BİLİMSEL MAKALE YAZIMI

Transkript

1 BİLİMSEL MAKALE YAZIMI Yasemin Saygıdeğer Kont, Ahmet Uğur Demir Araştırmayı planlamak ve tamamlamak araştırmacıya uzun ve zorlu bir süreci başarmış olmanın verdiği gururu yaşatsa da aslında sürecin henüz yarısına gelinmiştir. Yapılan araştırmanın topluma ve bilime katkı sunabilmesi için bilimsel bir dergide yayımlanması gerekmektedir. Araştırma ve sonuçlarını makale haline getirmek ve iyi bir dergide yayımlamak araştırmacılara mesleki doyum kazandırmanın yanı sıra yapılan buluşun güncel hayata kazandırılmasına, ortaya çıkan yeni fikirlerin diğer bilim insanlarına ilham vermesine ve bilimde farklı düşünme ve bakış açısı kazanılmasına katkı sağlamaya yarayacaktır. Bu yüzden araştırmanın neden, plan ve sonuçlarını okuyucuya aktarabilmek çok önemli bir süreçtir. Eğer makale yetersiz bir şekilde yazılmışsa dünya çapında bir buluş dahi yapmış olsanız buluşunuz anlaşılmayarak yok olup gidebilir. Araştırma makaleniz uluslararası dergiler tarafından kabul edilmeden önce ilk olarak araştırdığınız konu hakkında uzmanlaşmış editörler tarafından okunacaktır. Editörler makaleyi okuyup değerlendirdikten sonra kabul edebilir, reddedebilir veya revizyon isteyebilirler. Bu nedenle öncelikle makalenin çok iyi bir İngilizce ile yazılması ve yazım sırasında editörlerin sıklıkla ne açıdan değerlendirdiğinin ve en çok eleştiriyi hangi konularda yaptıklarının göz önünde bulundurulması gereklidir. Editörlerin makaleyi kabul etmek için özellikle dikkat ettikleri konular 5 maddede özetlenebilir: 1- Konunun güncelliği, önemi, ele alınan sağlık probleminin prevalansı 2- Yazım ve anlatım dilinin kalitesi 3- Araştırma yönteminin dizaynı ve uygulanışı 4- Literatür verilerinin güncelliği, konuya odaklı olması 5- Örnek büyüklüğünün yeterli olması Editörlerin makaleyi reddetmesinin en sık 5 nedeni de aşağıdaki 5 maddede özetlenebilir: 1- Uygunsuz, tamamlanmamış ve yetersiz tanımlanmış istatistik 2- Sonuçların abartılması 3- Uygunsuz, yetersiz sayıda veya yetersiz tanımlanmış popülasyon ve örnek kullanılması 4- Bias yapılmış olması 5- Kötü bir dille veya anlaşılmaz tarzda yazım. Bu girişten ve makale yazımının tüm aşamasında bu maddeleri akılda tutmak gerektiğini bir kez daha vurguladıktan sonra makalenin yazılma adımlarına geçebiliriz.

2 MAKALE YAZARLARI VE İSİM SIRALAMASI Araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve sonlandırılması aşamalarına katkıda bulunan araştırmacılar, araştırmanın sonunda doğal olarak makalenin yazarı olmaya hak kazanırlar. Araştırma ile doğrudan ilgisi ve/veya sorumluluğu olmayan kişiler makaleye yazar olarak yazılmamalıdır. Araştırmanın bitimini takiben, yazarların makaledeki isim hakkı ve sırası, tüm yazarların görüşünün ve onayının alındığı bir toplantıda belirlenmelidir. Makaleye konulacak yazar isimleri ve sıralarının önceden belirlenmesinin ve kesinleştirilmesinin önemi büyüktür. Yazının kabul edilmesi sonrasında, yazıdan yazar ismi çıkarma, ilk halinde yer almayan bir yazar ismi ekleme ve/veya isim sırası üzerinde değişiklik şansınız yoktur. Bu konudaki ısrarcı tutum, isteğinizin kabul edilmemesinin yanında, editörün etik açıdan sorumluluk altına