2. INERMA Zirvesi çıtayı daha da yükseltti

Transkript

1 SAY 64 TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL NERMA Zirvesi çıtayı daha da yükseltti Almanya-İsveç-Finlandiya Teknik İnceleme Gezisi Madenlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu yapıldı Skandiyum elektrikli araçların kaderini belirleyebilir

2

3 Başkandan Değerli Okuyucular, Uzun zamandır beklenen Maden Yönetmeliği 21 Eylül 2017 tarihli ve sayılı Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi. Ülke madenciliğine hayırlı olmasını ve madenciliğin önünü açmasını diliyorum. Yönetmeliğin getirdiği değişiklikleri, derginin iç sayfalarında, Sayın Prof. Dr. Mustafa Topaloğlu nun makalesinde bulacaksınız. Maden Bölgeleri Yönetmeliği ile ilgili çalışmalar sürüyor. Vakıf olarak görüşlerimizi ilettik. Taslakta yer alan bazı belirsizliklerin giderileceğini umut ediyoruz.. NERMA Enerji Hammaddeleri ve Enerji Zirvesi ile Sergisi Eylül 2017 tarihleri arasında İstanbul Boğaziçi Hilton Kongre Merkezinde gerçekleştirildi. Zirveye 260 katılım olmuş, 10 u yurtdışından olmak üzere 16 davetli, 39 sözlü, 15 poster olmak üzere 70 sunum yapılmıştır. Zirve sırasında 250 m2 sergi yer almıştır. Başta, T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı olmak üzere, İTÜ Maden Fakültesi Dekanlığına, İTÜ Enerji Enstitüsü Müdürlüğüne, Ana Sponsor Ciner başta olmak üzere, tüm sponsorlara Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı yönetim kurulu adına içten teşekkürlerimi sunarım. 1 3 Kasım 2017 tarihlerinde, Antalya Concord De Luxe Resort otelde, Türkiye, 17. Balkan Cevher Hazırlama Kongresi ne ev sahipliği yapacaktır. Kongre, organizasyonu İTÜ Cevher Hazırlama Mühendisliği Bölümü ve Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı işbirliği ile yapılmaktadır. Tüm madencilerin katılımını bekliyoruz. Sağlıcakla kalınız. Saygılarımla, PROF. DR. GÜVEN ÖNAL YURT MADENCLĞN GELŞTRME VAKF YÖNETM KURULU BAŞKAN EKİM 2017

4 İÇİNDEKİLER TEMMUZ, AĞUSTOS, EYLÜL 2017 SAY 64 YAYN TÜRÜ: YAYGN SÜRELİ YÖNETİM-İMTİYAZ SAHİBİ YMGV ADNA Prof. Dr. Güven ÖNAL YMGV YÖNETİM KURULU Prof. Dr. Güven ÖNAL - Başkan Prof. Dr. şık ÖZPEKER - Bşk. Yrd. Murat TURAN - Genel Sekreter Alp GÜRKAN - Muhasip Üye Dr. Nijat GÜRSOY - Üye DENETİM KURULU Günaydın YİRMİBEŞOĞLU - Özer ALTAY Cevdet ÖZÇEVİK - Üye Prof. Dr. Erdoğan YÜZER - Üye Doç. Dr. Ekrem YÜCE - Üye İsmet SİVRİOĞLU - Üye YMGV MÜTEVELLİ HEYETİ TÜZEL KİŞİLER ALTN MADENCİLERİ DERNEĞİ, ETİ BAKR A.Ş., ETİ MADEN, İTÜ MADEN FAK., JEOFİZİK MÜH. ODAS, MADEN İŞLERİ GN. MD., MA- DEN MÜH.ODAS, MTA, TKİ, TTK, TÜMMER, TÜRKİYE MADEN İŞÇİ- LERİ SENDİKAS, TÜRKİYE MADENCİLER DERNEĞİ YMGV MÜTEVELLİ HEYETİ GERÇEK KİŞİLER Ali Erguvanlı Ali Kahyaoğlu Ali Türkoğlu Alp Gürkan Antony Caouki Atılgan Sökmen Caner Zanbak Cemil Ökten Cevdet Özçevik Dündar Ergünalp Ekrem Yüce Enver Erdoğan Erdoğan Yüzer Gülhan Özbayoğlu Günaydın Yirmibeşoğlu Güngör Tuncer Güven Önal H. Nijat Gürsoy Halil Köse Halim Demirel Hayrettin Elmas şık Özpeker İbrahim Halil Kırşan İlgin Kurşun İlhami Tezcan İsmet Kasapoğlu İsmet Sivrioğlu Lütfi Çallı Mahir Vardar Mehmet Yılmaz Melih Turhan Murat Dedeman Murat Turan Mustafa Sönmez Necati Kurmel Nizamettin Çoban YÖNETİM YERİ Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Cumhuriyet Cad. No.179/5, Daire:10 Harbiye İSTANBUL Tel: Fax: e-posta: ymgv@ymgv.org.tr web: Oktar Kızılsencer Orhan Kural Ömer Yenel Özer Altay Remzi Karagüzel Rıfat Kont Sabri Karahan Sadrettin Alpan Selahaddin Anaç Selahattin Çimen Suat Sarısoy Şeyda Çağlayan Tolga Yalçın Tuğrul Erkin Ümit Akdur Yener Cander Yüceer Göver Zeki Yavuztürk YAYN YÖNETİM YAZ İŞLERİ MÜDÜRÜ: Prof.Dr. şık Özpeker YAYN KOORDİNATÖRÜ: Mad. Yük. Müh. Dündar Ergunalp YAYN KURULU: Mad. Yük. Müh. Dündar Ergunalp, Mad. Yük. Müh. Murat Turan Prof.Dr. Erdoğan YÜZER REKLAM SORUMLUSU: Gülseren Koçer - gulseren@ymgv.org.tr Tel: GRAFİK TASARM: Büşra Yurtseven - YAYNA HAZRLAYAN ARC yayıncılık İletişim: Gülseren KOÇER Tel: BASK-CİLT Karakter Color Matbaası A.Ş Yıl Mah. Massit 3. Cadde No: 200 Bağcılar / İstanbul Tel: Faks: Serti ka No: SEKTÖRMADEN DERGİSİ YURT MADENCİLİĞİNİ GELİŞTİRME VAKF TARAFNDAN 5680 SAYL BA- SN KANUNUN 9/2 MADDESİ GEREĞİNCE İSTANBUL VALİLİĞİNE BEYANNAME VERİLEREK AYN KA- NUNUN 9.MADDESİNE GÖRE TANZİM EDİLEN TARİHLİ İZİNLE ULUSAL GAYRİ SİYASİ VE YAYGN SÜRELİ TÜRÜNDE 3 AYDA BİR YAYNLANMAKTADR. SEKTÖRMADEN DERGİSİ ABONELE- RİNE DAĞTLMAKTADR. DERGİYE GÖNDERİLEN YAZLAR VE FOTOĞRAFLAR GERİ İADE EDİLMEZ. YAYNLANMAS İSE YAYMCNN KARARNA BAĞLDR. YAYNLANAN YAZ VE FOTOĞRAFLARN SORUMLULUĞU YAZARNA AİTTİR. KAYNAK GÖSTERİLEREK ALNT YAPLABİLİR Almanya-İsveç-Finlandiya Teknik İnceleme Gezisi 2. NERMA Zirvesi çıtayı daha da yükseltti Türkiye den Haberler Makale: Yeni Maden Yönetmeliği üzerine Mercek Altı: Bakır Makale: Skandiyum elektrikli araçların kaderini belirleyebilir Dünyadan Haberler Teknolojinin Nimetleri Endüstriyel Mineral Haberleri Endüstriyel Mineral Fiyatları Etkinlik Takvimi Londra Metal Borsası Öztürkçe Bulmaca Briç REKLAM NDEX AKÇELİK MADENCİLİK ÖN KAPAK İÇİ FKK ARKA KAPAK İÇİ METEK MAD. VE ENERJİ TEK. ARKA KAPAK MATEL HAMMADDE SAN. 1 DAMA MÜHENDİSLİK 2 BİEN SERAMİK 5 AYDN LİNYİT LTD. ŞTİ. 16 META NİKEL KOBALT A.Ş. 17 MADEN TÜRKİYE TÜPRAG 31 ERSEL AĞR MAKİNE SAN. 33 SEÇKİN MADENCİLİK 37 ESAN 40 ORYA PARK 41 ŞEN PLASTİK 45 PULLUKÇU İBRİCE MADEN İŞL. 47 REMAS MAKİNA A.Ş. 49 PARAMETRE SİGORTA 56 ÇOLAKOĞLU MAKİNA 57 TÜFEKÇİOĞLU KAUÇUK MAK. MAD. 61 ANAGOLD MADENCİLİK 64 ANT GROUP 69 MTM MAKİNA 72 CİNER SİLOPİ TERMİK SANTRALİ 73 HES SU YAPLAR DENETİM HİZ. 74 ETİ BAKR A.Ş. 75 KİREMİTÇİLER MADENCİLİK 76 Kapak resmi: BOLDEN Aitik Bakır Madeni YMGV nin 1-7 Temmuz 2017 tarihleri arasında düzenlediği Almanya İsveç Finlandiya Teknik İnceleme Gezisi sırasında katılımcılar tarafından çekilmiştir.

5 Almanya-İsveç-Finlandiya Teknik İnceleme Gezisi Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı tarafından Avrupa nın endüstri ve madencilik devi ülkeleri Almanya, İsveç ve Finlandiya ya düzenlenen teknik inceleme gezisinde, madenciler bu ülkelerdeki kömür, kurşunçinko-altın, bakır ve demir cevheri ocak ve zenginleştirme tesislerini ziyaret ederek incelemelerde bulundular. 6 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 7

6 VAKF TAN HABERLER Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı nın düzenlediği yurtdışı teknik inceleme gezileri kapsamında, 1-7 Temmuz 2017 tarihlerinde gerçekleştirilen gezinin adresi, Avrupa nın endüstri ve madencilik devi ülkeleri Almanya, İsveç ve Finlandiya oldu. Türk madencilik dünyasından 28 kişinin katılımıyla gerçekleştirilen teknik gezi çerçevesinde, Almanya da RWE Power AG Garzweiler Kömür Açık Ocağı, İsveç te BOLDEN Skelleftea Kurşun-Çinko-Altın-Teleryum Tesisi, BOLDEN Aitik Bakır Maden ve Tesisleri ile LKAB Kiruna Demir Madeni Ziyaretçi Merkezi ne ziyaretler gerçekleştirilerek, Resim 1. Garzweiler açık ocak kömür madeni lokasyonu RWE Power AG Garzweiler Kömür Açık İşletmesi Hazırlayanlar: Rüstem Bozkurt, Hakkı Ketizmen, Ekrem Eser Öz, Rasim Sönmez Garzweiler Açık Ocak Linyit Madeni, RWE tarafından bölgede işletilen 3 madenden birisidir ve 40Mton/ yıl linyit kömürü üretim kapasitesi ile bölgenin en büyük maden işletmelerinden birisidir. Açık Ocak Linyit Madeni, Almanya nın Kuzey Ren Westfalya eyaletinde bulunmakta olup, Düsseldorf havalimanına yaklaşık 44 km uzaklıktadır. Havzada 350 yıl yetecek linyit varlığı söz konusu olmasına rağmen, politik belirsizliklerden dolayı üretim planlaması 2050 yılına kadar yapılmıştır. üretim ve işleme uygulamaları yakından incelendi ve bu tesislerin yetkililerinden ilk elden bilgiler alındı. Gezi kapsamında ayrıca Almanya da kömür üretiminin yoğunlaştığı Ruhr Bölgesi ile, Düsseldorf ve Köln şehirleri, İsveç in Stockholm ve Finlandiya nın Helsinki kentleri de tarihsel ve kültürel açıdan incelendi. Son derece verimli geçen teknik inceleme gezisi ile ilgili olarak, katılımcılar Fikri Zortul ve Servet Gök koordinasyonunda hazırlanan ve ziyaret edilen maden ve tesisler hakkında ayrıntıların anlatıldığı raporlarda yer alan bilgileri okurlarımızla paylaşıyor ve Türkiye madencilik camiasının ilgisine sunuyoruz. Sahadaki linyit kömürü, 3 ayrı kömür damarından meydana gelmektedir. Toplam kalınlığı m arasında değişmekte olan linyit yüzeyden itibaren 40 m ila maksimum 210 m derinliklere ulaşmaktadır. Linyit kömürünün yerinde ortalama 1300 kcal ısıl değeri, %60 nem ve % 1-2 sülfür içeriği bulunmaktadır. 40 Mton/yıl linyit kömür üretimini gerçekleştirmek için ortalama 140 Mm³ üst örtü kazısı yapılmaktadır. Üretimi gerçekleştirilen Linyit kömürünün tamamı Termik Santrallerde elektrik üretimi için yakıt olarak kullanılmaktadır. Üst örtü kazısından çıkan malzeme iç döküme dökülmekte olup bir kısmı da rekültivasyon çalışmalarında kullanılmaktadır. Garzweiler Açık Ocak Linyit İşletmesinde üretim, döner kepçeli ekskavatör+bant konveyör+dökücü işletme yöntemi ile yapılmaktadır. Döner kepçeli ekskavatör ile kazısı gerçekleştirilen üst örtü veya linyit bant konveyörler ile döküm sahasına veya stok sahasına gönderilmektedir. Stok sahasına gönderilen linyit, harmanlanarak Termik Santrallere gönderilmek amacıyla, yine bant konveyör aracılığı ile yükleme istasyonlarına sevk edilmekte ve buradan da raylı sistem aracılığı ile Termik Santrallerin silolarına taşınmaktadır. Linyit sevkiyatı gerçekleştirilen raylı sistemde, her biri 14 adet vagondan oluşan katarlar kullanılmaktadır. Vagonların her biri 100 ton taşıma kapasitesine sahip olup her bir vagonu yükleme işlemi 1 dakika gibi kısa sürede yapılmaktadır. Resim 2. Döner kepçeli ekskavatör İşletme sahasında üst örtü ve linyit kazısını gerçekleştirmek için 6 adet döner kepçeli ekskavatör, döküm işlemini gerçekleştirmek için 6 adet dökücü çalışmaktadır. Döner Kepçeli Ekskavatörlerin 2 adedi ,00 m³/gün 4 adedi ise ,00 m³/gün kazı kapasitesine sahiptir. Kazılan malzemelerin nakledildiği bantlar ise, 2.8 m genişliğinde ve çelik kortlu özelliktedir. Hızı 27 km/h olan bu bantların maden sahasındaki toplam uzunluğu yaklaşık 100 km. dir. Her bir bant ünitesi 5 km. olup birbirlerine bağlantıları yapılarak çalıştırılmakta ve yıl içerisinde bu bantlar kazıya bağlı olarak 5 kez ötelenmektedir. Resim 3-4. Çelik kortlu bant ve konveyör Resim 5. Bant hattı Resim 6. Bant dağıtım merkezi Termik santraller MW kapasiteli olup bu santrallerden 300 MW lık ünitesi ömrü dolduğundan dolayı kapatılmıştır. Santrallerin net çevrim verimi 1000 MW lık ünitede %46, 600 MW lık ünitede ise % 32 olmaktadır. Yeni yapımı devam eden 2*1000 MW lık santralin 4 yıl sonra devreye alınarak çevresel faktörleri ve maliyeti düşürmesi planlanmaktadır. Santralde ortalama 30 bin ton/gün kömür tüketilmektedir. Buna bağlı olarak 1 kwh enerji üretmek için kg kömür tüketilmekte olup bu rakam yeni yapılan santralde kg kömür olarak hesaplanmıştır. Santralden bırakılan su buharının bir kısmı ısınmada bir kısmı ise seracılıkta kullanılarak yıllık 6000 ton domates üretimi sağlanmaktadır. Boliden Skeleftea Kurşun-Çinko-Altın Madeni Hazırlayanlar: Hüseyin Ergin, Vedat Serbest, Ergün Cavdar, Adil Aygan Merkezi Stockholm de bulunan Boliden firması İsveç kökenli bir firma olup toplam 6 adet maden işletmesine ve 5 döküm merkezine sahiptir yılında altın madenciliği ile faaliyetlerine başlayan şirket, bugün İsveç te Garpenberg de Çinko, Gümüş, Kurşun, Bakır, Altın; Skelleftea da Kurşun, Çinko, Altın, Bakır, Gümüş, Teleryum; Aitik de Bakır, Altın, Gümüş; Finlandiya da Kevitsa da Nikel, Bakır, Altın, Platinyum, Paladyum; Kylylahti de Bakır, Altın, Çinko; İrlanda da Tara da ise Çinko, Kurşun, Gümüş madenleri üretimi yapmaktadır. Yaklaşık 5500 çalışanı bulunan şirket aynı zamanda Elektronik hurda geri kazanımında da dünya lideri pozisyonundadır. Şirketin 2016 yılı üretim rakamları şöyledir: 8 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 9

