M BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİEĞİ

Transkript

1 T.C. MİLLİEĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİEĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ) SERAMİK VE CAM TEKNOLOJİSİ BASİT YAPRAK ÇİZİMLERİ2 ANKARA 2007

2 Milli Eğitim Bakanlğtarafndan geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlğn tarih ve 269 saylkararile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlaştrlan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarnda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya yönelik geliştirilmişöğretim materyalleridir (Ders Notlardr). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacyla öğrenme materyali olarak hazrlanmş, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya başlanmştr. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandrmak koşulu ile eğitim öğretim srasnda geliştirilebilir ve yaplmas önerilen değişiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygn eğitim kurumlar, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Baslmşmodüller, eğitim kurumlarnda öğrencilere ücretsiz olarak dağtlr. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullalamaz ve ücret karşlğnda satlamaz. 2

3 İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ BEŞLİKÜME YAPRAK MOTİF ÇİZİMİ Tam Kullam Yerleri Çizim Tekniği UYGULAMA...17 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...27 ÖĞRENME FAALİYETİ YEDİLİKÜME YAPRAK MOTİF ÇİZİMİ Tam Kullam Yerleri Çizim Tekniği UYGULAMA...40 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...50 MODÜL DEĞERLENDİRME...54 KAYNAKÇA...57 i

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN AÇIKLAMALAR 211GS0093 Seramik ve Cam Teknolojisi DAL/MESLEK Çinicilik MODÜLÜN ADI Basit Yaprak Çizimleri 2 MODÜLÜN TANIMI Çini sanatnda kullalan, beşli küme yaprak ve yedili küme yaprak motiflerinin tamlar, kullaldğyerler ve çizim teknikleri ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandrldğöğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLAR ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Basit Yaprak Çizimleri 1 modülünü almşolmak. Basit yaprak motiflerini çizmek Genel Amaç Bu modül ile uygun ortam sağlandğnda; beşli ve yedili küme yaprak kanaviçelerini çeşitli ölçüler içinde eksiksiz çizerek, bu kanaviçelerin içine beşli ve yedili küme yaprak motiflerini aslbozmadan, estetik bir üslupla tekniğine uygun çizebileceksiniz. Amaçlar Gerekli ortam sağlandğnda; Beşli küme yaprak kanaviçesini çeşitli ölçüler içinde eksiksiz çizerek, bu kanaviçenin içine beşli küme yaprak motifini aslbozmadan, estetik bir üslupla tekniğine uygun çizebileceksiniz. Yedili küme yaprak kanaviçesini çeşitli ölçüler içinde eksiksiz çizerek, bu kanaviçenin içine yedili küme yaprak motifini aslbozmadan, estetik bir üslupla tekniğine uygun çizebileceksiniz. Açlçizim masas, parşömen kâğd, beyaz resim kâğd, 0,5 kalem, 2B kalem ucu, gönye, cetvel. Tamamladğz her faaliyet sonrasnda uygulamas yaptğz her faaliyet için kendinizi değerlendireceksiniz. Modülü tamamladğzda öğretmeniniz size ölçme araçlaruygulayarak kazandğz bilgi ve becerileri değerlendirecektir. ii

5 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili öğrenci, Bitkiler âleminde biyolojik yapsile mühim vazifeler yüklenmişolan yaprak, şekil bakmndan da pek çok farkllklar gösterir. Buna rağmen çini sanatnda kullalan yaprak motiflerinin çkşkaynağve yeri hep basit yaprak motifi olmuştur. Hangi çeşit yaprak çizilecek olursa olsun çizime öncelikle basit yaprak kanaviçesi çizmekle başlar. Tüm yapraklarn temelini ve ana kanaviçesini oluşturduğu için çizim tekniğinin kavranmasve tekniğine uygun çizilmesi çok önem taşr. Sağa ve sola bakan basit yaprak motiflerinin çizim tekniğinin tamamen kavranmasndan sonra, basit yapraklarn yan yana ve birleşik olarak çizilmişşekillerinden oluşan küme yaprak motiflerinin çizimlerine geçilir. Küme yaprak motifleri de kendi aralarnda ikili, beşli ve yedili olmak üzere çeşitlere ayrlr. Çini sanatnda kullalan küme yaprak çeşitleri genelde bu saydğmz çeşitlerden oluşur. Fakat bu genel bir kural oluşturmaz. İznik klasik eserlerini incelediğimizde farklyaprak saylarndan oluşmuşküme yaprak motiflerini de görürüz. Küme yaprak motiflerinin çini sanatiçindeki önemi çok büyüktür. Küme yapraklarn saysne olursa olsun (beşli, altl, yedili ) bitkisel motiflerin kullalmasile çizilmiş desenlerde, desenin çkşnoktasoluşturur. Bu ksmlarda aynen doğada olduğu gibi motiflerin alt çkş yapraklartemsilen kullalmakta, bitkisel motiflerin dal-sap çkmalarve kesişme noktalarkapatarak deseni daha estetik ve zengin göstermektedir. Bu modül ile beşli ve yedili küme yaprak motiflerini, tekniğine uygun ve değişik ölçüler içinde çizebilmek hedeflenmiştir. Beşli ve yedili küme yaprak motif çizimlerinde, ayr, ayrçizim kanaviçeleri kullalr. Kanaviçenin büyüklüğü çizilmek istenen motifin büyüklüğüne göre ayarlar. Burada çizim kanaviçesinin doğru ve eksiksiz çizilmesi önemlidir. Basit yaprak çizimleri 2 modülü bu yöndeki becerilerin kazandrlmasiçin hazrlanmşbir modüldür. Bu modülü tamamladğz zaman sizler beşli ve yedili küme yaprak motiflerini istediğiniz ölçülerde ve tekniğine uygun olarak çizebileceksiniz 1

