yukarı zorlayacak kadar yükselmemesine de dikkat ediniz. Bu, optimal pozisyonlandırma sağlayacak ayarlanabilir bir klavye rafı almak için iyi bir sebeptir. Hafif dokunuşlar yapınız. Ctrl + C veya Alt + F gibi ikili tuş kombinasyonlarını tek elinizi eğerek yapmak yerine her iki elinizi kullanarak tuşlayınız. Fonksiyon tuşlarına basmak için parmaklarınızı germek yerine tüm eliniz ile hareket ediniz. 10

11 İSMİNİ TAMAMLA Aşağıdaki tabloda yer alan bilgisayar donanımlarının karşısına adlarını yazınız. Y _ M Ö _ T G Y _ I E E A _ E 11

12 AŞAĞIDAKİ BİLMECELERİ ÇÖZELİM 12

13 13

14 GİRİŞ-ÇIKIŞ-DEPOLAMA BİRİMLERİ Giriş Birimi: Bilgisayara bilgi (veri) girişi yapabildiğimiz donanım birimine denir. Çıkış Birimi: Bilgisayardan veri (bilgi) alabildiğimiz donanım birimine denir. Depolama Birimi: Bilgileri kaydedip taşıyabilmemize olanak sağlayan donanım birimine denir. Donanım Birimi Birim Çeşidi Yazıcı Klavye Hoparlör CD-DVD Fare Ekran Tarayıcı HardDisk(Taşınabilir Bellek) Flash Bellek WebCam

15 KLAVYEDEKİ TUŞLARIN GÖREVLERİ Sağ tarafta balonların üzerindeki kelimelerden uygun olanlarını ilgili kutucuklara yerleştirelim. Sol tarafta klavyedeki bazı tuşlar verilmiştir. Tuşlardan uygun olanların isimlerini ilgili kutucuklara yerleştirelim. 15

16 16

17 Aşağıdaki Klavye Bulmacasını çözebilir misiniz? 17

18 F KALVYE İLE ON PARMAK YAZI YAZALIM. Aşağıda on parmak klavye kullanırken hangi parmağın hangi tuşlara getirileceği gösterilmiştir. Harfler hangi parmakta dikkat edin 18

19 PARMAKLARIN İLK YERLEŞİMİ ÖNEMLİ! Aşağıdaki görseli inceleyiniz. Resimde olduğu gibi parmaklarınızı klavyenin tuşlarına yerleştiriniz. Daha sonra görselin üst kısmında verilen kelimeleri on parmak kuralına uygun olarak klavyeye bakmadan yazamaya çalışınız. 19

20 DEPOLAMA BİRİMLERİ Resimleri verilen depolama birimlerinin isimleri bulmacada gizlenmiştir. Bunları bulup boyayalım. 20

21 SORUN VARSA NEDENDİR? 21

22 YAZICI SORUNU 22

23 DOSYA VE KLASÖR KAVRAMI YAYGIN OLARAK KULLANILAN BİLGİSAYAR PROGRAMLARI Not: Aşağıda Program isimleri ve simgeleri doğru sırayla yerleştirilmiştir. Not: Dosya ve klasör isminde aşağıdaki işaretler kullanılamaz. Office Programları Word Excel PowerPoint Ses ve Video Programları Windows Media Player Winamp Gom Player Dosya Sıkıştırma Programları Winrar Winzip 7zip İnternet Tarayıcılar Internet Explorer (Microsoft) Firefox (Mozilla) Chrome (Google) Safari (Apple) Opera (Opera Software) Yandex Elektronik Kitap Adobe Reader Resim Yapma ve Düzenleme Paint Photoshop 23

24 KLASÖR (DİZİN) ETKİNLİĞİ Klasör kavramı size ne ifade ediyor? Yazınız.. 24

25 BİLİŞİMLE İLGİLİ BAZI KAVRAMLAR Aşağıdaki kelimelerin anlamlarını bularak her birini birer cümle içerisinde kullanınız. İnternette neler yapabiliriz? Günümüzde hemen hemen herkes interneti kullanıyor. Bu soruyu büyüklerinize sorarak cevaplayınız.. 25