girmeyerek yazınızı geri iade etme tehlikesini de beraberinde getirebilir. Araştırmanın büyük kısmını yapan ve makaleyi yazan araştırmacı ilk isim olma hakkını kazanır. Her ne kadar ülkemizde son isim olmak makaleye en az katkıyı yapmış olmak gibi düşünülse de uluslararası platformda son isim araştırmanın asıl sahibidir. Genellikle Corresponding author, makaleyi dergiye gönderen, hakem değerlendirmelerine yanıt yazan ve yayımlanana kadar olan süreçte yazışmaları sürdüren, proje bütçesinin ve araştırma ekibinin planlayıcısı olan son isimdir. Bazı durumlarda sadece ilk isim veya ilk ve son isim birlikte corresponding author olabilirler. MAKALE BÖLÜMLERİ Dergiye gönderilecek yazı metninde her bölüm ayrı bir sayfada yer almalıdır. Bu bölümlerin sıralamaları dergiden dergiye göre farklılıklar gösterebileceğinden makaleyi yazmaya başlamadan önce hangi dergiye gönderileceğinin belirlenmesi gerekir. Genel olarak makale bölümleri aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır. 1- Başlık (title) 2- Özet (abstract) 3- Giriş (introduction) 4- Gereç ve yöntem (materials and methods) 5- Sonuçlar (results) 6- Tartışma Çıkarımlar (discussion - conclusions) 7- Bilgilendirme (acknowledgement) 8- Kaynaklar (references) 9- Tablolar (tables) 10- Şekil açıklamaları (Figure legends) 11- Şekiller (Figures)

3 Başlık Basit, kısa, ilginç olmalıdır kelimeyi geçmemelidir. Göz alıcı olmalıdır. Gramer olarak doğru olmalıdır. Hedef derginin okuyucusuna doğru hitap etmelidir. Buyurucu olmamalıdır. Çalışma amacı ile uyumlu olmalıdır. Çalışma düzenine işaret etmelidir. Makalenin konusunu (sonuçlarını değil) yansıtmalıdır. Genelde kabul görmeyen kısaltma içermemelidir. Özet Çoğu kişi bir makalenin önce (veya sadece) özetini okur. İyi bir özet, özgün, makaleyi temsil eden ve hedef dergi için uygun bir şekilde düzenlenmiş olmalıdır. Birinci cümlede problemin tanımı yapılır. Amaçlar yeterince ve basitçe tanımlanır. Sonra çalışmanın nasıl yürütüldüğü ve son olarak da önemli sonuçlar ve en önemli olarak da çıkarımlar tanımlanır. Hedef derginin kurallarına uygun olarak "Structured" (Background / Aim / Methods / Results / Discussion / Conclusion, alt başlıklarından oluşan) veya "Unstructured" (alt başlıksız) olabilir. Giriş Kısa olmalıdır: <250 kelime (Structured), <150 kelime (Unstructured). Özette makale içinde kullanılan cümleleri aynen kullanmaktan kaçınmalıdır. Özetin içine kısaltma, referans, şekil, tablo ve sitasyon konulmamalıdır. Sonuna Indeks Medikus'un Medical Subject Headings (MESH) başlığı altında yer alan 3-10 adet anahtar kelime (key words) eklenmelidir. İyi bir araştırma makalesinin giriş bölümü, hakemi uyandırmayı hedefleyen "gök gürültüsü" şiddetinde olmalıdır (çoğu hakemin yazınızı en uygunsuz saatte, bir iş gününün sonunda, canı sıkkın, ön yargılı ve hatta uykulu olarak okuduğunu unutmayın). Tarz olarak hayalperest, duygusal ve heyecanlı olunmalı ancak abartılı ve taklitçi olunmamalıdır. İlk cümle çok önemlidir. Okuyucuyu kavramalıdır. Önce, makalenin işaret edeceği problemin tanımına genel ama kısa bir yaklaşım yapılmalıdır. Sonraki cümlelerde problemi ele almaya yardımcı olacak daha önceki çalışmalar tanımlanmalıdır.

