TABLOLAR-ŞEKİLLER-GRAFİKLER YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ

Transkript

1 TABLOLAR-ŞEKİLLER-GRAFİKLER YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ 1

2 SUNUM PLANI 1. Giriş 2. Tablolar ve Hazırlanırken Dikkat Edilecek Hususlar 3. Şekiller 4. Grafikler ve Temel Kavramlar 2

3 GİRİŞ Sosyal bilimlerde yapılan araştırmalar-makaleler-tezler veriler üzerine kurgulandığı için bol bol tablo-şekil-grafik gibi görseller kullanılmaktadır. Bu görsellere ulaşmak yani verileri elde etmek ne kadar önemli ise bunların araştırmada gösterilmesi de şekil şartları arasında büyük önem arz etmektedir.

4 TABLOLAR Tablo veya şekiller, sayısal olaylar arasında var olan mutlak veya göreceli ilişkileri ortaya koymak için kullanılır. Tablolar, rakamsal ilişkilerin sistemli ve sıralı olarak düzenlenmesinden oluşur. Tablolarda okuyucuyu asıl ilgilendiren rakamlar değil bunlardan çıkarılacak özet-sonuç-anlamlardır. Veriler tabloda gösterilirken metin kısmında sadece toplam-alt toplam-sıralama gibi tablodan çıkarılabilecek sonuçlardan söz edilmelidir.

5 Tablo Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar Tablolar, verilerin niteliği ve düzenleme amaçlarına uygun olarak, olanaklar elverdiğince, kısa ve açık olmalıdır. Metinde tabloyu açıklayıcı bilgiler verilmesi okuyucunun konuyu daha iyi kavramasına yardım eder. Bunun için; 1. Tablolar, okuyucunun kolayca anlayabileceği ve metne başvurmadan yorumlayabileceği biçimde düzenlenmelidir. 2. Metin, tabloya bağlı kalmadan kendi içinde bir bütünlüğe sahip olmalıdır.

6 Tablo Hazırlarken Dikkat Edilecek Hususlar Tablo ile ilgili açıklamalı metin tablonun hemen altına verilmesi gerekir. Yarım sayfa ve daha uzun tablolar tek başına ayrı sayfalara yerleştirilmelidir. Her tabloya bir numara ve başlık yazılması gerekir. Numaralandırma makalede ve tez çalışmalarında ayrı ayrı yapılır. Tablolarda düzen esastır. Belirlenen düzen ne ise tüm çalışma boyunca aynı sistem uygulanmalıdır.

7 Tablo Numaralandırılması Her tabloya bir numara verilir ve metin içinde yorum yapılırken bu numara ile başlanır. Numaralandırma ya baştan sona numaralandırılır yada her bölümün içindekilere kendi aralarında ayrı numara verilir.

8 Tablo Başlığı Tablo başlığı tablonun içindeki bilgileri tanıtır. Başlık, özlü olmalı ve tablonun niteliğini en uygun biçimde belirtmelidir. Başlıkta gereksiz bilgilere yer verilmemeli ve anlaşılması güç kısaltmalar yapılmamalıdır. Başlıktan sonra tablodaki verilerin ölçü birimini tanıtıcı bir kayıt yazılmalıdır.. milyon $ - bin ton yüzde gibi

9 Tablonun Çerçevesi Sütun Başlıkları - Dipnotu Tablo kenarları çizgilerle belirlenebilir. Böylece tablonun çerçevesi oluşur. Fakat araştırmanın gönderileceği kurum/dergi formatına uygun olması gerekir. Tabloda yer alan sütunlar içeriğine uygun bir şekilde isimlendirilir. Birbiriyle ilgili sütunlar, daha genel başlık içinde toplanabilir. Tablo içinde gerekli görüldüğü taktirde dipnotu atılabilir. Fakat buradaki dipnotu açıklaması sayfa sonuna değil tablonun hemen altına yazılır. Tablonun altına öncelikle kaynak daha sonra açıklama dipnotu yazılmalıdır.

10 Büyük Tabloların Yerleştirilmesi Tablo fotokopi yoluyla küçültüldükten sonra ya olduğu gibi yada yapıştırılarak metne eklenebilir. Tablodaki veriler birkaç küçük tabloya bölünebilir. Geniş tablolara sayfaya yatay şeklinde yerleştirilebilir. Sütun sayfası fazla olan tablolarda, sayfa dışına taşan sütunlar kesilerek veya tüm sütunlar eşit sayıda bölünerek alta alınabilir. Tablo büyük bir kağıda yazılır ve katlanarak rapora eklenebilir.

