MICHAEL FARADAY. İnsanlığı Adanmış Bir Hayat. Doğanın Gizemi. Yücel Aksoy. ilim dünyasına adını altın harflerle yazdırmış

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MICHAEL FARADAY. İnsanlığı Adanmış Bir Hayat. Doğanın Gizemi. Yücel Aksoy. ilim dünyasına adını altın harflerle yazdırmış"

Derya Kaner
5 yıl önce
İzleme sayısı:

Doğanın Gizemi İnsanlığı Adanmış Bir Hayat Yücel Aksoy MICHAEL FARADAY B ilim dünyasına adını altın harflerle yazdırmış olan Michael Faraday, yoksul bir ailenin dört

Babası James, evini demircilik yaparak geçindirmeye çalışıyordu; bir çiftçinin kızı olan annesi Margaret ile 1786 yılında evlenmişti.

1 Doğanın Gizemi İnsanlığı Adanmış Bir Hayat Yücel Aksoy MICHAEL FARADAY B ilim dünyasına adını altın harflerle yazdırmış olan Michael Faraday, yoksul bir ailenin dört çocuğundan biri olarak 22 Eylül 1791 de yaşama merhaba dedi. Babası James, evini demircilik yaparak geçindirmeye çalışıyordu; bir çiftçinin kızı olan annesi Margaret ile 1786 yılında evlenmişti. Bir süredir sağlığı bozuk olan babası ölünce, zaten yoksulluk içinde olan aileyi geçindirme yükü annenin omuzlarına yüklendi. Geçim sıkıntısı içinde olan ailenin yükünü biraz olsun hafifletebilmek için Michael, henüz çocuk yaşında olmasına karşın çalışması gerektiğini düşünüyordu. Gazete dağıtmaya başladı. 81

2 Faraday'ın Kraliyet Enstitüsü'ndeki laboratuvarı (1870) Çalışmak önceliği olduğundan eğitime zaman bulamadı. On üç yaşına geldiğinde ancak okuma, yazma ve basit aritmetik işlemleri yapmayı öğrenebilmişti. Bir kitapçının yanında çırak olarak çalışmaya başladı. Bu arada kitap ciltleme becerisini kazandı. Bu iş ona yaşamının büyük fırsatını sağlayacaktı. Boş bulduğu zamanlarını kitap okumakla, ilgilendiği konularda not almakla dolduran Michael, ustasının sempati ve anlayışından da yararlanarak, eksik kalan eğitimini kendi kendine tamamlamaya çalıştı. Daha sonra yazdığı anılarında, O sırada okuduklarım arasında ilgimi en çok iki kitap çekmişti," der. "Bunlardan biri elektrik konusunda bana ilk bilgileri sağlayan 82 Faraday: Elektrik konusunda bana ilk bilgileri sağlayan Britannica Ansiklopedisi ve Jane Marcet'in Kimya Üzerine Söyleşiler adlı kitabı en çok ilgimi çeken iki kitaptı Britannica Ansiklopedisi, diğeri Jane Marcet'in Kimya Üzerine Söyleşiler adlı kitabıydı. Faraday ondokuz yaşına geldiğinde, bilim merakı onun için vazgeçilmez bir tutkuya dönüşmüş, kendi olanakları elverdiğince ciddi deneyler bile yapar olmuştu. İngiltere de o yıllarda, bilim adamlarının konferanslarına katılmak için ücret ödemek gerekiyordu. Ancak Faraday halen geçim sıkıntısı içinde olduğundan böyle konferanslara katılması bir hayaldi. Ama şans yüzüne gülecek ve bir müşterinin özel olarak ona sağladığı biletle, dönemin seçkin bilim adamı Sir Humphrey Davy'nin Londra Kraliyet Enstitüsünde düzenlenen konferanslarına katılma olanağı