6 2

7 3

8 ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Gerekli ortam sağlandğnda, beşli küme yaprak kanaviçesini çeşitli ölçüler içinde eksiksiz çizerek, bu kanaviçenin içine beşli küme yaprak motifini aslbozmadan, estetik bir üslupla tekniğine uygun çizebileceksiniz. ARAŞTIRMA Doğadan çeşitli bitkilerden, küme yaprak örnekleri toplayarak; renk, biçim ve şekil özelliklerini inceleyiniz. Çeşitli kaynaklardan beşli küme yaprak motifinin kullam yerlerini araştrarak örnek çizimler yapz. Bu konuda elde ettiğiniz bilgileri ve örnek çizimleri rapor hâline getirerek sfa sununuz. 1. BEŞLİKÜME YAPRAK MOTİF ÇİZİMİ 1.1.Tam Tek sap üzerinde parçalbir yapda yaprakçklara ayrlmşbiçimdeki yapraklara bileşik yapraklar veya küme yapraklar adverilir. Küme yapraklarda kendi aralarnda; ikili, beşli, yedili gibi değişik şekillerde bulunur. Çini sanatnda kullalan beşli küme yaprak motifi; Şekil 1.1 de görüldüğü gibi belli bir çizim kanaviçesi içine yerleştirilmişorta merkezde bir basit yaprak ve bu yaprağn sağnda sağa bakan, solunda sola bakan yapraklarn oluşturduğu ve toplam beştane basit yapraktan meydana gelmişbir motiftir. Şekil 1.1: Beşli küme yaprak motifi 4

9 Ksaca belli bir çizim kanaviçesi içinde, sağa ve sola bakan beşadet basit yapraktan oluşmuşmotife beşli küme yaprak motifi denir. Beşli küme yaprak motifinin çiziminde kullalan çizim kanaviçesi, motifin şeklini belirlerken, ayzamanda motifimizin büyüklüğünü de belirler. Resim 1.1 de görüldüğü gibi aykanaviçeyi değişik ölçüler içinde kullanarak, farklbüyüklüklerde beşli küme yaprak motifleri çizilir. Resim 1.1: Farklbüyüklüklerde çizilmişbeşli küme yaprak motifleri 5

10 Çini sanatnda beşli küme yaprak motifi en genel ve sade hâli ile Resim 1.2 de gösterildiği gibi; ortada bir basit yaprak, sağda sağa bakan basit yapraklar, solda sola bakan basit yapraklardan oluşmuşhâli ile kullalr. Fakat bu genel bir kural oluşturmaz. Resim 1.2: Beşli küme yaprak motifi Beşadet yapraktan oluşmuşküme yaprak motifinde, Resim 1.3 te gösterildiği gibi, sağa-sola bakan yapraklar karşk kullalabildiği gibi arada kvrmlyaprak motifleri, srttan görünüşlü yaprak motifleri de kullalabilir. Bu beşli küme yaprak motifinin desen ve kompozisyon içindeki kullam amacna ve biçimine göre değişiklikler gösterebilir. Fakat bu şekilde yaprakçklarn yönünü ve biçimini serbest olarak çizme işlemi belli bir pratiklik ve el melekesi kazaldktan sonra uygulanmaldr. Çizim kanaviçesini ve klasik beşli küme yaprak motifini tamamen kavradktan sonra ileriki aşamalarda bu tür serbest çizimler yaplabilir. 6

11 Resim 1.3: Beşli küme yaprak motifleri Beşli küme yaprak motifinin desen ve kompozisyon içindeki kullam amacna ve biçimine göre yapraklarn saysnda da değişiklikler görülebilir. Şekil 1.2 ve Resim 1.4 te sağlsollu üçer olmak üzere, toplam altyapraktan oluşmuşküme yaprak motiflerine örnekler görebilirsiniz. 7

12 Şekil 1.2: Sağa ve sola bakan basit yapraklarn oluşturduğu altlküme yaprak motifleri 8

13 Resim 1.4: Sağa ve sola bakan basit yapraklar n oluş turduğu alt lküme yaprak motifleri 9

14 1.2. Kulla m Yerleri Küme yaprak motifleri biyolojik yap larnedeni ile desen içinde önemli vazifeler yüklenmiş tir. Beş li ve alt lküme yaprak motifleri Resim 1.5, Resim 1.6 ve Resim 1.7 de çeş itli örneklerle gösterildiğ i gibi bitkisel motiflerin, dallar n ç k ş lar nda kulla lm ş t r. Bu k s mlarda aynen doğada olduğu gibi motiflerin alt ç k şyapraklar temsilen kulla lmakta, ayzamanda motifi zenginleş tirerek daha zarif ve estetik görünmesini sağ lamaktad r. Resim 1.5: Beş li küme yaprak motifinin dal ç k ş lar nda kulla m yeri ve biçimi 10

15 Resim 1.6: Beş li küme yaprak motifinin dal ç k ş lar nda kulla m yeri ve biçimi 11

16 Resim 1.7: Alt lküme yaprak motifinin dal ç k ş lar nda kulla m yeri ve biçimi Beş li ve alt lküme yaprak motifleri, bitkisel motiflerin kulla ld ğkompozisyon içinde çok önemli bir vazife yüklenerek desenin ç k şyerini oluş turmakta, desen içinde kulla lan tüm bitkisel motifler bu küme yapraklar n içinden ç kmaktad r. Resim 1.8 ve Resim 1.9 da alt lküme yaprak motiflerinin, desen içinde kulla l şbiçimlerinin, genel ve detay görüntülerine bak z. Bu k s mlarda bitkisel motiflerin dal-sap ç kmalar ve kesiş me noktalar kapatarak deseni daha estetik ve zengin göstermektedir. 12