7 VAKF TAN HABERLER Resim 3. Flotasyon tesis akım şeması Resim 4. Teleryum işlem akım şeması Skelleftea bölgesinde bulunan Kurşun-Çinko-Altın madeni, Boliden firmasına ait olan 6 maden işletmesinden birisidir. İşletme 1953 yılında çalışmaya başlamıştır. Boliden Kurşun, Çinko, Altın madeni isminde belirtilen cevherler dışında bakır, gümüş ve teleryum üretimi de gerçekleştirmektedir. Bünyesinde 3 yeraltı madeni ve 1 açık ocak barındırmakta olup, üretim bu bölgelerden gelen cevherlerin işlenmesi ile oluşmaktadır. Flotasyona gelen cevher, üretimin yapıldığı açık ocak ve yeraltı madenlerinde kırıldıktan sonra buraya sevk edilmektedir. Kırıcı olarak 150 lik çeneli kırıcılar kullanılmakta ve kırılan malzeme römorklu kamyonlar vasıtasıyla taşınmaktadır. Bugüne kadar toplam 31 adet ocak işletmiş olan şirketin bu tesisinde toplam 611 çalışan bulunmaktadır. Yeraltı üretimi, flotasyon, bakım onarım gibi işletmenin tüm aşamalarında otomasyon ve scada izleme sistemleri aktif olarak kullanılmakta ve tesisin her noktası 7x24 saat kameralar ile izlenmektedir. Otomasyona örnek olarak flotasyondaki reaktif otomasyonu, yeraltı madenindeki uzaktan kumandalı tekerlekli yükleyici, robotlarla yapılan şarj işlemi, otomatik delim işlemleri, bakım onarımda bakım onarım verilerinin uzaktan ölçülüp izlenmesi ve geçmişe dönük kayıt tutulması gösterilebilir. Tesiste 3000 tonluk silo bulunmaktadır. İki adet değirmene 100 ton ve 140 ton/saat malzeme beslenmektedir. Flotasyonda Otojen (Ag), Bilyalı ve Çubuklu değirmenler ile öğütme sağlanmakta, elek olarak Derrick elek kullanılmaktadır. Flotasyon üretiminde sırayla Ag değirmen, bilyalı ve çubuklu değirmenler, manyetik seperatör, hidrosiklon, selül (hızlı flotasyonu, normal flotasyon), tikiner ve pres filtre kullanılmaktadır. Değirmenden çıkan malzeme içindeki istenmeyen malzemelerin uzaklaştırılması için, hidrosiklona girmeden önce tambur manyetik seperatörden geçmektedir. Selüllere giren malzemenin %75 nin geçtiği tane boyutu aralığı 45 mikron dur. Verim çinkoda % 95-85, bakırda % 80, kurşunda % civarındadır. Flotasyona giren katı oranı %50-55 civarındadır. Konsantre nemi %10 nun altında tutulmaktadır. Normal flotasyondan önce flash (hızlı) flotasyon ile ürün zenginleştirme yapılmaktadır. Tenörler, çinkoda-%48-58, bakırda-%20-22, kurşunda-%20-50 arasındadır. Atık oranları; bakırda 0,04-0,01 arası; kurşunda 0,1-0,3 arası; çinkoda ise 0,2-0,6 arasıdır. Altın ve gümüş Nelson gravite ayırıcısı ile siklon altı akımından kazanılmaktadır. Ayrıca, işletme içinde altın linçi yapılan bir bölüm de bulunmaktadır. Gezi kapsamında bulunmadığı için görülemeyen bu bölümün işletme prosesi ile ilgili şema ziyaretçilerine yapılan sunumda paylaşılmıştır. Altın elektrolizinden önce katı olarak gönderilen Teleryum farklı bir tesise gönderilerek burada işlenmektedir. Boliden Aitik Bakır Tesisi Hazırlayanlar: Fatih Enisoğlu, Çetin Şenkal, İnan Çağlar Aitik Bakır tesisine cevher sağlayan Salmijarvi Ocağı, açık ocak yöntemiyle işletilmektedir. Açık Ocak 1 km uzunluğunda, 800 m. genişliğinde ve 470 m. derinliğindedir. Ocakta bulunan kalkoprit cevheri; bakır, gümüş ve altın içermektedir. Ocakta patlatma yapılırken m. derinliğinde, ortalama delik açılmakta ve her delikte 1 ton patlayıcı kullanılmaktadır. Resim 1. Flotasyon tesisi otomasyon merkezi Resim 2. Öğütme ünitesi Resim 5. Tesis gezisi anısı Ocakta yükleme işlemi ekskavatörler ile yapılmakta olup ekskavatörün bir kovası 80 ton malzeme almaktadır. Ekskavatörün ağırlığı ise 1500 ton dur. Ocakta taşıma işi, her biri 218 ton kapasiteli Cat 793 ve 318 ton kapasiteli Cat 795 kamyonları ile yapılmaktadır. 10 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 11

8 VAKF TAN HABERLER Resim 1. Açık ocak görünümü Resim 3. Ocak içerisinde kırma ünitesi silosunun kapasitesi ton dur. Ana cevher silosu flotasyon tesisini 2 gün boyunca besleyebilmektedir. Ana cevher silosunun toplam yüksekliği 90 metre olup 60 metresi yerin üstündedir. Tüvenan cevherin içinde % 0,22 bakır, 0,11 gr/ton altın ve 2,45 gr/ton gümüş bulunmaktadır. Ana cevher silosundan tüvenan cevher değirmenlere beslenmektedir. Birincil ve ikincil değirmene sahip iki hat kullanılmaktadır. Her bir hattın kapasitesi 2200 ton/ saat tir. Birincil değirmenler otojen değirmen olarak kullanılmakta olup 12 metre çap 14 metre uzunluğa sahiptir. Otojen değirmenlerin enerji kapasitesi 22.5 MW (30,570 hp) dır. Otojen değirmenler rotor-stator şeklinde çalışmakta olup değirmende motor ve redüktör bulunmamaktadır. Otojen değirmenlerde 1 ton tüvenan cevher öğütmek için 8kW enerji harcanmakta olup çakıllı değirmenlerde 1 ton cevher öğütmek için 3 kw enerji harcanmaktadır. Otojen değirmenler %65 katı ile çalışmaktadır. Astar tipi olarak Metso firmasının üretmiş olduğu POLY-MED astarları kullanılmakta olup 20 milyon ton cevher öğüttükçe (yaklaşık 12 ay) astar değişimi gerçekleşmektedir. Cevherin serbestleşme boyutu ise 200 mikrondur. Değirmen hatlarında öğütülen cevher spiral sınıflandırıcı ile kontrol edilmekte olup mikron ise Regrind değirmene gelmektedir. Regrind değirmen çakıllı değirmendir mikron ara tankta toplanmaktadır. Ara tankta toplanmasının amacı ise sabit basınçla tanksellere basabilmek içindir. Flotasyon tesisinde 52 adet flotasyon hücresi mevcut olup toplamda 5340 metreküp hacme sahiptir. Bakır, Gümüş ve Altın köpükle beraber alınmaktadır. Nihai Resim 6. Flotasyon tesisinden görünüm üründe bakır konsantresi içersinde % 25 bakır, 7 gr/ton altın ve 200 gr / ton gümüş bulunmaktadır. Bakır Konsantresi verimi % 90 dır. Flote edilen konsantre 21m çapında iki adet tiknere gelmekte olup tikner alt çıkış katı oranı %40 tır. Tikner çıkışında %40 lık katı malzeme filter preslere basılmakta olup nihai konsantre elde edilmektedir. Çıkan nihai konsantrenin nem içeriği % 8 dir. Resim 2. Patlatılmış malzemenin kamyonlara yüklenmesi Konsantre 22 vagonlu tren ile Rönskar daki izabe tesisine günlük taşınmaktadır. Ocaktan kamyonlar ile taşınan tüvenan cevher Kırma bölümüne getirilmektedir. Kırıcı ünitesi üç istasyondan oluşmakta olup ilk iki istasyon 8000 ton/saat, üçüncü istasyon ise 4500 ton/saat kapasiteye sahiptir. Günlük kırma kapasitesi ton dur. Yeni kırıcı istasyonu kurulumu 2018 yılı içerisinde planlanmaktadır. Kırma istasyonlarında kırılan tüvenan cevher bantlar yardımı ile önce orta cevher silosuna daha sonra ise ana cevher silosuna taşınmaktadır. Cevheri taşıyan batların uzunlukları 7 km olup, 8000 ton/saat taşıma kapasitesine sahiptir. Bantların hızı ise 4,8 m/saniyedir. Orta cevher silosunun kapasitesi ton ve ana cevher Resim 4. Ocak ve flotasyon tesisi genel görünüm Resim 5. Flotasyon tesisi öğütme ünitesi Resim 7. Flotasyon tesisinden görünüm 12 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 13

9 Boliden Aitik Bakır işletmesinde 2016 üretim rakamları ise şu şekildedir: Üretim Cevher Pasa Bakır Konsatresi Metal İçeriği Bakır Altın Gümüş ton ton ton ton 2 ton 56 ton LKAB Kiruna Demir Cevheri ve Pelet Konsantrasyon Tesisi Hazırlayanlar: Rasim Sönmez, Özkan Yılmaztürk, Özgür Semerci LKAB Avrupa nın en büyük demir cevheri üreticisi olup tüm Avrupa nın demir cevheri ihtiyacının %78 ini tek başına karşılamaktadır. Aynı zamanda dünyanın en büyük 2. Pellet tedarikçisidir yılı net satış tutarı 1,7 milyar Euro olup ortalama çalışanı bulunmaktadır. LKAB, İsveç in en Besleme Tenörleri Bakır 0,22 % Altın 0,11 g/ton Gümüş 2,45 g/ton Konsantre Tenörleri Bakır 25 % Altın 7 g/ton Gümüş 200 g/ton eski endüstriyel şirketlerinden biridir. Faaliyetlerine 1890 yılında başlamıştır. LKAB firmasının tamamı İsveç devletine aittir. LKAB firmasına ait Kiruna bölgesi ve etrafındaki demir cevheri üretimi yapılan diğer maden sahalarında üretimi yapılan cevherler belirli proseslerden geçirilerek demir çelik sektöründe kullanıma hazır kaliteye çıkarıldıktan sonra Narvik Limanından Dünya piyasasına sunulmaktadır. Önümüzdeki yıllarda akıllı üretim teknolojisini tüm maden sahalarında kullanıma sokmayı planlayan LKAB, böylelikle yeraltı faaliyetlerinin tamamında uzaktan erişim modüllerinin kullanıldığı insansız yeraltı madenciliğini hedeflenmektedir. Kiruna: Firmanın en büyük demir rezervine sahip olan üretim bölgesidir. Bu bölgeden üretilen cevherin tamamı pellet üretiminde kullanılarak pazara pellet olarak sunulmaktadır. Mevcut üretim kapasitesi ile rezerv ömrü 2035 yılına kadar devam edecektir. Sahanın tamamında yeraltı madenciliği ile üretim yapılmakta ve cevherin tespit edildiği derinlik yaklaşık 1800 metreye kadar ulaşmaktadır. Cevher yataklanması ~4 km uzunluğunda, ~ 80 m genişliğindedir yılına kadar açık işletme olarak çalışan ocak bu tarihten itibaren yeraltı işletmesi olarak faaliyetlerine devam etmektedir. Günümüzde 1365 metre kotunda yeni ana nakliye galerisi açılmış olup kotlarında çalışmalar devam etmektedir. Cevher yatağı kabaca kuzey güney doğrultusunda 60 lik açı ile uzanmaktadır. Cevherin yaklaşık %20 si yüksek fosforlu D kalite, %80 i ise düşük fosforlu yüksek demir içerikli B kalite cevher olarak bulunmaktadır. Maden üretim yöntemi olarak ara katlı göçertme yöntemi uygulanmaktadır. Ara katlar arasındaki mesafe 28,5 m, rekuplar arası mesafe ise 25 m dir. Üretim galerileri 7 m genişliğinde ve 5 m yüksekliğindedir. Kiruna cevheri manyetit türü cevherleşmeden oluşmaktadır. Bu bölgede kurulu kapasite 35 Milyon Ton/Yıl dır yılında ortalama %45 Fe içerikli 27,3 Milyon ton demir cevheri üretimi gerçekleşmiştir. Üretilen Ham cevherin %63 ü pellet olarak kazanılmakta, %37 si atığa gitmektedir. Yeraltı işletmesinde 2016 yılında, m3/ yıl püskürtme beton, kaya civatası, m2 çelik hasır kullanılmıştır. Ocak içi havalandırma kapasitesi m3/s dir. LKAB Dünyanın en modern yeraltı madeni olarak bilinmektedir. Bunun en önemli sebebi olarak, dünyadaki diğer demir üreten madenlerin açık işletmeyle üretim yapmasından dolayı bu madenlerle rekabet edebilmek için ton başına maliyeti indirmek amacı ile tamamen otomasyona yönelmesi gösterilmektedir. Ocak içerisinde birçok önemli noktada (yükleme-boşaltma-taşıma-delme-lokomotif) kumanda merkezinden insansız araçların tam mekanize bir şekilde etkin kullanımı sağlanmış, yeraltında birçok noktada uzaktan erişim modülleri ile üretim yapılmaktadır. Malmberget: Kiruna cevher yatağının 135 km güney doğusunda 10 civarında maden kaynağından oluşan bölgedir yılından itibaren bölgede madencilik faaliyetleri devam etmektedir. Cevherleşme Hematit ve manyetit içeriklidir. Günümüzde bu bölgede de madencilik faaliyetleri yeraltında gerçekleştirilmektedir. Ortalarma %45 Fe tenörlü 15,4 milyon ton/ yıl üretim yapılmaktadır. Bölgenin rezervi mevcut üretim kapasitesine göre 2025 yılına kadar devam edecektir. Bu bölgede üretilen cevher Lulea limanına indirilerek piyasaya buradan pazarlanmaktadır. Zenginleştirme Tesisi: Kiruna da bulunan ton/gün kapasiteli zenginleştirme tesislerinde 75 mikron altına öğütülen cevher önce yaş manyetik ayırma ile zenginleştirilmekte, daha sonra konsantrede bulunan apatit flotasyon ile yüzdürülerek uzaklaştırılmakta ve %68 Fe2O3 içerikli konsantre elde edilmektedir. Konsantre flotasyon tesisi yakınındaki pelet tesisinde önce yaş, daha sonra kuru pelet haline getirilerek pazarlanmaktadır. Geziye Katılanlar Güven Önal (YMGV), Abdulkadir Tanrıverdi (Verdi Dış Ticaret), Arda Önal, Ayşe Koç (YMGV), Adil Aygan (Koza Altın), Çetin Şenkal (Eti Bakır A.Ş.), Çiğdem Yenel, Ekrem Eser Öz (Ciner Grubu), Erdoğan Karaman (Karmak İnşaat), Ergün Cavdar (ESAN), Fatih Enisoğlu (Eti Bakır A.Ş.), Fatma Sermin İpekoğlu, Feride Hülya Baykal, Fikri Zortul (ESAN), Hakkı Ketizmen (Ciner Grubu), Hüseyin Ergin (ESAN), İnan Çağlar (ESAN), İrfan Pullukçu (İbrice Madencilik), Mahmut Kaplan, Mehmet Bahattin Aydın (Akelsan), Mehmet Engin Yılmaz (Türk Maadin A.Ş.), Murat Baykal, Özgür Semerci (Türk Maadin A.Ş.), Özkan Yılmaztürk (ASELMAK), Rasim Sönmez (Erdemir), Rüstem Bozkurt (Ciner Grubu), Servet Gök (ESAN), Vedat Serbest (ASELMAK) 14 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 15

10

11 2. NERMA Zirvesi çıtayı daha da yükseltti İki yıl önce dünyada bir ilk olarak başarıyla düzenlenen NERMA Uluslararası Enerji Hammaddeleri ve Enerji Zirvesinin ikincisi Eylül 2017 tarihleri arasında İstanbul da gerçekleştirildi. 2. NERMA, ilkinde olduğu gibi, enerji sektöründe dünyanın önde gelen isimleriyle, akademi ve iş dünyasını bir araya getirdi. Enerji Hammaddeleri ve Enerji konusunda, dünyada ikincisi düzenlenen NERMA Uluslararası Enerji Hammaddeleri ve Enerji Zirvesi, Eylül tarihlerinde İstanbul Hilton Bosphorus Convention Center da yapıldı. Zirve kapsamında bu yıl ilk defa, enerji ve enerji hammaddeleri alanında faaliyet gösteren şirketlerin ürün ve hizmetlerini sergilediği bir de sergi gerçekleştirildi. Enerji sektöründe dünyanın önde gelen isimleriyle, akademi ve iş dünyasını bir araya getirerek ulusal ve uluslararası ölçekte enerji ve enerji hammaddeleri konularının tüm yönleriyle ele alındığı 2. NERMA Zirvesi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı nın himayesinde, Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı ve Domino Fuarcılık A.Ş. iş birliği ile gerçekleştirildi. Zirve, 28 Eylül tarihinde Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Güven Önal, NERMA Bilim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Hasancan Okutan, yabancı katılımcıları temsilen Pittsburgh Kömür Konferansı Başkanı Prof. Dr. Badie Morsi ve Enerji ve 18 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 19

