ÖZET Doktora Tezi ENDÜSTRİYEL ÖRME GİYİM ÜRÜNLERİNİN TEKNOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Vildan BAÇAN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü E

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ ENDÜSTRİYEL ÖRME GİYİM ÜRÜNLERİNİN TEKNOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Vildan BAÇAN EV EKONOMİSİ (El Sanatları) ANABİLİM DALI ANKARA 2010 Her hakkı saklıdır

2 ÖZET Doktora Tezi ENDÜSTRİYEL ÖRME GİYİM ÜRÜNLERİNİN TEKNOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Vildan BAÇAN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi (El Sanatları)Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Nuran KAYABAŞI Örme önceleri el ile yapılmaya başlanmış teknolojinin gelişmesiyle birlikte makinelerde üretilmeye başlanmış ve ürün boyutunda çeşitlilik kazanmıştır. Bu ürün çeşitliliğinde tüketici talebi doğrultusunda kaliteli ürünlerin ortaya çıkması önem taşımaya başlamıştır. Bu araştırmayla, endüstriyel örme giyim ürünlerinin teknolojik özelliklerinin belirlenmesine çalışılmıştır. Araştırmada Ankara ve İstanbul illeri sanayi odasına kayıtlı 32 örme fabrikasında üretilen 249 adet bayan dış giyim ürünü araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırma kapsamında; atkılı düz örme hakkında genel bilgiler verilmiş, işletmelerde tespit edilen bayan örme giyimlerin genel ve detay olmak üzere fotoğrafları çekilmiştir. Hazırlanan bilgi formu doğrultusunda; örme giyim ürünlerinin ürün türleri, beden ölçüleri, biçimlendirilmeleri, kullanılan örme makine özellikleri, desen tasarım programları, etiket iplik özellikleri, işlevsel ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler, örmede desenlendirme teknikleri, süsleme teknikleri ve ürüne uygulanan bitim işlemleri tespit edilmiştir. Örme fabrikaları yetkili kişilerine uygulanan görüşme formu ile elde edilen veriler değerlendirilmiş ve yetkililerin demografik özellikleri, fabrikaların kurum ve personel özellikleri, üründe kullanılan ipliklerin temini ve hazırlık işlemleri, kullanılan örme makineleri ve yardımcı makineler, kalite anlayışları ve uygulamaları, tasarım çalışmalarını yönlendiren etkenler ve pazarlama durumuna ait bilgiler de belirlenmiştir. Ocak 2010, 210 sayfa Anahtar Kelimeler: Örme, endüstriyel örme, giyim, düz örme, bayan giyim, örme giyim, örme sanayi. i

3 ABSTRACT Ph. D. Thesis SPECIFICATION OF TECHNOLOGIC ASPECTS OF INDUSTRIAL KNITTED CLOTHING PRODUCTS Vildan BAÇAN Ankara Graduate School of Natural and Applied Sciences Home Economics (Handcrafts) Department Supervisor: Prof. Dr. Nuran KAYABAŞI Knitting started with handworks and as a result of technological developments, produced with machines, and gained variety in production level. In this production variety, in direction of customer s demand, it is getting more important to have quality products. This thesis is an attempt of specification of technologic aspects industrial knitted clothing products. Within this research there were 249 outer clothing products for woman, which are produced in 32 factories registered with Ankara and Istanbul chambers of manufacturers. Within this research, general information about plain knitting with shawl is given, and general and detailed photos of the chosen knitted clothing for woman were taken. With a questionnaire, product types, body sizes, formations, machinery features used in knitting, motive design programs, and label fiber aspects, equipments used for functional and decorative purposes, design techniques in knitting, decoration techniques and finalization applications for the products were specified. The information, gathered with a questionnaire for the authorized staff of knitting factories, was examined and also information regarding demographic aspects of authorized staff, institutional and staff features of factories, obtaining and preparation processes of fibers used in products, knitting machines and auxiliary machines that were used, quality understanding and applications, factors effecting design works, marketing conditions, are specified. January 2010, 210 pages Key Words: Knitting, industrial knitted, clothing, flat knitting, woman s outwear, knitted cloth, knitting industry. ii