17 Resim 1.8:Alt lküme yaprak motifinin desen içinde kulla l şbiçimi 13

18 Resim 1.9: Alt lküme yaprak motifinin desen içinde kulla l şbiçimi 14

19 Ayr ca Resim 1.10 da genel ve detay görüntülerinde görüldüğ ü gibi kompozisyon içinde ana motif olarak kulla l p desen oluş turulabilir. Örnekte beş li küme yaprak motifi kulla larak kenar suyu deseni oluş turulmuş tur. Resim 1.10: Beş li küme yaprak motifi kulla larak oluş turulmuşkenar suyu deseni 15

20 1.3. Çizim Tekniğ i Uygulama faaliyetinde beş li küme yaprak motifinin çizim tekniğ i, iş lem s ras na göre detaylolarak ele al nacakt r. Burada genel kurallar ile dikkat edilmesi gereken noktalar k saca anlat lacakt r. Beş li küme yaprak motifini çizmek için öncelikle çizilecek motifin büyüklüğünü belirlemek gerekir. Burada önemli olan her ölçü içine beş li küme yaprak motifini çizebilmektir. İ leriki uygulamalarda kulla m yeri ve amac na uygun olarak gerekli büyüklüklerde küme yaprak motifini çizebilmek çok önemlidir. Genel olarak desen ölçüsüne uygun, küme yaprak motifi çizilir. Desen ölçüsü büyüdükçe küme yaprak ölçüsü büyür, ölçü küçüldükçe küme yaprak ölçüsü küçülür. Uygulama faaliyetlerinde yap lacak çizim çal ş malarbu ş ekilde belli ölçüler içinde yap lacakt r. Beş li küme yaprak motifinin çizim ölçüsü belirlendikten sonra bu ölçü içerisine beş li küme yaprak motifinin kanaviçesi çizilir. Kanaviçenin çiziminde herhangi bir ölçme kontrol aleti kulla lmamal, çizim serbest el ile yap lmal d r. Bu ş ekilde çal ş mak el melekesinin daha çabuk geliş mesini sağlarken ayzamanda çal ş malar n daha h zlve pratik olmas sağ layacakt r. Çizim kanaviçesinin doğ ru ve eksiksiz çizilmesi çok önemlidir. Kanaviçe üzerinde yap lacak herhangi bir hata beş li küme yaprak motifinin de hatalolmas na sebep olacakt r. Daha sonraki iş lemde sağ a ve sola bakan basit yapraklar, çizim kanaviçesi üzerindeki yerlerine asimetrik olarak, s ras na ve tekniğine uygun olarak yerleş tirilir. Burada sağ a ve sola yerleş tirilen yapraklar n eş it büyüklükte ve aybiçimde çizilmesine dikkat edilmelidir. Her yaprağ n çiziminde yeteri kadar temize çekme iş lemi yap larak en son aş amada beş li küme yaprak motifinin çizimi netleş tirilmelidir. Temize çekilerek netleş tirilmişyapraklar n orta eksenleri belirlenerek damarlarçizilir. Temize çekme iş lemine dikkat edilerek beş li küme yaprak motifine en son hâli verilir. Beş li küme yaprak motifinin çiziminde kulla lacak araç ve gereçler aş ağ da verilmiş tir. Çizim çal ş malar na baş lamadan önce tüm araç ve gereçler temin edilmelidir. Kulla lacak Araç ve Gereçler Parş ömen kâğ d Beyaz resim kâğ d 0,5 kalem 2B kalem ucu Gönye Cetvel 16

21 UYGULAMA UYGULAMA BEŞLİKÜME YAPRAK MOTİ Fİ Nİ N Çİ Zİ Mİ İ ş lem Basamaklar Parş ömen kâğ d 350x250 mm ölçülerinde kesiniz. Kâğ d z n üstten 30 mm sağkenar ndan 30 mm, sol kenar ndan 20 mm, alttan 20mm boş luk b rakarak kenar antet çizgisini çiziniz. Aş ağ da 1/2 ölçeğ inde haz rlanm şçizim ala, 1/1 ölçeğinde çizerek altta görüldüğü gibi 100x75 mm ölçülerinde dikdörtgenlere bölünüz. 17

22 100x75 mm lik çizim ala na aş ağ daki iş lem s ras takip ederek, beş li küme yaprak motifini çiziniz. Çizim ala z n içine, serbest el ile yar m daire çiziniz. 18

23 Yar m dairenin orta merkez çizgisini, serbest el ile çiziniz. Orta merkez çizgisini ortalayarak yar m daireyi toplam beşparçaya bölünüz. Çizdiğ iniz bu alan beş li küme yaprak motifinin çizim kanaviçesini oluş turacakt r. 19

24 Öncelikle orta eksen çizgisinin ya ndaki sağa bakan basit yaprak motifini kanaviçe üzerindeki yerine, yard mcçizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. Orta eksen çizgisinin ya ndaki sola bakan basit yaprak motifini kanaviçe üzerindeki yerine, yard mcçizgiyi ortalayarak ve temize çekerek, çiziniz. Yapraklar n eş it büyüklükte ve ayaç da olmas na dikkat ediniz. 20

25 İ kinci sağ a bakan basit yaprak motifini kanaviçe üzerindeki yerine, yard mc çizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. İ kinci sola bakan basit yaprak motifini, kanaviçe üzerindeki yerine, yard mcçizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. Yapraklar n duruş ve biçimine dikkat ediniz. 21

26 Ortadaki basit yaprak motifini, kanaviçe üzerindeki yerine, yard mc çizgiyi ortalayarak ve motifini temize çekerek çiziniz. Yaprağ n yönü sağ a veya sola bakabilir. 22

27 Beş li küme yaprak motifini bir bütün olarak ele al p kesintisiz ve düzgün çizgiler ile temize çekiniz. Yapraklara en son hâlini ve biçimini veriniz. Basit yaprak motiflerinin orta eksen çizgilerini daha önce öğ rendiğ iniz gibi, çok hafif çizgiler ile çiziniz. 23