26 İNTERNET VE BİT KULLANIM KURALLARI ÇALIŞMA KÂĞIDI Maddelerin yanındaki kutucuklara doğru ya da yanlış olmalarına göre D (Doğru) veya Y (Yanlış) işaretlerini koyunuz. 1 İnternette sohbet ederken, mesaj gönderirken, adınız, soyadınız, adresiniz, telefon numaranız, kredi kartı numaranız gibi kişisel ve özel bilgilerinizi vermenizde hiç bir sakınca yoktur. 2 Kimseye internette kullandığınız kullanıcı adınızı ya da parolanızı söylemeyin. 3 Web sitesinin "Güvenlik Politikası"na mutlaka bakın ve sitenin sizden istediği bu bilgileri hangi amaçla kullanacağını öğrenin. 4 Güvenilirliğinden emin olmadığınız sitelere gereğinden fazla bilgi vermeyin, gerekirse siteyi terk edin. 5 Bazı insanların kötü niyetli olabileceklerini unutmayın. Bu nedenle İnternette tanıştığınız kişileri mutlaka ailenize söyleyin. 6 Yeni tanıştığınız kişilerden aldığınız mesajları ailenize göstermeden ve ailenizin onayını almadan onlarla sohbet edin. 7 Ailenize sormadan İnternet aracılığıyla hiçbir şey satın almayın ve hiçbir koşulda kredi kartı numarası vermeyin. 8 Ailenizle konuşmadan İnternet aracılığıyla sorulan sorulara cevap vermeyin. Hiçbir formu doldurmayın ya da hiçbir yarışmaya katılmayın. 9 Eğer bazı kişilerin çocuklara söylenmemesi gereken bir şey söylediğine rastlarsanız sizde ona aynısını söyleyin. 10 Eğer birisi size resim gönderir, herhangi bir siteyi ziyaret etmenizi önerir ya da uygun olmayan bir dille konuşmayı önerirse, söylediklerini hemen yapın. 11 Aileniz yanınızda olmadan ve onaylamadan internette tanıştığınız kimseyle buluşmayın. 12 Eğer İnternette tanıştığınız birisi size herhangi bir şey gönderirse hemen kabul edin. 13 İnternette iyi bir dil kullanın ve nazik olun. 14 Sadece şaka yapıyor olsanız bile kimseyi korkutmayın ya da tehdit etmeyin. 15 Ailenizin sizin güvenliğinizi ve sağlığınızı düşündüğünü bilin. Bilgisayar ve internet konusundaki kurallara uyma konusunda ailenizle işbirliği içinde olun ve İnternet yüzünden başınıza ne gelirse gelsin mutlaka ailenize söyleyin. 16 Kızdığınız insanlara kızgınlığınızı küfür ve saldırgan bir tutum sergileyerek anlatın. 17 Eğer birisi size karşı saygısızca davranıyorsa o kişiyi engellenmiş kişiler listesine ekleyerek onunla tartışmalara girmeyin. 18 Koyu, kalın veya büyük harflerle yazı tipini bütün cümlelerde kullanmamalısınız. Çünkü büyük harf ya da koyu ve kalın yazı yazmak, dikkat çekmek ya da kızgınlık anlamına gelmektedir. 19 Rumuz olarak tartışma ya da hakaret içeren isimler kullanmanızda hiçbir sakınca yoktur. 20 Ailenize haber vermeden de bilgisayar üzerinden özel fotoğraflar paylaşabilirsiniz. 26

27 İNTERNET VE SOSYAL MEDYA KURALLARI DİKKAT! Ne yaparsanız yapın, İnternet te kullandığınız sosyal ağ sayfalarının İnternet e erişimi olan herkes tarafından görüntülenebileceğinin farkında olun. 27

28 ÖRNEK OLAY- 1 Aşağıdaki senaryoyu okuyarak devamını siz getiriniz. Bu durumun nasıl sonlanabileceği konusunda fikirlerinizi ailenizle tartışınız. Dün babamın telefonuna bir mesaj geldi. Bu mesajda kredi kartımızın ilk 4 hanesini onlara gönderirsek bir IPad kazanacağımız yazılıydı. Çok heyecanlandık çünkü bir süredir babam IPad almak istiyordu. Kredi kartımızın ilk 4 hanesini söyledikleri numaraya gönderdik ve haftaya IPadimizi göndereceklerini söylediler. İkinci 4 hanesini de gönderirsek bir laptop kazanacakmışız 28