11 Proje «Tablo» Örneği

12 ŞEKİLLER Bir araştırmada, tablo dışında kalan tüm çizim veya resimler şekiller başlığı altında toplanır. (grafik-haritadiyagram-plan-foto vb). Şekiller ile ilgili tüm kurallar tablodakine benzer. Örn. Her şeklin bir numarası ve başlığı olmalıdır. Şekil numara ve yazısı, şekli altına ortalanarak yazılır. Şekiller, metin ile ilgili açıklamaların yapıldığı paragrafın hemen sonuna konulmalıdır.

13 Proje «Şekil» Örneği

14 GRAFİKLER Verileri amaca uygun biçimde düzenlenerek gösterilmesinin bir yolu da grafiklerdir. Grafikler ile olaylar arasındaki ilişki, değişme ve farklılıklar daha açık ve somut bir biçimde ortaya konulur. Grafik okumada başarı için öncelikle sütun-alan-çizgi grafiklerinden birisi kullanılıp frekans dağılımıhistogram-normal dağılım gibi kavramları iyi bilmek gerekir.

15 Grafiklere İlişkin Bazı Temel Kavramlar Değişken Birden fazla değer alabilen her faktör istatiksel veya matematiksel anlamda bir değişkendir: dersteki başarı notu, yaş, gelir, üretim miktarı, ihracat vb Başka bir etkene bağlı olarak çeşitli değerler alabilen faktörlere «bağımlı değişken», tersine diğer bir değişkene bağlı olmadan herhangi bir değer alabilenler de bağımsız değişkenlerdir.

16 Grafiklere İlişkin Bazı Temel Kavramlar Koordinat Eksenleri Koordinat eksenleri bir düzlem üzerinde birbirine dik iki doğrudan oluşup her iki eksen farklı değişkenleri temsil etmektedir. Eksenlerin kesişme noktası orjini gösterip sıfır değerini almaktadır. Genellikle yatay eksende bağımsız değişken, dikey eksende bağımlı değişken gösterilir.

17 Grafiklere İlişkin Bazı Temel Kavramlar Sütun Grafikleri

18 Grafiklere İlişkin Bazı Temel Kavramlar Alan Grafikleri

19 Grafiklere İlişkin Bazı Temel Kavramlar Çizgi Grafiği

20 BİR TEZİN-MAKALENİN-ARAŞTIRMANIN ANA BÖLÜMLERİ YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM ÇÜTCÜ 20

21 SUNUM PLANI 1. Giriş 2. Şekil ve Bilimsel İçerik Yönünden İnceleme 3. Üniversitelerde Yayınlanan Çalışmalar 4. Bir Tez veya Projenin Ana Bölümleri 5. Kaynakların Tasnifi 6. Tez Yazımının Planlanması 21

22 GİRİŞ Bilimsel bir tezin akademik açıdan irdelenmesi Şekil Yönüyle ve Bilimsel İçerik yönüyle olmak üzere iki yönlü yapılabilir. Şekil şartları yerine getirildiğinde çalışma hakem veya jürinin önüne gelir, burada ise bilimselakademik değerlendirmesi yapılır.

23 ŞEKİL YÖNÜNDEN İNCELEME Bir tezde şekil şartları açısından bulunması gereken kısımlar, sayfa düzeni, gramer ve dili kurallarına uygunluğunun incelenmesidir. Çağdaş bir tezde ÖZET, GİRİŞ, YÖNTEM, BULGULAR, SONUÇ/TARTIŞMA ve KAYNAKÇA listesi bulunmalıdır. Sayfaların kenar boşlukları harf büyüklükleri, satır aralıkları gibi temel standara da uymalıdır. Anlaşılır bir üslup ile ve noktalama işaretlerine de uymalıdır.

24 BİLİMSEL İÇERİK YÖNÜNDEN İNCELENMESİ Tezin amacı, hipotezleri, izlenen yöntem, toplanan veriler, verilere analiz şekli ve bulgular açısından tez de bir bütünlük, bilimsellik ve uyum olmasıdır. Böylece araştırma amacına ulaşmış ve bilime katkı (sorun çözme, bilgi üretme, yenilik getirme gibi) sağlamış olacaktır.