28 Bütün yapraklar n damarlar, s ra ile ve temize çekerek çiziniz. Beş li küme yaprak motifini, damarlarile birlikte ele alarak en son biçimini veriniz. Parş ömen kâğ d zda haz rlam şolduğunuz diğ er alanlara da yukar daki iş lem s ras takip ederek beş li küme yaprak motifini çiziniz. Çizim aş amas nda acele etmeyiniz. Çizim kanaviçesini düzgün çiziniz. Kanaviçe üzerindeki bir hata n beş li küme yaprak motifinizde hata oluş turacağ unutmay z. Çizime ilk olarak sağa bakan basit yaprak motifinden baş lamak bir zorunluluk oluş turmaz. İ lk olarak sola bakan basit yaprak motifinden de baş lanabilir. Bu tamamen elin al ş mas na bağl d r. Burada en önemli olan konu, beşadet yaprağ n çizim kanaviçesi içine orant lve estetik olarak yerleş tirilmesidir. Sağa ve sola yerleş tirilen yapraklar n dengesini iyi kurarak büyüklüklerine dikkat edilmelidir. 24

29 Parş ömen kâğ düzerindeki tüm alanlara beş li küme yaprak motifini çizdikten sonra ayölçülerde yeni bir kâğ t haz rlayarak, ayş ekilde beş li küme yaprak motifini çiziniz. Ne kadar çok çizim ve pratik yaparsa z, eliniz o denli h zlanarak, aş ama, aş ama el melekesi kaza rs z. Yeni bir ölçü ve alan içine beş li küme yaprak motifini çizmek için; Parş ömen kâğ d 350x250 mm ölçülerinde kesiniz. Kağ d z n üstten 20 mm, sağkenar ndan 10 mm, sol kenar ndan 15 mm altta boş luk kalmayacak ş ekilde kenar antet çizgisini çiziniz. Aş ağ da 1/2 ölçeğinde haz rlanm şçizim ala, 1/1 ölçeğinde çizerek, aş ağ da görüldüğ ü gibi 75x55 mm ölçülerinde dikdörtgenlere bölünüz. Aş ağ da ½ ölçekli gördüğünüz çizim ala z n içine, beş li küme yaprak motifini yukar da aç klanan iş lem s ras na uygun olarak çiziniz. Bir çizim ala ndaki beş li küme yaprak motifini tamamen bitirmeden ve çizimi netleş tirmeden diğ erine geçmeyiniz. 25

30 26

31 ÖLÇME ERLENDİ RME ÖLÇMEVE VEDEĞ DEĞ ERLENDİ RME UYGULAMALI TEST Öğ renme faaliyetinde kazand ğ z beceriler doğ rultusunda; Parş ömen kâğ d 350x250 mm ölçülerinde kesiniz. Kâğ d z n üstten 30 mm, sol kenar ndan 15 mm boş luk oluş turacak ş ekilde; (Kenar antet çizgisi çizmeyiniz) aş ağ da 1/2 ölçeğinde haz rlanm şçizim ala, 1/1 ölçeğ inde çiziniz. Dikdörtgenlerin 1/1 ölçüleri aş ağ da verilmiş tir. Dikdörtgenlerin aralar ndaki boş luk 10 mm dir. 1. Ölçü; 80x60 mm 2. Ölçü; 90x65 mm 3. Ölçü; 100x70 mm 4. Ölçü; 110x80 mm Her ölçü için iki tane haz rlam şolduğ unuz bu dikdörtgenlerin içine iş lem s ras takip ederek beş li küme yaprak motifini çiziniz. Bu uygulamayaş ağ daki kriterlere göre değ erlendiriniz. 27

32 . 28

33 (Bu faaliyet kapsam nda aş ağ da listelenen davra ş lardan kazand ğ z becerileri evet ve hay r kutucuklar na (X) iş areti koyarak kontrol ediniz.) DEĞERLENDİ RME KRİ TERLERİ Parş ömen kâğ d zuygun ölçülerde kestiniz mi? Parş ömen kâğ d z n üstünden 30 mm, sol kenar ndan 15 mm boş luk b rakt z m? 80x60 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? Evet Hay r 90x65 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? 100x70 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? 110x85 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? 80x60 mm ölçülerindeki birinci çizim ala za beş li küme yaprak motifinin kanaviçesini çizdiniz mi? Kanaviçenin içine işve iş lem s ras takip ederek beş li küme yaprak motifini çizdiniz mi? Yapraklar n damar tekniğ ine uygun çizdiniz mi?. Çizim aş amalar nda sürekli temize geçerek yaprak motiflerinin biçimini ve düzenini kontrol ettiniz mi? 80x60 mm lik birinci ölçü içinde çizdiğ iniz beş li küme yaprak motifini tamamlad z m? 80x60 mm ölçülerindeki ikinci çizim ala za yukar daki kriterlere uygun, beş li küme yaprak motifini çizdiniz mi? 80x60 mm lik ikinci ölçü içinde çizdiğ iniz beş li küme yaprak motifini tamamlad z m? 90x65 mm ölçülerindeki çizim alanlar za, yukar daki kriterlere uygun, beş li küme yaprak motiflerinizi çizdiniz mi? 90x65 mm lik ölçüler içinde çizdiğiniz beş li küme yaprak motiflerini tamamlad z m? 100x70 mm ölçülerindeki çizim alanlar za, yukar daki kriterlere uygun, beş li küme yaprak motiflerinizi çizdiniz mi? 100x70 mm lik ölçüler içinde çizdiğ iniz beş li küme yaprak motiflerini tamamlad z m? 110x80 mm ölçülerindeki çizim alanlar za, yukar daki kriterlere uygun, beş li küme yaprak motiflerinizi çizdiniz mi? 110x80 mm lik ölçüler içinde çizdiğ iniz beş li küme yaprak motiflerini tamamlad z m? Çizimlerinizde yapraklar n ahenk ve dengesine dikkat ettiniz mi? En son çizimlerinizde çizgileri kesiksiz, düzgün bir üslupta kulland z m? Çizdiğ iniz tüm ölçüler içerisinde beş li küme yaprak formunu muhafaza ettiniz mi? 29.