12 TÜRKİYE DEN HABERLER Sunumlar, açık oturumlar, çağrılı bildiriler Türkiye nin yanı sıra, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Arnavutluk, Fransa, İran, İspanya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Ürdün den alanında uzman 260 kişinin katıldığı zirve kapsamında, 8 oturumda, 6 sı Türkiye den ve 10 u yabancı olmak üzere 16 çağrılı sunum, 39 bildiri ve 15 poster sunumu yapıldı. Zirvede sunulan çağrılı bildiriler ise şunlardı: Enerjide Yeni Dönem Yol Haritası Mithat Cansız, MİGEM Genel Müdürü NERMA Zirvesi kapsamında iki de açık oturum gerçekleştirildi. Kömür Madenciliğinde EÜAŞ ın Yeri ve Gelecekteki Vizyonu Oturum Başkanlığını Prof. Dr. Hasancan Okutan ın yaptığı Kömür ve Enerji konulu açık oturumda Muzaffer Polat (KÖMÜRDER), Mustafa Zipak (TKİ), Muzaffer Başaran (TEYO) ve Özge Durukan Öçalan (Nartus) konuşmacı olarak katıldılar. Nevzat Şatıroğlu, EÜAŞ Genel Müdürü Türkiye nin Kömür Potansiyeli ve Hedefler Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Doç. Dr. Abdülkadir Yörükoğlu nun açılış konuşmalarıyla başladı. Prof. Önal açılış konuşmasında, başta Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı olmak üzere zirvenin düzenlenmesine katkı ve destek sunan kurumlar ile Bilim Kurulu Üyeleri, katılımcılar ve sponsorlara teşekkür etti. Prof. Okutan zirvenin genel çerçevesini özetlerken Prof. Morsi dünyada enerji hammaddeleri ve enerji konusundaki mevcut manzarayı kısaca ortaya koydu, Doç. Yörükoğlu da Türkiye nin enerji politikalarına değindi. Enerji ile ilgili her şey Temel amacı enerji Hammaddeleri ve Enerji konularında kamu ile üniversiteleri, özel sektörü ve sivil toplum örgütlerini bir araya getirmek olan ve Enerji verimliliği ve sürdürülebilirliği gibi ekonomik kalkınma planlarını yakından ilgilendiren NER- MA zirvesi kapsamında şu konular ele alındı: Dünyada, Türkiye de Enerji ve Enerji Stratejileri Enerji Verimliliği ve Depolama Kömür ve Enerji Petrol ve Enerji Doğalgaz ve Enerji Kaya Gazı ve Enerji Hidroelektrik Enerji Nükleer Hammadde ve Enerji Jeotermal Enerji Güneş ve Rüzgâr Enerjisi Atıktan Enerji üretimi Enerji ve Çevre Hidrojen Enerjisi Yenilenebilir Enerji konulu açık oturumda da Yenilenebilir Enerji Kaynakları Genel müdür Yardımcısı Sebahattin Öz ün moderatörlüğünde Mehmet Acarla (Borusan), Muharrem Balat (MB Holding), Hikmet Gökoğlu (Çalık Enerji) ve Hakan Yıldırım (Siemens) panelist olarak yer aldılar. Mustafa Özdingiş, TKİ Genel Müdür Yardımcısı MTA nın Kömür Arama Çalışmaları İsmail Kara, MTA Enerji Hammaddeleri Daire Başkanı Sentetik Yakıt ve Kimyasal Üretimlerinde Kullanılan Katalizörler Prof. Dr. Selim Şenkan, Department of Chemical and Biomolecular Engineering University of California at Los Angeles, ABD Her iki açık oturum da yoğun bir katılıma sahne olurken, dinleyicilerin soru ve katkılarıyla zenginleşti. ABD nin Enerji Üretimindeki Eğilimlere Genel Bir Bakış Prof. Dr. Kadri Dağdelen, Colorado School of Mines, ABD 20 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 21

13 TÜRKİYE DEN HABERLER Kuzey Amerika da Enerji Yapısının Değişimi Dr. Wm. Mark Hart, CEO-MAT- HEnergy Company, ABD Almanya Enerji Politikaları ve Enerji Ekonomisinde Değişim Dr. ng. Manfred Rumberger, ER-Consult GmbH, Almanya SES SGT Gazlaştırma Teknolojisi: Temiz, Verimli ve Ucuz bir Proses Francis Lau, Synthesis Energy Systems, ABD MENA Bölgesinde Fotovoltaik Enerjiden Gaz Üretiminin Tekno-Ekonomik Fizibilitesi Doç. Dr. Gento Mogi, University of Tokyo, Graduate School of Engineering, Japonya Sıvı Yakıt ve Değerli Kimyasal Elde Etmek İçin Sentetik Gaz Üretimi ve Şartlandırmasına Genel Bir Bakış Prof. Dr. Badie. Morsi, Department of Chemical and Petroleum Engineering University of Pittsburgh, ABD Kaya Gazı Endüstrisinin Kurulumunda Karşılaşılan Güçlükler Güney Afrika dan bir Vaka Çalışması Prof. Dr. Cyril O Connor, Department of Chemical Engineering, University of Cape Town, Cape Town, G. Afrika ABD de Elektrik Enerjisi Üretiminde Değişen Şartlar Prof. Dr. James Hendrix, University of Nevada Reno, Nevada, ABD Elektrik Üretiminde Yüksek küllü Kömürlerin Gazlaştırma Prosesinin Optimizasyonu (OPTMASH Project) Prof. Dr. İskender Gökalp, CA- RE-CNRS, Orléans, Fransa Kömürden Gazlaştırma Prosesine Dayalı Sıvı Yakıt Üretimi Doç. Dr. Fehmi Akgün, TU- BTAK Marmara Araştırma Merkezi, Enerji Enstitüsü, Türkiye Enerji Piyasasında Santral Esnekliği ve Verimliliğinin Avantajları Rekabetçi Piyasa Şartlarında Yüksek Standarttaki Dijital Çözümlerin Önemi ve Yaratmaları Beklenen Değer Dr. Tamer Turna, CEO, Yıldırım Enerji Destekleyen kurumlar ve sponsorlar Destekleyen kurumlar: T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı İstanbul Teknik Üniversitesi İTÜ Enerji Enstitüsü İTÜ Maden Fakültesi Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Kömür Üreticileri Derneği Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği Türkiye Doğalgaz Dağıtıcıları Birliği Derneği Sektörmaden Dergisi Enerji Gazetesi Maden Katalog Sponsorlar: Ciner (Ana Sponsor) Eti Bakır A.Ş. Nartus Çevre Danışmanlık Yeniköy Kemerköy (Limak) Solonn Güneş Enerjisi Sistemleri Eren Modern Biyokütle Tekfen Esan Çiftay Türkerler İmbat Zirve kapsamında düzenlenen ve 250 metrekarelik bir alana yayılan sergide de Enerji Hammaddeleri ve Enerji sektörünün öncü firmaları ürün ve hizmetlerini katılımcılara tanıtma imkânı buldular. Astor A.Ş. Dehn + Sohne GMBH +CO Else Enerji Müşavirlik Mühendislik San. Ltd. Şti. Eltemtek A.Ş. Ersel Ağır Makina A.Ş. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü Goodwe Enerji Sist. Ser. Ltd. Şti. Gözler Enerji Müh. İnş. Pro. Tic. Ltd. Şti. nspeckem Sondaj İnş. Pet. Mak. San. Tic. A.Ş. Konuk sı Mak. San. Tic. Ltd. Şti. Maabir Maden İşleri Genel Müdürlüğü Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü Nartus Danışmanlık Solonn Enerji Üretim A.Ş. Tambursan Plastik Kauçuk San. Tic. Ltd. Şti. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı 22 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 23

14 TÜRKİYE DEN HABERLER 24 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 25

15 TÜRKİYE DEN HABERLER tejik yatırımlar ile maden bölgelerine dinamizm gelecek ve açılacak işletmeler ile yeni çekim alanları oluşturulacaktır. Bu bölgelerde yapılacak olan üretim, ilgili sanayinin kurulmasına dolayısıyla da bölgede yeni istihdam alanlarının açılmasına da vesile olacaktır. Ülkemizin kalkınması, ekonomik gelişimi ve refahın tüm ülke düzeyinde yayılması, ülke madenlerinin işletilmesine bağlıdır. Türkiye de madencilik sektörü iyi bir stratejik planlama ve özendirme ile bugünkünden çok ileri noktalara taşınabilir ve 2023 yılında ülkemiz madencilik sektöründe bir üs konumuna gelebilir. Maden Türkiye 2018 geleceğin kapılarını açıyor Maden Türkiye yılından bu yana 30 un üzerinde ülkeden katılımcı firma ile birlikte yerli ve yabancı ziyaretçiye ev sahipliği yapan Maden Türkiye fuarı 8. kez sektörü bir araya getirmeye hazır. Pazardan geri kalmamak, madencilik sektöründe verimliliği arttıracak yenilikleri takip etmek, sektöre yön vermek isteyen herkes bu fuarda bir araya gelecek. Madencilik sektöründe hep bir adım önde olmak için tarihi not etmeyi, fuarda yerinizi almayı unutmayın. Türkiye 2023 te dünyanın en güçlü 10 ekonomisi içinde yer almayı, 2071 yılı için küresel güç olmayı hedefliyor. Ülkelerin refah ve gelişmişlik düzeyleri ile madencilik sektöründeki faaliyetlerinin yakın bir ilişkisi göz önüne alındığında, madencilik alanındaki yüksek potansiyeli ile Türkiye nin 2071 yılı hedefinin yolu, madencilik faaliyetlerini etkin bir şekilde yürütmekten geçecektir. İletişim: Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı 2017 yılı Mütevelli Heyet ve Danışma Kurulu Toplantı tarihleri Türkiye 2023 te bir madencilik üssü olacak Maden ürünlerinin katma değeri en yüksek olan ürünler arasında olması sebebi ile madencilik, ülke için kaynak yaratmada birinci sırada gelen bir sektördür. Türkiye milyarlarca dolar değerinde tonlarca maden ve doğal kaynak rezervine, nadir bulunan elementlere ve stratejik maden alanlarına sahiptir ve bu yüksek potansiyel yatırıma açık konumdadır. Maden alanlarında yapılacak stra- 61. Danışma Kurulu Toplantısı 25 Kasım 2017 Cumartesi günü, Saat 10:30 da İTÜ Vakfı Maçka Sosyal Tesisleri Konferans Salonu/İSTANBUL 66. Mütevelli Heyet Toplantısı 23 Aralık 2017 Cumartesi günü, Saat 10:30 da, İTÜ Vakfı Maçka Sosyal Tesisleri, Küçük Salonu /İSTANBUL 26 SEKTÖRMADEN

16 TÜRKİYE DEN HABERLER arşivleme ve bilgi bankası olduğunu kaydeden Albayrak, bu yapının yasal süreci hayata geçtikten sonra fiziki olarak neticelenmesiyle ilgili 21 Temmuz itibarıyla yönetmeliğin devreye girdiğini söyledi. Albayrak, Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu nun (UMREK) sektöre kazandırılmasının, uzun vadeli yatırımlara finansman sağlanmasıyla ilgili mali çalışmaların en kritik noktalardan biri olduğunu söyledi. Sektörün kurumsallaşması adına attıkları adımların başında gelen UM- REK in, söz verdikleri üzere tamamlanarak hayata geçtiğini ve gelecek süreçte sektöre çok ciddi katkı sağlayacağını belirten Albayrak, hedeflerinin Ağustos sonu olduğunu aktardı Bürokratik süreçler hızlanıp kolaylaşacak Sorunları minimuma indirecek, netice odaklı yeni bir süreci başlatmak niyetinde olduklarını söyleyen Albayrak, şunları kaydetti: Tabii burada pozitif gündem oluşturması noktasında özellikle ağustos sonuna kadar bu bizden onayı çıkmış 917 yeni sahanın ihale süreçlerini başlatacağız. Yıl sonuna kadar iki bin 500 olarak hedeflenen maden sahasının ihale süreçlerini başlatacağız. Albayrak, sektörü büyüteceklerini belirterek, bu noktada iş akışı süreçleriyle ilgili iyileştirmeler noktasında ciddi bir sürecin işlediği bilgisini verdi. Geçmiş dönemde ilk müracaatın ortalama dört haftayı aldığını ancak hedefin bir haftayı geçirmemek olduğunu aktaran Albayrak, şöyle devam etti: İhale ilanları ve diğer süreçler yaklaşık bir yılı bulduğu bir süreçte 12 ayı bir aya indiriyoruz. Burada bahsi geçen birçok eski dönemli çok daha fazla zaman alan iş akışlarının hepsinde radikal iyileştirmeler yapıyoruz. Madencilikte büyük bir potansiyel var Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak, Milli Enerji ve Maden Politikası kapsamında gerçekleştirilen Madencilik Sektör Toplantısında önemli açıklamalarda bulundu. Albayrak, katma değerli sektörlerin başında gelen madenciliğin, katetmesi gereken büyük yolu olduğuna dikkati çekerek şunları söyledi: Ham maddede bir çarpansa, yarı mamulde sekiz, tam mamule döndüğünde ortalama 24 çarpana kadar çıkabilecek bir katma değer üretebilecek bir sektörden bahsediyoruz. Gayrisafi milli hasılaya oranı, ortalama, madencilik anlamında ileri düzeyde olan ülkelerin yüzde 5,6,7 lerde hisse aldığı bir sektörden bahsederken Türkiye de bu oran yüzde 1 lerde. Bunun Türkiye ekonomisi açısından 5,6,7 katı büyüyebilecek bir potansiyeli var. Biz ham kromları ham bakır, ham altınları ihraç ediyoruz ancak 10 katına bize geri dönüyor. Türkiye son 10 yılda ortalama 44 milyar dolar enerji ithal ederken 10,6 milyar dolar ortalamayla ham ve yarı mamul maden alanında ithalat gerçekleştirmiş. Bu maden sahalarıyla ilgili yeni bir model oluşturacak süreçle ilgili konuyu ciddi bir iyileştirme noktasında halledeceğiz. Maden yönetmeliğini 30 Eylül den önce hayata geçireceğiz. İş güvenliğinden taviz yok Güvenlik ve işçi sağlığı unsurlarının, kesinlikle taviz verilmeyeceğini vurgulayan Albayrak, Bu ülke ve sektör için çok önemli. Bürokrasinin azaltılmasıyla birlikte şeffaflık sürecini bu resme ekleyeceğiz. E-maden sistemine geçerek birçok iş yükünü hafifleteceğiz, ifadelerini kullandı. Milli Enerji ve Maden Politikası çerçevesinde, en kritik adımlardan birinin, Türkiye Yerbilimleri Veri ve Karot Bilgi Bankası (TÜVEK) Türkiye Jeokimya haritası çalışmaları sürüyor TÜRKİYE NİN maden ve yeraltı zenginliğini ortaya çıkarmak için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı başlatılan proje kapsamında, ülkenin jeofizik ve jeokimya haritalarının oluşturulmasına yönelik çalışmalar son hızla devam ediyor. Haritaların tamamlanması ile, ülkemizin hangi bölgesinde hangi madenlerin olma olasılığının daha yüksek olduğu ortaya koyulacak, radyoaktif mineraller, kömür, petrol ve doğalgaz, endüstriyel ham madde ve metalik maden, jeotermal enerji aramaları ile çevre kirliliğinin araştırılması, tektonik hatların belirlenmesi, çevre jeofiziği ve iletken zonların araştırılması gibi tüm yer bilimleri konularında altyapı bilgileri oluşturulacak. Proje kapsamındaki jeokimya haritası için veri toplama çalışmaları kapsamında, toplamda planlanan 110 bin numunenin 54 bin 689 unun toplandığı belirtiliyor. Çalışmaların teknik anlamda 1/ lik 14 paftada gerçekleştiği belirtiliyor. Yıl sonuna kadar numunelerin tamamının toplanması planlanıyor. Dünya genelinde jeokimya haritaları, maden aramacılığında yaygın olarak kullanılıyor. Jeokimya; litosfer, pedosfer, hidrosfer, biyosfer ve atmosferdeki tüm kimyasal olayları inceleyen bilim dalı olarak biliniyor. Sektörün hizmetine sunulacak bu haritalarla maden aramacılığında en büyük eksikliklerden birinin giderileceği belirtiliyor. (Kaynak: Türkiye) 28 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 29