4 Materyal ve Metod Materyel ve Metod, yazılması en kolay bölümdür, çünkü araştırma protokolü kapsamında, çalışma süresince ne yapıldıysa o yazılacaktır. Ancak ilginçtir ki, bir yazının reddinin en önemli sebebi de zayıf ve/veya yetersiz bir Materyal ve Metod bölümüdür. Alt başlıklar Çalışma türü: Retrospektif-Prospektif, Değişkenlerin tanımlanması, Veri toplanması, Çalışma yeri ayrıntılı olarak verilmelidir. Çalışmaya alınma kriterleri (Eligibility): Hasta kaynağı, Çalışmaya alınma ve çalışma dışı bırakılma kriterleri (inclusion-exclusion criteria), Çalışmanın başlama ve bitiş tarihi detaylı olarak yazılmalıdır. Randomizasyon ve Körleme (Randomization & Blinding): Randomizasyon ve körleme uygulandıysa detaylı açıklama yapılmalı, bilgilendirilmiş olurun (informed consent) alınıp alınmadığı belirtilmelidir. Müdahale (Girişim) ve Uyum: İlaç veya diğer girişimin detayları, ilaç üretici firmanın detayları, klinik testlerin detayları verilmelidir. Hedeflerin tanımı ve değerlendirilme yöntemleri açıkça yazılmalıdır. Denek büyüklüğü ve Güç (sample size ve power) hesaplamaları açıkça belirtilmelidir. İstatistik analiz: Uygun analiz kullanılmalı, bias'dan kaçınılmalı, tüm istatistik yöntemler açıkça yazılmalı, yeterince detaylı ancak uzun olmadan, tekrarlanabilen (reproducible) ayrıntılar verilmelidir. Sonuçlar Birinci cümlede "çalışmaya alınma kriterlerine" uyan ve çalışmaya alınan hasta sayısı hakkında bilgi verilmelidir. Çalışma dışı kalan hastaların sayısı ve nedenleri verilmelidir. Çalışmaya alınan hastaların müdahele öncesi demografik (yaş, cins, v.b.) ve klinik (boy, kilo, beden kitle indeksi v.b.) özellikleri bir tabloda verilmelidir. Bulguların heyecanı olmalı, düz ve sıkıcı olmamalıdır. Okuma kolaylığı açısından Sonuç bölümü alt başlıkları içermelidir. Sonuçların verilme yeri Sonuç bölümüdür. Sonuçlarda bahsedilmeyen bir bulgu kesinlikle Tartışma da veya Özet te verilmemelidir. Önemli bulgular yazıya, sıkıcı ve yığın rakamlar, detaylar tabloya konmalıdır. Basit, kolay okunabilen Tablo-Şekil kullanımı önemlidir. Rakam yığınları, tablolarda ve ustaca düzenlenmiş, şık, anlaşılması kolay grafiklerde verilmelidir. Odds oranı ve rölatif risk oranı ile %95 güven aralığı (95% confidence interval) verilmelidir. Ortalama ile standart deviasyon (SD) veya ortalamanın standart hatası (SEM), ortanca ile range ve/veya çeyrekler arası aralık (IQR) belirtilmelidir. Sürekli değişken normal dağılıma uyuyorsa tanımlayıcı istatistiklerde tercih edilmesi gereken Ortalama ile standart deviasyon (SD) dur. Eğer sadece dağılımı belirtilen

5 sayı verilecekse (kategorik, süreksiz değişkenler için) rakamın yanında yüzde değeri de [ n(%)] verilmelidir. P değerlerinin mutlak değerleri verilmelidir (ör: p=0.043), p<0.05 ifadesini kullanmaktan kaçınılmalıdır. Eğer p değeri 0.001'den küçük ise p<0.001 olarak yazılabilir. Virgülden sonra yazılacak anlamlı rakam sayısı belirlenmeli (1, 2 veya 3) ve tüm yazı boyunca aynı olmasına dikkat edilmelidir (ör: 7.4, 7.43 veya 7.429). Tablolar Hakemler sıklıkla ilk olarak Tablo ve Şekillere bakarlar. Yüksek kaliteli bir tablo yazının yayınlanma şansını arttırır. Tablolar sayılarla dolu ve karışık olmamalı, basit ve kolay anlaşılır olmalıdır. Yazı içinde ve Tablodaki veriler birbirini tekrarlamamalıdır. Tablo açıklamaları uygun olmalıdır Bağımlı değişkenler sütunlarda, bağımsız değişkenler satırlarda yer almalıdır. Her değişken için birim tanımlanmış olmalıdır. Değerler±SD (veya SEM), range (veya IQR) veya %95 güven aralığı ile ifade edilmiş olmalıdır. Değerlerin yuvarlanması (anlamlı rakam) uygun yapılmış olmalıdır. Kesin p değerlerini içermelidir. Tabloda kısaltma kullanmaktan kaçınılmalı, eğer muhakkak kullanılması gerekiyorsa dipnotta belirtilmelidir. Dipnotlara işaretler belirli sırada konulmalıdır: *,,,,,, **,,,,, Stili, hedef dergi formatına uygun olmalıdır. Şekil-Grafik Çoğu okuyucu, sayfalarca yazı