3 bulacaktı. Burada dinledikleriyle öğrenme tutkusu daha derinleşen Faraday'ın bilimden kopması olanaksızdı artık. Faraday, konferanslar sırasında tuttuğu 386 sayfa notu ciltleyerek, olumlu bir izlenim yapma umudu ile Londra daki Kraliyet Enstitüsü başkanı Sir Joseph Banks a gönderdi. Fakat, Banks olumlu ya da olumsuz yanıt vermedi. Bu suskunluk Faraday ın moralini bozmadı. Aksine, özenle tutmuş olduğu ve ciltlediği notları bu kez Sir Humphrey Davy e gönderip onun asistanı olmak istediğini belirtti. Davy bu delikanlının zarif isteğinden çok etkilendi. Ama onun o sırada bir asistanı vardı. Ancak şans yine Faraday ın yüzüne gülmekte gecikmedi. Kısa bir süre sonra Davy asistanıyla kavga ettiği için onu kovdu ve Faraday ile iletişime geçti. Ona laboratuvardaki şişeleri temizletirim düşüncesiyle iş teklif etti. Bu iş Faraday ın beklentileriyle uyuşmuyordu ama bu işi kendi geleceği için atacağı doğru bir adım olarak görüp kabul etti. Faraday, yorulmak bilmeyen çalışmaları, bilimsel alanda gösterdiği üstün başarılar nedeniyle, kısa zamanda Sir Davy nin asistanı değil sanki yakın çalışma arkadaşı olmuştu. Sir Humphry Davy1813 yılında Kraliyet Enstitüsü ndeki görevinden istifa edip zengin bir bayanla evlendi ve Avrupa ya uzun bir yolculuğa çıktı. Bu yolculukta yanında Faraday da vardı. Bu gezi Faraday ın İtalyan fizikçi Alessandro Volta ve Fransız kimyager Louis-Nicolas Vauquelin gibi ünlü bilim adamlarıyla tanışması için harika bir fırsat oldu. Bunun yanında Faraday asistanlığını yaptığı Davy nin birçok konferansından yararlanıyordu. On sekiz ay Avrupa'da dolaştıktan sonra Londra'ya geri döndüklerinde Faraday deneysel çalışmalara başladı. Davy'nin de cesaretlendirmesiyle deneylerinin sonuçlarını, bilimsel bir dergide yayımladı. Faraday'ın fiziğe karşı ilgisi ilk Faraday Noel zamanlarında verdiği dersler ilgi çekiyordu (1856) kez, yeniden ciltlediği Encyclopaedia Britannica'nın bir sayısında şans eseri okuduğu "elektrik" ile ilgili makaleyle uyandı. James Tytler'in bu makalesi genel kabul görmüş dü- 83

4 şüncelere karşı bir bakışa sahip olsa da, Faraday'ı makaledeki ifadelerin doğruluğunu deneme konusunda harekete geçirdi. Bu arada Londra'da bilimsel konularda verilen konferanslardan, özellikle de her çarşamba gecesi bilimsel meselelerde tartışmaları ve kütüphanesini kullanmaları için gençleri bir araya getiren John Tatum'un evinde verdiği konferanslardan istifade ediyordu. Faraday, bu sıralarda bir arkadaşının kız kardeşi Sarah Barnard ile tanıştı. 1821'de evlendiklerinde Barnard yirmi bir, Faraday yirmi dokuz yaşındaydı. Bu arada Faraday'ın, Davy'nin koruyuculuğuna hiç gereksinimi kalmamıştı. Önemli bir astronomun oğlu John Herschel ile yakın dostluk kurdu. Herschel ve Faraday ilk defa karşılaştıklarında Faraday, Kraliyet Enstitüsünde mütevazı bir asistandı. Faraday'dan altı ay küçük olan Herschel ise Royal Society üyesiydi. İkisi çok yakın arkadaş oldular ve Herschel gerektiğinde Faraday'ı her zaman yüreklendirip destek oldu. Örneğin, Faraday'ın Royal Society üyeliğini ilk imzalayanlardandı. Davy ise o sırada Society'nin başkanı olarak Faraday'ın adaylığını geri çekmesi için çok gayret etti. Davy'nin bunu neden yaptığı bilinmiyor ama Faraday her şeye rağmen 1823'te üye 84 Michael Faraday Faraday 1841'de çok yoğun çalışması sonucunda bir sinir krizi geçirdi. Bu çöküntünün cıva zehirlenmesinden kaynaklandığı iddia edilmektedir. olarak seçildi.. Faraday yirmi yıl içinde peş peşe keşifler yaptı. İlk önce kimya daha sonra elektrik alanında yaptığı klasik araştırmalar bugünkü bilimin temellerini attı. Faraday 1841'de çok yoğun çalışmasının sonucunda bir sinir krizi geçirdi. Daha önceleri de zaman zaman hafıza kaybı ve baş dönmesi sorunları yaşamıştı. Faraday'ın bu dönemde yazdığı bir not, ruhsal durumunun ciddiyetini gösteriyordu. Bu ruhsal çöküntünün cıva zehirlenmesinden kaynaklandığı iddia edilmektedir. Karısıyla birlikte İsviçre'ye gitti. Sağlığı düzelmeye başlayınca, Londra ya dönüp bilimsel çalışmalarını sürdürdü.

