Examen VMBO-KB. Turks CSE KB. tijdvak 1 donderdag 16 mei uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Transkript

1 Examen VMBO-KB 2013 tijdvak 1 donderdag 16 mei uur Turks CSE KB Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Beantwoord alle vragen in de uitwerkbijlage. Dit examen bestaat uit 44 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 44 punten te behalen. Voor elk vraagnummer staat hoeveel punten met een goed antwoord behaald kunnen worden. KB-0101-a-13-1-o

2 KB-0101-a-13-1-o 2 / 28 lees verder

3 Let op: beantwoord een open vraag altijd in het Nederlands, behalve als het anders is aangegeven. Als je in het Turks antwoordt, levert dat 0 punten op. Tekst 1 1p 1 Je wilt graag Naneli Oruk bereiden voor je verjaardagsviering. Welke twee kruiden moet je gebruiken? Schrijf er twee van op in je uitwerkbijlage. Je moet in het Turks antwoorden. Naneli Oruk-Kübbül nane Bulguru ya da dü ürcü ü bol suyla y kay p süzün ve süzgeçte 10 dakika kadar bekletin. Di er taraftan, so an rendeleyin. Islanm bulguru, k ymay, rendelenmi so an et çekme makinesine ya da mutfak robotuna koyun. Tuz, kimyon, nane ve karbonat ekleyip çekerek kar t r n. Derin bir kaba aktar p iyice yo urun. 30 santim çap ndaki yuvarlak borcam ya da ayn büyüklükte kare veya dikdörtgen f r n tepsisini 3 yemek ka s v ya la ya lay n. Bulgurlu köfte harc ndan parça parça al p bast rarak ya l tepsiye yerle tirin. Üzeri için; s v ya ve salçay bir kasede çatalla ezerek ç rp n. Kar m tepsideki köftenin üzerine ka kla sürün. Önceden s t p 170 dereceye ve alt üst konuma ayarlad n z f r nda en az 40 dakika pi irin. Ç kar p dilimleyin ve servis yap n. Malzeme listesi 1 su barda ince köftelik bulgur (dü ürcük de kullanabilirsiniz) 1 kg köftelik dana k yma 1 adet büyük boy kuru so an 2 çay ka tuz, kimyon 2 tatl ka kuru nane 1 çay ka karbonat Üzeri için: 1 yemek ka domates ya da biber salças Türk kahvesi fincan yla 1 fincan s v ya KB-0101-a-13-1-o 3 / 28 lees verder

4 Tekst 2 Bu da 'Kitap Ça r Hatt '! Kitaplar okuyucuya getiren ' Kitap Ça r Hatt ' ile 1,5 y lda üç yüz bin kitap sipari i verildi i belirtildi. Türkiye'nin her yerinden aranarak, istenilen her türlü kitaba ula labiliyor. ' Kitap Ça r Hatt ' Genel Müdürü yapt aç klamada, vatanda lar n istedikleri kitaplar, ma azalardan ya da internetten ald n kaydetti. Genel Müdür, vatanda n istedi i kitaba ula mas n kolayla t rd klar n bildirdi. nsanlar n ça r hatt yla da kitap alabilmelerini istediklerini söyledi ve sözlerine öyle devam etti: ''Çünkü Türkiye'de herkes kitapç ya gidemiyor, herkes interneti de kullanam yor. Ayr ca, insanlar m z ald kitab n yan s ra o kitaba destek olacak ya da devam niteli indeki di er kitaplar bulmakta zorlan yor. nsanlar n önünde, kitap okumak ve kitaba ula mayla ilgili her engeli kald r yoruz'' dedi. Genel Müdür, u ana kadar elli yay neviyle anla t klar n, bu sayede kitap ar ivlerinin geni ledi ini kaydetti. "1,5 Y lda 50 bin adrese ula t k" Ça r merkezinde on ki inin çal t n ve 7 gün 24 saat hizmet verdiklerini vurgulayan Genel Müdür, unlar söyledi: ''Vatanda lar, ça r merkezini arayarak, istedi i kitab bildiriyor. Ki i, Türkiye'nin neresinde olursa olsun, yeter ki Türkiye Cumhuriyeti s n rlar içinde bir adresi olsun. Hemen o adrese kitab yolluyoruz. Ücretini de kap dan al yoruz. Bu sistem henüz Hollanda'da yok. Vatanda a bir defa telefon etmenin d nda ba ka bir engeli, maliyeti olmayan bir hat. 1,5 y lda Türkiye genelinde elli bini a k n adrese en az bir defa ula t k. Bu adreslere birkaç kez gitti imiz de oldu. Ula t m z adres say s her geçen gün art gösteriyor.'' Ça r hatt n n, Türkiye'nin her yerinden bir kod numaras çevrilmeden, ehir içi numaras gibi aranabildi ini kaydeden Genel Müdür, ''Kitaplar, maliyetinde gönderiyoruz. Biz kitapç dan hangi fiyatla al yorsak, okuyuculara da o fiyattan veriyoruz. Bir telefonun tu una basmak kadar kolay. Her geçen gün kitap say m z art yor. Birçok yazar n, de erli eserlerini de tan tmaya çal yoruz. Bu, Türkiye'de ilk kez yap lan bir çal ma.'' eklinde konu tu. KB-0101-a-13-1-o 4 / 28 lees verder