yerine öncelikle ve sadece Şekillere bakmayı tercih eder. Şekiller de, Tablo'da olduğu gibi yazının içinde verilmemiş bilgiyi göstermelidir. Hangi tip veriye hangi grafiğin uygun olacağının seçilmesi kritiktir. Sanatçı titizliği gerektirir. Birçok çeşitli şekil vardır: Grafik, Diagram, Akış şeması, Fotoğraf, Radyolojik görüntü, Mikrografi, Anatomik çizimler, Aile ağacı v.b. Grafik çizimler: Bar, Pie, Çizgi, Scatterplot, Histogram. Multivariate analizler için 2 boyutlu bar grafik, Etkileşim grafiği için 3 boyutlu etkileşim grafiği. Akış şeması (flow-chart) çalışmanın yürütülmesini anlaşılır kılmak için yapılır. Dağılım (scatter) grafiği iki sürekli değişkenin ilişkisini gösterir. Histogram tek bir değişkenin dağılımını gösterir X axis'de bağımsız, Y axis'de bağımlı değişken olmalıdır. Kesin p değerleri verilmelidir. Her alt grubun içindeki denek sayısı gösterilmelidir. Kolay okunabilir olması için çizgiler kalın ve yazılar büyük puntoda olmalıdır. Aks etiketi (axis label) anlaşılması kolay olmalıdır.

6 Şekil başlığı (figure legend) ayrıntılı, kolay anlaşılabilir olmalıdır. Tartışma Giriş/Sonuç/Tartışma'da tekrardan kaçınılmalıdır. Çalışmanın ön sonuç mu yoksa kesin sonuç mu olduğu ilk fırsatta belirtilmelidir. Tartışma, yazının yeni bir bulgu sunduğuna dair bir cümle ile başlamalıdır. Kesinlikle sıkıcı tarih dersini andıran literatür özeti ile başlamamalıdır. Tartışma, sonuçların yorumlandığı ve daha önce yayımlanan yayınlar ile karşılaştırıldığı yerdir. Sonuçlarda verilmeyen hiçbir bulgu Tartışmaya konmamalıdır. Hakemin "bu yazıda yeni bir şey yok" demesine izin verilmemelidir. Orijinal olmayan, tahmin edilebilen ve bulgularla desteklenmeyen çıkarımlar, yazının reddedilmesini garanti eder. Daha önceden yayımlanan bulgularla çelişen sonuçlarınız varsa bu çalışmaları aşağılamayın. Unutmayın ki sizin yazınızın hakemi bu çalışmaların yazarları olabilir. Okuyucu ile tartışıyor gibi yazılmalıdır. Hataları ve eksikleri kabul etmeye hazır olunmalı ve alçakgönüllü olmaya özen gösterilmelidir. Bulguların ve yorumların yenilikler içerdiğini ısrarla söylenmelidir. Karıştırıcı (confounding) faktörlerin etkisine dair hakemlerin bu konudaki eleştirileri önceden tahmin edilmeli ve tartışmada bunlar açıklanmalıdır. Bulguların klinik uygulamaya uyarlanabilirliği muhakkak açıklanmalıdır. Tartışma gereğinden fazla uzatılmamalıdır. Kelime salatasından kaçılmalıdır. Şüpheli ifadeler içeren bölümler yazıdan çıkarılmalı ve başka bir dosya altında saklanmalıdır. Sonra, bu bölümlerin çıkarılmış olduğu hali bir daha okunarak yazıya son şekli verilmelidir. Spekülasyondan kaçınılmalı, ancak yapılması gerekiyorsa zekice yapılmalıdır. Sonuçlarına alternatif açıklamalar bulunmalıdır (şeytanın avukatlığı yapılmalıdır). Hakemi kandırmaya çalışmamalı ve gerekirse itirafta bulunulmalı (çalışmanın kısıtlılığı, henüz açık olmayan problemleri işaret eden yorumlar, v.b.) ancak teslim bayrağı da çekilmemelidir. İddialı terimlerden kaçılmalıdır. Diplomatik olunmalıdır (ör: "prove" yerine "indicate", "solves the problem" yerine "brings a solution to the problem"). Uzun süreli takip içeren çalışmalarda, takip süresi muhakkak tartışılmalıdır. Kontrol grubu yoksa literatür bilgisi ölçülü ifadelerle kullanılmalıdır. Öngörülmeyen ama bulunan sürpriz sonuçların tartışılması unutulmamalıdır. Araştırmanın sınırlılıkları dikkate alınmalı, çıkarımlarda araştırmanın desteklemediği, destekleyemeyeceği iddialardan kaçınılmalıdır. Bir paragrafta çalışmanın güçlü ve zayıf yönlerini özetlemek önerilir. Mükemmel yoktur. Yazıda eksikleri saklamak, bulguları süslemek yerine tercih edilen araştırmanın bulgularını bilimsel ölçütlere uygun şekilde tartışmaktır. Yazının son cümlesinde ana sonuç ve çıkarımın özetlenmesi önerilir. Sıkça gözlendiği şekliyle daha ileri araştırmalara gerek var şeklinde biten yazılar hakemlere o zaman bu araştırma niye yapıldı deme hakkını verecektir.