4 TEŞEKKÜR Bu çalışmanın planlanması ve yürütülmesinde beni destekleyen, önerileri ile beni yönlendiren saygıdeğer danışman hocam, Sayın Prof. Dr. Nuran KAYABAŞI ( Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu) na tezin her aşamasında beni yönlendiren, ilgi ve yardımlarını esirgemeyen tez izleme komitesi üyelerim Sayın Halide SARIOĞLU (Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi) na ve Sayın Zeynep ERDOĞAN (Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu) a verilerin değerlendirilmesi sırasında yardımlarını aldığım Sayın Yrd. Doç. Dr. Bülent ÇELİK (Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi) e çalışmamın her aşamasında yardımlarını esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Hülya KASAPLI (Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi) ya örme giyim ürünlerinin çeşitlerini adlandırmada destek veren Yrd. Doç. Dr. Fatma KOÇ (Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi) a grafik tasarım çalışmalarında destek sağlayan Evrim ÖZCAN a araştırma verilerimi toplamama yardım eden Trisad eski başkanı Eyüp GÜZEL e ve araştırma kapsamına alınan Ankara ve İstanbul da bulunan örme fabrikalarının yetkililerine teşekkür ederim. Tez çalışmamın her aşamasında beni sabır ve özveriyle destekleyen eşim Murat BAÇAN a ve canım kızım Gözdenur BAÇAN a, sevgili annem Nazmiye KÖKLÜ ye, sevgili babam Ramadan KÖKLÜ ye, kardeşlerim ve sevgili arkadaşlarıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Vildan BAÇAN Ankara, Ocak 2010 iii

5 İÇİNDEKİLER ÖZET.i ABSTRACT.ii TEŞEKKÜR iii ŞEKİLLER DİZİNİ..vii ÇİZELGELER DİZİNİ.ix 1. GİRİŞ Kaynak Özetleri.4 2. KURAMSAL TEMELLER Örmenin ve Düz Örme Makinelerinin Tarihsel Gelişimi Örmenin tarihsel gelişimi Düz örme makinelerinin tarihsel gelişimi Örme Hakkında Genel Bilgiler Çözgülü örme makineleri Atkılı örme makineleri Atkılı Düz Örme Makine Bölümleri ve Yardımcı Makineler Atkılı Örmede Temel Hareketler ve Temel Örme Yapıları Temel hareketler Temel örme yapıları Atkılı Düz Örme Makinelerinde Kullanılan İpliklerin Özellikleri ve Hazırlık Aşamaları Örme ipliklerin özellikleri Örme ipliklerin hazırlık aşamaları Atkılı Düz Örme Makineleri Desenlendirme Teknikleri İğne ve kilit düzeniyle desenlendirme Renkli ipliklerle desenlendirme Aktarma (transfer) desenlendirme Jakar desenlendirme Kaydırma (jakar kırma) desenlendirme İntersia desenlendirme Bölünmüş ilmek tekniği ile desenlendirme Atkılı Düz Örme Makinelerinde Kullanılan Tasarım Programlarının Özellikleri Örmede Üretim Süreci, Kalite Kontrol ve Pazarlama MATERYAL YÖNTEM Materyal Yöntem Atkılı düz örme sektör profili Bayan dış üst giyim ürün özellikleri Ürün türü Etikette belirtilen beden ölçüleri Ürün biçimlendirme Desen tasarım programları Tasarım çalışmalarını etkileyen faktörler Renk seçimini etkileyen faktörler Etikette belirtilen ipliklerin lif cinsleri % oranları...59 iv

6 İpliklere uygulanan hazırlık işlemleri Mumlama (Parafinleme) işleminin gerçekleştirildiği aşama Örmede desenlendirme teknikleri Kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler Süsleme teknikleri Uygulanan bitim işlemleri ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Atkılı Düz Örme Sektör Temsilcileri ve Görüşlerine İlişkin Bilgiler Sektör temsilcilerinin demografik özelliklerine ilişkin bilgiler İşletmelerin kurum ve çalışanların özelliklerine ilişkin bilgiler Üründe kullanılan ipliklerin temini ve karşılaşılan sorunlara ilişkin bilgiler İşletmede bulunan makine ve yardımcı makinelere ilişkin bilgiler Sektör temsilcilerinin kalite anlayışı ve uygulamalarına ilişkin bilgiler Sektör temsilcilerinin pazarlama durumuna ilişkin bilgiler Atkılı Düz Örme Bayan Dış Üst Giyim Ürün Özelliklerine İlişkin Bulgular Ürünlerin çeşidi Etikette belirtilen beden ölçüleri Ürün biçimlendirme Desen tasarım programları Tasarım çalışmalarını etkileyen faktörler Renk seçimini etkileyen faktörler Etikette belirtilen ipliklerin lif cinsi % oranları İpliklere uygulanan hazırlık işlemleri Mumlama (Parafinleme) işleminin gerçekleştirildiği aşama Örmede desenlendirme teknikleri Kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler Süsleme teknikleri Uygulanan bitim işlemleri SONUÇ ve ÖNERİLER..121 KAYNAKLAR.126 EKLER.131 EK 1 Bilgi Formları.132 EK 2 Yapılandırılmış Anket Formu..202 ÖZGEÇMİŞ.208 v