5 1p 2 Waarvandaan kan men het 'Kitap Ça r Hatt ' bellen en boeken bestellen? Schrijf het antwoord op in je uitwerkbijlage. 1p 3 Met hoeveel uitgeverijen heeft het 'Kitap Ça r Hatt ' een samenwerking? A 10 B 20 C 50 D 100 1p 4 Wat wordt er gezegd over de prijzen van 'Kitap Ça r Hatt '? De boeken van Kitap Ça r Hatt zijn A duurder dan in de winkel. B even duur als in de winkel. C goedkoper dan in de winkel. KB-0101-a-13-1-o 5 / 28 lees verder

6 Tekst 3 Nevruz I d r'da ba lad Tüm Türkiye'de 21 Mart'ta yap lacak Nevruz Bayram kutlamalar, I d r'da bir hafta öncesinden ba lad. I d r'da ya ayan Azeri Türkleri, evlerinin önünde ate yakarak kutlamalara ba lad. Kutlamalara kat lan çocuklar ellerinde po etlerle kap kap gezerek 'Bayramcal k' da denilen çerezleri toplad. Yurtta lar ise k z la boyanm yumurtalar toku turdu. Kentteki kad nlar da yine gelenekler çerçevesinde evlerde kap pencere dinleyip niyet tuttu. 'Yed-i levin' denilen yedi çe it meyve ve çerezden olu an yiyecekler 'Honca' tepsi içinde hediyelerle birlikte ni anl k zlara gönderildi. I d r merkeze ba l Küllük Köyü'nde kutlamalar organize eden Pozitif Dü ünce Platformu üyeleri, köy meydan nda kuru yemi da tt. Köylüler de mani ve türküler söyledi. Renkli yumurtalar toku turuldu. Kutlamalara kat lanlar ate üzerinden atlayarak, gelecek y la de in tüm kötülüklerin kendilerinden uzak durmas için dilekte bulundu. I d r Üniversitesi Meslek Yüksekokulu Ö retim Görevlisi Aslantürk Aky ld z, I d r'da geleneksel Nevruz Bayram 'n n kutlanmas yla ilgili AA muhabirine unlar anlatt : Sal y Çar ambaya ba layan geceye 'Ahir-çer enbe' denir. Bu gece bahçelerden toplanan çal ç rp lar yak l r. Ate ten atlayanlar 'a rl m u urlu um bütün hastal klar m bu ate in üstüne' derler. En az yedi kuru ve ya yemi ten olu an 'yed-i levin' gecesi yap l r. K z la boyanan yumurtalar toku turulur. 'Gap pusma' adeti ise genç k zlar n niyet tutarak kom u kap lar n dinlemeleri ile ilgilidir. lk duyulan söz, ki inin yeni y l lehine veya aleyhine yorumlamas na neden olur. KB-0101-a-13-1-o 6 / 28 lees verder

7 1p 5 Wat wordt er gedaan met de geverfde eieren? Deze worden A ergens verstopt. B gebruikt voor felicitaties. C gebruikt voor wedstrijden. D tegen elkaar getikt. 1p 6 Waarom springen de mensen over het vuur volgens de tekst? Schrijf het antwoord op in je uitwerkbijlage. Je moet in het Turks antwoorden. 1p 7 Waarom luisteren vrouwen aan de deuren volgens de tekst? om A achter geheimen te komen B de kinderen te controleren C een gelukwens te doen D over de vrouwen te roddelen KB-0101-a-13-1-o 7 / 28 lees verder

8 Tekst 4 laç saklarken do ru bildi imiz yanl lar laçlar n muhafaza ko ullar na dikkat etmedi iniz takdirde olumsuz sonuçlarla kar la aca n z biliyor musunuz? Eczac Ye im Ba, ilaçlar n muhafazas nda do ru bilinen ya amsal yanl l klar anlat yor... Doktorunuzun verdi i ilaçlar n muhafaza ko ullar na dikkat göstermemeniz sizi büyük bir tehlikeyle kar kar ya b rakabilir. Bursa Eczac lar Kooperatifi (BEK) Yönetim Kurulu Üyesi Ecz. Ye im Ba, ilaç kullan rken ve saklarken nelere dikkat edilmesi gerekti ini öyle anlat yor: laçlar n z al rken eczac n z n verdi i bilgiyi dikkatle dinleyin ve anla lmayan bir nokta varsa tekrar tekrar sorun. Her ilac n kutusu üzerinde yazan saklama ko ullar na mutlaka uyun. laç, evde saklaman z için size verilmi bir ürün de ildir, tüketilmesi gereken bir üründür. Ancak en büyük yanl, ikayet hafifleyince ilac n yar m b rak l p, kalan n 'günü gelir' diye saklanmas d r. Evde; sadece basit yaralanmalarda kullanabilece iniz pansuman malzemesi, basit a r kesici ve ate dü ürücü, bir de kronik hastalar n sürekli kulland klar ilaçlar d nda ilaç olmamal d r. Evinizde ilaç varsa bütün ilaçlar buzdolab na koymay n. Her ilac n kutusu üzerinde saklama ko ulu mutlaka yazar. Ço u ilac n 25 derecenin alt nda, oda s s nda, s ve k kaynaklar ndan uzakta saklanmas yeterlidir. Buzdolab nda saklanmas gereken ilaçlar, buzdolab n n kapa nda de il de iç raflar nda saklanmal d r. Çünkü buzdolab kapa buzdolab n n iç s s n aynen muhafaza edemez ve s k s k s de i ikli i olur. Suland r larak haz rlanm ilaçlar kesinlikle iki haftadan daha uzun süre saklamay n ve kullanmay n. KB-0101-a-13-1-o 8 / 28 lees verder