17 TÜRKİYE DEN HABERLER Madenlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu yapıldı İkinci Oturum, Prof. Dr. Suphi Ural başkanlığında Madenlerde Sığınma Odası Uygulamaları ana başlığı altında yapıldı. Bu konuda Türkiye deki iyi uygulama örneği olarak; TÜPRAG Efemçukuru Altın Madeni Sığınma Odası Uygulaması, Yeraltı Sürekli Gelişim ve İlerleme Uzmanı Yahya Dönmez ve Çayeli Bakır Madeni Mobil Sığınma Odası ve İSG Uygulamaları, ÇAYELİ BAKR Çevre ve Güvenlik Müdürü Sayın Mehmet Eğruboyunoğlu tarafından anlatıldı. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen Madenlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Sempozyumu, 300 den fazla katılımcı ile 5 Ekim 2017 tarihinde Ankara da gerçekleştirildi. Sempozyumda, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Serhat Ayrım, İş Sağlığı Güvenliği Genel Müdürü Orhan Koç, Türkiye Madenciler Derneği Başkanı Atılgan Sökmen, bakanlık bürokratları, madencilikle ilgili şirketler, sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerden ilgililer, konuşmacı ve katılımcı olarak bulundular. Sempozyumun açılış oturumunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği uzmanı Hande Seray, Madenlerde İSG Mevzuatı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişi Alpaslan Kılıçaslan İSG Teftişleri, ve Altın Madencileri Derneği Başkanı Hasan Yücel İşletme Projelerinden Kaynaklı İş Kazaları ve Çözüm Önerileri konulu sunumlarını gerçekleştirdiler. Verilen aradan sonra, Hacettepe Üniversitesi nden Prof. Dr. Bahtiyar Ünver başkanlığında yapılan ilk oturumda, Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Maden Sahaları Daire Başkanı Cumali Taştekin tarafından Çayırhan Yeraltı İşletmesi Personel Takip Sistemi Uygulaması, ER- DEMİR ERMADEN Maden İşleri ve Kontrol Müdürü Mustafa Engin Yayla tarafından Divriği Yeraltı Demir Madeni Personel Takip Sistemi Uygulaması ve ESAN İnsan Kaynakları Direktörü Zehra Marangoz tarafından Endüstriyel Mineral ve Metalik Madencilik Sisteminde İyi Uygulamalar konulu sunumlar yapıldı. Öğleden sonraki oturumun konusu ise Kömür Madenciliğinde İSG Uygulamaları idi. Bu oturum, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü Burhanettin Kurt başkanlığında gerçekleşti. Yerli Merkezi Gaz İzleme Sistemi İMBAT Madencilik İSG Müdürü Aygün Ekici, Kınık Yeraltı Kömür İşletmesi İSG Uygulamaları da POLYAK EYNEZ Müdürü Oytun Kutay tarafından sunuldu. Bu oturumun diğer konuşmaları ise, Madenlerde Merkezi Gaz İzleme Sistemi ve Kömür Madenciliğinde Risk Yönetimi konularında oldu. Maden Mevzuatı ve Mevcut Uygulamalara Dair Panel olarak toplanan son oturum ise İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü Burhanettin Kurt moderatörlüğünde, Yurt Madenciliği Geliştirme Vakfı ndan Lütfü Çallı, Hacettepe Üniversitesi nden Prof. Dr. Bahtiyar Ünver ve Çukurova Üniversitesi nden Prof. Dr. Suphi Ural ın katılımı ile yapıldı. 30 SEKTÖRMADEN

18 TÜRKİYE DEN HABERLER Krom Çalıştayı yapıldı Hazırlayan: Maden Yük. Müh. Halim Demirkan Türkiye Madenciler Derneği (TMD) tarafından düzenlenen Krom Çalıştayı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, MİGEM ve özel sektörün geniş katılımı ile 8 Temmuz 2017 tarihinde İstanbul da gerçekleştirildi. TMD Başkanı Atılgan Sökmen, çalıştayın açılışında yaptığı konuşmada ülkemiz krom madenciliğindeki mevcut manzarayı özetleyerek bir dönem 2 milyon tonlarda olan ihracat rakamlarının şimdi 1 milyon tonun da altına düştüğü gerçeğini vurguladı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Doç. Dr. Abdülkerim Yörükoğlu da kamu otoritesi olarak sektörün sorunları ile doğrudan ilgili olduklarını ifade ederek Kromdan daha yüksek artı değer elde edilmesini sağlayacak yatırımların önemine dikkat çekti. Çalıştayın ilk oturumunda, Levent Yener (TMD) Dünya ve Türkiye de krom ve ferrokrom sektörü Genel Görünümü, Michael Lillja (Türk Maadin) Güney Afrika Krom ve Ferrokrom Endüstrisi, Cenk Yılmaz (EKİN Madencilik) Türkiye Çin Krom Ticareti ve Yaşar Özdirek (ETİ KROM) Ferrokrom - Paslanmaz Çelik ve Türkiye Krom Madenciliği Perspektifi başlıklı sunumlar yaptılar. İkinci oturumda ise PASDER Paslanmaz Çelik Derneği nden Fatih Köksal Türkiye Paslanmaz Çelik Sektörü, 2ME Endüstryel Tesisler Madencilik ten Emin Bilen Türkiye Elektrik Sektörü ve Gelecek Tasavvuru, OUTOTEC ten Fevzi Durunesil AC/DC Teknolojisi İle Türkiye Kromlarından Ferrokrom Üretimi konularında sunumlar gerçekleştirdiler. Krom madencileri adına ise, Ömer Faruk Yavuz krom madenciliğinin içinde bulunduğu durumu anlatarak, ihtiyaç olan paradigma değişikliğinden bahisle, somut eylem planları önerdi. Maden Bölgesi Yönetmelik Taslağı görüşmeleri sürüyor Hazırlayan: Maden Yük. Müh. Halim Demirkan, Maden Kanununun 29. Maddesinde yapılan ve 27 Mayıs 2017 tarihinde yürürlüğe giren değişikliğe ilişkin yönetmelik taslağı üzerinde görüşmeler devam ediyor. MİGEM tarafından hazırlanan yönetmelik taslağının kurumun internet sitesinde yayınlanarak sivil toplum kurumlarının ilgisine sunulması ve görüş ve öneri istenmesinin ardından düzenlenen ve madencilikteki konu ile ilgili tarafların bir araya geldiği son toplantı, 1 Ağustos 2017 tarihinde MİGEM de 48 kişilik kalabalık bir katılımla yapıldı. Toplantıda, konunun tüm taraflarının yönetmelik taslağı ile ilgili görüş, eleştiri ve önerileri dile getirilerek kamu otoritesinin dikkatine sunuldu. 32 SEKTÖRMADEN

19 MAKALE Yeni Maden Yönetmeliği üzerine Prof. Dr. Mustafa Topaloğlu, Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Maden Kanunu değiştikten yaklaşık iki yıl sonra 21 Eylül 2017 tarihinde yeni Maden Yönetmeliği Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelik ile birçok yeni hüküm getirildi. Bunlardan önemli gördüğümüz bazılarına aşağıda yer verilmiştir. 1- Ruhsat sahibi şirketin hisse devri izne bağlanıyor Maden Kanunun 5. maddesinde maden ruhsatı devri, Bakanlık iznine bağlı olduğundan, şirket hisse devri ile kanun etrafından dolaşılmakta idi. Maden Yönetmeliğinde (m.82.11) maden ruhsat sahibi şirketlerin ortaklık yapısında değişikliğe yol açabilecek %10 dan fazla hisse devir işlemleri Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığının iznine bağlanmak suretiyle bu durumun önüne geçilmiştir. İzin alınmadan belirtilen oranın üzerinde hisse devri gerçekleştirildiği takdirde, Maden Kanunun 10 uncu maddesinin dördüncü fıkrası gereğince işlem yapılacağı öngörülmüştür. Buna göre izin alınmadan hisse devretmek hatalı ve noksan beyanda bulunmak olarak değerlendirilmektedir ve bunun yaptırımı da TL idari para cezasıdır. 2. Rödovans sözleşmesiyle ilgili yeni hükümler getiriliyor a) Maden Yönetmeliğinin 101 (9). Maddesinde Rödovans usulü ile faaliyet gösteren tüzel kişiler de dahil olmak üzere, doğrudan/dolaylı ortaklık yapısı ve adres bilgilerinde yapılan değişiklikler bir ay içerisinde Genel Müdürlüğe bildirilir. Hisse payı %10 un üzerinde şirket olması durumunda da bu tüzel kişiliğin de hisse payları bildirilir. Aksi takdirde Kanunun 10. maddesinin dördüncü fıkrası gereğince işlem tesis edilir. hükmü yer almaktadır. Buna göre, rödovansçı şirketin esas sözleşmesinde yer alan merkez adresi veya idare merkezi adresi değişikliklerinin bildirilmesi zorunludur. Aynı şekilde şirketin ortaklık yapısında değişiklik sonucu yaratan, sözleşmeyle veya icraen hisse devri, miras yoluyla veya mirasın paylaşımı yoluyla intikal, karı koca mal rejimi nedeniyle kazanma, birleşme ve bölünme nedeniyle ortaya çıkan hisse değişimleri söz konusu bildirim kapsamındadır. Adres ve hisselerdeki değişiklikleri bildirim süresi bir aydır. Yönetmelikte bildirimi kimin yapacağı belirtilmediğinden ruhsat sahibi veya rödovansçı MİGEM e karşı vereceği bir dilekçe ile bu bildirim zorunluluğunu yerine getirebilir. b) Maden Yönetmeliğinin 101 (3) maddesinde Bir ruhsat sahasında rödövans talebinin olması durumunda talep alanının madencilik faaliyeti yapılabilecek büyüklükte olup olmadığı ve işletme faaliyetlerinin birbirini olumsuz etkileyip etkilemediği göz önünde bulundurularak Genel Müdürlük tarafından değerlendirilir. denilmek suretiyle rödovans sözleşmelerinin onayı hakkında Mİ- GEM e açık takdir yetkisi tanınmıştır. c) Rödövans sözleşmelerinde sözleşmenin bitiş tarihi, muhtemel süre uzatımları dahil gün/ay/yıl olarak belirtilme zorunluluğu getirilmiştir (Maden Yönetmeliği m.101.5). Bir süredir devam etmekte olan idari uygulama, yönetmelik hükmü haline gelmiştir. Rödovans sözleşmesinin süresi olarak ruhsatın geçerlilik süresini de aşarak Maden Kanunu nda ruhsatın tabi olduğu maden grubuna tanınan toplam ruhsat uzatma süresini geçmemek üzere örneğin gibi bir tarih yazılabilir. Bundan böyle rödovans sözleşmelerine rödovans süresi temdit de dahil maden ruhsat süresi kadardır gibi bir hükme yer verilemez. d) Aynı alanda rödovans sözleşmesi yapılabilmesi için kamu ve özel sektör maden ruhsatları arasında fark yaratılmıştır. Maden Yönetmeliği m.101(4) hükmüne göre, kamu kurum ve kuruluşları ve iştiraklerinin yeraltı kömür işletmelerinde aynı alan içinde, kot/kat farklılığı olması, giriş çıkışları ve havalandırmalarının birbirinden bağımsız olması halinde birden fazla rödovans sözleşmesi yapılabilir. Bu özel durumun dışında, aynı alanda kot/ kat farklılığı olsa dahi birden fazla rödovans sözleşmesi yapılamaz (Maden Yönetmeliği m.101.5). e) Rödovansçı şirketlere maden haklarına sahip olma ve mali yeterlilik şartı getirilmiştir. Rödovansçı şirketlerin Maden Kanunun 6. maddesinde belirtilen maden haklarını kullanma ile ilgili şartları taşıması gerekir. Buna göre rödovansla işletmecilik yapacak tüzel kişinin, madencilik yapabileceği esas sözleşmesinde yazılı Türkiye de ticaret siciline tescilli tüzelkişiliği haiz şirketler veya bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teşebbüsleri ile müesseseleri, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri ya da diğer kamu kurum, kuruluş ve idarelerinden birisi olması şarttır. Ayrıca, rödovans esas itibariyle işletme izninin kiraya verilmesi niteliğinde olduğundan, rödovansçı, Maden Yönetmeliği EK:2 de işletme ruhsatları için öngörülen mali yeterliliği belgelemelidir. f) Maden ruhsatların devir taleplerinde devir alandan, mevcut rödovans sözleşmesinin kabul edildiğine dair taahhütname isteneceği verilmemesi halinde devir işlemi gerçekleştirilmeyeceği öngörülmüştür (Maden Yönetmeliği m ). Bu suretle ruhsat devirlerinden rödovansçı etkilenmesi önlenmiştir. Maden ruhsatını devir alan sahanın rödovansla işletilmesine katlanmak durumundadır. Devir halinde sadece sözleşmenin devir eden şahsı değişir, rödovans sözleşmesinin diğer hükümleri aynen devam eder. d) Daimî nezaretçi defterinin; daimî nezaretçi ile ruhsat sahibi/hammadde üretim izin sahibi/rödovansçı/faaliyeti gerçekleştiren ile birlikte imzalanması zorunludur. Daimî nezaretçi defterinin muhafazası daimî nezaretçiyi istihdam edenin sorumluluğundadır. Defterin ibraz edilmemesi veya Yönetmelikte belirtilen bilgileri içerg) Rödövans taleplerinde işletme ruhsat taban bedelinin genel bütçeye yatırıldığına dair belge ve 6183 sayılı Kanunun 22/A maddesi kapsamında vadesi geçmiş borcun bulunmadığına ilişkin belgenin ibraz zorunlu hale getirilmiştir (Maden Yönetmeliği 94.8). h) Bir sahada birden fazla daimî nezaretçi atanabilmesi mümkün hale getirilmiştir. Rödovansçı de kendisi daimî nezaretçi azledebilecek ve yenisini atayabilecektir. Rödoavnsçının kendisi bile daimî nezaretçi istihdam edebilecektir (Maden Yönetmeliği 123.2). 3. Daimî Nezaretçilik yeniden düzenleniyor Maden Yönetmeliğinde daimî nezaretçinin faaliyette bulunacağı ruhsat sayıları ve sınırları yeniden belirlenmiş, görev ve yetkileri yeniden belirlenmiştir. a) Buna göre, yeraltı üretim yöntemi ile faaliyette bulunulan ruhsatlar hariç olmak üzere; işletme izin alanları arasında kuş uçuşu en fazla 20 km. mesafe olan ve toplam üretim miktarı. Grup (b) bendi maden ruhsatlarında toplam m3/yıl diğer grup ruhsatlarda ise toplam ton/yılı geçmeyen aynı ruhsat sahibine ait en fazla üç ruhsata bir daimi nezaretçi atanabilir (Maden Yönetmeliği m.127.2). b) Sadece aynı ruhsat sahibine ait açık işletme şeklinde birbirinin mücaviri ve devamı olarak üretim faaliyetinde bulunulan ocaklar için MİGEM in tespiti ile tek bir daimî nezaretçi atanması mümkündür (Maden Yönetmeliği m.127.3). c) Daimî nezaretçi, işletmenin faaliyetlerini her gün inceleyerek tespitlerini ve önerilerini daimî nezaretçi defterine en az haftada bir kaydetmek zorundadır. Bu süre içerisinde işletmede yeni bir durumun ortaya çıkması halinde bu husus aynı gün deftere kaydedilecektir (Maden Yönetmeliği m125.1-f). 34 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 35