7 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1.1 Çözgülü örme...15 Şekil 1.2 Çözgülü örmede kapalı ve açık ilmek..15 Şekil 1.3 Yuvarlak örme makinesi..17 Şekil 1.4 Atkılı örme...17 Şekil 1.5 Ters V Yataklı Düz Örme Makinesinin Kesit Görünümü...18 Şekil 1.6 Haroşa örme makinelerinin şematik gösterimi 18 Şekil 1.7 SWG-X tipi 4 yataklı makine şematik ve makine görünümü..19 Şekil 1.8 Shima Seiki SES serisi düz örme makinesi bölümleri.19 Şekil 1.9 Yan ve üst çardak sistemi.20 Şekil 1.10 Tek ucu kancalı örme iğnesi bölümleri..21 Şekil 1.11 a İki ucu kancalı- dilli iğne...21 Şekil 1.11 b Esnek uçlu iğne...21 Şekil 1.12 Sürgülü iğne...21 Şekil 1.13 İğne yatağı ve örme iğneleri..21 Şekil 1.14 a Kızak...22 Şekil 1.14 b Kilit tertibatı...22 Şekil 1.15 SDS ONE CAD sistemi. örme desen tasarım bilgisayarı ve disket...23 Şekil 1.16 Tarak ve merdane çekim sistemi ve ayarlanabilir dilimli merdane...24 Şekil 1.17 Tarak ve merdane çekim sistemi çizimi...24 Şekil 1.18 Kumanda gösterge ekranı..25 Şekil 1.19 a Söküntü makinesi Şekil 1.19 b Overlok makinesi Şekil 1.20 a Remayöz makinesi.. 27 Şekil 1.20 b Teyel makinesi 27 Şekil 1.21 a Triko ütü makinesi Şekil 1.21 b Dairesel bıçaklı otomatik kesim makinesi..27 Şekil 1.22 İp sarma makinesi..28 Şekil 1.23 Tik tak makinesi Şekil 1.24 İmek kısımları ve ilmek bağlantı yerleri 29 Şekil 1.25 a İlmek sırası..29 Şekil 1.25 b İlmek çubuğu (may) Şekil 1.26 Askı ilmek oluşumu ve askı ilmek görünümü...30 Şekil 1.27 Atlama ilmek oluşumu ve atlama ilmek görünümü...30 Şekil 1.28 a RL (süprem-düz) örgü yüzeyi..31 Şekil 1.28 b RR (ribana) örgü yüzeyi..31 Şekil 1.28 c LL ( haroşa) örgü yüzeyi. 31 Şekil 1.29 Atlamalı örme.38 Şekil 1.30 Askılı örme.38 Şekil 1.31 Delikli örgü oluşumu ve ajur (delik) örme.39 Şekil 1.32 Saç örgü oluşumu ve saç örgü 39 Şekil 1.33 Yürütmeli örme..39 Şekil 1.34 Dimi jakar örmenin yüz ve ters görünümü.41 Şekil 1.35 Torba jakarlı örneğin yüz ve ters görünümü..41 Şekil 1.36 File jakar örneğin yüz ve ters görünümü 42 Şekil 1.37 Atlama jakar örneğin yüz ve ters görünümü..42 vi

8 Şekil 1.38 Jakar kırmalı tam selanik örme..43 Şekil 1.39 İntersiya desenli kazak...44 Şekil 1.40 İntersia mekik 44 Şekil 1.41 Bölünmüş ilmek tekniği 45 Şekil 1.42 Kablosuz kalem, çizim tableti ve Trackball..46 Şekil 1.43 Çalışma menüsü 47 Şekil 1.44 İlmek görüntüsü düzenleme..47 Şekil 1.45 Otomatik mekik atanması..48 Şekil 1.46 Paket yazılımı 48 Şekil 1.47 İlmek simülasyonlu komple kazak (dikişsiz) ve İntersia ilmek Simülasyonu..49 Şekil 3.1 Ön-arka-kol temel beden kalıbında belirlenen ürün bölümleri...60 Şekil 4.1 Vücut oran ölçülerine göre tanımlanan bayan dış giyim türleri..94 Şekil 4.2 Ürün biçimlendirme.98 vii