9 1p 8 Welke van de onderstaande beweringen is juist volgens de tekst? A Bewaar de bijsluiters, ook van medicijnen die al lang gebruikt worden. B Check regelmatig de inhoud van het medicijnkastje op houdbaarheid. C Doe medicijnen in een doos die niet makkelijk open kan. D Volg altijd de aanwijzingen op het etiket voor het bewaren. 1p 9 Wat is de grootste fout die wordt gemaakt na het minder worden van de klachten volgens de tekst? medicijnen A bewaren B gebruiken C weggeven D weggooien 1p 10 In de tekst staat een waarschuwing die geldt voor vloeibare medicijnen. Schrijf de eerste twee en laatste twee woorden op van de zin waarin dit staat. KB-0101-a-13-1-o 9 / 28 lees verder

10 Tekst 5 75 ya nda ehliyet almaya karar verdi Day s n n o lunun vadetti i otomobil için ehliyet almaya karar veren ve kursa giden Artvinli 75 ya ndaki Ali Tanr verdi, ehliyet s nav nda ter döktü. Ali Tanr verdi, Artvin'in merkezindeki Kaz m Karabekir Anadolu Lisesi'nde düzenlenen Motorlu Ta t Sürücü Adaylar S nav 'na girdi. Ya itibariyle di er adaylar aras nda dikkati çeken Tanr verdi, küçük ya ndan itibaren hayalinin otomobil kullanmak oldu unu belirterek ''S nava girmek için merkeze uzak ilçelerden biri olan Yusufeli'nin Alt parmak köyünden geldim. Param olmad için bugüne kadar araba alamad m. Day m n o lu 'Sen s nava gir, kazan, ben de sana hediye olarak otomobil alaca m' dedi. Bunun üzerine, y llard r hayalini kurdu um arabaya kavu man n heyecan yla s nava girdim.'' dedi. S navda çok heyecanland n ifade eden Tanr verdi, ''Sorular n baz lar kolay, baz lar zordu. Hepsini i aretledim. lk yard m sorular nda zorlanmad m ama araba motoruyla ilgili sorularda zorland m'' diye konu tu. S navda ba ar l olmas halinde alaca arabay köyden yaylaya gitmek için kullanaca n ifade eden Tanr verdi, '' ehre, karayoluna ç kmayaca m. Sadece yayla ile köy aras ndaki i lerimde kullanaca m. Çiftçilik yap yorum. Ya m ilerledi, yürümekte zorlan yorum. S nava çok çal t m. n allah kazanaca m. Arabay kullanacak cesaretim var. Trafik kurallar na uyarak, yava yava gidersem, kaza yapmam. Acele ve süratle i im olmaz. Yava gidece im ve gaza çok basmayaca m. Trafik kurallar na uyaca m.'' dedi. Tanr verdi'ye s nava girdi i okul binas n n merdivenlerinden inerken görevli polis memurlar n n yard m etti i gözlendi. KB-0101-a-13-1-o 10 / 28 lees verder

11 1p 11 Waarom heeft Ali Tanr verdi besloten om een rijbewijs te halen? Omdat hij A dan een auto krijgt van zijn neef. B een auto als prijs heeft gewonnen. C een weddenschap is aangegaan. D er nu genoeg tijd voor heeft. 1p 12 Met welke examenvragen heeft hij moeite gehad? vragen over A de motor B eerste hulp C verkeersborden D voorrangsregels 1p 13 Waarvoor gaat hij zijn auto uitsluitend gebruiken? Schrijf het antwoord op in je uitwerkbijlage. Je moet in het Turks antwoorden. KB-0101-a-13-1-o 11 / 28 lees verder