34 DEĞERLENDİ RME Yap lan değ erlendirme sonunda hay r ş eklinde ki cevaplar z bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsa z öğ renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplar z n tamam evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 30

35 ÖĞRENME FAALİ YETİ 2 ÖĞRENME FAALİ YETİ 2 AMAÇ Gerekli ortam sağ land ğ nda, yedili küme yaprak kanaviçesini çeş itli ölçüler içinde eksiksiz çizerek, bu kanaviçenin içine yedili küme yaprak motifini asl bozmadan, estetik bir üslupla tekniğ ine uygun çizebileceksiniz. ARAŞTIRMA Çeş itli kaynaklardan yedili küme yaprak motifinin kulla m yerlerini araş t rarak, örnek çizimler yap z. Bu konuda elde ettiğ iniz bilgileri ve örnek çizimleri rapor hâline getirerek s fa sununuz. 2. YEDİ LİKÜME YAPRAK MOTİ F Çİ Zİ Mİ 2.1.Ta m Tek sap üzerinde parçalbir yap da yaprakç klara ayr lm şbiçimdeki yapraklara bileş ik yapraklar veya küme yapraklar adverilir. Küme yapraklarda kendi aralar nda; ikili, beş li, yedili gibi değ iş ik ş ekillerde bulunur. Çini sanat nda kulla lan yedili küme yaprak motifi; Şekil 2,1 de görüldüğü gibi belli bir çizim kanaviçesi içine yerleş tirilmişorta merkezde bir basit yaprak ve bu yaprağ n sağ nda sağa bakan, solunda sola bakan yapraklar n oluş turduğu ve toplam yedi tane basit yapraktan meydana gelmişbir motiftir. Şekil 2.1: Yedili küme yaprak motifi 31

36 K saca belli bir çizim kanaviçesi içinde, sağa ve sola bakan yedi adet basit yapraktan oluş muşmotife yedili küme yaprak motifi denir. Yedili küme yaprak motifinin çiziminde kulla lan çizim kanaviçesi, motifin ş eklini belirlerken, ayzamanda motifimizin büyüklüğünü de belirler. Resim 2.1 de görüldüğü gibi aykanaviçeyi değ iş ik ölçüler içinde kullanarak, farklbüyüklüklerde yedili küme yaprak motifleri çizilir. Resim 2.1: Farklölçüler içine çizilmişyedili küme yaprak motifleri 32

37 Çini sanat nda yedili küme yaprak motifi en genel ve sade hâli ile Resim 2.2 de gösterildiğ i gibi, ortada bir basit yaprak ve bu yaprağ n iki kenar nda sağa ve sola bakan, toplam yedi adet basit yapraktan oluş muşhâli ile kulla l r. Fakat bu genel bir kural oluş turmaz. Resim 2.2: Yedili küme yaprak motifleri 33

38 Yedili küme yaprak motifinin desen ve kompozisyon içinde kulla m amac na ve biçimine göre yapraklar n say s nda da değ iş iklikler görülebilir. Resim 2.3 te sekiz ve dokuz adet basit yapraktan oluş muş, küme yaprak motiflerine örnekler görebilirsiniz. Resim 2.3: Sekiz ve dokuz adet yapraktan oluş muşküme yaprak motifleri 34

39 Yedi adet yapraktan oluş muşyedili küme yaprak motifinde, yaprakç klar sade ve yal n hâlleri ile kulla labilirken ayzamanda Resim 2.4 te gösterildiği gibi, arada k vr ml yaprak motifleri, s rttan görünüş lü yaprak motifleri de kulla labilir. Yedili küme yaprak motifinin desen ve kompozisyon içinde kulla m amac na ve biçimine göre bu tür değ iş iklikler gösterebilir. Fakat bu ş ekilde yaprakç klar n yönünü ve biçimini serbest olarak çizme iş lemi belli bir pratiklik ve el melekesi kaza ld ktan sonra uygulanmal d r. Çizim kanaviçesini ve klasik yedili küme yaprak motifini tamamen kavrad ktan sonra, ileriki aş amalarda bu tür serbest çizimler yap labilir. Resim 2.4: K vr mlyapraklar n kulla ld ğyedili küme yaprak motifleri 35

40 2.2. Kulla m Yerleri Küme yaprak motifleri biyolojik yap larnedeni ile desen içinde önemli vazifeler yüklenmiş tir. Yedili küme yaprak motifi Resim 2.5 te görüldüğ ü gibi, bitkisel motiflerin dallar n ç k ş lar nda kulla lm ş t r. Bu k s mlarda aynen doğ ada olduğ u gibi motiflerin alt ç k şyapraklar temsilen kulla lmakta ayzamanda motifi zenginleş tirerek daha zarif ve estetik görünmesini sağ lamaktad r. Resim 2.5: Yedili küme yaprak motifinin dal ç k ş lar nda kulla m yerleri ve biçimleri 36

41 Küme yaprak motifleri, bitkisel motiflerin kulla ld ğkompozisyon içinde çok önemli bir vazife yüklenerek desenin ç k şyerini oluş turmakta, desen içinde kulla lan tüm bitkisel motifler bu küme yapraklar n içinden ç kmaktad r. Resim 2.6 ve Resim 2.7 de sekizli ve dokuzlu küme yaprak motiflerinin desen içinde kulla l şbiçimlerinin, genel ve detay görüntülerine bak z. Bu k s mlarda bitkisel motiflerin dal-sap ç kmalar ve kesiş me noktalar kapatarak deseni daha estetik ve zengin göstermektedir. Resim 2.6: Sekizli küme yaprak motifinin desen içinde kulla l şbiçimi 37