25 ÜNİVERSİTELERİMİZDE YAYIN FAALİYETLERİ Öğrenci dönem raporları, Öğrenci lisans mezuniyet projeleri / Bitirme tezleri Yüksek Lisans tezleri Doktora tezleri Seminer çalışmaları Kongre / Konferans / Sempozyum tebliğleri Derleme yayınlar Tercüme yayınlar Ders kitapları Laboratuar / Uygulama klavuzları Proje Raporları Bilimsel araştırmalar

26 BİR TEZİN ANA BÖLÜMLERİ I. Kapak Sayfası II. Özet ve Anahtar Kelimeler III. Yabancı dille özet (Abstarct) ve Key Words IV. Önsöz veya teşekkür V. İçindekiler (Başlıklara Göre) VI. Tablolar Listesi VII. Grafikler veya Şekiller Listesi VIII. Kısaltmalar veya Simgeler

27 BİR TEZİN ANA BÖLÜMLERİ 1. Giriş 2. Kaynak taraması 3. Yöntem 4.. birinci derece bölüm başlığı ikinci derece bölüm başlığı birinci derece bölüm başlığı 5.2. ikinci derece bölüm başlığı 6. Verilerin analizi ve yorumu 7. Araştırmanın sonuçları 8. öneriler, 9. Ekler 10. Kaynakça

28 Kapak Sayfası Kapak sayfası, raporun ilk sayfasıdır. Raporu okuyan, bazı önemli bilgileri kapak sayfasından edinir ve ilk etiketlerin olumlu olması çok önem taşır. Kapak sayesinde okuyucu etkilemek için dikkat edilecek husus vardır: Kapak düzenlemesi ve kapaktaki bilgiler. Kapak düzenlemesi bir grafiklerin yapacağı iştir. Kapakta kullanılacak şekiller, renkler, harflerin türü ve büyüklükleri gibi düzenlemelerin itina ile yapılması gerekir. (Tez ve projelerde üniversite kurallarının dışına çıkılamaz.)

29 Kapak Sayfası Genel olarak kapak sayfasında şu bilgiler veya yazılar bulunmalıdır. Raporun veya tezin adı (tezin konu başlığı), Raporu hazırlayan kişi, grup veya kuruluş adı, Raporun hazırlandığı ya da basıldığı yer, Raporun hazırlandığı (tamamlandığı veya basıldığı) tarih, Rapor yayınlanmış ise yayıncının adı veya araştırmanın sahibi olan kurum, Yayın numarası (yayın seri numarası veya ISBN numarası),

30 Özet Tezin tümünü okumak için zaman bulmayanlar veya gerek duymanlar, araştırma hakkında ilk bilgileri kısa yoldan özet yardımıyla elde edebilirler. Tezi sipariş etmek isteyen yayıncılar veya tasnif etmek isteyen kütüphaneciler ya da literatür taraması yapan araştırmacılar için özet kısmı gerekli ve yeterlidir. Bir kısım kuruşlar, tezin tümüne değil, sadece özetleri yayınlamakta ve abonelerine duyurmaktadır. Tez özetleri sayesinde yapılan araştırmaları izlemek mümkün olduğu için, tekrarlara ve böylece kaynak israfına yol açılmamış olur.

31 Özet Özetin belirlenen amaçlara ulaşması için üç grup bilginin yer alması gerekir. Özetin ilk kısmında birkaç cümle halinde tezin (raporun) amacı, önemi veya kapsamı belirtilmelidir. Ayrıca, bilgi toplama ve değerlendirme uygulanan yöntem hakkında özlü olarak bilgi verilmelidir. Araştırmada kullanılan verilerin nereden ve nasıl elde edilmiş olduğu kısaca anlatılmalıdır. Araştırmalarda elde edilen en önemli bulguya veya sonuca ayırmak gerekmektedir. Sonuç, bir rakamla, bir cümleyle veya bir yargıyla ortaya konulabilir. Bu sonuç, araştırmanın başında açıklanan hipotezin doğrulanması ya da red edilmesi tarzında da olabilir.

32 Anahtar Kelimeler Özet sayfasının alt bölümüne anahtar kelimeler yer almalıdır. Yayın tarayıcılar, kütüphaneciler veya araştırıcılar için tezin başlığı her zaman yeterli bilgiyi vermeyebilir. Bu nedenle, tezin içeriğini yansıtmak üzere 3-5 kelimeler ayrıca yazılmalıdır. JEL Kodları ile karıştırılmamalıdır.

33 Abstract Abstarct kısmı da, Türkçe özetin karşılığıdır. Bu özet, İngilizce, Fransızca, Almanca, Arapça gibi akademik önemi Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) tarafından kabul edilen dillerden biri ile verilir.