12 Tekst 6 Karacao lan Efsanesi Halk n 'Karacao lan Ziyareti' diye adland rd ve adaklar adad bu ziyaretin efsanesi öyledir: Söylentiye göre Karacao lan, bir a an n koyun çoban d r. Vaktin birinde a a hacca gider. Yolda giderken can helva çeker ve " u bizim han m n helvas olsa da yesem" der. A a bunlar hac yolunda dü üne dursun, di er yanda Karacao lan, a an n evine gelip a an n kar s na "a am helva istedi, yap da götüreyim" der. A an n kar s içinden "a a hacda, çoban n can helva çekti, bana da söylemeye cesaret edemedi. Böyle bir yalan söyledi" diye geçirir. Helvay yapar bir tas n içine koyup çobana verir. A a yolda giderken bir bakar ki kendisine bir tas n içinde helva uzat l r. A a tas al r, bakar ki bu tas evindeki tast r. A a olup bitenlere bir anlam veremez ama helvay da yer. Helvay yedikten sonra tas çantas na koyup yoluna devam eder. A a hacca gider, görevini yapar ve köyüne geri döner. Evine geldi inde han m na yolda kendisine gelen tas sorar. Han m da Karacao lan ile aras nda geçen konu may anlat r ve "Tas ona vermi tim, daha getirmedi" der. Bunun üzerine a a kendisini görmeye gelenlere dönerek "keramet Karacao lan'dad r. Gidin onun elini öpün" diye söyler. Böylece Karacao lan yörede 'keramet sahibi' olarak tan n r. Karacao lan, bir gün yine koyunlar otlatmak üzere da lara do ru gider. Ancak ecel, Karacao lan' bir tepenin üstünde yakalar. Karacao lan öldü ü tepede defnedilir. Yukar Karacasu Köyü'nün s n rlar içinde, Karacao lan tepesinde, moloz ta larla üçgen biçiminde yap lm bir mezar vard r. Karacao lan tepesi ve ziyareti bundan sonra halk aras nda kutsal kabul edilir. Olur yöresinde Karacao lan ile birlikte 'Sar Baba' ve 'Horasan Baba' ziyaretleri de halk aras nda adaklar n adand yerlerdir. Üstelik bu üç ki inin birbirleriyle karde olduklar söylenir. Bunlar n bulundu u bölgeye 'Üç Ziyaretler' denir ve buran n kutsall na inan l r. KB-0101-a-13-1-o 12 / 28 lees verder

13 1p 14 In welke vorm is de tekst geschreven? In de vorm van een A artikel B reclame C roman D sprookje 1p 15 Waarom heeft Karacao lan volgens de vrouw van de 'a a' gelogen? Omdat A de 'a a' al op de bedevaartplaats was. B het kommetje niet meer was teruggebracht. C hij de afwezigheid van de 'a a' misbruikte. D hij een eenvoudige schaapsherder was. 1p 16 Welke graven worden door de mensen bezocht volgens de tekst? Schrijf één van de drie begraafplaatsen op in je uitwerkbijlage. KB-0101-a-13-1-o 13 / 28 lees verder

14 Tekst 7 Lorenzo Natali Ödülü Avrupa Komisyonu, Dünya Bas n Özgürlü ü Günü dolay s yla, 2013 Lorenzo Natali Ödülü sürecini ba latt. Y ll k Ödül, tüm dünyada insan haklar, demokrasi ve kalk nma konular nda yaz l bas n, radyo ve televizyon gazetecili inde mükemmeliyet için verilmektedir ve tüm dünyadaki gazetecilere aç kt r y l nda Avrupa Komisyonu taraf ndan konulan ödül, Avrupa Birli i'nin geli imine ve yard m programlar na kendini adam eski bir Avrupa Komisyonu üyesi olan Lorenzo Natali'ye ithaf edilmi tir. Yaz l /online medya kategorisinin kazananlar, 5000 Euro (birincilik ödülü), 2500 Euro (ikincilik ödülü) ve 1500 Euro (üçüncülük ödülü) alacaklard r. Televizyon ve radyo kategorilerinde kazananlar n her birine 5000 Euro verilecektir. Büyük ödül'ün sahibi ise 5000 Euro daha alacakt r. Kazananlar, Aral k 2013'de düzenlenecek olan ödül töreninde aç klanacakt r. Yar maya kat labilmek için gazetecilerin çal malar n n geçti imiz y lda bas lm ya da televizyonda yay mlanm olmas gerekmektedir. Ba vurular için son tarih 31 A ustos 2013'tür. Ba vuran gazetecilerin çal malar, her çal man n insan haklar, demokrasi veya kalk nma konular na ilgisinin yan s ra orijinalli i, kalitesi, yap lan ara t rman n derinli i ve olas politik etkilerini dikkate alacak ba ms z bir jüri taraf ndan de erlendirilecektir. Ba vurular mail ile yap lmal d r. KB-0101-a-13-1-o 14 / 28 lees verder

15 1p 17 Wie kunnen er deelnemen aan de competitie die georganiseerd wordt door de Europese commissie? A diplomaten B docenten C journalisten D scholieren E televisiemedewerkers 1p 18 Op welk gebied heeft Lorenzo Natali vooral een bijdrage geleverd aan de Europese Unie? A met benefietprogramma's B met cultuurprogramma's C met onderwijsprogramma's D met radioprogramma's 1p 19 Wanneer moeten de inzendingen die meedoen aan de competitie voor het laatst gepubliceerd of vertoond zijn? A binnen de afgelopen drie maanden B binnen de afgelopen zes maanden C binnen het afgelopen jaar D binnen de afgelopen twee jaar 1p 20 Hoe moeten de aanvragen ingediend worden om aan de competitie deel te kunnen nemen? A per B per post C persoonlijk D telefonisch E via de website KB-0101-a-13-1-o 15 / 28 lees verder