29 ÖRNEK OLAY- 2 Aşağıdaki senaryoyu okuyarak ailenizle tartışınız. Sizce Handan bu durumda ne yapmalıdır? Sosyal paylaşım sitelerinden biri olan Facebook ta bir hesabım var ve arkadaş sayım, sınıfımdaki diğer kişilerin arkadaş sayısından daha az.. Arkadaş sayımı artırmak için çeşitli gruplara üye oluyorum, tanımasam da bana arkadaşlık isteği gönderen kişileri kabul ediyorum. Ama geçen gün resmimi başka bir internet sitesinde gördüm, nasıl olmuş anlayamadım.. Facebook tan tanıştığım biri de benimle görüşmek istediğini söyledi.. 29

30 30

31 İNTERNET VE BİLGİSAYAR AĞLARI İki ya da daha fazla bilgisayarın birbirine bağlanmasıyla oluşan yapıya denir. Niçin Bilgisayar Ağı kullanırız? *Dosya paylaşmak. *Yazıcı, tarayıcı gibi donanımları paylaşmak. *Birbirleriyle iletişim kuran yazılım, oyun vs. kullanmak. İNTERNET: Dünya genelindeki bilgisayar ağlarını birbirine bağlayan elektronik iletişim ağıdır. İNTERNETİN FAYDALARI İNTERNETİN ZARARLARI Dosya paylaşımı yapılır Uzun süre bilgisayar başında kalmak insanı asosyal yapar. 31

32 Aşağıdaki görsellerin hangi ağı temsil ettiğini ve hangi alanlarda kurulduğunu yazınız: 32

33 İNTERNET ADRESLERİ YAPISI 33

34 İNTERNET ADRESLERİNİ İNCELEYELİM 34

35 İnternet Adresi: İnternette yayınlanmış web sayfalarına ulaşmak için kullanılan sanal adreslerdir. Link, URL, Domain gibi ifadeler de gerçekte farklı manaya gelse de internet adresini ifade etmek için kullanılır. Aşağıdaki sitelerin isimlerini, hangi kuruma ait olduklarını ve yayınlandıkları ülkeleri yazınız. Site ismi Kurum Yayınlandığı ülke marmara Üniversite Türkiye (üniversitesi) germany Ticari kurum Almanya İNTERNET ADRESLERİ İLE İLGİLİ ALIŞTIRMALAR 1) Aşağıdaki sitelerin uzantılarına bakarak hangi tür site ait olduğunu karşısına yazınız. (örnekteki gibi) > devlet kurumu > > > > > > > > > 35

36 2) Aşağıdaki sitelerin adresleri yanlış yazılmıştır. Bu hatalar nedir? Doğrusunu yazınız > > > > ww.itu.edu.tr > 3) Internet ten araştırma yaparak Emniyet genel Müdürlüğü nün adresini bulup yazınız. 4) Internet ten araştırma yaparak Ankara Büyükşehir Belediyesi nin adresini bulup yazınız. 5) Internet ten araştırma yaparak Maliye Bakanlığı nın adresini bulup yazınız. 6) Internet ten araştırma yaparak Pamukkale Üniversitesi nin adresini bulup yazınız. 36

37 ARAŞTIRALIM 37

38 38

39 E-POSTA ADRESİ E-POSTA: Bilgisayar ortamındaki posta kutusu olarak tanımlanır. Kısaca sanal posta kutusudur. Kullanıcı Adı (e-posta) ve Şifreniz (parola) size ait olmalıdır. Kişisel bilgi ve belgelerin, internet ortamında her hakkının size ait olduğunu ancak bir KULLANICI ADI ve ŞİFRESİ oluşturarak sağlayabilirsiniz. ********* KULLANICI ADI açıktır. Yani sizi tanımlar. Fakat ŞİFRE her zaman gizli tutulmalıdır. Kullanıcı Adı ve Şifre girerek açtığımız E-Postamız E-posta göndermek istediğiniz kişinin adresi buraya yazılır. Konu buraya yazılır. Canım kuzenim E-posta adresin olan adresine resimleri ekleyip yolluyorum. HOŞÇAKAL. SORU : Ali, Almanya daki kuzenine, tatilde çektirdikleri fotoğrafı E-POSTA ile yollamak istiyor. Yapması gerekenleri sıralayınız. 1) Hotmail e-posta servisi olan internet adresini açar. 2) Kullanıcı Adı : ali@hotmail.com ve Şifre: 1234*** (çok gizli) yazarak e-postasına girer. 3) 4) 5) 39