20 MAKALE memesi halinde ruhsat sahibi hakkında Maden Kanunun m.10/v hükmü gereğince TL idari para cezası uygulanır (Maden Yönetmeliği m g). e) Daimî nezaretçi, işletme projesine aykırı faaliyetin işletme açısından tehlikeli durum oluşturduğunu tespit etmesi halinde bu durumu ruhsat sahibine (kendi işverenine değil) bildirir. Böyle bir durumda ruhsat sahibi, üretim/üretime yönelik faaliyetleri derhal durdurmakla yükümlüdür (Maden Yönetmeliği m h). Daimi nezaretçinin ancak tehlikeli durumla ilgili bildirimde bulunmazsa sorumluluğu söz konusu olabilir. 4. Teknik eleman istihdamı şartları belirleniyor a) Madencilik faaliyetlerinin yürütüldüğü vardiyalı çalışılan işletmelerde çalışan sayısı, vardiyada seksenin altında ise her vardiyada bir maden mühendisi, çalışan sayısı sekseni geçiyorsa, her seksen çalışana biri maden mühendisi olmak üzere en az iki teknik elemanın istihdam edilmesi zorunludur (Maden Yönetmeliği a). b) Teknik eleman istihdam şartının oluşup oluşmadığı MİGEM tarafından tespit edilir. Teknik eleman istihdam edilmediğinin tespiti halinde teknik eleman istihdamı için on beş gün süre verilir. Bu sürede teknik eleman istihdamı yapılmaması durumunda TL idari para cezası uygulanır (Maden Yönetmeliği b). ilk heyet tarafından çakışmanın tespit edildiği tarih baz alınarak belirlenir. b) Yatırım gideri, fatura veya dekonta göre, fatura veya dekontun ibraz edilememesi durumunda ise fiili tespite göre belirlenir. c) Yatırım gideri hesaplamalarına, katma değer vergisi dahil edilmez. ç) Devir edilen ruhsatlarda devir öncesi yatırım gideri de dahil olmak üzere tüm yatırım gideri yeni ruhsat sahibine ödenir. Taraflar arasındaki devir tutarı yatırım giderine dahil edilmez. d) Madencilik faaliyetleri ile ilgili yatırım gideri, ruhsat hukuku ile başlar. e) Kısıtlaması yapılan alan dahilindeki ruhsata dayalı olarak, ruhsat sahasında ve/veya dışında kurulmuş ruhsat sahibine/rödövansçıya/faaliyeti gerçekleştirene ait geçici tesisler ile ilgili yatırım gideri, söz konusu geçici tesislerin sadece bu ruhsat sahasından üretilen maden ile beslenmek üzere kurulmuş olması kaydıyla ödenir. f) Amortismana tabi olma süresi dolmuş makine, araç-gereç, teçhizat ve tesislerin değerinin hesaplanmasında MKE Hurda İşletmesi Müdürlüğü tarafından belirlenen hurda birim fiyatları üzerinden hesaplama yapılır. Amortismana tabi olma süresi bitmemiş makine, araç-gereç, teçhizat ve tesislerin değerinin hesaplanmasında ise amortismana tabi değeri düşülerek yatırım gideri hesaplanır. Yatırım gideri ödenecek taşınmazların bedelleri hesaplanırken enkaz/hurda kaldırma bedelleri de yatırım giderine dahil edilir. h) İhale yoluyla alınan ruhsatlarda, çakışan alandaki madencilik faaliyetleri dikkate alınarak, ruhsatın arama ruhsatı veya işletme izni olmayan işletme ruhsatı olması durumunda ihale bedeli yatırım gideri hesabına dahil edilir. İşletme izinli ruhsatlarda ise yatırım kalemi olarak kabul edilecek ihale bedelinden, ruhsat süresi oranında düşülerek hesaplama yapılır. Hesaplamalarda yeniden değerleme oranı üzerinden işlem tesis edilir. ı) Ruhsat sahasında tetkik tarihindeki faaliyeti gerçekleştiren tarafından yapılan madencilik faaliyetlerine ait yatırımların bedelleri faaliyeti gerçekleştirene ödenir. i) Ruhsat sahibi ile yapılan sözleşme kapsamında madencilik faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kişilerin yatırım gideri veya ruhsat sahipleri tarafından ortak yapılan yatırım gideri, yapılacak fiili tespit sonucuna göre belirlenir. Bu kapsamda yatırım gideri ile ilgili anlaşmazlık olması durumunda anlaşmazlığa konu olan yatırım giderinin karşılığı olan bedel, yatırımcı tarafından açılan emanet hesabında tutulur. Anlaşmazlığın mahkeme tespitiyle belirlenmesi ya da anlaşma olması halinde yatırım bedeli taraflara ödenir. j) Görünür rezervi belli olan sahalarda maden üretimi amacıyla yapılan dekapaj alanına isabet eden alanda üretim tamamlanmış ise, yatırım giderine dahil edilmez. Dekapajı tamamlanmış ancak henüz maden üretimi yapılmamış alanlarda bu üretimin yapılması değerlendirilir. Üretimin yapılma imkânı yoksa bu alanlarla ilgili dekapaj giderleri oransal olarak yatırım giderine dahil edilir. k) Ruhsatın kısıtlanan alanı içinde kalan arama faaliyetlerine ilişkin yatırımların belgelenmesi şartıyla, üretimi yapılan alanlar dışındaki arama giderleri yatırım giderine dahil edilir. l) Ruhsatın kısıtlama getirilen alanında madencilik faaliyeti yapılmamış ve orman izni alınmış veya mera tahsis değişikliği yapılmış ve bedeli ödenmiş alanlar için son üç yıla ait giderler yatırım giderine dahil edilir. Ancak, bu izinlerin alındığı alanda kazı gerektiren madencilik faaliyetinde bulunulduğunda yatırım giderine dahil edilmez. m) Finansal kiralama yöntemiyle alınmış olan iş makinesi veya teçhizatın değer tespiti yapılır. Ancak, finansal kiralama yapan banka veya aracı şirketin muvafakat vermesi durumunda iş makinesi veya teçhizat yatırım giderine dahil edilir. 5. Yatırım giderinin hesaplama ve ödenme biçimi somut ilkelere bağlanıyor Yatırımlar nedeni ile Kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan ruhasatlara ilişkin yatırım giderleri ödenir. Maden Bölgesi ilan edilen alanlarda iptal edilen ruhsatların yatırım bedellerinin hesaplanması ve ödenmesi de aynı esaslara göre yapılır. Maden Yönetmeliği m maddesinde yatırm giderleri ile ilkeler tespit edilmiştir: a) Faaliyeti kısıtlanan ruhsat sahasında ve/veya buna bağlı tesis ve alt yapı tesis yatırımına ait gider kalemleri, g) Faaliyetin sonlandırılmasına karar verilen sahadaki tesislerin talep edilmesi halinde başka bir alana taşınması, bu süreçte yapılacak her türlü altyapı, montaj-demontaj ve nakilden dolayı kullanılamayan ekipmanların, çalışır hale getirilmesine ait giderler yatırım giderine dahil edilir. ğ) Üretim faaliyetine başlanmamış ruhsatlarda, ruhsat hukuku için ödenen harç/ruhsat bedeli ve proje bedelleri, irtifa, kamulaştırma (Hazine adına) bedeli, kamuya ödenen izin bedelleri ruhsat sahibine ödenir.ancak ruhsat sahasında madencilik faaliyeti yapılabilecek alan bulunması halinde ruhsat hukuku için ödenen harç/ruhsat bedeli ve proje bedelleri ödenmez. 36 SEKTÖRMADEN

21 MERCEK ALT Bakır Hazırlayan: Dündar Ergunalp Milyon metrik ton bakır Bakır tüketim trendleri Hindistan ABD Çin Diğer 0 Yıl ,5 milyon ton Dünyanın henüz keşfedilmemiş bakır rezervleri 150 yıl bu keşfedilmemiş rezervlerin mevcut talebi karşılayabileceği süre 225 Dünyanın altı kıtasında keşfedilmemiş bakın rezervlerinin bilindiği sahaların sayısı 20 milyon ton Küresel yıllık bakır tüketimi 2 milyon ton ABD nin yıllık bakır tüketimi garistan, Yunanistan, Romanya, Macaristan, Polonya ve Almanya gibi ülkelerin önemli kömür rezervlerine sahip olduğunu anımsattı. DÜNYA RAKAMLAR Dünya Bakır üretimi (Mt) Şili 5.7 Çin 1.65 Peru 1.3 ABD 1.22 Avustralya 0.99 Odakta Çin var Dünya Bakır rezervi (Mt) Şili 190 Avustralya 87 Peru 70 ABD 39 Meksika 38 Çin den son dönemde gelen bazı bakır verileri ekonomistlerin ve diğer ilgililerin kafalarını karıştırıyor. Çin Ulusal İstatistik Kurumu verilerine göre, elektrolitik bakır fiyatı 2014 Mart ayında 10 gün içinde yüzde 7.7 geriledi. Daha da önemlisi, ülkenin yıllık bakır ithalatı yüzde 8.5 azaldı. Dünya bakır talebinin yüzde 40 ının Çin den geldiği düşünüldüğünde, diğer bakır üreticisi ülkelerin kaygıları anlam kazanıyor. Fiyatlar son 3 yılın zirvesinde 2017 Eylül ayı itibariyle bakırın fiyatı 6,494 Dolar seviyesine kadar yükselerek 2014 yılı Aralık ayından bu yana en yüksek seviyesini gördü. Kızıl maden geçen yılın Ocak ayında poundu 2 dolar ile son 6 yılın en düşük seviyesini gördükten sonra %50 den fazla değer kazandı. Bunları biliyor musunuz? New York taki özgürlük heykelinin yüzeyini kaplayan yeşil bakır tabakası geçtiğimiz yüz yılda sadece 1.27 milimetre aşındı. ABD Bakır Geliştirme Birliği, heykelin bakır kaplamasının önemli bir restorasyona ihtiyaç duymayan az sayıdaki bölümden biri olduğunu söylüyor. Rezerv çok bol ABD de yayınlanan yeni bir Jeoloji Araştırması dünya bakır rezervlerine ilişkin pespembe bir tablo çiziyor. Araştırmayı gerçekleştiren kuruluş, mevcut rezervlerin miktar ve yerleri ile küresel tüketim eğilimlerine ilişkin şu bilgileri veriyor: En ucuz elektrik kömürden Kalabalık nüfusa ve geniş dağıtım sistemine sahip ülkelerde elektrik üretiminde kömür en makul fiyatlı kaynak olarak öne çıkıyor. Brüksel merkezli Avrupa Kömür ve Linyit Birliği (Euracoal) Sözcüsü Mike Bostan, Avrupa Birliği nde (AB) elektrik üretiminin yüzde 25 inin kömürden karşılandığını söyledi. Bostan, dünya genelinde kömürün bol bulunan bir enerji kaynağı olduğunu ifade ederek, Türkiye, Bul- Kömürün, elektrik üretiminde oldukça avantajlı bir kaynak olduğunu aktaran Bostan, şunları söyledi: Bazı ülkeler, kendi doğal ve coğrafi koşulları nedeniyle yenilenebilir kaynaklardan daha uygun maliyetlerle elektrik üretimi yapabiliyor ancak çoğu ülkede bu durum söz konusu değil. Kömür, yüksek nüfuslu ve geniş dağıtım sistemlerine sahip ülkelerde elektrik sağlamanın en makul fiyatlı yolu. Ayrıca kömür elektrik üretimine esneklik kazandırıyor. Kömür santralleri, elektrik üretiminde yüke göre hızla uyum sağlayabiliyor ve talepteki değişime göre üretimi dengede tutuyor. Elektrik üretiminde yenilenebilir kaynak kullanımının artması, kömür santrallerinin öneminin de artırıyor. Kömür, rüzgâr ve güneş gibi üretimi değişiklik gösteren kaynakların üretimdeki dengesizliklerini önlüyor. Bostan, istihdam açısından değerlendirildiğinde de kömürün önemli bir sektör olduğuna dikkati çekerek, Kömür madenleri ve santralleri Avrupa da 400 bin kişiye doğrudan istihdam sağlıyor. diye konuştu. Kömürden elektrik üretiminin, enerji arz güvenliğine önemli katkı sağladığını vurgulayan Bostan, kömürden faydalanan ülkelerin enerji piyasalarının dış şoklara karşı daha dayanıklı olduğunu ifade etti. 38 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 39

22 Endüstriyel mineraller ve metalik madenlerdeki bilgi birikimimizi daha da ileri taşıyoruz. Türkiye ve Avrupa nın tek birincil magnezyum tesisinde ülkemizin ilk magnezyum metal üretimini yapmanın heyecanını ve gururunu duyuyoruz. Esan stanbul Deri Organize Sanayi Bölgesi Kazlıçeşme Caddesi No:35 Esan G-5 Özel Parsel Orhanlı Tuzla-stanbul stanbul Tel: +90 Deri 216 Organize Sanayi Fax: +90 Bölgesi Kazlıçeşme Caddesi No:35

23 MAKALE Periyodik tablodan Scandium elementi. Skandiyum elektrikli araçların kaderini belirleyebilir Skandiyum oksit (Sc2O3) ya da yaygın adıyla sadece Skandiyum, kaynak yapılabilir alüminyum alaşımları üretmeye yarayan oldukça az bulunan ve değerli bir maden. Otomotiv endüstrisinin kullandığı diğer alüminyum alaşımlarının ısıyla deformasyona uğraması, dolayısıyla da kaynak yapılamıyor olması bu alaşımları motor ya da bagaj kapağı gibi tek seferlik kullanımı olan parçalarla sınırlıyor. Doğada Skandiyum 800 kadar mineralde bulunabiliyor. Nadir topraklara benzer özellikler arz eden Skandiyum kayaçlarda 22 ppm civarında oluyor. Skandiyum iyonunun küçük boyutu alüminyum, magnezyum, zirkonyum gibi diğer elementlerle reaksiyona girmesini sağlıyor. Al-Sc alaşımları sıradan bir demir/çelik kadar kolay kaynaklanabiliyor ve daha da sağlam olabiliyor, ki böylece hafifliğinin sağladığı avantaj sayesinde araçların şasesinde olduğu kadar uçaklarda kullanımını da gündeme getiriyor. Sağlamlığı ve hafifliğine ilaveten yüksek ısı ve paslanmaya karşı dayanıklılığı da cazibesini arttırıyor. Ağırlıktan tasarruf, sedan tipi araçta 200 kg, SUV tipi bir araçta 400 kg kadar olabiliyor, üstelik aracın gövdesi bükülmeye %50 kadar daha dayanıklı olabiliyor. Sonuçta üretici aracına daha küçük bir motor koyarak kg başına aynı gücü sağlayabiliyor, yakıt tasarrufu ve düşük karbon emisyonu da aracın dolaylı avantajları oluyor. Söz konusu alaşımda sadece %0,2 ile 0,4 arası, ya da araç başına 1kg Skandiyum kullanılması yeterli oluyor de global oto üretiminin 68 milyon olduğunu göz önüne alırsak, bu sektörde Skandiyum için ciddi bir pazar oluştuğunu varsayabiliriz. Bunu biraz da 70 li yıllarda renkli televizyonla beraber oluşan pazarda, televizyon tüpünde birkaç kg kullanılan stronsiyuma da benzetebiliriz. Önümüzdeki yıllarda eksponensiyel bir büyüme gösterecek olan elektrikli oto pazarının en önemli iki metali kobalt ve Skandiyum olacak gibi, özellikle de Al-Sc alaşımının rakip karbon elyafından 10 kat daha ucuz olduğu dikkate alınırsa. Otomotive ilaveten askeri ve sivil uygulamaları da göz önüne alınırsa bazı hammadde uzmanları önümüzdeki 10 yılda yıllık talebin %800 artacağını öngörmekte. Bunu sınırlayan temel parametre arz ile ilgili belirsizlik. Halen Ukrayna, Çin ve Rusya da olmak üzere üç madende Skandiyum yan ürün olarak üretilmekte, bunlarda da miktar ve kalite sorunu var. Skandiyumun Norveç ve Kuzey Amerika da olduğu da bilinmekte ancak tenörler ekonomik olmaktan uzak. Geçmişte altın, bakır, nikel aramalarına odaklanmış olan Australian Mines Limited 2016 da iki yeni projeyle Skandiyum konusunda Dünya lideri olmak üzere ilk adımı attı. Biri %100 sahibi olduğu New South Wales eyaletindeki yüksek tenörlü Flemington projesi, diğeri %75 ortak olduğu Queensland eyaletindeki Sconi Skandiyum-kobalt projeleri. Sconi projesinde nihai fizibilite çalışmasının 2018 de bitmesi, madenin 2020 de faaliyete geçmesi hedefleniyor. Flemington projesinde madenin 2022 de faaliyete geçmesi bekleniyor. Global oto üretiminde kullanılan Al-Sc alaşımı pazarının %10 unun yılda 6,800 ton Skandiyum oksit olmasına karşın, her iki projenin 20 yıllık ömürleri boyunca üretebilecekleri toplam miktar bunun üçte birinden az. Sconi projesi Queensland ın büyük şehirlerinden olan liman şehri Townsville e 250 km mesafedeki Greenvale kasabasında. Cevher oldukça sıradan metalurjik özelliklere sahip ve testlerde kolaylıkla %97 randımanla %99,99 saflıkta Skandiyum oksit elde edildi. Skandiyuma ilaveten prosesten kobalt ve nikel sülfat da elde edilmekte ve bütün işlemlerde bilinen teknolojilerin kullanılması oldukça güven verici. Flemington projesi Sydney in 450 km batısında Fifield kasabasına yakın. Maden yatağında ölçülmüş kaynak kategorisinde 2,67 milyon ton 435ppm tenörlü cevher var. Bu Dünyadaki en yüksek tenörlü Skandiyum yatağı sayılabilir. Bugün itibarıyla yatakta 2,085 ton Sc2O3 var. Bunun %77 si Clean TeQ şirketine ait mücavir Syerston nikel-kobalt yatağıyla aynı özelliklere sahip limonitik lateritlerin içinde. Önümüzdeki dönemde bu her iki projenin adını da sıkça duymamız ve gerçekleştikleri zaman Skandiyumun kaderini değiştirmeleri kuvvetle muhtemel. (Kaynak: Materials World Magazine, Mart 2017) 42 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 43

24 DÜNYADAN HABERLER Bakır fiyatları 2014 yılından bu yana en yüksek seviyede New York taki Comex borsasında vadeli bakır işlemleri önde gelen tüketicilerden biri olan Çin in ithalat açıklamasının ardından yükselişini sürdürüyor. Eylül ayı teslimat vadeli bakırın fiyatı 6,494 Dolar seviyesine kadar yükselerek 2014 yılı Aralık ayından bu yana en yüksek seviyesini gördü. Bakırın 2017 yılında getirisi halen %16 seviyesinde. Kızıl maden geçen yılın Ocak ayında poundu 2 dolardan altı yılın en düşük seviyesini gördükten sonra %50 den fazla değer kazandı. Çin in rafine bakır ithalatı temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre %8,3 arttı fakat sevkiyatlar 2017 yılının ilk yedi ayında 2.62 metrik ton ile bunun %15 altında kaldı. Bakır konsantresi sevkiyatı temmuz ayında bir önceki aya göre herhangi bir değişiklik göstermediyse de bir önceki yılın aynı ayına göre %2,2 artarak 1,4 metrik tona ulaştı. Yükselişte grevler etkili 2017 yılında Çin in konsantre ithalatı 9,7 metrik ton olarak gerçekleşti. Dünyanın en büyük madenlerinde yaşanan tedarik kesintilerine, örneğin Şili de BHP ye ait bulunan Escondida madeninde yılın başlarında yaşanan kesintiye ve Endonezya da Freeport McMo- Ran a ait bulunan Grasberg işletmesinde halen devam eden greve rağmen bu rakam geçen yıl gerçekleşen rakamdan çok da düşük değil. Grasberg de çalışan işçiler üç aydın süren grevi ağustos ayı sonuna kadar bir ay daha. Freeport un geçici ihracat ruhsatı ise Ekim ayında yenileme görüşmelerine konu olacak. Jakarta yönetimi Phoenix merkezli şirketle çoğunluk hissesini Endonezyalı yan kuruluşundan çekmek konusunda yürüttüğü görüşmelerde ruhsat yenileme konusunu bir pazarlık kozu olarak kullanıyor yılı konsantre ithalatında gösterge niteliğindeki bir yıldı. Konsantre ithalat hacmi 2015 yılına göre %28 artarak yılın tamamı için tüm zamanların en yüksek seviyesine çıkarak 16,96 milyon ton olarak gerçekleşti. Çin in ithalatı yıllık 20,5 milyon ton olacağı varsayılan küresel üretimle kıyaslanabilecek düzeyde. TD Securities şirketinin hammadde stratejisi şefi Bart Melek CNBC ye yaptığı açıklamada bakırın yükselmeye devam edeceğini fakat yıl sonunda hızının yavaşlayacağını belirterek şunları söyledi: Mevcut seviyeleri geçersek 2.96 Dolar seviyesinde sert bir dirençle karşılaşacağız. Koşullar uygun olursa seviyelerine tırmanabilir. 44 SEKTÖRMADEN