7 Çıkarımlar (Conclusions) İyi bir araştırma makalesi "gök gürültüsü" ile başlayıp "şimşekle" bitmelidir. Böylece, yazının sonunda okuyucunun kafasında ışıklar belirmesi sağlanmalıdır. Çıkarımlar açık, kesin, haddini aşmayan, sonuçlar ile tamamen uyumlu ve çarpıcı olmalıdır. Ancak unutmayın ki sonuçlar ile desteklenmeyen çıkarımlar, makalenin reddi için en önemli sebeplerinden biridir. Çıkarımların klinik olarak uygulanabilirliği ve kazançları muhakkak vurgulanmalıdır. Hakemin her an "eee nolmuş yani" sorusu ile karşılaşacağınız unutulmamalıdır. Bulduğunuz sonuçların ışığında, araştırmanızın ortaya koyduğu sorunları çözmek ve daha ileri düzeyde kanıt bulmak için ileri çalışmaların gerektiği durumlar sebepleri ile anlatılmalıdır. Böylece, hakemin sizin hakkınızda "çalışmanız ile dünyayı kurtardığınızı" düşünmesi engellenmiş olur. Ancak yukarıda da belirtildiği gibi bu ifadeler klişeleştirmeden kurtulmalı, sonuçlarınızın sergilenmesi ve tartışılmasının önüne geçmemelidir. Kaynaklar Çoğu yazar editörlerin referans bölümüne dikkatle baktığını bilmemektedir. Referansların hedef derginin formatına uygun olarak yazılması gereklidir. Dergiler arası kurallar değişik olabilir. Örneğin bazı dergiler, basılmamış yazıları ve bir dergide yayınlanmamış kongre tebliğ özetlerini kaynak olarak kabul etmemektedir. Makale içi referans numaraları ile referansların sırasının kesinlikle tutarlı olması gerekir. Aksi durumda hakem ve editör, araştırmanız ve yazınız ile yeteri derece özenli olmadığınızı düşünebilirler. İdeal referans sayısı arasıdır. Çoğu dergi 25'in üstünde referansı önermemektedir. Referansların sadece güncel olması değil o konuda yapılmış en önemli çalışmaları da (eski tarihli olsa da) içermesi gerektiğinden, kaynak seçiminin dikkatle yapılması gerekir. Yazının içine referans konulması, derginin stiline göre, (x) veya [ x] veya xxx teklinde olabilir. Çoğu dergi, makale içinde yazar isminden hemen sonra sitasyon (alıntılama) konulmasını istemektedir (ör: Johnson et al (11) have claimed...). Alıntı yapılıyorsa mutlaka kaynak gösterilmelidir. Kendi yazınız dahil kaynak göstermeden tekrar edilen ifadeler etik anlamda (intihal, çalıntı vb) büyük sorun oluşturacaktır. Bir çok dergi bu olasılığı dikkatle irdelemekte, bu durumu saptayabilecek programlar kullanmaktadır. Referans sistemleri Üç önemli referans sistemi vardır: 1. Sitasyon sırasına göre (Vancouver): Yazıda geçiş sırasına göre dizilen referans sistemidir.