42 Resim 2.7: Dokuzlu küme yaprak motifinin desen içinde kulla l şbiçimi 38

43 2.3. Çizim Tekniğ i Uygulama faaliyetinde yedili küme yaprak motifinin çizim tekniği, iş lem s ras na göre detaylolarak ele al nacakt r. Burada genel kurallar ile dikkat edilmesi gereken noktalar k saca anlat lacakt r. Yedili küme yaprak motifini çizmek için, beş li küme yaprak motifinin çiziminde olduğu gibi, öncelikle çizilecek motifin büyüklüğünü belirlemek gerekir. Burada önemli olan her ölçü içine yedili küme yaprak motifini çizebilmektir. İ leriki uygulamalarda kulla m yeri ve amac na uygun olarak gerekli büyüklüklerde küme yaprak motifini çizebilmek çok önemlidir. Genel olarak desen ölçüsüne uygun, küme yaprak motifi çizilir. Desen ölçüsü büyüdükçe küme yaprak ölçüsü büyür, ölçü küçüldükçe küme yaprak ölçüsü küçülür. Uygulama faaliyetinde yap lacak yedili küme yaprak çizim çal ş malarbu ş ekilde belli ölçüler içinde yap lacakt r. Yedili küme yaprak motifinin çizim ölçüsü belirlendikten sonra bu ölçü içerisine, yedili küme yaprak motifinin kanaviçesi çizilir. Kanaviçenin çiziminde herhangi bir ölçme kontrol aleti kulla lmamal, çizim serbest el ile yap lmal d r. Bu ş ekilde çal ş mak el melekesinin daha çabuk geliş mesini sağ larken ayzamanda çal ş malar n daha h zlve pratik olmas sağlayacakt r. Daha sonraki iş lemde sağ a ve sola bakan basit yapraklar, çizim kanaviçesi üzerindeki yerlerine asimetrik olarak, s ras na ve tekniğine uygun olarak yerleş tirilir. Burada sağ a ve sola yerleş tirilen yapraklar n eş it büyüklükte ve aybiçimde çizilmesine dikkat edilmelidir. Her yaprağ n çiziminde yeteri kadar temize çekme iş lemi yap larak en son aş amada yedili küme yaprak motifinin çizimi netleş tirilmelidir. Temize çekilerek netleş tirilmişyapraklar n orta eksenleri belirlenerek damarlarçizilir. Temize çekme iş lemine dikkat edilerek yedili küme yaprak motifine en son hâli verilir. Yedili küme yaprak motifini çiziminde kulla lacak araç ve gereçler aş ağ da verilmiş tir. Çizim çal ş malar na baş lamadan önce tüm araç ve gereçler temin edilmelidir. Kulla lacak Araç ve Gereçler Parş ömen kâğ d Beyaz resim kâğ d 0,5 kalem 2B kalem ucu Gönye Cetvel 39

44 UYGULAMA UYGULAMA YEDİ LİKÜME YAPRAK MOTİ Fİ Nİ N Çİ Zİ Mİ İ ş lem Basamaklar Parş ömen kâğ d 350x250 mm ölçülerinde kesiniz. Kâğ d z n üstten 30 mm sağkenar ndan 30 mm, sol kenar ndan 20 mm alttan 20 mm boş luk b rakarak kenar antet çizgisini çiziniz. Aş ağ da 1/2 ölçeğinde haz rlanm şçizim ala, 1/1 ölçeğinde çizerek altta görüldüğ ü gibi 100x75 mm ölçülerinde dikdörtgenlere bölünüz. 40

45 100x75 mm lik çizim ala na aş ağ daki iş lem s ras takip ederek, yedili küme yaprak motifini çiziniz. Çizim ala z n içine, serbest el ile yar m daire çiziniz. 41

46 Yar m dairenin orta merkez çizgisini, serbest el ile çiziniz. Orta merkez çizgisini ortalayarak yar m daireyi toplam yedi parçaya bölünüz. Çizdiğiniz bu alan yedili küme yaprak motifinin çizim kanaviçesini oluş turacakt r. 42

47 Öncelikle orta eksen çizgisinin ya ndaki sağa bakan basit yaprak motifini kanaviçe üzerindeki yerine, yard mcçizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. Orta eksen çizgisinin ya ndaki sola bakan basit yaprak motifini kanaviçe üzerindeki yerine, yard mcçizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. Yapraklar n eş it büyüklükte ve ayaç da olmas na dikkat ediniz. 43

48 İ kinci sağ a bakan basit yaprak motifini kanaviçe üzerindeki yerine, yard mc çizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. İ kinci sola bakan basit yaprak motifini, kanaviçe üzerindeki yerine, yard mcçizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. Yapraklar n duruş ve biçimine dikkat ediniz. 44

49 Üçüncü sağa bakan basit yaprak motifini kanaviçe üzerindeki yerine, yard mc çizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. Üçüncü sola bakan basit yaprak motifini, kanaviçe üzerindeki yerine, yard mcçizgiyi ortalayarak ve temize çekerek çiziniz. Yapraklar n duruş ve biçimine dikkat ediniz. 45

50 Ortadaki basit yaprak motifini, kanaviçe üzerindeki yerine, yard mc çizgiyi ortalayarak ve motifini temize çekerek çiziniz. Yaprağ n yönü sağ a veya sola bakabilir. Yedili küme yaprak motifini bir bütün olarak ele al p, kesintisiz ve düzgün çizgiler ile temize çekiniz. Yapraklara en son hâlini ve biçimini veriniz. 46

51 Basit yaprak motiflerinin orta eksen çizgilerini daha önce öğ rendiğ iniz gibi, çok hafif çizgiler ile çiziniz. Bütün yapraklar n damarlar, s ra ile ve temize çekerek çiziniz. 47