9 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge 1.1 İhracatta en fazla paya sahip olan sektörler 2 Çizelge 3.1 Araştırmanın evren ve örnekleminin dağılımı.. 55 Çizelge 3.2 Araştırma kapsamına alınan iller ve illerde tespit edilen bayan örme dış giyim ürün sayısı...56 Çizelge 4.1 Sektör temsilcilerinin cinsiyet dağılımı 61 Çizelge 4.2 Sektör temsilcilerinin yaş dağılımı...62 Çizelge 4.3 Sektör temsilcilerinin öğrenim durumu dağılımı.63 Çizelge 4.4 Sektör temsilcilerinin eğitim alanına ilişkin dağılım...64 Çizelge 4.5 Sektör temsilcilerinin çalışma sürelerine ilişkin dağılım.64 Çizelge 4.6 Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin yapısı..65 Çizelge 4.7 Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin vardiya sistemleri...66 Çizelge 4.8 İşletmelerde çalışan sayısı ve çalıştığı bölümler...67 Çizelge 4.9 İşletmelerde çalışanın nicelik yeterliliğine ilişkin görüşler...68 Çizelge 4.10 İşletmelerde çalışanın nitelik yeterliliğine ilişkin görüşler 69 Çizelge 4.11 İşletme çalışanından beklenen tutum ve davranışlar..69 Çizelge 4.12 Hizmet içi eğitim faaliyetleri..70 Çizelge 4.13 Kullanılan ipliklerin temin edildiği yer..71 Çizelge 4.14 Hammadde (iplik) satın alımında karşılaşılan sorunlar..72 Çizelge 4.15 İşletmelerde kullanılan makine ve yardımcı makine modeli ve sayısı...74 Çizelge 4.16 Kullanılan örme makineleri, model, sistem ve iğne numaraları.79 Çizelge 4.17 İşletmelerin sahip olduğu kalite belgeleri..81 Çizelge 4.18 İşletmelerin kalite kontrol amacı...82 Çizelge 4.19 İşletmelerin kalite kontrol uygulama aşamaları.84 Çizelge 4.20 Fabrikaların kalite kontrolde kullanılan araçlar.84 Çizelge 4.21 Ürün kalitesini iyileştirmeye yönelik uygulamalar 85 Çizelge 4.22 İşletmelerde kalite kontrol ile ilgili birimler..86 Çizelge 4.23 Hatalı üretim oranı.87 Çizelge 4.24 İşletmelerin iş etüdünü uygulama durumu.88 Çizelge 4.25 İşletmelerde iş etüdünün uygulanma durumu 88 Çizelge 4.26 Ürün pazarlamada iletişim.89 Çizelge 4.27 Ürün pazarlama yöntemi Çizelge 4.28 Ürünlerin pazarlandığı yer.91 Çizelge 4.29 Ürünleri pazarlamada karşılaşılan sorunlar 92 Çizelge 4.30 Ürünlerinin çeşidi...96 Çizelge 4.31 Ürünlerin etiketinde belirtilen beden ölçüleri 97 Çizelge 4.32 Ürün biçimlendirme...98 Çizelge 4.33 Kullanılan desen programları 99 Çizelge 4.34 Tasarım çalışmalarını etkileyen faktörler 101 Çizelge 4.35 Model renk seçimini etkileyen faktörler..102 Çizelge 4.36 Ürünlerin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinsi ve % oranları..104 Çizelge 4.37 Ürünlerin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinsleri 108 Çizelge 4.38 Kullanılan ipliklere uygulanan hazırlık işlemleri 109 Çizelge 4.39 İpliklere uygulanan mumlama (parafinleme) işleminin gerçekleştirildiği aşama 110 Çizelge 4.40 Ürünlerde uygulanan örmede desenlendirme teknikleri..112 viii

10 Çizelge 4.41 Ürünlerde kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler.116 Çizelge 4.42 Ürünlerde uygulanan süsleme teknikleri,,118 Çizelge 4.43 Ürünlere uygulanan işlemler 120 ix