34 Önsöz / Teşekkür Araştırma raporlarında veya tezlerde önsöz başlığı altında bir sayfaya her zaman gerek yoktur. Önsöz daha çok kitap niteliğindeki yayınlarda yer almaktadır. Çok özel durumlar dışında, önsöz veya teşekkür sayfasının bir sayfadan fazla olmasına gerek yoktur. Akademik tezlerde teşekkür sayfası, raporun sonuna yazılmaktadır.

35 İçindekiler Rapor içeriğinin bir sıra dahilinde veya sayfa numaralarına göre yer aldığı kısımdır. Belirli bir sayfa sınırlaması yoktur. Konu başlıkları ve alt başlıkları ondalık sisteme göre sırayla numaralanır ve başlıktan sonra karşısına da hangi sayfada yer aldığı yazılır.

36 Tablo, Grafik veya Şekil listesi Herhangi tablonun veya grafiğin hangi sayfada sunulduğunu bir bakışta görebilmek amacıyla bunlara numara verilerek sayfa numaralarına göre sırayla yerleştirilmesi gerekmektedir.

37 Kısaltmalar veya Simgeler Kısaltılmış adların veya simgelerin metin içerisinde kullanılması hem kolaylık, hem de ekonomi sağlamaktadır. Uzun isimleri veya bir kısım yabancı adları kısaltılmış şekli ile kullanmak yaygın olarak başvurulan bir yöntemdir. TBMM AB BM =Türkiye Büyük Millet Meclisi =Avrupa Birliği =Birleşmiş Milletler

38 Giriş Bir araştırmanın giriş bölümü konunun genel olarak ortaya konulduğu ve tanıtımın yapıldığı bölümdür. Giriş bölümüne ayrılacak sayfa sayısı bakımından herhangi bir sınırlama yapmak doğru değildir. Ancak girişte üç hususun itina ile vurgulanmasında yarar vardır. Öncelikle tezin amacı belirtilmelidir. Tezin ve konunun önemi üzerinde durulur. Tezin kapsamı vurgulanmaktadır.

39 Literatür Yapılan çalışmayla doğrudan ilişkili başlıca çalışmaları özet olarak tanıtmaktır. Daha önce yapılmış bir çalışma tekrar edilerek kaynak savurganlığından kaçınılmış olunur. Benzer çalışmalarda kullanılan yöntemlerden yararlanmak mümkün olur. Aynı konuda çalışılan bilim adamları ile işbirliği sağlanabilinir. Bir tezi veya raporu okuyan kişilere bilgi verilerek, önceki çalışmalar konusunda aydınlatılır. Böylece araştırmada veya tezde nelerin yeni, nelerin öncekilerden alınma olduğu daha iyi ortaya çıkar.

40 Yöntem Veri Toplama Yöntemi Birincil kaynaklar İkincil kaynaklar Analiz Yöntemi İstatiksel analiz Ekonometrik analiz Durum- tespit analizi Literatür karşılaştırma analizi

41 Teorik ve Kavramsal Çerçeve Bu kısımda öncelikle tanımsal-kitabi bilgiler verilir. Daha sonra piyasadaki yansımaları ve günceli araştırılır. Konunun teorik esaslarını ya da konuyla ilgili genel bilgileri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Analiz kısmından önce araştırmanın genel çerçevesi teorik olarak incelenir, güncel verilerle ve örnek uygulamaları ile karşılaştırmaları yapılır.

42 Verilerin Analizi Ve Yorumu Araştırmanın amacı, hipotezi, varsayımları, problemin ifadesi, verilerin tanıtımı, sınırları, model kurulması, uygulanan testlerin literatür dayanağı ve analizlerden elde edilen bulguların yorumu bu başlık altında verilir.

43 Araştırmanın Sonuçları Çalışmanın sonunda bilime ve literatüre katkı sunacak bir gelişme sağlanmalıdır. Bu kapsamda; Bir sorunu çözmüş olmak, Bilgi üretmek, Yeni bir yöntem geliştirmek, Ekonomik yarar sağlamak gerekir.

44 Öneriler Sorunun çözümünde ya da daha da iyileştirilmesinde veya beklenen ekonomik yararın sağlanmasında nelerin yapılması gerektiğinin ortaya konulmasıdır. Çalışma sonunda elde edilen bulgular ile mutlaka literatür karşılaştırması yapılmalıdır. Literatürde çatıştığı veya literatürle uyumlu olan çalışmaların neler olduğu belirtilmelidir. Ayrıca elde edilen sonuçlar neticesinde, pratikte öneriler sunmak yada veriler ile tavsiyelerde bulunmak gerekir.