25 DÜNYADAN HABERLER Tanzanya da çok uluslu maden şirketine yolsuzluk soruşturması Tanzanya da yayınlanan bir raporda Londra merkezli Acacia Madencilik şirketi ihracat kalemlerini eksik bildirerek ülkede maden ihracatına getirilmiş olan yasakları delmekle suçlandı. Mayıs ayı sonunda Tanzanya Başkanı John Magufuli raporda yer alan tespitlere dayanarak Madencilik Bakanını ve devlete ait maden denetleme ajansı başkanını görevden almıştı. Magufuli tvlere verdiği bir röportajda Acacia Madencilik in mineral kum ihracatı kalemleri aracında altın, bakır ve gümüşü beyan ettiği ancak konsinyelerde diğer değerli metallerin beyan edilmediğini söyledi. CNBC Afrika nın haberine göre Magufuli şöyle konuştu: İhracatı denetleme komitesi konteynırlarda beyan edilmeyen sülfür, demir, iridyum, titanyum ve çinko gibi diğer madenlerin de bulunduğunu tespit etti. Bu konteynırlarda bulunan altın, bakır ve gümüş içeriğin bir kısmı da faturalı değildi. Magufuli raporda Acacia nın 1.1 metrik ton altın beyan ettiğinin oysa ihracat için 15 metrik ton altının hazırlandığının tespit edildiğini söyledi ve 250 den fazla konteynırdan alınan numunelerin teste tabi tutulduğunu ekledi. Rapor ülkede lekelenmiş itibarını düzeltmek için oldukça fazla çaba harcayan şirket için bir darbe anlamına geliyor. Eski adı African Barric Gold (ABR) olan şirket 2014 yılında esas ortak Kanada lı Barrick ten ayrı bir kuruluş olarak kendi markasını inşa edebilmek için adını değiştirmişti. ABR olarak faaliyet yürütürken şirket yetkililerle ve yerel topluluklarla iyi ilişkiler kurmaya çalıştı. Polis ile ABR nin mülkiyetinde olan yerlerde yasadışı madencilik yapan gruplar arasında yaşanan çatışmalarda birkaç kişi ölmüş, insan hakları gruplarının dikkati bölgeye yönelmişti. Acacia Tanzanya da çeşitli miktarlarda bakır ihracını da gerçekleştirdiği üç adet altın madenine sahip. Şirket üretime devam ediyor fakat satış kayıpları nedeniyle günde 1 milyon dolar gelir kaybı ile yüzyüze kaldığı belirtiliyor. Acacia asıl faaliyet yoğunluğu Afrika da olan Endeavour adlı şirketle 3 milyar dolarlık yeni bir şirket kurmak için görüşmeler de yürütüyordu. Ancak Kanada merkezli Endeavour ihracat yasağı sonrasında görüşmeleri durdurmuştu Yine de bu yılın mart ayında hükümet işlenmemiş maden ve cevherlerin ihracını yasakladı. Devlet payını ödememek için ihracat rakamlarının eksik beyan edilmesi sorunu bölgesel hükümetlerin uzun süredir şikâyet ettikleri bir konuydu. Piyasada dolaşan kimi söylentilere göre ihracat yasağı Acacia ve diğer üretici şirketleri çıkardıkları cevheri Tanzanya da işlemeye zorlamak için getirildi. Ancak maden şirketleri bunun özellikle enerji maliyetleri nedeniyle çok masraflı olacağını belirtiyor. Kömüre dev temiz enerji yatırımı İşlenmemiş kömürü daha temiz ve etkili bir yakıta dönüştürmek için teknolojinin imkanlarından yararlanan Clean Coal Technologies nc. (CCT) şirketi, Wyoming New Energy Corp. (WNEC) ile Wyoming de bulunan ticari tesisin inşası için nihai bir anlaşma imzaladığını duyurdu. WNEC kısa süre önce Piper Jaffray ile Powder nehir yatağında bulunan 2 milyon ton rezerve sahip Pristine maden ocağının inşası için 80 milyon dolar yatırımın yapılmasının öngörüldüğü bir finansman anlaşması imzalamıştı. Piper ın Genel Müdürü ve projenin mali sorumlusu George Longo yaptığı açıklamada şunları kaydetti: WNEC yi mali olarak desteklemek ve CCT nin ileri teknolojisinin kömürün ve atık kömürün işlenmesi için kullanımını sağlayacak finansmanı bulmak imkanı bizi heyecanlandırıyor. Bir ilk olan bu projeyi birçok başka projenin takip etmesini umuyoruz. Müşterimizin Amerika ya ait terkedilmiş bir enerji kaynağını ekonomiye kazandırma çalışmalarını desteklemekten gurur duyuyoruz. Şirketin üst düzey yöneticilerinden Robin Eves ise şunları söyledi: Piper Jaffray nin sağladığı finansal destek yalnızca Pristine M teknolojisine değil aynı zamanda Amerikan kömür madenciliğine de güven duyulmasını sağlıyor. WNEC nin sahip olduğu yerel birikim de görünmez bir ticari katkı olacak. Amerikan hükümeti ve özel finansman kaynaklarının sunacağı destek Hindistan, Endonezya, Türkiye, Avustralya ve Çin de ticari birimler inşa etmek konusunda bizi cesaretlendirerek denizaşırı çıkarlarımızı korumak konusunda daha agresif bir yaklaşım benimsememizi kolaylaştıracak. Gümüş üretimi 2016 da düşüşe geçti Küresel gümüş madeni üretimi 2002 yılından beri ilk defa 2016 yılında düşüşe geçti. Bu düşüşün nedeni esas olarak kurşun/çinko ve altın sektörlerinde yan ürün üretiminde yaşanan azalma. Pazara sunulan hurda gümüş miktarında yaşanan düşüş (1996 yılından bu yana en düşük seviyesine geriledi) kadar üreticinin riskten kaçınma eğiliminin de olumsuz etkisi sayesinde toplam gümüş üretimi 2016 yılında 32,6 milyon oz seviyesine geriledi. 46 SEKTÖRMADEN

26 Concorde De Luxe Resort, Lara/Antalya - Turkey CONTACT Tel: +90 (212) Fax: +90 (212) bmpc2017@itu.edu.tr

27 TEKNOLOJİNİN NİMETLERİ önündeki engel ise şarj edilmelerinin zor olmasıydı. Bataryanın boşalması ve doldurulması sırasında oksijeni başarıyla düşüren ve üreten elektrokatalizörlerin yokluğu nedeniyle bu sorun çözülemiyordu. Çinko-havalı bataryalar lityum-iyon bataryaları tahtından edebilir Avustralya nın Sydney Üniversitesi ne mensup araştırmacılar elektronik aletlerde kullanılan enerji kaynaklarından biri olan çinko havalı bataryaların geleneksel lityum iyon bataryaların yerini almasını sağlayabilecek bir çözüm buldular. Çinko havalı bataryalar çinko madeni ile havadan temin edilen oksijeni enerjiye dönüştürme prensibi ile çalışıyor. Çinko madeninin toprakta çokça bulunan bir maden olması nedeniyle bu bataryalar lityum iyon bataryalara nazaran çok daha düşük bir maliyete sahip ve aynı zamanda çok daha fazla enerji depolayabiliyorlar (teorik olarak lityum iyon bataryalara oranla beş kat). Ayrıca bu bataryalar çok daha güvenli ve çevre dostu. Çinko havalı bataryalar halen işitme cihazlarında ve bazı kameralar ile demiryolu sinyal cihazlarında kullanılıyor. Daha yaygın biçimde kullanılmalarının Sessiz kaya parçalayıcı Araştırmacılar bu sorunun üstesinden gelmek için üç aşamalı bir yöntem bulduklarını belirtiyorlar. Bu yeni yöntemle atıklardan şarj edilebilir çinko havalı batarya üretiminde kullanılabilecek iki işlevli oksijen elektrokatalizörleri yapılabilecek. Bu yeni katalizörler kullanılarak yapılan çinko havalı batarya üretimi testlerinde şarj edilebilirlik konusunda çok ciddi bir başarıya ulaşıldı. Batarya etkinliğinin 120 saatlik 60 adet şarj etme boşaltma çevrimi sonunda %10 dan daha az bir düşüş gösterdi. Bu gelişme lityum madenciliğinde yaşanan patlamanın bir anda sonunu getirebilir. Tesla araçlarında kullanılanlar ve Güney Avustralya da inşa edilmesi düşünülen dünyanın en büyük bataryasında olduğu gibi lityum iyon bataryalar hafiflik ve hızlı enerji iletmek konusunda başarılılar. Fakat bunlar aynı zamanda basınçla sıkıştırılmış ve patlama riski olan, dahili kısa devre hallerinde ciddi olumsuzluklara neden olabilecek maddeler içeriyorlar. Diğer batarya alternatifleri arasında, şarj etme-boşaltma çevriminde lityum kadar bozulmayan magnezyum ve elektrot yapıları iyileştirmekte kullanılan grafen de var. Çinko-hava teknolojisi halen deneme aşamasında ise de şebeke uygulamalarını destekleyecek şekilde başarıyla ölçeklendirilebilirse yararlı yenilenebilir enerji ve depolama projeleri için kilit bir uygulama haline gelebilir. Brokk şirketi C20 model Kaya Yarma aracını tanıttı. Darda tarafından üretilen araç patlayıcılar ve hidrolik kırıcılar karşısında güvenli ve sessiz bir alternatif. C20 Kaya Yarma aracı madencilik ve kuyu açma uygulamalarında olduğu kadar tünelcilikte geçit açma çalışmalarında da büyük kaya parçalarını ve som kayaçları kısa sürede kırıyor. Kullanıcı yarıcıyı yerleştirmeden önce ayrı bir aparatla kayaya 3 inç çapında bir delik açıyor. Aparat 1,800 ton güç uygulayarak açılıyor ve kayayı yarıyor. C20 Kaya Yarma aracı 64 inç ila 72 inç arası iki dikey ve 70 ila 83 inç arası iki yatay olmak üzere dört ayrı modele sahip. Hitachi Oxford nstruments ın Endüstriyel Analiz bölümünü bünyesine kattı Oxford nstruments ın Endüstriyel Analiz bölümü Hitachi High-Technologies Group bünyesine katıldı. Hitachi High-Tech Analytical Science adını alan yeni şirket Hitachi High-Technologies in olağanüstü bilimsel ölçüm portföyünü Oxford nstruments ın en- Sıcaklığı ve akış seviyesini ölçen pompa anahtarı Fluid Components nternational adlı şirket pompa ve borularda kuru çalışma koşullarını algılayan FlexSwitch FLT93 adlı akış anahtarını piyasaya sürdü. Anahtar sıvı, gaz, çamur ve diğer maddelerin debisini ve sıcaklığını güvenilir bir şekilde ölçüyor. Ortam akış oranlarındaki ani ve beklenmedik düşüşler nedeniyle pompalar aşırı ısınma nedeniyle zarar görebildiği için bu anahtar pompalarda kuru/ıslak algılama için ideal. Alarm 1 seviyesinde Anahtar debideki m/s ile 0.9 m/s arasındaki azalmaları tespit ediyor. Bu düşük akış uyarısı kontrol sistemi düstriyel müşterileri ile yakın iş birliği içinde oluşturduğu 40 yıllık yenilikçi analitik ölçüm ve hizmet mirası ile birleştiriyor. Girişimin ekonomik değeri yaklaşık 80 milyon pound (103,3 milyon Dolar). Hitachi High-Tech Analytical Science şirketi endüstriyel müşterilerle yakın ilişki içerisinde geliştirilmiş ve hızla büyüyen bir sanayi sektörünün karşı karşıya kaldığı ciddi problemleri çözmek için tasarlanmış yüksek teknoloji ürünü analiz çözümleri sunmaya devam edecek. Şirketin laboratuar temelli ve güçlü, yüksek performanslı özelleştirilmiş test araçları hammadde aramasından çıkarılan materyalin test edilmesine, üretimden ve kalite kontrolden geri dönüşüme üretimin her aşamasında materyal ve katman analizi yapıyor ve bu suretle sürece ekstra değer katıyor. veya operatör için bir ön uyarı niteliğinde. Alarm 2 seviyesi pompaya gelen beslemenin kuruduğunu gösteriyor. Pompanın derhal kapatılması gerektiğini belirtiyor. FLT93 boru veya tüp kurulumunda eklemeli veya sıralı şekilde kullanılabiliyor SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 51

28 TEKNOLOJİNİN NİMETLERİ Mine VS araç trafik kontrol sistemi Hexagon AB şirketi HxGN VS adını verdiği, kamyonları otomatik olarak yavaşlatmak veya durdurmak suretiyle muhtemel çarpışmaları önleyen araç durdurma sistemini (VS) tanıttı. Şirket Mine VS in Çarpma Önleme Sisteminin (CAS) üzerinde ek bir güvenlik katmanı olduğunu ve çarpmaları, yaralanma ve ölümleri önlemek için tasarlandığını belirtiyor. Mine VS maden ocağındaki trafiği yönetiyor ve kullanıcıların gerekli tepkiyi göstermemeleri halinde devreye giriyor. Bu suretle güvenlik kurallarının uygulanması sağlanıyor. CAS büyük araçların kullanıcılarına 360 derecelik bir açıyla çevrelerinde her türlü hızdaki nesneleri kabinde bulunan ekranda görme imkânı sunuyor. Mine VS belli koşullarda kullanıcının CAS tarafından verilen ilk uyarıya rağmen gerekli tepkiyi göstermemesi halinde aracın kontrolünü ele alabiliyor. Sistem duruma göre hareketi engelleyebiliyor, aracı yavaşlatabiliyor veya sistem frenini devreye sokabiliyor. Mine VS aynı sensör ve arayüzü kullanarak şirketin yorgunluk tespit, uyarı ve raporlama sistemi olan YorgunlukDedektörü ile de birlikte kullanılabiliyor. Hexagon, çarpmalardan doğan zararları en aza indiren bir son çare sistemi geliştirmek için OEM şirketi ile birlikte çalıştıklarını da açıkladı. Mine VS Anglo Amerikan Kumba Demir Cevheri nin Güney Afrika da bulunan Sishen madeninde kurulmaya başlandı. Maden şirketi Hexagon Madencilik ile bu madendeki temel risklerin belirlenmesi için irtibata geçmişti. Hexagon ve müşterisi bir çözüm üretmek için aşamalı bir yaklaşım benimsediler. Hexagon yaptığı açıklamada, Mine VS in kurulumunun doğru bir zamanda yapıldığını, çünkü Güney Afrika hükümetinin yaptığı son düzenlemeler ile 2019 yılı haziran ayı itibariyle açık maden ocaklarında çalışan ağır taşıtlarda bu tür sistemlerin kullanılmasının zorunlu hale geleceğini belirtti. Akışkan yataklı flotasyon: HydroFloat Ayırma sektöründe dünya lideri olan Eriez kalın parçacık mineral konsantreleri için yeni bir HydroFloat ayırıcı sistemi tasarladı. Ayırıcı hem yoğunluk ayırıcıya eş bir kapasitede çalışabiliyor hem de bir flotasyon aracının sahip olduğu seçiciliğe sahip. İnce köpükleri sıvılaştırılmış yatağa sahip bir ortama yaymak için yeni bir havalandırma sistemi kullanan HydroFloat ayırıcı, kalın parçacıkların ayırılması ve kazanımında son derece başarılı. Bu başarı gravite ayırma yöntemine flotasyonun temel prensiplerinin uygulanmasından doğuyor. Kömür, demir cevheri, endüstriyel mineraller, baz metaller ve sülfit gibi madenlerin ayırma proseslerinde kullanıma elverişli olan sistem, ayırma-besleme flotasyon çevrimlerinde kalın parçacık kazanımı, atık tarama, öğütme çevrimlerinde ani flotasyon gibi uygulamalarda kullanılabiliyor. Çalışma ilkeleri HydroFloat ayırıcı, havalandırmalı sıvılaştırılmış yataklı (veya sallanan yataklı) bir ayırma sistemi. Flotasyonun ağırlık konsantrasyonu ile birleştirilmesinden doğan sinerji etkisi her iki yöntemin tek başına elde edemeyeceği kadar olumlu sonuç doğuruyor. Hava kabarcıkları sıvılaştırma sistemi ile yayılıyor, engelli çöktürme bölgesinde süzülüyor ve yoğunluğunu değiştirip yüzecek kadar batmaz hale gelerek subağdaşımsız bileşene bağlanıyor ve ardından iyileştiriliyor. Yoğunluk aşamasının kullanımı ile sıvılaştırılmış yatak eksenel karışmaları ayrıştırıyor, kaba parçacıkların oturma süresini uzatıyor ve flotasyon oranını artırılmış köpük-parçacık interaksiyonları yoluyla yükseltiyor. Sonuçta iyileştirme oranı hem tam kurtarılmış hem yarı kurtarılmış parçacıklar açısından oldukça yüksek. Üniversitede simülatörle madencilik eğitimi Kanada da bulunan Collège Communautaire du Nouveau-Brunswick (CCNB) adlı üniversite yeni Madencilik Eğitim Merkezi nde en yeni teknoloji ürünü, yüksek gerçeklikli operatör eğitim simülatörü ThoroughTec Simulation ı kullanmaya başlayacağını duyurdu. Üniversite yeraltı ve yerüstü ağır makine operatörlerinin eğitiminde kullanılmak üzere altı adet CYBERMNE simülatör satın alacak. CCBN in Bathrust Kampüsü nde açılacak olan merkez bölgede hızla büyümekte olan madencilik sektörüne hizmet verecek. CCBN simülatörler ile saha eğitimi vermeyi de planlıyor. Eğitim hem Fransızca hem de İngilizce dillerinde sunulacak. Tomra büyük küçük bütün elmasları çıkarıyor TOMRA X-ray transmisyon sisteminin Angola da bulunan Lulo madeninde 227 karatlık Tip A yüksek kalite elması rafine ettiği belirtiliyor. Elmas Lulo da bulunan ve yeni işletmeye alınan XRT büyük elmas rafinasyon çevriminde iyileştirilen en büyük tek parça taş olmasının yanısıra Angola da çıkarılan ikinci en büyük elmas olma özelliğine de sahip. Saatte 150 metrik ton kapasiteye sahip elmas madeninde kullanılan yeni iri taneli karışım rafinasyon bandının bir parçası olan XRT teknolojisi Lulo nun ortaklarına 1,100 karata kadar büyüklükteki elmasları iyileştirme yeteneği sağlıyor. Öte yandan Almanya nın Wedel kentinde bulunan TOMRA Sorting GmbH deneme tesislerinde kullanılan TOMRA dual enerjili X-ray transmisyon tam ölçekli ayırıcı yaklaşık 2.8 metrik ton AG öğütülmüş ürünü işledi. Ürün tesis sahibi Shore Gold un fizibilite çalışmaları kapsamında Star-Orion South Diamond projesinden getirilmişti. Testler işletmesel hacim seviyesinde (saatte 120 metrik tona kadar) gerçekleştirildi ve 4 milimeteye kadar küçüklükteki bütün elmas ve izleyiciler çok düşük konsantre verimleri ile iyileştirildi. 52 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 53