52 Yedili küme yaprak motifini, damarlarile birlikte ele alarak en son biçimini veriniz. Parş ömen kâğ d zda haz rlam şolduğunuz diğ er alanlara da yukar daki iş lem s ras takip ederek yedili küme yaprak motifini çiziniz. Çizim aş amas nda acele etmeyiniz. Çizim kanaviçesini düzgün çiziniz. Kanaviçe üzerindeki bir hata n yedili küme yaprak motifinizde hata oluş turacağ unutmay z. Çizime ilk olarak sağ a bakan basit yaprak motifinden baş lamak bir zorunluluk oluş turmaz. İ lk olarak sola bakan basit yaprak motifinden de baş lanabilir. Bu tamamen elin al ş mas na bağl d r. Burada en önemli olan konu, yedi adet yaprağ n çizim kanaviçesi içine orant lve estetik olarak yerleş tirilmesidir. Sağ a ve sola yerleş tirilen yapraklar n dengesini iyi kurarak büyüklüklerine dikkat edilmelidir. Parş ömen kâğ düzerindeki tüm alanlara yedili küme yaprak motifini çizdikten sonra ayölçülerde yeni bir kâğ t haz rlayarak, ayş ekilde yedili küme yaprak motifini çiziniz. Ne kadar çok çizim ve pratik yaparsa z, eliniz o denli h zlanarak aş ama aş ama el melekesi kaza rs z. Yeni bir ölçü ve alan içine beş li küme yaprak motifini çizmek için; Parş ömen kâğ d 350x250 mm ölçülerinde kesiniz. 48

53 Kâğ d z n üstten 20 mm, sağkenar ndan 10 mm, sol kenar ndan 15 mm altta boş luk kalmayacak ş ekilde kenar antet çizgisini çiziniz. Aş ağ da 1/2 ölçeğinde haz rlanm şçizim ala, 1/1 ölçeğinde çizerek, aş ağ da görüldüğ ü gibi 75x55 mm ölçülerinde dikdörtgenlere bölünüz. Aş ağ da ½ ölçekli gördüğünüz çizim ala z n içine, beş li küme yaprak motifini yukar da aç klanan iş lem s ras na uygun olarak çiziniz. Bir çizim ala ndaki yedili küme yaprak motifini tamamen bitirmeden ve çizimi netleş tirmeden diğ erine geçmeyin. 49

54 ÖLÇME ERLENDİ RME ÖLÇMEVE VEDEĞ DEĞ ERLENDİ RME UYGULAMALI TEST Öğ renme faaliyetinde kazand ğ z beceriler doğ rultusunda; Parş ömen kâğ d 350x250 mm ölçülerinde kesiniz. Kağ d z n üstten 30 mm, sol kenar ndan 15 mm boş luk oluş turacak ş ekilde; (Kenar antet çizgisi çizmeyiniz) aş ağ da 1/2 ölçeğinde haz rlanm şçizim ala, 1/1 ölçeğ inde çiziniz. Dikdörtgenlerin 1/1 ölçüleri aş ağ da verilmiş tir. Dikdörtgenlerin aralar ndaki boş luk 10 mm dir. 1. Ölçü; 80x60 mm 2. Ölçü; 90x65 mm 3. Ölçü; 100x70 mm 4. Ölçü; 110x80 mm Her ölçü için iki tane haz rlam şolduğ unuz bu dikdörtgenlerin içine iş lem s ras takip ederek yedili küme yaprak motifini çiziniz. Bu uygulamayaş ağ daki kriterlere göre değ erlendiriniz. 50

55 . 51

56 (Bu faaliyet kapsam nda aş ağ da listelenen davra ş lardan kazand ğ z becerileri evet ve hay r kutucuklar na (X) iş areti koyarak kontrol ediniz.) DEĞERLENDİ RME KRİ TERLERİ Parş ömen kâğ d zuygun ölçülerde kestiniz mi? Parş ömen kâğ d z n üstünden 30 mm, sol kenar ndan 15 mm boş luk b rakt z m? 80x60 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? Evet Hay r.. 90x65 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? 100x70 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? 110x85 mm ölçülerinde iki tane dikdörtgen çizdiniz mi? 80x60 mm ölçülerindeki birinci çizim ala za yedili küme yaprak motifinin kanaviçesini çizdiniz mi? Kanaviçenin içine işve iş lem s ras takip ederek yedili küme yaprak motifini çizdiniz mi? Yapraklar n damarlar tekniğ ine uygun çizdiniz mi? Çizim aş amalar nda sürekli temize geçirerek yaprak motiflerinin biçimini ve düzenini kontrol ettiniz mi? 80x60 mm lik birinci ölçü içinde çizdiğ iniz yedili küme yaprak motifini tamamlad z m? 80x60 mm ölçülerindeki ikinci çizim ala za yukar daki kriterlere uygun, yedili küme yaprak motifini çizdiniz mi? 80x60 mm lik ikinci ölçü içinde çizdiğ iniz yedili küme yaprak motifini tamamlad z m? 90x65 mm ölçülerindeki çizim alanlar za, yukar daki kriterlere uygun, yedili küme yaprak motiflerini çizdiniz mi? 90x65 mm lik ölçüler içinde çizdiğiniz yedili küme yaprak motiflerini tamamlad z m? 100x70 mm ölçülerindeki çizim alanlar za, yukar daki kriterlere uygun, yedili küme yaprak motiflerini çizdiniz mi? 100x70 mm lik ölçüler içinde çizdiğ iniz yedili küme yaprak motiflerini tamamlad z m? 110x80 mm ölçülerindeki çizim alanlar za, yukar daki kriterlere uygun, yedili küme yaprak motiflerini çizdiniz mi? 110x80 mm lik ölçüler içinde çizdiğ iniz yedili küme yaprak motiflerini tamamlad z m? Çizimlerinizde yapraklar n ahenk ve dengesine dikkat ettiniz mi? En son çizimlerinizde çizgileri kesiksiz, düzgün bir üslupta kulland z m? Çizdiğ iniz tüm ölçüler içerisinde yedili küme yaprak formunu muhafaza ettiniz mi? 52