16 Tekst 8 Domates ngiltere'deki Rowett Enstitüsü'nde yap lan klinik deneyler, domatesin içindeki do al jelin p ht la may önledi ini ve vücuttaki kan dola m n düzenledi ini gösterdi. Bilim adamlar, renksiz ve tats z jelin çe itli g dalara eklenerek tüketilebilece ini ve bu jelin bir meyve suyunun içinde zaten kullan ld n söyledi. AB sa l k yetkilileri, jelin t bbi de erini kabul ettiler ve jelin ambalajl ürünlerde kullan m na izin verdiler. Domatesin faydalar Cildi Koruyor: Yap lan bir ara t rmada, güne yan klar ndan ikayetçi ve güne e kar hassas cilde sahip olan bir grubun günlük beslenmelerine domates eklendi. Akdeniz'de yayg n olan bu tarz bir beslenme düzeni uygulayanlar n ciltlerinin, on hafta sonunda güne in UV nlar na kar daha dirençli oldu u belirlendi. Ya lanmaya Kar Sava yor: Domates, serbest radikalleri önleyici likopen ve beta karoten içerir. Baz hücrelerde, serbest radikaller DNA'ya % 42'ye varan hasarlar verir. Domates, az miktarda zeytinya ile birlikte tüketildi inde, ya lanmaya kar vücudu güçlendiriyor. Kan Bas nc n Dü ürüyor: Tostlar n z n içine domates ekleyin. Kan bas nc n z dü ürmeye yarar. Yüksek tansiyondan ikayetçi bir grup hasta üzerinde yap lan bir ara t rmada, hastalar n günlük besinlerine domates eklendi. Sekiz hafta süren ara t rmada her gün domates tüketen hastalar n büyük tansiyonunun on derece dü tü ü ve küçük tansiyon de erlerinin de dört derece dü tü ü gözlendi. Gribi Önlüyor: Karotenler (likopen ve beta karoten) gibi, sebze ve meyvelerden elde edilen, koruyucu pigment de erleri dü ük olan insanlar n, günlük domates tüketmesi öneriliyor. Bakteri ve virüslerle sava maya yard mc olan karoten bile ikleri çok önemlidir. Günlük domates ihtiyac n z bir bardak domates suyu ile giderebilirsiniz. Göreceksiniz, so uk alg nl ve gribe kar vücudunuz çok daha dirençli olacakt r. Kolesterolü Kontrol Ediyor: Günde bir domates, sizin kalp ve damar sorunlar n za kar olan sava n zda en güçlü dostunuz olabilir. Günlük domates yemeye ba lad ktan sonraki dört hafta içerisinde HDL (iyi) kolesterol seviyeniz % 15 artar. KB-0101-a-13-1-o 16 / 28 lees verder

17 1p 21 Welke stof in de tomaat reguleert de bloedcirculatie? Schrijf het antwoord op in je uitwerkbijlage. Je moet in het Turks antwoorden. 1p 22 Welke voordelen heeft een tomaat voor het lichaam als je de tomaat met een beetje olijfolie eet? A het beschermt de huid tegen UV-stralen B het verhoogt de weerstand tegen griep en verkoudheid C het verlaagt te hoge bloeddruk D het zorgt ervoor dat het lichaam minder snel veroudert 1p 23 Binnen hoeveel weken na het dagelijks eten van tomaten, neemt het cholesterolgehalte toe? A één week B vier weken C acht weken D tien weken KB-0101-a-13-1-o 17 / 28 lees verder

18 Tekst 9 stresi Çal ma saatleri, vardiya usulü çal ma, fiziksel tehlike varl, sorumluluk fazlal, i sizlik korkusu gibi bir çok neden insanlar gerilim içinde tutar. ortam ndaki sorunlar Vardiya usulü çal ma; kan ekerini, vücut s s n ve zihinsel verimlili i etkiler. motivasyonunu azalt r. ortam ndaki sorunlar, nöro-psikolojik ritim bozulmas, ülser, eker hastal, tansiyon gibi bir çok psikosomatik hastal da alevlendirmektedir. Zaman bask s, hata yapma korkusu, güvenli in az olmas, stresi 24. Bazen a r güvenlik, özellikle de nükleer çal ma gibi riskli ortamlar, beyni daha çok yorar. yerinde kulak koruyucusu kullan m insanda tecrit olma, tehdit alt nda olma duygular n harekete geçirir. A r çal an insanlar n, acil ve beklenmedik durumlarda karar verme kapasiteleri azalmaktad r. Yorgunluk, sinirlilik, ba a r s, çabuk a lama, uyku düzeninin bozulmas, yaln z kalma iste i, i tahs zl k, çarp nt lar, mide-ba rsak hastal klar, alerjiler, romatizmal a r lar gibi psikosomatik belirtilerde, belli bir art ya anmaktad r. Kurum içindeki rol Ki inin görevinin s n rlar n n belirsizli i, kapasitesinin üzerinde 25 olmas veya kapasitesinin alt nda terfi etmi olmas, kayg düzeyini yükseltir. K sa zamanda çok para kazanmak ve daha yüksek bir sosyal konuma ula mak için, yo un rekabet bedel ödettirecektir. Bedeli kaybeden kadar kazanan da öder. Bu 26 ad ' stresi'dir. stresinde ailenin rolü Aile ortam ndaki etkenler, i içindeki etkenlerden ayr dü ünülemez. Ailevi sorunlar, maddi güçlükler, ki iler aras ili ki sorunlar, i yerinde kendini güvende hissetmeme birer stres kayna d r. Özellikle aileden ve i letmeden gelen talebin çat mas ancak, bireyin ki ili i ile a labilir. Kocas na destek vermeyi görev olarak dü ünen bir e, e inin i ba ar s n artt racakt r. Aile yuvas nda güvende, rahat olmak, i d nda evi bir 27 olarak görmek i stresini azalt r. yi bir e, alt çizilmemi bir anla ma ile evin iç sorumlulu unu al r. Bu kocas n n ba ar s n artt r r. E lerin her ikisinin de çal t aile modelinde yeni sorunlar eklenmektedir. Özellikle Türk aile modelinde kad n hem i hem ev sorumlulu unu beraber götürmektedir. Annelik, ev han ml ve çal ma hayat kad n daha çok y pratmaktad r. ABD'de yap lan ara t rmalar bo anan çiftlerde art n nedenini, yeni aile modeline ba lamaktad r. ABD'de de erkekler çal an bir e le evlendiklerinden dolay olu an kendi rollerindeki de i imi 28 etmektedir. Yani evin i sorumlulu unu kad ndan bekleme e ilimi fazlad r. Bu da tart ma ve gerilim kayna olmaktad r. E lerin her ikisinin çal mak zorunda oldu u çal ma KB-0101-a-13-1-o 18 / 28 lees verder