29 TEKNOLOJİNİN NİMETLERİ Dijital Yeraltı Sistemi Uygulama Rehberi yayınlandı Global Mining Standards and Guidelines Group (GMSG) Yeraltı Madeni İletişim Altyapısı Rehberi nin Tespit ve İhtiyaç Analizi ile Senaryolar ve Uygulamalar başlıklı ilk iki bölümünü yayınladı. Rehber maden sahiplerinin ve işletmecilerinin yeraltı madeni iletişim altyapısını oluştururken veya değiştirirken ihtiyaç duydukları planlama ve tasarım gerekliliklerinin yerine getirilmesinde yol gösterecek üst düzey bir bakış açısı sağlamak amacıyla hazırlanmış. Dev gemi okyanusun dibinde elmas arayacak Debmarine Namibia dünyanın en büyük ve en gelişmiş elmas arama aracı olan SS Nujoma yı tanıttı. Araç Namibia açıklarında okyanus tabanında elmas rezervlerini araştırma çalışmalarında kullanılacak. 12,000 metrik ton ağırlığında, 113 metre uzunluğunda, dizel yakıt ve elektrikle çalışan araç 80 kişilik mürettebat barındırabiliyor ve Sikorsky S61 model helikoptere uygun bir de piste sahip. Araç Norveç in Ulsteinvik kentinde imal edildi. Güney Afrika nın Cape Town kentinde bulunan De Beers Group tarafından geliştirilen deniz altı numune toplama sistemi ile entegrasyonu da burada yapıldı. Aracın 157 milyon dolara malolduğu belirtiliyor. Debmarine Namibia şirketi Namibia hükümeti ile De Beers Group un %50 şer hissesine sahip olduğu bir joint venture ortaklığı. Halen okyanus tabanında elmas araması yapan tek şirket. Şirket 2016 yılında okyanus yüzeyinin 120 ila 140 metre altında bulunan elmasları çıkaran 5 elmas çıkarma aracından oluşan filosuyla 1,2 milyon karat elmas üretti. SS Nujoma önceki araçlara göre iki kat hızla numune toplama kapasitesine sahip. Araç çeşitli ileri teknolojileri kullanarak daha büyük numuneler alabiliyor ve mevcut diğer bütün araçlara nazaran numune başına daha fazla bilgi toplayabiliyor. ( Merkezi Kanada nın Montreal kentinde bulunan GMSG, maden şirketi sahip ve ortaklarına madencilik sektörünün güvenlik, işletme, çevresel ve finansal performanslarını geliştirmede yardımcı olmak amacıyla kılavuzlar geliştirmek için kurulmuş kâr amacı gütmeyen bir kuruluş. Kuruluşa göre yeni teknolojilerin hızlı gelişimi sonucunda geleneksel analog iletişim sistemlerinden yüksek hızda dijital ağ altyapılarına hızlı bir geçiş yaşanıyor. Bu dijital sistemler üretimi artırıp maliyeti düşürürken bu modern sistemlerin doğru bir şekilde planlanması, tasarlanması, kurulması ve sürdürülmesi için ihtiyaç duyulan bilgi ve birikim konusunda sıkıntılar yaşanıyor. Kılavuz bu sorunun çözülmesi için hazırlanıyor. Tespitler ve İhtiyaç Analizi başlıklı Birinci Bölüm kılavuzun hedefleri ve okuyucu kitlesi ile maden iletişim sistemi kullanım ömrü diyagramı konusunda genel bilgiler içeriyor. Bu diyagram madenin kullanım ömrünün her aşamasında genellikle kullanılan hizmetler ve destekleyici teknoloji konusunda üst düzey bir bakış açısı sunuyor. Senaryolar ve Uygulamalar başlıklı İkinci Bölüm yeraltı madenciliğinde halen kullanılmakta olan ve yakın gelecekte de kullanılacak olan iletişim sistemi altyapısı tasarımı konusunda pratik uygulamalar ve senaryolar içeriyor. İşletme hizmetleri tasarım gereklilikleri, yeraltı madenciliğinin planlama ve geliştirme süreçlerinin her aşamasında ihtiyaç duyulan genel görevler ve içeriklerden oluşan bir dizi listeden oluşuyor. Bu listeler maden personeline ve alt yüklenicilerine, ihtiyaç duyulan hizmet ve çözümler için en uygun ağ iletişimi teknolojilerinin hangileri olduğunu belirleme konusunda yardımcı oluyor. Kılavuzun Sunuş kısmında tedarikçiler tarafından geliştirilen ve satılan çok sayıda yeni teknolojinin, yeraltı madenciliği alanında oluşturulan ve hacmi giderek büyüyen verileri yönetmek için yüksek hızda dijital ağa ihtiyaç duyduğu belirtiliyor. Bu veriler video görüntülerinden sesli iletişime, araç telemetrisinden yükleme ve diğer kritik önemdeki sistem ve servislere varan geniş bir çeşitlilik gösteriyor. Yeraltı Madeni İletişim Altyapısı Rehberi nin Tespit ve İhtiyaç Analizi ile Senaryolar ve Uygulamalar başlıklı ilk iki bölümü org adresinde bulunan GMSG kütüphanesinden indirilebilir. 54 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 55

30

31 ENDÜSTRİYEL MİNERAL HABERLERİ Hazırlayan: Mad.Yük. Müh. Dündar Ergunalp Yeni kuşak yüksek kapasiteli veri taşıyıcılar perovskit kullanabilir Lozan Polyteknik okulundaki araştırmacılara göre bir kalsiyum titanyum oksit minerali (CaTiO3) olan perovskit diğer minerallerde olmayan özelliklere sahip. Normal olarak elektron yapısını değiştirmeden bir malzemenin manyetik yapısı değişmez. Oysa perovskit in manyetik yapısı saniyenin quadrilyonda (1x1024) biri kadar bir sürede ve de ısı ile bozulmadan değişebiliyor. Bu da manyetik veri saklama sistemleri için bulunmaz bir avantaj. Hem feromanyetik, hem de foto iletken özelliklere sahip olmasından dolayı bu yeni malzeme manyetik fotoiletken olarak tarif ediliyor. Üzerine verilen kırmızı LED ışığın yoğunluğunu ayarlamak suretiyle perovskit in manyetik yapısı da istenildiği gibi düzenlenebiliyor. Andalusit arzı sıkıntılı Andalusit üretiminin çoğunun yapıldığı Peru ve Güney Afrika daki yılın ilk yarısındaki aşırı yağışların madenlerde sebep olduğu seller sıkıntının başlıca sebebi. En büyük üretici olan Güney Afrika daki iki üretici, merys ve Andalusite Resources Aralık ve Şubat ayları arasında madenlerinin ulaşılamaz durumda olduğunu bildirdi. Benzer şekilde Peru da da 3 ay üretim yapılamadı ki bu 10,000 tonluk üretim kaybı demek. Krom pazarı canlanıyor Halen /MT olan %57-58 Al2O3 G. Afrika fob fiyatının değişmeme sebebi, mevcut uzun vadeli kontratlar. Diğer yandan Çin deki çevre mevzuatı gereği kapanan madenler dolayısıyla, boksit tedarikinde zorlanan üreticilerin andalusit arayışına girmeleri de kaçınılmaz olarak önümüzdeki dönem fiyatları tetikleyeceğe benziyor. Endüstriyel Mineraller için önemli tarihler Eylül: ZA 2nd Annual Conference, Bologna Çinli barit üreticileri Hindistan la rekabette zorlanıyor Yaz aylarında 4.2 yoğunlukta dökme Hindistan bariti Fob Chennai $/T fiyata satılırken, Çin bariti Fob $/T fiyatla müşteri buluyordu. Sektörü yakından bilenler kanunlar çerçevesinde çalışan Çin li üreticilerin maliyetlerinin 80$/T olduğunda hemfikir. Çevresel yükümlülükler yerine getirilmediği için bugün Çin in barit üretim kapasitesinin üçte birinin devre dışı kaldığı da bilinmekte. Çin in aksine Hindistan ın bütün barit üretimi tek bir maden yatağından ve kamuya ait Andhra Pradesh Mineral Development Corp tarafından ihale usulü ile üretime açılmakta. Bir sonraki ihale neticesinde fiyatların aşağı çekilme olasılığı yüksek. Hindistan bariti daha çok Orta Doğuda rağbet görmekte. ABD li kullanıcılar ise düşük yoğunluktaki Hindistan baritini Meksika baritiyle karıştırarak kullanmayı tercih etmekte. Yıl itibarıyla sondaj adedi %42 artmakla beraber bu artış barit talebine aynı oranda henüz yansımış değil. Diğer yandan dünyanın 4. doğal gaz ve 17. petrol üreticisi olan Katar a uygulanan ambargo Türkiye deki barit üreticileri için bir fırsat yaratmakta. Mayıs ayına kadar süregelen G. Afrika kromit satışlarındaki düşüş toparlanmaya başladı. %44-48 Cr2O3 içerikli en büyük tedarikçi olan G.Afrika nın satışları 2016 Ağustos ayından beri düşmekteydi. Mart ayında ton olan toplam kromit ihracatı, Mayıs ta tonu buldu. İç tüketimle beraber toplam ton oldu. Satış hacminin Mayıs ayında %17 armasına rağmen satış gelirinin %10 düşmesi, kimyasal kalite krom fiyatının önceki aylara göre 150$/T gerilemesine bağlandı. Diğer yandan Çin gümrük verilerine göre ülkeye ithal edilen metalürjik ve diğer kalite kromitlerin toplamı Temmuz ayı itibarıyla 166,31 milyon Dolar değerinde ton oldu. Bu miktar geçen yılın Temmuz ayına göre %5 daha az. Haziran ayı ile karşılaştırıldığında ithalat gideri %18 azalmış, bu da ortalama birim fiyatın 239$/t dan 177$/tona düşmesine bağlı. 3-5 Ekim: Pigment and Colour Science Forum&TiO2 World Summit, Alicante Ekim: Perlite nstitute Annual Meeting, Budapeşte Ekim: 60th nternational Colloquium on Refractories, Aachen Ekim: Fluorspar 2017, Amsterdam, Kasım: nternational Rare Earths Conference, Hong-Kong 16 Kasım: Claytech UK 2017, Newark, 58 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 59

32 ENDÜSTRİYEL MİNERAL HABERLERİ Traxys CMC Cometals ı satın aldı ABD menşeli, metal, cevher, konsantre, endüstriyel mineraller, kimyasallar konusunda dünyanın önde gelen ticaret firması CMC Cometals ı Ağustos ayı sonunda 179milyon $ bedelle Luksemburg bazlı Traxys satın aldı. Traxys Türkiye de dahil 20 ülkede ofisi olan ve arama, madencilik, pazarlama dahil pek çok alanda faaliyet gösteren 6 milyar Dolar cirolu dev bir hammadde tedarikçisi. Deniz içindeki Roma yapılarının sırrı çözüldü Yeni proses ilmenite hayat verebilir Minnesota Üniversitesinde geliştirilen yeni hidrometalurjik proses bugüne kadar zenginleştirilemeyen lokal ilmenitlerden %99,8 saflıkta titanyum dioksit elde etmeyi başardı. Minnesota Mineral Koordinasyon Komitesine göre bölgede üç büyük ilmenit yatağı mevcut; %17 tenörlü 58 milyon tonluk Longnose, %15 tenörlü 45 milyon tonluk Titac ve %14 tenörlü 62 milyon tonluk Water Hen. Ancak bu hammadeler içeriklerindeki magnezyum oksit dolayısıyla zenginleştirilemiyordu. Yeni proses adeta kapalı devre, dolayısıyla çevresel etkileri yok denecek kadar az ve ayrıca yan ürün olarak vanadyum ve magnezyum üretme kapasitesine sahip. Pliny nin 2000 yıl önce yazdığı gibi deniz suyu altında kalan çimento kısa zamanda dalgaların yıpratamadığı tek bir kütle haline dönüşüyor. ABD, Lawrence Berkeley laboratuvarında yapılan çalışmalara göre deniz suyu çimentodaki volkanik külü çözerek oldukça alkalin olan ortamda çimentonun yapısını güçlendirici yeni minerallerin, özellikle de kalsiyum silikat hidrat (Al-tobermorit) ve phillipsit oluşmasına yardımcı oluyor. Bulgular ışığında karbon dioksit rezervuarı, ya da tehlikeli atık depolamaya yönelik formülasyonlar geliştirmek amacıyla çalışmalar devam ediyor. Yeni çevre koruma standartları Çinli manyezitçileri zorluyor Yingkou ve Dashiqiao da 30 Eylül itibarıyla yeni emisyon standartlarına uymayan fabrikaların kapatılacağı ilan edildi.1996 dan kalma mevcut standartların yerine geçici olarak her türlü magnezyum üreticisi için gaz ve toz emisyonu 200mg/m3, kükürt dioksit emisyonu 850mg/m3 olarak tespit edildi. Üretime başlayabilmek için firmalardan ayrıca ÇED dokümanlarını tamamlamaları, kömür, cevher, kül vb. her türlü toz emisyonu kaynağını kontrol altına almaları isteniyor. Liaoning eyaletinin üçüncü büyük şehri olan Anshan da toplam 2 milyon ton DBM kapasiteli tam 148 fırın var, ancak Anshan ın toplam üretimi son zamanlarda 1.3 milyon tona gerilemiş durumda. Bugüne kadar küçük magnezyum üreticilerinin pek azının tekrar üretime başlayabildiği biliniyor. Bu gelişmelere paralel olarak Yingkou Refrakter Sanayisi Derneği de üyelerinden refrakter ürünlerinin fiyatlarını arttırmalarını istedi. 60 SEKTÖRMADEN