11 1. GİRİŞ Örme; atkı veya çözgü ipliklerinin, örme araçlarıyla ilmek haline getirilmesi ve daha sonra bu ilmeklerin eni ve boyu yönünde diğer ilmekler ile bağlantılar oluşturulması sonucu tekstil yüzeyi elde etme yöntemidir. İplik yapımı, dokuma, örme ve dikiş gibi tekniklerin tarihin çok eski dönemlerinden beri uygulanıyor olmasına rağmen örmeciliğin başlangıç tarihi tam olarak bilinmemektedir. Yapılan arkeolojik kazılarda M.Ö.6 ve 5. yüzyıllarda, örme işleriyle uğraşanların Orta Asya Türkleri ve Mısırlılar olduğu anlaşılmaktadır. ( 2007). Şiş, tığ vb. aletlerle veya aletsiz ilmek oluşturulması esasına dayanan el örmeciliği, 1589 yılında İngiltere de William Lee tarafından yapılan ilk örme makinesinin temeli olmuştur. Tek yatak sisteminde olan bu makine daha çok bir tezgâh niteliği taşımıştır de Jedediah Strutt çift yataklı örme makinesini, 1789 da Decroix Wise ise yuvarlak örme makinesini geliştirerek örme sektöründe önemli gelişmeler sağlamıştır (Atay 1997). Eskiden örme ürünler, el örmeciliği ile oluşturulurken günümüzde örme ürün ihtiyacını karşılamak için daha çabuk ve fazla miktarda üretim yapılabilen makineler almıştır. Türkiye de makine ile örme üretimi 1920 li yıllarda başlamış, 1950 li yıllarda endüstri ve imalat sektörünün önem kazanmasıyla triko tesislerinde büyük bir artış yaşanmıştır lı yıllarda, elektronik sanayinin gelişmesi ve örme alanına girmesiyle elektronik kumanda ve kontrol sistemleri kullanılmaya başlanmıştır li yıllarda ise, bilgisayar çağının başlamasıyla örme makinelerinde renk, desen ve teknik oluşturma kapasitesi artmıştır ( 2007). Böylece birçok örme işletmesinde örgü tekniğinde bulunan çeşitlilik, kolaylık ve hızlı üretimin yapılmasını sağlayan bilgisayar destekli örme makineleri kullanılmıştır. 1

12 Günümüz gelişen teknolojisine paralel olarak örme ürünlerin oluşturulmasında kullanılan tekniklerde de farklılık görülmektedir. Örme sektöründe kullanılan çeşitli teknikler olmasına rağmen bu konuda yapılan çalışmalar sınırlı kalmaktadır. Türkiye genelinde birçok örme sanayi kuruluşu bulunmaktadır. Küçük, büyük ve orta ölçekli işletmelerde üretilen ürünler kadın örme giyim eşyası, erkek örme giyim eşyası, bebek ve çocuk örme giyim eşyası, her çeşit örme eşya üreten firmalar olarak ayrılmaktadır. Dokuma kumaşa göre üretimi daha kolay ve daha ucuza imal edilen örme kumaşlar en fazla ihraç edilen kumaş grubunu oluşturmaktadır. Türkiye genelinde birçok firmanın bulunduğu örme sektörü istihdam ve ihracatta önemli bir paya sahiptir. Genel ihracatın % 11,7 oranında pay alan Hazır Giyim ve Konfeksiyon sektörünün 2008 yılı ihracatı 15,4 milyar dolar seviyesindedir ( 2009). Örme giyim, hazır giyim ihracatının içindeki %51,4 lük payıyla Türkiye nin tekstil ve hazır giyim sektörü ihracatının içindeki en önemli ürün grubu içinde yer almaktadır. ( 2009) yılı Ocak-Mart dönemi ihracat gelişmelerinde alt sektörler itibarıyla ihracatta en fazla paya sahip olan ilk beş sektör ve toplam ihracat içindeki payları Çizelge 1.1 de görülmektedir ( 2009). Çizelge 1.1 İhracatta en fazla paya sahip olan sektörler Sektörler % Pay Değer Taşıt Araçları ve Yan Sanayi %22,7 7,1 milyar dolar Hazır Giyim ve Konfeksiyon %13,7 4,3 milyar dolar Demir Çelik Ürünleri %11,9 3,7 milyar dolar Kimyevi Maddeler ve Mamulleri %10,2 3,2 milyar dolar Elektrik-Elektronik %7,5 2,4 milyar dolar 2