8 2. Yazar sırasına göre (Harvard): Kaynakların ilk yazarın soyadına göre alfabetik olarak dizilmesine dayalı sistemdir. Yazının içine yazarın soyadı ve yazının yılı konarak sitasyon yapılır. 3. Alfabe-Numara sistemi: Harvard sistemindeki gibidir, ancak yazının içine yazarın soyadı yerine referans numarası konulur. Dergi isimlerinin İndeks Medikus'a uygun şekilde kısaltılması gerekir. Yazı içinde bir yazar ve diğer arkadaşlarının yazılması için ilk yazarın soyadı+et al formatı "et al.", "et al", "et al" gibi yazılabilir. Bazı dergilerde et al. yerine soyadı+"associates/colleagues/coworkers" tercih edilir. EDİSYON (DÜZELTİ) Bir yazının protokol planlaması/istatistik analiz/yazım aşaması bitince apar topar yollanması sıklıkla red ile sonuçlanmaktadır. Edisyon aşaması, yazının makyaj kısmıdır ve yazının kabul edilme şansını büyük ölçüde arttırır. Edisyonun ilk aşaması, yazıyı bir başkasına okutmayı içerir. Bu bir deneme sınavıdır. Yazar kendi kafasındaki gerçeklerle yazdığı yazıyı tekrar okuduğunda yazının içerdiği anlamı değil de kendi fikirlerini algılamaya meyillidir. Unutulmamalıdır ki, bir yazının içindeki çelişkileri ve eksikleri konu ile ilgisi olmayan tarafsız bir kişi daha kolay farkedebilir. Giriş ve Tartışmayı kısaltmaya, Materyal-Metod ve Sonuçları da uzatmayı düşünerek yazı tekrar değerlendirilmelidir. Argo ve jargondan kaçınılmalıdır. Fikirlerinizin en kısa nasıl ifade edilebileceğini bulmak için cümleler üzerinde zaman harcanmalıdır. İngilizce (veya başka dilde) yayın yollanıyorsa dilbilgisi, yazım ve imla hatalarından kaçınılmalıdır. Cümleye tercihen "it" ile başlanılmamalıdır. Cümleye rakam ile başlamamaya özen gösterilmelidir. Yazar kendisi sembol yaratmamalı, standard semboller kullanılmalıdır (ör: + (underline "+") yerine ± (Alt 0241). Kelime sonlarında kesme (hyphenation) kullanılmamalıdır arası rakamlarda hyphen kullanılması gerekir (ör: forty-four). Kesirlerde de hyphenation gerekir (ör: one-half.) p değerleri bazen büyük (P), bazen de italik (p)yazılır. Derginin stiline uyulması gerekir. Yazıdaki satır aralığı için derginin stiline uyulması gerekir. Sağa yatık yazı biçimi kullanılmamalıdır. Puntosu 10'dan küçük yazı karakteri kullanılmamalıdır. Yazıya başlık sayfası hariç sayfa numarası verilmesi unutulmamalıdır. Kaliteli bir baskı ile yazının etkileyiciliği arttırılmalıdır. Üst mektup unutulmamalıdır. Yazının son halinde her nüshada her şeyin eksiksiz olduğu kontrol edilmelidir (Tablo, Şekil, v.b.).