19 modellerinde, aile d yard m önem kazan r. Böyle bir yard m yoksa taraflar n sorumluluklar payla malar gerekir. ili kileri ve stres Bir çal ma grubunda iyi ili kilerin kurulmas ki i sa l ve i veriminde önde gelen bir etmendir. Üste sayg gösterilmemesi yani önemsenmeme, 29 bir davran içinde olmama, sevgi s cakl n n bulunmamas gerilim duygular na yol açar. Yöneticinin adil olmamas, yeteneklere ve kat l mc l a gereken önemi vermemesi, teknik bilgi ve donan ma uygun davranmamas, karar verirken, kendi ba na kararlar vermesi, i yerindeki gerilimi art r r. yerinde çal anlar n zor anlar nda destek görmemeleri, sürekli bir rekabet içinde olma, i le ilgili kayg lar n n payla lmamas stres kayna olmaktad r. S k nt, depresyon, psikosomatik hastal klar böyle durumlarda 30 olarak artmaktad r. Büyük ve ideal yöneticiler, çal anlar n farkl l klar n korurken, onlar ayn amaç etraf nda bir bütün olarak çal abilmelerini sa layanlard r. KB-0101-a-13-1-o 19 / 28 lees verder

20 KB-0101-a-13-1-o 20 / 28 lees verder

21 Kies bij iedere open plek in de tekst het juiste antwoord uit de gegeven mogelijkheden. 1p 24 A B C D art r r hafifletir hat rlat r unutturur 1p 25 A B C D ara t rma yapm i yapm kazanç elde etmi terfi etmi 1p 26 A B C D bedelin ödülün rekabetin tan m n 1p 27 A B C D misafirhane otel pansiyon s nak 1p 28 A B C D göz ard kabul kulak ard sorun 1p 29 A B C D aç kça dostça dü manca gizlice 1p 30 A B C D belirgin gizli orant l yava KB-0101-a-13-1-o 21 / 28 lees verder