33 ENDÜSTRİYEL MİNERAL FİYATLAR Hazırlayan: Mad.Yük. Müh. Dündar Ergunalp MİNERAL TİP/KALİTE ÖZELLİKLER FİYAT ALUMİNA ANTİMUAN ANDALUZİT BARİT BADELİT BOKSİT BENTONİT BORLAR BROMİN FOSFAT KALSİT SELESTİT KROMİT DİATOMİT Na-FELSPAT FLORİT GRAFİT İLMENİT İYODİN DEMİR OKSİT KAOLİN KYANİT LİTYUM MANYEZİT MİKA OLİVİN PERLİT NADİR TOPRAK MİNERALLERİ RUTİL SİLİS KUMU SODA KÜLÜ TİTAN DİOKSİT VERMİKÜLİT VOLASTONİT ZİRKON KÜKÜRT LÖKOKSİN POTAS SELESTİT Kalsine Öğütülmüş, % Al2O3, Dökme, Fob ABD $/t Tipik %99,5 Sb2O3, 5 Tonluk Lotlar, Cif Antwerp $/t Konsantre %55-59 Al2O3, fob Avrupa limanı /t Sondajlık OCMA/AP, s.g.4.20, Öğütülmüş, 1.5t Torbalı, Fob Türkiye $/t Sondajlık OCMA/AP, s.g.4.10, Parça Dökme, Fob Çin $/t Boyalık Çin Menşeli, Cif Meksika Körfezi $/t Seramik %98 ZrO2, cif Avrupa limanı $/t Refrakter Çin Menşeli, 0-25mm, 85 Al2O3/1,8 Fe2O3, Fob Xingang $/t OP Ham, Dökme, Wyoming şletmede $/t OCMA/Döküm Ham, Kurutulmuş, Dökme, Fob Milos /t Kolemanit B2O3, Ögütülmüş, Torbalı, Fob Arjantin, $/t Uleksit %46 48 B2O3, Fob Lima $/t Borik Asit Fob Buenos Aires $/t Saf Dökme, %99.95, Avrupa $/t BPL %70-72, Fas, uzun dönemli kontrat $/t 3 mikron Fob ABD $/t 1 mikron Stearat Kaplı, Fob ABD $/t Konsantre %96 Sr2SO4, dökme, fob İskenderun $/t Kimyasal %46 Cr2O3, Dökme, Fob G. Afrika $/t Refrakter %46 Cr2O3, Dökme, Fob G. Afrika $/t Metalürjik %40 Konsantre, Fob G. Afrika $/t Kalsine Filtrasyon Kalitesi, ABD Tesiste $/t Ham - 10mm Dökme, Fob Güllük $/t Flote -150 Mikron, Torbalı, Fob Güllük $/t Asit %97 CaF2 Çin menşeli, Yaş, Fob Çin $/t Metalürjik Çin Menşeli, Asgari %85 CaF2, Cif Rotterdam $/t Amorf Toz, %80-85 C, Çin Menşeli, Avrupa'da Teslim $/t Kristal %85-87 C, Meş, Cif Avrupa limanı $/t Konsantre Asgari %54 TiO2, Dökme, Fob Avustralya $/t Kristal Asgari %99,5 Varilde, Spot $/kg Kızıl tip 130 % 90 Fe2O3, Torbalı, Fob Çin $/t Kağıt kaplama 1 no, Georgia Tesiste $/t Ham %55-60 Al2O3, ABD Fabrikada Teslim $/t Konsantre %56,5-57,5 LiOH, Çin Menşeli, Torbalı, Avrupa'da Teslim $/kg Spodumen min. %5-6 Li2O konsantre, cif Çin $/t Sinter Parça, %90 MgO, Fob Çin $/t Kalsine % 90-92% MgO, Parça, Fob Çin $/t Ergimiş %96 MgO, Parça, Fob Çin $/t Öğütülmüş Hint Menşeli, Yaş, Cif Avrupa $/t Refrakter Dökme, ABD Tesiste $/t Ham Kırılmış, Dökme, Fob Türkiye $/t Cerium oksit Asgari %99, Fob Çin 1,5-1,6 $/kg Europium oksit Asgari %99, Fob Çin $/kg Neodimiyum oksit Asgari %99, Fob Çin $/kg Konsantre Asgari % 95, Fob Avustralya, Torbalı $/t Cam Konteynerde, ABD Tesiste $/t Sentetik Ağır ve Hafif, Fob Çin $/t Pigment Cif Kuzey Avrupa /t Konsantre G. Afrika Menşeli, Dökme, Antwerp Teslimi $/t Asiküler -200 Meş, ABD Tesiste $/t Seramik Dökme, Fob G. Afrika $/t Mikronize % 99,5-4 Mikron, c&f Asya, $/t Rafineri fob Orta doğu $/t Konsantre min. %91 TiO2, max. %1 ZrO2, torbalı, fob Avustralya $/t Standart c&f Avrupa $/t Konsantre %96 Sr2SO4, dökme, fob İskenderun $/t 62 SEKTÖRMADEN

34 ETKİNLİK TAKVİMİ TÜRKİYE DE 9. Balkan Jeofizik Kongresi Tarih: 5-9 Kasım 2017 Yer: Antalya China Coal & Mining Expo 2017 Tarih: Ekim 2017 Yer: Pekin, Çin Geostatistical mineral resource estimation: from sampling to grade control EKİM 2017 Bursa Blok Mermer Fuarı Tarih: Ekim 2017 Yer: TÜYAP Bursa Fuarcılık A.Ş. Altınova Mh. Fuar Cd. 25/1, Osmangazi / Bursa KASM 2017 XV. Balkan Cevher Hazırlama Kongresi Tarih: 1-3 Kasım 2017 Yer: Antalya ARALK 2017 X Uluslararası Delme Patlatma Sempozyumu Tarih: 1-2 Aralık 2017 Yer: Meyra Palace Hotel Balgat / Ankara Türkiye 9. Uluslararası Mermer ve Doğaltaş Kongresi ve Sergisi Tarih: Aralık 2017 Yer: Antalya KASM 2017 XV.Balkan Cevher Hazırlama Kongresi - BMPC2017 Tarih: 1-3 Kasım 2017 Yer: Antalya Flotation 2017 Tarih: 13-16, Kasım 2017 Yer: Vineyard Hotel, Cape Town, Güney Afrika Tarih: Ekim 2017 Yer: Montreal, Kanada Project management for Mining Tarih: Ekim 2017 Yer: Golden, ABD Cash flow evaluations for mineral projects and operations Tarih: Ekim 2017 Yer: Toronto, Kanada İstanbul Mermer Uluslararası Mermer, Doğal Taş Ürünleri ve Teknolojileri Fuarı Tarih: 9 Kasım - 12 Kasım 2017 Yer: CNR Expo Yeşilköy / İstanbul Uluslararası Jeoarkeoloji, Antik Madencilik ve Metalürji Sempozyumu Tarih: 1-5 Kasım 2017 Yer: İstanbul Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi Beyazıd / İstanbul Maden Türkiye 2018 Tarih: Aralık 2018 Yer. Tüyap / İstanbul DÜNYA DA EKİM nternational Metallic Mining Trade Show Tarih: Ekim 2017 Yer: Seville, İspanya Mines and Money Tarih: Kasım 2017 Yer: Londra, İngiltere EYLÜL Uluslararası Cevher Hazırlama Kongresi (MPC) Tarih: Eylül 2018 Yer: Moskova, Rusya Analysis of Mining financials Tarih: Ekim 2017 Yer: Vancouver, Kanada Geostatistical/Stochastic Simulation Methods, Tools and Applications from Ore Reserves to Mine Production Tarih: 8-10 Kasım 2017 Yer: Perth, Avustralya Uluslararası Jeoarkeoloji, Antik Madencilik ve Metalürji Sempozyumu Tarih:1-5 Kasım 2017 Yer: İstanbul Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkez Beyazıt / İstanbul Mining nvestment Middle-East & Central Asia 2017 Tarih: Ekim, Yer: Muscat, Umman MESLEKİÇİ EĞİTİMLER TAKVİMİ Strategic mine planning with new digital technologies, risk management and mineral value chains Tarih:13-15 Kasım Yer: Perth, Avustralya www. ausimm.au Uluslararası Maden İşletmelerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu Tarih : 2-3 Kasım 2017 Yer: Adana Exploration 2017 Yer: Toronto, Kanada Tarih: Ekim Sampling theory, sampling practices and their economic impact Tarih: 9-13 Ekim 2017 Yer: Golden, ABD Mineral processing for non mineral processors Tarih: 8 Aralık 2017 Yer: Toronto, Kanada 64 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 65

35 LONDRA METAL BORSAS ALTN YLLK 1, USD/ozt 6 Ekim 17 ALUMİNYUM YLLK 2, USD/t 5 Ekim 17 KOBALT YLLK x 1000 USD/t 5 Ekim 17 KURŞUN YLLK 2, USD/t 5 Ekim 17 BAKR YLLK 6, USD/t 5 Ekim 17 ÇİNKO YLLK x 1000 USD/t 12 Ekim 17 MOLİBDEN YLLK x 1000 USD/t 5 Ekim 17 PLATİN YLLK USD/ozt 6 Ekim 17 FERROKROM YLLK USD/t 31 Mayıs 17 GÜMÜŞ YLLK 16,82 USD/ozt 6 Ekim 17 TERMAL KÖMÜR YLLK USD/t 28 Mart 17 TOZ DEMİR YLLK USD/t 31 Mart SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 67

36 ÖZTÜRKÇE BULMACA Hazırlayan: Mad. Yük. Müh. Dündar Ergunalp SOLDAN SAĞA 1. Yapma, yerine getirme, performans 4. Bir yarıiletken altlık üzerinde çok sayıda transistörden oluşan elektronik devre, mikroçip 5. Zamanla değişen elektriksel sinyalleri ölçmekte kullanılan cihaz, osiloskop 7. Adaptör 8. Bir çözeltiye katıldığında ph daki değişmelere karşı koyan madde, tampon 10. Kutuplu sıvı moleküllerini çeken kutuplu gruplara verilen ad, liofilik 12. İleri geri hareket eden 13. Beraberce eriyerek birbirleriyle kaynaşmış 15. İstenilmeden az miktarda karışmış olan 16. Bir fiziksel özelliği hisseden cihaz, sensör 22. İçinde kimyasal tepkimelerin olduğu kap, reaktör 24. Kırılmadan önce büyük, kalıcı biçim değistirmelere uğrayabilen malzeme, düktil 25. Elektronik aletlerin incelemeyi yapan ucu 26. Bir asıltıdaki parçaların biraraya yapışması, flokülasyon 27. Refrakter YUKARDAN AŞAĞ 1. Simetrik 2. Şaloma 3. Yüksek basınç altında gaz oluşturan alet, kompresör 4. Bir maddenin kırılmadan istenilen şekli alma ve basınç kaldırıldıktan sonra bu şekli koruma yeteneği, plastisite 6. Yük kütle oranı, dalga boyu gibi bazı karakteristiklerine göre dizilmiş ışınım, dalga kusağı ya da sesin bileşenlerinin enerjisi, tayf 8. Malzemeye, uygun şekillendirilmis bir kalıptan basınç altında geçirilerek, şekil verilen üretim yöntemi, ekstrüzyon 9. Malzemelere istenilerek katılmamış, varlığı arzu edilmeyen element, empürite 11. Amorf 14. Benzeşik olmayan karakter, yapı ya da bileşimde, heterojen 17. Bir maddenin çevresiyle kimyasal ya da elektrokimyasal tepkime sonucu bozulması, korozyon 18. Elektrik akımını açıp kapatan araç, komütatör 19. Ultrasonik 20. Emaye, cam veya porselen ham madde karışımlarının kalsine edilmiş ya da sinterlenmis halleri, frit 21. Bir değere yaklaşan fakat asla ulasamayan, asemptotik 23. Tersine dönüşüm E S O N U S M A Z S B A S A Ç E V R G E Ç Ç G 18 L K N N T O P L A K E O S Y O G R U K L U K 4 T S K A Y R T F N E Ç Ç Y R C R T Ü S S E S Ü A A E M K M D A R Ç Y L 8 Y E N M L E A Z A K U R G P D L V L Ö E G Ö R Ü N G E E V R T M N G S A M M R A T A T G Y E Y K A T S K U N R 9 7 Ç U K S G Y A Ü D E A L E Ç Ü F S 25 G N L A A 27 Ü U S M L B A K 1 S Z M B Ç Ç SEKTÖRMADEN

37 BRİÇ Hazırlayan: Süleyman Kolata AKÇAKOCA PALAMUT BRİÇ FESTİVALİ İKİLİ TURNUVA. Seans 12. Board N-S Zonda Dağıtan: Batı AK87 QT4 AK82 K4 4 K JT652 AKJ92 B D 765 Q64 J9753 Q986 - G Akçakoca Palamut Festivali 2. Seans El No.21 K-G Zonda, ikili Dağıtan: Kuzey K AK72 AQJ96 K J842 AQ832 B D 4 K85 G A65 T9654 T9863 Yalıkavak Briç İhtisas Kulübü nün 2012 senesinde vefat eden milli briççimiz Salvador Assael adına düzenlediği ASSAEL BRİÇ FESTİVALİ 105 çiftin katılımıyla Ağustos tarihlerinde Bodrum da düzenlendi. Festivalde dereceye girenler şöyle 1. Begütay Can Serhat Paksoy % Birol Us Cumhur Çavuşoğlu % Tamer Karamollaoğlu- Başar Taşkıner % Hakan Göksu Zafer Şengüler % Sedat Cengiz Melih Kotan % Akçakoca Palamut Briç Festivali 7-8 Ekim tarihleri arasında düzenlendi. 177 çiftin katılımıyla gerçekleşen turnuvada genel sıralama şöyle oldu: 1. Serdar İnce İrfan Doğan % Serkan Ünal Altuğ Göbekli % Doğan Üzüm Erdal Çalışkan % Hayati Ünal Hikmet Kavşur % Coşkun Karadeniz Orhan Ekinci % Karışık 1: Nadide Saltıel İbrahim Aksoy % Kadın 1: Nihal Matracı Dilek Kundakçı % Genç 1: Tolga Başat Uğur Avcılar % Q93 83 T AJT7532 (Ali Ölçer) (Altuğ Göbekli) (Sadık Akbıyık) (Serkan Ünal) Batı Kuzey Doğu Güney 1 KÖR X P 3 TREFL P 3 KÖR P 3 PİK P 3NT HERKES PAS - Doğunun kör çıkışını As ile kazanan batı, Rua Kör çekip ufak kör devam etti. Dam kör alan dekleran Rua tefl çekince kötü dağılımı gördü. Doğu Rua treye önce ufak bir karo atarak başladı. Dekleran şimdi pik Dam a doğru giderken doğu pik 10 luk koydu. Pik Dam kazanılıp yerden karo 10 lu doğuya kadar bırakıldı. Doğu mecburen karo vale kazanıp karo döndü. Karo Damı As ile ezen dekleran yerdeki As Trefe gittiğinde doğu mecburen pik defos etti. Son durumda onör pikleri çekip, pik ile eli doğuya bırakan dekleran, doğuyu karoya yatırmış oldu. (3NT-N-=) AK7 - Q9 KJ7 QJ6 T7432 (Serkan Ünal) (Mustafa Akberk) (Altuğ Göbekli) Batı - 2 KÖR HERKES PAS Kuzey 1 TREFL 2 PİK Doğu PAS 4 KÖR (Nezihi Çağlar) Güney 1NT KONTR Kuzey Karo A atak etti ve Karo K ile devam etti. Güneyden Karo J düşünce kuzeyin dağılımı belli oldu. Karo K ya çakan Ünal, trefl oynayıp çaktı. Sonra karo çakıp ele geldi. Böylece karolar sağlanmış oldu. Yere bir trefl daha çakıp kör 10 lu çevirdi. Valeyi dam la aldı ve son trefle 9 lu ile çakıp kör empasını tekrarladı. Kozları bitirdikten sonra pik A yere antre idi. Yerden bir tane pik verip kontratı +1 yaptı. 4 kör +1= 690 Maç puanın %98 ini getirdi. Ayvalık Briç Festivali 72 çiftin katılımıyla Eylül tarihlerinde düzenlendi. Dereceye girenler şöyle: 1. Ferruh Yılmaz Turgay Demirkan % Kamil Eren İsmet Yarar % Refik Özyurt Ahmet Kerçek % Cemal Posacı Ayhan Şimşek % Orhan Veli Yücel Oktay Özdemir %57.54 Yalova Briç Kulübü nün düzenlediği 14. Yürüyen Köşk Briç Turnuvası 117 çiftin katılımıyla Eylül tarihlerinde düzenlendi. Dereceye girenler şöyle: 1. Ziya Atilla Adnan Musaoğlu % Dilek Yavaş Şahin Dikmen % Cemal Sancar Oğuz Özdemir % Ekrem Kara - Muhammet Elbeyati % Halil Ön Habib Bayram %59.96 Ayrıca bu festival sırasında 16 yaşının altındaki sporcularımız için ayrı bir turnuva düzenlendi. 10 çiftin katıldığı Genç sporcularımızın mini turnuvasının sonuçları şöyle: 1. Serdal Bora Çağan Er % Halil Keyik Aykan Atilla % Zeynep Bakar şıl Yaşar % Öykü Su Kodaş Zeynep Şuğle % Sude Keski Rüzgâr Ada Arkun % Yiğit Ali Keleş Artun Çetinkaya % Ege Bahadır Ece Bahadır % Egemen Çivici Duru Naz Muti % Mehmet Keleş Nehir Tombuloğlu % Zeynep Tort Ali Şahan % Temmuz 3 Ağustos tarihleri arasında Eskişehir de düzenlenen 2017 Kulüpler Şampiyonası 80 takımın katılımıyla tamamlandı. Dereceye giren takımlar ve kadroları şöyle: - J9 6 Q9 AK8 - K B G JT D J Kulüpler Şampiyonu JEOFİZİK KULÜBÜ U16 Briç Sporcularımız Akçakoca Briç Festivali Genel 2. si Sekan Ünal - Altuğ Göbekli Bodrum Briç Kulübü nün düzenlediği 5. Bodrum Briç Festivali 30 Eylül 1 Ekim tarihleri arasında 136 çiftin katılımıyla gerçekleşti. Dereceye girenler şöyle: 1. Murat Erkel Sadık Osman Arf % Celal Şimşekel Zafer Şengün % Petek Büyükdura Hasan Kaptan % Gökhan Yılmaz Hakan Bahçeci % Zafer Öztürk Berk Başaran % JEOFİZİK BRİÇ KULÜBÜ: İsmail Kandemir Sevil Nuhoğlu Soner Çubukçu İlker Çubukçu Erdal Çalışkan Ali Uçar 2. ÇORLU BELEDİYESİ SPOR KULÜBÜ: Hasan Yirik Yusuf Salman Okan Özcan Bora ER Erdal Olcay Ercan Mustafa Tuncer Mert Bilgen 3. YALKAVAK BRİÇ İHTİSAS KULÜBÜ: Tayfun Özbey Funda Özbey Murat Çelik Murat Erkel Orhan Özçelik Nejla Erkel Birol Us Cumhur Çavuşoğlu Hakan Göksu Gamze Uğurman 70 SEKTÖRMADEN SEKTÖRMADEN 71

38 Madencilik Sektöründe 43 Yıllık Tecrübe

39

40

41