13 Hazır giyim ve konfeksiyon sektörü, 2008 yılı Ocak-Mart döneminde, geçen yılın aynı dönemine kıyasla %16,7 oranında artışla 4,3 milyar dolar değerinde ihracat gerçekleştirerek genel ihracattan %13,7 pay almıştır ( 2009). Hazır giyim ürünlerinden, örme hazır giyim ürünleri ihracatı 2008 yılı Ocak-Mart döneminde % 16,7 oranında artarak 2,2 milyar dolar, dokuma hazır giyim ürünleri ihracatı % 17,6 oranında artarak 1,5 milyar dolar, ağırlıklı olarak ev tekstili ürünleri içeren diğer hazır eşya ürün grubunun ihracatı ise % 14,8 oranında artarak 562 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir ( 2009). Türk tekstil mamulleri için en önemli ve büyük pazar yıllardır İtalya olmuştur. Bu ülke halen Türkiye den en fazla tekstil ihraç edilen AB ülkesi olma özelliğini korumuş ve 2008 yılının ilk üç ayı içerisinde İtalya ya tekstil ihracatının % 9,4 oranında artışıyla 178,1 milyon dolar değerine erişmiştir. Ülkenin Türkiye tekstil ihracatından aldığı pay % 9,6 olarak hesaplanmaktadır. Ancak genel olarak bakıldığında, İtalya en fazla tekstil ihraç edilen ülke konumunu 2008 yılının ilk çeyreğinde Rusya Federasyonu na bırakmıştır ( 2009). Örme ürünlerin; iç-dış giyim, döşemelik, dekorasyon, tıbbi giyim ve araçları vb. birçok kullanım alanına sahip olması Türkiye piyasasında örme ürünlere olan talebi günden güne arttırmaktadır. Özellikle örme giyim ürünlerinin dokusu, verdiği sıcaklık, vücudu sarması, kullanışlı ve estetik olması vb. özellikler talebin artmasında önemli bir etkendir. Bunun sonucu olarak, örme sektörleri bireyin konforuna, estetik değerine, moda akımına, ekonomik durumuna ve sosyal statüsüne göre çeşitli açılardan taleplerini karşılamak amacıyla günümüz gelişen teknolojisinden yararlanarak üretimlerini gerçekleştirmektedir. Yapılan kaynak taraması sonucunda el örgüsü ile ilgili birçok araştırmanın yapıldığı ancak, endüstriyel örme giyim ürünleri üzerine yeterli çalışmanın bulunmadığı 3

14 saptanmıştır. Ürün çeşitliliği açısından zengin olan bayan örme ürünleri üzerinde de ayrıntılı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu araştırmada, günümüzde üretilen endüstriyel örme giyim ürünlerinin ürün çeşidi, ürünlerin beden ölçüleri, ürün üretim şekli, makine özellikleri, örmenin oluşturulmasında kullanılan desen programı, süsleme teknikleri, kullanılan işlevsel ve süsleme gereçleri, aksesuarlar, etikette ifade edilen ipliklerin lif cinsleri ve oranları, desenlendirme teknikleri, desen tasarım programı, tasarım ve renk çalışmalarını yönlendiren etkenler ve ürünlere uygulanan işlemlerin incelenmesi amaçlanmıştır. Düz örme işletmelerinde yetkililerin demografik özellikleri, işletmelerin kurum ve personel özellikleri, üründe kullanılan ipliklerin temini ve hazırlık işlemleri, kullanılan örme makineleri ve yardımcı makineler, kalite anlayışı, uygulamaları ve pazarlama durumuna ait bilgileri belirlemekte amaçlardan biridir. Ayrıca ekonomik kalkınmanın çok yönlü olduğu düşünüldüğünde, tekstil endüstrisi içinde yer alan örme sektörünün günümüzdeki durumunu belirleme açısından ve bu alanda araştırma yapmak isteyenlere bilimsel kaynak olması bakımından da önem taşımaktadır. Araştırma kapsamında, Türkiye de örme tekstil üretiminin yoğun olarak üretildiği iller olması nedeniyle Ankara ve İstanbul seçilmiştir. Araştırma sanayi odasına kayıtlı triko giyim sanayi sektöründe yer alan bayan triko dış giyim alanında faaliyet gösteren örme işletmeleri belirlenmiş, örneklem alınarak bu işletmelerin durumları tespit edilmiştir. Örme sektöründeki ürün çeşitliliğinin çok olması nedeniyle araştırma kapsamına atkılı düz örme bayan dış giyim ürünleri alınmıştır. Piyasaya sunulan ürünlerin özelliklerini belirlemek için işletmedeki yetkililerden bilgi alınmıştır. 1.1 Kaynak Özetleri Yağcı (1992) çalışmasında, 16.y.y. Avrupa sında moda olarak kullanılan çorap giyimi ve kullanılan çorap makinesinden başlayarak günümüz modasında kullanılan örme 4