Faraday'ın yaşadığı son evi Faraday 1850'lerin ortalarına gelindiğinde araştırma alanında kat edebileceği tüm yolu almıştı ve çalışmaları, temelini kurduğu elektromanyetik alan kuramının sahibi genç

Aslında beyin gücünün zayıfladığını herkesten önce ilk kez Faraday'ın kendisi fark etmiş, beynini zorlayacak her türlü yükü üzerine almayı reddetmişti. Zihni hızla gerilemeye başladı.

5 Faraday'ın yaşadığı son evi Faraday 1850'lerin ortalarına gelindiğinde araştırma alanında kat edebileceği tüm yolu almıştı ve çalışmaları, temelini kurduğu elektromanyetik alan kuramının sahibi genç İskoçyalı Clerk Maxwell tarafından devam ettirilecekti. Aslında beyin gücünün zayıfladığını herkesten önce ilk kez Faraday'ın kendisi fark etmiş, beynini zorlayacak her türlü yükü üzerine almayı reddetmişti. Zihni hızla gerilemeye başladı. Zihin yetileri geriledikçe Faraday bilimsel dünyadan zarafetle uzaklaştı. Royal Society ve Royal Institution'ın başkanlığını kabul etmesi için yapılan teklifleri geri çevirdi. İkinci kez sinir krizi geçirdi. Kalan enerjisini Royal'daki öğretim faaliyetlerine yoğunlaştırdı. Onun öğretmen olarak eşsiz yeteneği yetişkinlere verdiği konferanslardan çok Noel zamanında çocuklara yönelik verdiği derslerde belli oluyordu. Faraday'ın ders verme yeteneği de gittikçe zayıfladı. Yaşadığı baş dönmesi ve hafıza kaybı sorunlarının ardından 1851 yılında kürsüyü bırakmak zorunda kaldı. Yaşamının son yıllarını Kraliçe Victoria tarafından kendisine verilen Hampton Court Green'de geçirdi. Faraday tüm yaşamı boyunca alçakgönüllü oldu. Beğenilen bir teoriye körü körüne sadık kalmak yüzünden, bilime, telafisi daha fazla emek gerektiren pek çok yanlışlık girmiştir. Bunlara engel olmak, büyük oranda zihinsel alçakgönüllülük, bağımsızlık ve yenilgiyi kabul etmeyi gerektirir. diyordu. Yoksul bir ailenin eğitim görmemiş bir çocuğu olarak başladığı yaşam mücadelesini, sayısız buluşlarla taçlandırdığı saygın bir Michael Faraday'ın Highgate'de bulunan mezarı bilim adamı olarak 25 Ağustos 1857 de sonlandırdı. İsteği doğrultusunda herhangi bir tören yapılmadan Highgate mezarlığında sıradan bir mezara defnedildi. 85

Benzer belgeler

ALBERT EİNSTEİN HAYATI

ALBERT EİNSTEİN HAYATI Albert Einstein!"#$ Albert Einstein 14 Mart 1879 da Almanya nın Ulm kasabasında dünyaya geldi. Babası Hermann Einstein ve amcası Jakob bir elektrik şirketi kurdular. Annesi Pauline