57 DEĞERLENDİ RME Yap lan değ erlendirme sonunda hay r ş eklindeki cevaplar zbir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsa z öğ renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplar z n tamam evet ise modül değerlendirmeye geçiniz. 53

58 MODÜL DEĞERLENDİ RME MODÜL DEĞERLENDİ RME PERFORMANS TESTİ(YETERLİ K ÖLÇME) Kazand ğ z beceriler doğrultusunda; Parş ömen kâğ d 350x250 mm ölçülerinde kesiniz. Kâğ d z n üstten 30 mm, sol kenar ndan 15 mm boş luk oluş turacak ş ekilde; (Kenar antet çizgisi çizmeyiniz) ölçüleri aş ağ da verilmiş dikdörtgenlerden yan yana ikiş er tane çiziniz. Dikdörtgenleri aralar ndaki boş luk 10 mm dir. 1. Ölçü; 75x50 mm 2. Ölçü; 85x70 mm 3. Ölçü; 100x75 mm Her ölçü için iki tane haz rlam şolduğ unuz bu dikdörtgenlerin ilklerinin içine beş li küme yaprak motifini, ikincilerinin içine yedili küme yaprak motiflerini, iş lem s ras takip ederek çiziniz. Bu uygulamayaş ağ daki kriterlere göre değ erlendiriniz. 54

59 (Bu uygulama kapsam nda aş ağ da listelenen davra ş lardan kazand ğ z becerileri evet veya hay r kutucuklar na (X) iş areti koyarak kontrol ediniz.) Evet Hay r DEĞERLENDİ RME KRİ TERLERİ Parş ömen kâğ d zuygun ölçülerde kestiniz mi? Kâğ d za 75x50 mm ölçülerinde iki adet dikdörtgen çizdiniz mi? Kâğ d za 85x70 mm ölçülerinde iki adet dikdörtgen çizdiniz mi? Kâğ d za 100x75 mm ölçülerinde iki adet dikdörtgen çizdiniz mi? 75x50 mm ölçülerindeki birinci çizim ala za beş li küme yaprak motifinin kanaviçesini çizdiniz mi? Kanaviçenin içine işve iş lem s ras takip ederek beş li küme yaprak motifini çizdiniz mi? Yapraklar n damar tekniğ ine uygun çizdiniz mi? Çizim aş amalar nda sürekli temize geçerek yaprak motiflerinin biçimini ve düzenini kontrol ettiniz mi? 75x50 mm lik birinci ölçü içinde çizdiğ iniz beş li küme yaprak motifini tamamlad z m? 85x70 mm ölçülerindeki ikinci çizim ala za yukar daki kriterlere uygun, beş li küme yaprak motifini çizdiniz mi? 85x70 mm lik ikinci ölçü içinde çizdiğ iniz beş li küme yaprak motifini tamamlad z m? 100x75 mm ölçülerindeki üçüncü çizim ala za yukar daki kriterlere uygun, beş li küme yaprak motifini çizdiniz mi? 100x75 mm lik üçüncü ölçü içinde çizdiğiniz beş li küme yaprak motifini tamamlad z m? Beş li küme yaprak çizimlerinizde yapraklar n ahenk ve dengesine dikkat ettiniz mi? En son çizimlerinizde çizgileri kesiksiz, düzgün bir üslupta kulland z m? Çizdiğ iniz tüm ölçüler içerisinde beş li küme yaprak formunu muhafaza ettiniz mi? 75x50 mm ölçülerindeki birinci çizim ala za yedili küme yaprak motifinin kanaviçesini çizdiniz mi? Kanaviçenin içine işve iş lem s ras takip ederek yedili küme yaprak motifini çizdiniz mi? Yapraklar n damar tekniğ ine uygun çizdiniz mi? Çizim aş amalar nda sürekli temize geçerek yaprak motiflerinin biçimini ve düzenini kontrol ettiniz mi? 75x50 mm lik birinci ölçü içinde çizdiğ iniz yedili küme yaprak motifini tamamlad z m? 55..

60 85x70 mm ölçülerindeki ikinci çizim ala za yukar daki kriterlere uygun, yedili küme yaprak motifini çizdiniz mi? 85x70 mm lik ikinci ölçü içinde çizdiğ iniz yedili küme yaprak motifini tamamlad z m? 100x75 mm ölçülerindeki üçüncü çizim ala za yukar daki kriterlere uygun, yedili küme yaprak motifini çizdiniz mi? 100x75 mm lik üçüncü ölçü içinde çizdiğiniz yedili küme yaprak motifini tamamlad z m? Yedili küme yaprak çizimlerinizde yapraklar n ahenk ve dengesine dikkat ettiniz mi? En son çizimlerinizde çizgileri kesiksiz, düzgün bir üslupta kulland z m? Çizdiğ iniz tüm ölçüler içerisinde yedili küme yaprak formunu muhafaza ettiniz mi? DEĞERLENDİ RME Sorulara verdiğ iniz cevaplar ile cevap anahtar z(değ erlendirme kriterlerini) karş laş t r z. Yap lan değ erlendirme sonunda hay r cevaplar zbir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsa z modülü tekrar ediniz. Cevaplar z doğru ise bir sonraki modüle geçmek için ilgili kiş iler ile iletiş im kurunuz. 56

61 KAYNAKÇA KAYNAKÇA Kütahya Merkez Teknik Lise-Anadolu Meslek ve Meslek Lisesi, Seramik ve Cam Teknolojisi Ala, Çinicilik Dalarş ivinden yararla lm ş t r. 57