15 kumaşlardan t-shirt, sweat shirt, eşofman gibi yapılan giysilerin modasını ve tarihsel olarak makinelerin teknolojik gelişimi hakkında bilgi vermiş, örme giysilerin günümüz modasındaki yerini belirlemiştir. Çeken (1993) çalışmasında, ITMA fuarında sergilenen düz yataklı örme makinelerindeki teknolojik gelişmelerden kam sistemindeki sistem sayılarının artırılması ve örgü çekim sistemindeki merdanelerdeki yenilikler hakkında bilgi vermiştir. İntersia makinelerinde ise mekiklerin iğne yatağı üzerinde desene göre gidişgeliş yaparak desen çeşitliliğinin arttırması ve aynı zemin üzerinde bir sırada 16 değişik renk örebilirliğinden bahsetmiştir. Kol, yaka oyuntuları vb. işlemleri makinede örerken yapılabilen Fully Fashion (örgüye şekil verebilme) makinelerinin örme oluşumu hakkında fotoğraf ve çizimlerle konuyu açıklamıştır. Çoban (1993) çalışmasında, işletmelerin üretimde kaliteye önem verme nedenleri, çeşitli ülkelerdeki standardizasyon kuruluşları ve ISO kalite standartları serisini ana hatlarıyla belirtmiştir. Standartlara göre kalite güvencesi sisteminin elemanlarını başlıklar halinde sunmuştur. Ayrıca mamul yapı özellikleri, gördüğü göreceği terbiye işlemleri, işleme özellikleri, mekanik ve fiziksel özellikleri, bakımla ilgili işaretler vb. ölçütleri ayrıntılı bir şekilde ürün tanıtım bilgi formu şeklinde oluşturarak açıklamıştır. Özdoğan (1994) çalışmasında, koleksiyon hazırlama aşamalarını; kumaş araştırması, renk araştırması, desen araştırması, aksesuar araştırması, model tasarımı, ölçü formu hazırlığı, kalıp hazırlığı, ilk örnek dikimi ve seri hazırlığı başlıklarında fotoğraf ve çizimlerle destekleyerek ortaya çıkarmıştır. Güner (1996) çalışmasında, kalite, kalite kontrol amaçları, tekstil endüstrisinde kalite toplantıları, kalite güvencesi için oluşturulacak üretim öncesi, üretim sırası, bitmiş ürün kontrolü, ambalaj ve sevkiyat kontrolü aşamalarını ayrıntılı olarak açıklamıştır. Kontrol kartlarını Çizelgelerle örnek vermiş, kalite kontrol elemanlarının özelliklerini belirterek kontrol sistemine ilişkin hata çeşitleri ve nedenlerini tespit etmiştir. 5

16 Bayazıt ve Çeken (1995) tarafından yapılan çalışmada, düz örme, yuvarlak örme ve çözgülü örme makineleri hakkında çeşitli firmalara ait makinelerin model ve teknik özellikleri tanıtılmıştır. Candan (2000) kitabında; birinci bölümünde örmeciliğin tarihçesi ve temel örmecilik bilgilerine yer vermiştir. İkinci bölümünde Stoll CMS, Shıma Seiki, Steiger, Protti Elektronik düz örme makinelerini ayrıntılı olarak ele almış ve Sırıx bilgisayar destekli desen hazırlama sistemi hakkında geniş yer ayırmıştır. Son bölümde ise, örme ipliklerinde beklenen unsurlar ve düz örme makinelerinde kumaş oluşumu sırasında iplikten ve makineden kaynaklanan hatalar ortaya çıktığını ve giderilme çarelerini belirlemiştir. Çeken ve Marmaralı (2008) çalışmalarında, İtalya nın Milano şehrinde düzenlenen fuarda Stoll, Shıma-Seıkı, Protti vb. firmalarının düz örme makineleri ve desen tasarım programlarındaki gelişmeler ile yuvarlak örme makinelerindeki gelişmeler hakkında fotoğraflarla destekleyerek bilgi vermişlerdir. Demirkan (2006) araştırmasında, pazarlama teknikleri içinde hızla yer almaya başlayan elektronik ticaret ile ilgili tanımı, şekilleri, ticareti, Türkiye ve dünyadaki durumu, hazır giyim ürünlerinin satışı, maliyeti ve sorunları ile ilgili bilgiler vermiştir. Bunun yanı sıra, elektronik ticaret yoluyla ürün alan tüketicilerin ve pazarlama yapan firma sahiplerinin görüşlerini tespit etmiştir. Öztürk (2006) araştırmasında, Türkiye ekonomisinde hazır giyim sektörü içinde hem ihracat hem de istihdam açısından çok önemli bir yeri olan denim hazır giyim firmalarının yurtdışı pazarlara yönelik markalaşma süreci ve ilgili pazarlama faaliyetleri hakkında incelemede bulunmuştur. Uluslararası pazarlama ile ilgili genel tanım ve kavramlar, markalaşma ile ilgili pazarlama stratejilerini detaylı şekilde tespit etmiştir. 6