9 İyi bir yazı stili, yolladığınız derginin editörünü "Bu makaleyi çok uğraşmadan basabilirim" diye düşündürür ve bu da editörün hakem seçiminde ve hakemlerin eleştirilerine karşı size daha iyi niyetli davranacağının garantisidir. SON KONTROLLER Yazı yollanmadan önce değişik günlerde ve günün değişik saatlerinde (ör: eşref saatte) birçok kez okunmalıdır. Dilbilgisi, yazım ve imla hataları tekrar gözden geçirilmelidir. Yazar isimleri ve sırası bir kez daha kontrol edilmelidir. Tablo-Şekil sırası, Tablo-Şekil başlık ve altyazıları bir daha gözden geçirilmelidir. Tüm hesaplamalar açık bir zihinle bir daha kontrol edilmelidir. Yazınızda saptanacak bir tek hesap hatası bile hakemlerde güvensizliğe ve yazınızın reddine yol açabilir. Kafalarda soru işareti yaratan cümleleri değiştirmekten korkmamak gerekir. Gerekirse bu bölümleri tamamen çıkartmaktan da çekinilmemelidir. Şüphede olduğunuz fikirler varsa, hakemlere açığınızı yakalatmaktansa bu konulardan hiç bahsetmemeyi tercih etmeniz daha uygun olur. Unutmayın ki "söz gümüşse sükut altındır". YAZININ REVİZYONU Yayımlanmak için yollanan yazıların hepsi makale olarak sonuçlanmamaktadır. Cochrane derlemesine göre bilimsel toplantılarda sunulan bildiriden ancak %44.5 i yayına dönüşmektedir. Benzer şekilde değerlendirme sonrası yazıların bir kısmı reddedilmekte, bir kısmı değişiklik önerileri ile tekrar değerlendirilmek üzere yazarlara geri gönderilmektedir. Çok az sayıda yazı ilk değerlendirmede yayımlanma kararına ulaşmaktadır. Değerlendirme sonrası değişiklik önerilerine ve yayımlanma kararına ilişkin alınacak tutum ve yapılacaklarla ilgili notlar aşağıda sunulmuştur. Reddedilen, kabul edilmeyen yazı: aceleci, duygusal, tepkisel davranmamak gerekir. Önerilen bir iki gün ara verip, yayınlar konusunda deneyimli bir uzmana danışmak, diğer yazarlarla tartışıp karar vermektir. Değerlendirmelerde haksızlık, sorun, yanlış olduğu düşünülüyorsa bu durum örneklerle editöre iletilebilir. Çok az durumda bu başvurular yazının tekrar değerlendirilmesi ile sonuçlanmaktadır. Yazışmalarda suçlayıcı, itham, kişiselleştirici edici üslup kullanmaktan, yazı ile ilgisiz konuları dile getirmekten kaçınmak gerekir. Yazıların kabul edilmediğini bildiren editör notu ve hakem değerlendirmeleri sıklıkla yazının sonraki izleyebileceği yol hakkında da ipuçları verir. Temel bir eksiklik, bias, yöntem yanlışı yoksa yazı daha alt sıradaki bir dergiye yollanabilir. Kimi zaman editör notu bu yazıyı öncelik verdikleri konular ve çok sayıda nitelikli yazı almaları sebebiyle basamayacaklarını ancak lokal bir dergide bu yazının değerlendirilebileceğini belirtir. Yazının başka bir dergiye gönderilmesine karar verildikten sonra üst mektup dahil olmak üzere yazının biçimsel özelliklerinin yeni hedef dergi ile uyumlu olmasına özen

10 gösterilmelidir. Daha önce şu dergiye yollandı, reddedildi gibi bir bilgi verilmez. Yapılabilecek en büyük hata yazışmalarda eski derginin ismin kullanmak veya daha alt seviyede bir dergiye yollandığı imasını vermektir. Unutmamak gerekir ki, aynı anda birden fazla dergiye yazının yollanması, çakışan bulguların birden fazla yazıda kullanılması yayın etiğinin ihlalidir. Bu konuya dikkat etmek gereklidir. Kabul edilen yazı: yazarların çıkar çatışması formlarını yollamaları, son düzeltilerin yapılması dışında yapılacak tek şey bu güzel haberi yazarlarla birlikte kutlamaktır. Değerlendirme için yazarlara geri gönderilen yazı: eleştiri notlarının, yorumların dikkatlice okunması ve öncelikle tamam mı devam mı kararının verilmesi gerekir. Kısa süre içinde karar verdikten sonra eleştirilere yanıt vererek değişiklikleri yapmak için kalan süre kritiktir. Bu konularda deneyimli bir uzmandan görüş ve yardım alınabilir. Hakem değerlendirmelerine yanıt verirken önerilen soru ve yorumlara tek tek yanıt vermektir. Dergiler düzeltilmiş metinle