45 Ekler Metin kısmında çok hacim teşkil edecek istatistik tablolar, Bir kısım resim, harita, kroki, şekil veya grafikler, Araştırmada kullanılan anket formu örneği, Araştırmada sözü edilen bazı metin parçaları, mektuplar, kanun maddeleri veya belgeler araştırmanın sonunda «ekler» başlığı altında verilmelidir.

46 Kaynakça Tezde doğrudan ya da dolaylı olarak yararlanılan tüm yayınların ve belgelerin bir düzen içerisinde belirtildiği listeye kaynakça adı verilir. Kaynakça düzenlemesi, gönderilecek dergiye-üniversiteyekongreye vb göre değişiklik arz eder. Belirtilen kurallar dahilinde hazırlanması gerektiği gibi genel kabul gören sistem APA stilidir.

47 KAYNAKLARIN TASNİFİ Tezin hangi kısımlardan oluştuğunu ortaya koyduktan sonra, tezi yazmaya geçmeden önce yapılması gereken çalışmaların başında yararlanacak kaynakların ve eldeki bilgilerin tasnif edilmesi (gruplandırılması) gelmektedir.

48 Kütüphane İncelemesi Alfabetik konu indeksinin incelenmesi Alfabetik yazar indekslerinin incelenmesi Sürekli yayınlar(periyodikler) listesinin incelenmesi Referans kitapları indeksinin incelenmesi Bu bilgilerin bilgisayar ortamında düzenlenmesi

49 Kütüphanede Kaynak Nasıl İncelenmeli Bir kitabı tekrar tekrar okumak mümkün değildir. O halde, kitap ile ilgili bazı notlar yazmak ve satırları işaretlemek ya da çizmek uygun bir davranış değildir. Ancak kişisel kitaplarınızı serbestçe çizer veya işaretleyebilirsiniz. Bir süre sonunda bu kitapları tekrar nerede bulabileceğinizi ve bu kitabın hangi kısımlarının bizi daha çok ilgilendirdiği bir kenara kaydetmekte yarar vardır.

50 Kaynakları İnceleme ve Not Alma Yöntemleri Kaynakları amaca uygun şekilde incelemek, daha sonra işe yarayacak tarzda notlar tutarak ve bir zaman sonra da ihtiyaç duyularak arandığında yeniden bulunabilecek bir yöntem uygulamak çok önemlidir. Bunun için HANGİ BİLGİLERE ihtiyaç duyduğumuzu, bunları NEREDE bulabileceğimizi ve İŞE YARAYACAKLARINI belirlemeliyiz.

51 Kaynakları İnceleme ve Not Alma Yöntemleri Kitabı alır almaz hemen not çıkarmaya başlamamalı, önce kitabı dikkatlice incelemeli, kitabın hangi düzen, sıralanış ve ayrıntıda olduğunu belirlemekte yarar vardır. Elinizde aynı konuda birkaç kitap varsa, en uygun olanını daha ayrıntılı incelemek yolunu seçebilirsiniz. Konu hakkında temel bilgileriniz zayıf ise, önce genel kitapları, daha sonra ileri düzeydeki kitapları ve araştırmaları incelemeye geçmeliyiz. Her şeyi not etmeye çalışmak, fotokopi alır gibi davranmak doğru değildir. Önemli olan not tutmak değil, işe yarar not almaktır.

52 Kaynak Taramada İzlenecek Sıra Başla Tez Özetleri(Abstract) Yayınlanmış ve Yayımlanmamış Tezin kendisi Olduğu gibi yayımlanmış Makale hal. yayınlanmış Bilgisayar ortamında Mikrofilm veya mikrofiş Fotokopi Yayımlanmamış -Okuma ve inceleme -Özetini çıkarma -Belirli verileri alma -Kaynak listesine dahil etme

53 CITATION Index Yoluyla Bir Yayına Ulaşma Başla CITATION INDEX TARAMASI İlgili Yayının Adına Ulaşılması Kitap Dergi Bilgisayar Ortamı Mikrofiş Fotokopi Yayının İncelenmesi

54 TEZ YAZIMININ PLANLANMASI Tez konusu belirlendikten sonra gerekli tüm çalışmalar yapılarak kaynak taramaları, alan çalışmaları ve diğer görüşler tamamlanınca artık tez yazımına geçilir. Tez yazımı, gösterilen tüm gayretlerin ve sahip olunan birikimin bir yansıması olacağı için araştırmanın en kritik ama en kolay ve en son kısmıdır.

55 TEŞEKKÜRLER!.. 55