22 Tekst 10 Dikkat 'dedeler' sosyal medyada! Sosyal payla m sitelerini art k büyükbabalar ve büyükanneler de ke fediyor. Asl nda dedeler için sosyal medya, torunlar n daha s k görebilmenin, gençlerle ileti imi kaybetmemenin en kolay yollar ndan biri ya ndaki emekli Klaus Schmolz, bundan 6 y l önce kendine bir bilgisayar alm. imdi en yeni teknolojik donan mlarla internette h zl bir ekilde geziniyor. Sadece e-postalar n kontrol etmek ve al veri yapmakla yetinmiyor, Skype üzerinden görüntülü sohbet de ediyor. Schmolz, ayr ca Facebook ve Almanya'da 'kim kimi tan yor' (wer-kennt-wen.de) adl platform gibi birkaç sosyal payla m sitesinin de aktif üyesi. Klaus Schmolz, tüm bunlar çocuklar ya da torunlar n n zorlamas ile de il, kendi iste i ile ö renmi. Ve nedenini de öyle aç kl yor: "Çünkü ben de teknolojiyi takip etmezsem zaman n gerisinde kalaca m dü ündüm. E er torunlar m n ve gençlerin konu tu u dili konu amazsam onlarla olan ileti imimi kaybedecektim." Ya l lar n sosyal medyaya ilgisi art yor Klaus Schmolz, torunlar n n eskisi gibi gelip kap y çalmas n ya da onu telefonla aray p hat r sormalar n bekleyemedi ini belirtiyor. O nedenle torunlar n n aktif oldu u sosyal payla m sitelerine o da üye olmay tercih etmi. Kaiserslautern kentindeki Dijital Medya Yüksek Okulu'ndan Sosyal Medya Analisti Prof. Hendrik Speck, emeklilerin sosyal payla m sitelerine artan ilgilerini do ruluyor ve unlar kaydediyor: ''Çünkü art k çocuklar ve torunlar ile ileti imi s k tutmak için dijital medyay kullanmak d nda neredeyse ba ka çareleri kalmad.'' Alman birinci ve ikinci televizyon kanallar ARD - ZDF ortakl ile yap lan son ara t rma da bunu do ruluyor. Ara t rmaya göre, 2010 y l nda 60 ya üzerindekilerin yüzde yirmi be i internet kullan rken, bu oran 2011'de yüzde on art gösterdi. Ara t rmada, di er ya gruplar nda ayn art gözlemlenmedi. Eski s n f arkada lar n bulmak revaçta Asl nda ya l lara yönelik internet sayfalar çok uzun süredir bulunuyor. Ama Prof. Hendrik Speck'e göre, onlar ya l l k, ölüm ya da hastal k konular yla yüzle mek istemediklerinden bu platformlara pek ilgi göstermiyor. Oysa yine ya l lar için eski s n f arkada lar n bulma imkan sunan 'stayfriends.de' adl internet sitesi için ayn eyi söylemek mümkün de il. Bu platformun yakla k 12 milyon üyesinin 2 milyondan fazlas n 50 ya n üzerindekiler olu turuyor. Bu platformun kurucusu ve genel müdürü Michel Lindenberg, son y llarda en fazla üye art n n bu ya grubunda oldu unu belirtiyor ve nedenini öyle aç kl yor: '' nternette kulland m z dil bunun en önemli sebeplerinden biri. Bizler ya l lar kastedecek biçimde 'siz' hitab n çok nadir kullan yoruz. Liseyi yeni bitirmi birini de de il, ama samimi olarak onlar, herkesi KB-0101-a-13-1-o 22 / 28 lees verder

23 kastediyoruz. Bir di er konu da ki isel verilerin korunmas. Bu konuda kesinlikle hassas davranmaya özen gösteriyoruz ve elimizdeki verileri titizlikle kullan yoruz." Hayalleri gerçekle enler 71 ya ndaki emekli Klaus Schmolz için sosyal payla m siteleri ayn zamanda büyük bir ans olmu. Schmolz, bu sayede uzun zaman sonra iki k z na yeniden kavu mu. Eski ili kisinden evlilik d do an iki k z ile kopan ba lar n 'kim kimi tan yor' adl 'wer-kennt-wen.de' portal nda tekrar kurmu. Ayn internet platformuna üye olan k zlar, babalar n bulup ona mesaj göndermi ve zamanla baba ve k zlar aras ndaki buzlar erimi. Hatta Klaus Schmolz'un e i Barbara da art k üvey k zlar yla iyi anla yor. Bu sayede emekli Klaus Schmolz hayattaki en büyük hayaline ula m. Schmolz, bu hayalini öyle aç kl yor: "Bütün çocuklar m Noel a ac n n etraf nda görmeyi hep istemi tim ve sonunda bu hayalim gerçekle ti. Bu harika bir duygu." 1p 31 Hoe beschrijven de bejaarden de 'sociale media' volgens de tekst? Als één van de makkelijkste manieren om A contact te blijven houden met hun kleinkinderen. B contact te blijven houden met bejaarden onder elkaar. C informatie te krijgen over boeken en ze aan te schaffen. D kranten te lezen en naar gemiste programma's te kijken. 1p 32 Met hoeveel procent is het internetgebruik onder bejaarden, volgens het onderzoek, binnen één jaar toegenomen? A 10% B 25% C 35% 1p 33 Waarom hadden de bejaarden voorheen geen interesse in de sociale media volgens prof. Speck? A Zij hadden geen geduld om urenlang achter de computer te zitten. B Zij vermeden de confrontatie met onderwerpen zoals ouderdom. C Zij vonden het prettiger om bij mensen thuis langs te gaan. D Zij waren bang voor de nieuwe ontwikkelingen in de technologie. 1p 34 Wat is volgens de oprichter van de website 'stayfriends.de' de belangrijkste reden dat het lidmaatschap van bejaarden aan deze site toeneemt? A activiteiten van de site B dwang van kleinkinderen C gebrek aan contacten D taalgebruik van de site 1p 35 Welk resultaat leverde het gebruik van sociale media voor Klaus Schmolz? Schrijf het antwoord op in je uitwerkbijlage. Je moet in het Turks antwoorden. KB-0101-a-13-1-o 23 / 28 lees verder