ilgili biçimsel isteklerini bildirmektedir, buna uygun davranmak gerekir. Çoğunlukla yapılması istenen hakem değerlendirmelerine verilen yanıtların bir belge üzerinde farklı bir punto (koyu ve/veya italik) kullanarak yazarların yanıtlarını sunmaktır. Bu şekilde hazırlanan yanıtlar izlenmeyi kolaylaştıracaktır. En katılmadığınız başta olmak üzere bu yorumlara yanıt verirken saygılı bir üslup kullanmak, karşıya almak yerine teşekkür ederek başlamak önerilir. Katılmadığınız yorumlar için uygun açıklama yapılması, önerilen değişiklik yapılmadıysa buna uygun gerekçe bildirilmesi gerekir. Yapılan değişikliklerin yeri (sayfa, paragraf) belirtilmelidir. Bazen değişiklikler sırasında değerlendirmelerde bildirilmeyen başka yanlışlar fark edilir. Bu durumun editöre mektupta, yapılan değişkliklerin tanımlanması ile birlikte bildirilmesi gerekir. Hakemler arasında tutarsızlık olduğunda editörle yazışmak uygun olacaktır. Çoğunlukla bu çelişen görüşlerle ilgili editörün notunda sunulan bir tercih vardır. Burada verilecek yanıtların geçerliliği ve yazıyla uyumu hakkında iyi düşünülüp karar verilmelidir. Yazıya getirilen eleştirilere yeterli yanıt verildiği ve değişikliklerin yapıldığından emin olmak gerekir. Yazının yeni şeklini diğer yazarlarla paylaştıktan sonra danıştığınız bir kişiden görüş almak yararlı olabilir. Hakem notlarındaki eleştiri ve yorumlar sonrasında başka bir dergiye yollanacak yazı için yararlı olacaktır. Yazının değerlendirilme sürecinde girilen iletişim eğiticidir. Hakemler ve editörler karşı tarafta, yazıyı kötülemek için uğraşan, önyargılı kişiler değil, yazının niteliğini arttırmak, nitelikli araştırmaların bilimsel yorumunu içeren yazıları yayınlamak için zamanını enerjisini veren uzmanlardır. Genel anlamda bakıldığında daha iyiyi, bilimsel doğruyu yakalamak için sizinle birlikte çalışan kişilerdir. Konuyla ilgili bilgilerine, görüşlerine onaylamasanız bile saygı göstermeniz gereklidir. Yazışma dışında editör veya hakemlerle (hakem olduğunu tahmin ettiğiniz kişilerle) görüşmek, buna çaba göstermek etik ihlali olacaktır. Kimi dergilerde editör dışında yazı ile ilgili sorunlarda yarımcı olan, karar verici organlar, ombudsmanlık gibi kurumlar bulunmaktadır.

11 Farklı uzmanlık alanlarına ait dergilere yollanan yayınlarla ilgili bir incelemede reddedilen yazıların % oranında sonuçta basıldığı görülmüştür. Yazıların reddedilme nedenleri incelendiğinde (AJR: American Journal of Radiology) en sık gerekçe yeni ve pratiğe ilişkin bir sonucun olmaması (red gerekçelerinin %44-76 sı) olarak bulunmuştur. Diğer gerekçeler mantıksal veya yöntemsel hatalar, veri analizindeki hatalar, dilsel sorunlar, hakemlerin beğenmemesi, dergiye uygun bulunmaması olarak bildirilmiştir. Araştırma yöntemi ile ilgili bilgilerin web üzerinde standart şekilde kaydedilmesi için randomize klinik çalışmalar için CONSORT, gözlemsel çalışmalar için STROBE, tanısal çalışmalar için STARD, meta-analiz ve sistematik derlemeler için PRISMA buna örnektir. Kaynaklar 1. Scherer RW, Langenberg P, von Elm E. Full publication of results initially presented in abstracts. Cochrane Database Syst Rev 2007; 2: MR Ehara S, Takahashi K. Reasons for Rejection of Manuscripts Submitted to AJR by International Authors. AJR 2007; 188:W113 W Woolley KL. Handling Manuscript Rejection: Insights From Evidence and Experience. Chest 2009; 135: Hoogenboom BJ, Manske RC. Invited commentary how to write a scientific article. The International Journal of Sports Physical Therapy 2012; 7: Baron TH. ABC s of Writing Medical Papers in English. Korean J Radiol 2012;13(S1):S1-S11 6. Day AR. How to write and publish a scientific paper. 2011, 7 th ed. Greenwood, Santa Barbara, CA, USA Standart Araştırma Bilgisi Kayıt Sistemleri: CONSORT (Consolidated Standards of Reporting Trials: Deneyleri Bildirmek için oluşturulmuş Standartlar):