24 Tekst 11 Damlata Ma aras - Alanya Damlata Ma aras, Alanya'n n içinde ve deniz k y s nda bulunmaktad r. Merkeze 3 km. uzakl ktad r. Toplam uzunlu u 30 m. olan ma ara, kuru ve yatay ma ara tipindedir. 200 metrekarelik bir alan kaplamaktad r. Çok say da sark t ve dikitin e siz bir görüntü verdi i ma ara, 15 m. yüksekliktedir. Birbirinden güzel binlerce sark t ve dikitlerle süslü olan bu ma ara, koruma alt na al n p ma ara hakk nda ara t rmalara ba lanm t r. Damlata Ma aras hakk nda ilk ara t rmalar, Galip Dere taraf ndan yap ld. Galip Dere, gazetelerin birinde 2. Dünya Sava zaman nda at lan gaz bombalar ndan korunmak için bir ma araya s nan Almanlar' n içinde ast ml olanlar n ifa bulduklar na dair bir haber okur. Bunun üzerine, ma aran n sa l k aç s ndan faydas konusunda resmi incelemeler ba lar. Doktor ve kimyagerlerden olu an ekibin incelemelerinden sonra ma aran n ast ma iyi geldi i tespit edilir. Damlata Ma aras 'n n kap s ndan içeri girince m. uzunlu unda bir geçit, m. çap nda ve 15 m. yüksekli inde silindirik bir bo luk, ayr ca senede olu mu sütunlar vard r. Ma aran n iki katl olan bo lu u 2500 metreküp hava ihtiva etmektedir. çindeki s yaz-k 22.3 derecedir. Mutlak nem 19.6 derece, nispi nem %98'dir. Ma ara d tesirlerden ar nm olup havas nda bol miktarda asit karbonik vard r. Hava bas nc deniz seviyesinden biraz a a da olmas na ra men 760 mm.'dir. Ma ara bo lu unun tamam metreküptür. Ma ara etraf ndaki kal nl k 10 m.'yi buldu u için çökme ihtimali yoktur. Senede 5-6 ay devaml damlar. Ma aran n ast ma iyi gelen dört vasf oldu u tespit edilmi tir. Ma ara ortam nda bulunan normalden 8-10 misli fazla karbondioksit, yüksek oranda nem, alçak s, radyoaktivite gibi unsurlar n ilk ikisinin ast ma iyi geldi i, di er ikisinin de yard mc faktör olarak kabul edildi i bilinmektedir. Alanya'ya ast m tedavisi için gelen hastalar n, önce bir doktordan, ma araya girmesinde bir sak nca olmad na dair rapor alarak, ma aran n ilgili memuruna ba vurmas gerekmektedir. Tedavi süresince sembolik bir ücret ödenir. KB-0101-a-13-1-o 24 / 28 lees verder

25 1p 36 Wat voor soort grot is de Damlata volgens de tekst? A een droge en vlakke grot B een koude en hoge grot C een vochtige en lage grot D een warme en steile grot 1p 37 Hoe is men er officieel achter gekomen dat de grot goed is voor de gezondheid volgens de tekst? Schrijf het antwoord op in je uitwerkbijlage. Je moet in het Turks antwoorden. 1p 38 Waarom kan de Damlata grot niet instorten volgens de tekst? De buitenkant is A bebosd. B dik. C laag. D van beton. 1p 39 Schrijf twee van de vier elementen op, die goed zijn tegen astma volgens de tekst. Je moet in het Turks antwoorden. KB-0101-a-13-1-o 25 / 28 lees verder

26 Tekst 12 Villa A ina A ina Sokak, özel tasar m yla küçük otelimizin içinden geçerek, Akdenizli avlumuza ula t r yor sizleri. Terlemi olarak geldiniz, valizlerinizi güler yüzlü personelimize teslim ederek, yol yorgunlu unu üstünüzden atmak üzere oturdunuz bahçemize; Simi'yi ve Akdeniz'i seyrederek buz gibi içece inizi yudumlad n z. Her bir kö esi sürprizlerle dolu lobimizden geçerek, sizler için tertemiz haz rlanm ve hepsi birbirinden farkl dö enmi on yedi odam zdan birine ç kt n z, üstünüzü de i tirmek üzere. Deniz k yafetlerinizi giyip, yemye il çimlerin üzerinde palmiyelerle gölgelenmi havuzumuza att n z kendinizi. Kulaçlar n z atarken 41 yüzdü ünüz hissine kap ld n z. Bir tepenin üstünde ama sanki denizin içindesiniz, ayn göz seviyesindesiniz. Be çay nda A ina A evi'nin ikram olan lezzetli kurabiyelerin, çöreklerin kokusu avluya ve bahçeye yay ld. Bu kokular hafifçe esen rüzgâra kar arak, bir geçmi e savuruyor size; a ina oldu unuz akraba evlerine, bir bugüne getiriyor; tatile, Villa A ina'ya Ak amüstü keyfinin devam nda liman soka na indiniz; belki de denize Ak am yeme inde Bülent Bey'in özenli bal k sofralar bekliyor sizleri. Gecenin devam nda ezlonglara uzan rsan z e er, y ld z haritas n akl n za getirmeye çabalamay n hiç. Çünkü o göklerden göz k rp yor sizlere, tane tane okuyabilirsiniz hepsini, bir o kadar berrak, bir o kadar p r l p r l. Gecenin keyfi doyumsuz bahçemizde, ancak güne i selamlayan sabah kar lamak da bir o kadar güzel. sminin anlam yla bütünle en odan za çekilmek istiyorsan z e er, iyi geceler hepinize ve a ina rüyalar KB-0101-a-13-1-o 26 / 28 lees verder