17 Akpınarlı ve Baçan (2007) tarafından yapılan çalışmada, tekstil işletmelerinde çalışan bireylerin kalite ve kalite kontrolle ilgili görüşlerini saptamak amacıyla personelin demografik özellikleri, işletmelerin kurum özellikleri, kalite anlayışları, kalite yönetimi, politikası ve kalite kontrol süreci vb. görüşlerini belirlemişler ve tekstil sektörü açısından olumlu düzeyde olduklarını tespit etmişlerdir. Marmaralı vd. (2007) çalışmalarında, iki sırada veya her sırada bir kullanılan elastik ipliklerin düz örme kumaşlarda ısıl özellikleri ile su buharı geçirgenliğini ölçüp, istatistik olarak değerlendirilmiş ve elastik iplik içermeyen örme kumaşlarla karşılaştırmışlardır. Böylece elastik iplik miktarının ısıl özelliklere etkisini belirlemişlerdir. 7

18 2. KURAMSAL TEMELLER Bu bölümde örmenin ve düz örme makinelerinin tarihsel gelişimi, atkılı ve çözgülü örme hakkında genel bilgiler, atkılı düz örme makine bölümleri ve yardımcı makineler, atkılı örmede temel hareketler ve temel örme yapıları, atkılı düz örme makinelerinde kullanılan ipliklerin özellikleri ve hazırlık aşamaları, atkılı düz örme makineleri desenlendirme teknikleri, atkılı düz örme makinelerinde kullanılan tasarım programlarının özellikleri, örmede üretim süreci, kalite kontrol ve pazarlama konu başlıkları ayrıntılı şekilde açıklanmıştır. 2.1 Örmenin ve Düz Örme Makinelerinin Tarihsel Gelişimi Örmenin tarihsel gelişimi Örmeciliğin ne zaman başladığı tarihsel olarak bilinmemesine rağmen örme ve örmecilik hakkında pek çok tanım bulunmaktadır. Çeşitli kaynaklardaki tanımlara göre örgü; yün, ipek, pamuk ya da başka bir madde ipliğin özel şiş, tığ, iğne, mekik gibi araçlarla yapılmış ilmeklerin bir araya getirilmesi işlemi şeklinde adlandırılmaktadır (Anonim 1971). Elde kullanılan basit aletler ile ipliğin kendi üzerinde bükülüp, kıvrılarak çeşitli ilmeklerle tutturulması veya düğümlenmesi olarak tanımlanmaktadır (Akbil 1970). Örgü işleri; iğne, tığ, firkete, mekik vb. araçlar ile ipek, pamuklu iplik, pul, boncuk kullanılarak yapılan tentenenin yanı sıra araç kullanılmadan elle yapılan bağ işlerine de denmektedir (Barışta 1988). Örgüler genellikle örme işleminde kullanılan araca göre adlandırılmaktadır. Araçsız ve araçlı olmak üzere başlıca iki gruba ayırmak mümkündür (Atay 1997). 8

19 1.Araçsız - El Düğümü (makrame) - Bitkisel Örücülük 2.Araçlı - Basit El Aletleri ile -Makineler ile - Şiş örgüler - Mekik örgüler - Ev tipi makineler - Tığ örgüler - Navet örgüler - Sanayi tipi makineler - İğne örgüler Eski tarihlerde örgü elbise yapımında kalın yünden yararlanılmış, gelişen teknoloji ve modanın etkisiyle kadın ve erkeklerin kullanması için yün veya ipek ile örülen ve zengin süslemeleri olan çok ince çorapların üretimine geçilmiştir (Dinçsoy ve Polar 1967). İplik yapımı, dokuma ve dikiş teknikleri M.Ö yıllarından beri uygulanmasına rağmen örmeciliğin başlangıç tarihi tam olarak bilinmemektedir. Yapılan arkeolojik kazılarda, örme işleriyle uğraşanların M.Ö. 6 ve 5. yüzyıllarda Orta Asya Türkleri ve Mısırlılar olduğu varsayılmaktadır ( 2007) Dünyanın en eski örgü parçası; H. 256 tarihli, Fırat nehri kenarında yer alan Suriye Dura-Europos ta bulunmuş ve günümüzde Yale üniversitesinde sergilenmektedir (Barışta 1988, Rutt 1989). Karaman Taşkale girişinde yer alan Manazan Mağaralarında insan iskeletleri yanında bulunan çorap ve işleme parçalarının kesin tarihi bilinmemekle birlikte önemli bir belge olması açısından değer taşımaktadır (Barışta 1992). 5.y.y önemli bir manastır merkezi durumundaki Orta Mısırda, Nil in kıyısındaki bir koloni olan Oxyrhnchus un gömme zeminlerinde bulunan ve şimdi Victoria ve Albert Müzesinde 4 çift Roma-Mısır çocuk çoraplarının ikisi tam, ikisi yıpranmış durumdadır. 6. y.y ait Şeyh Abada kasabasında bir obrukta bulunan ve Leicester da Jevry Wall Müzesinde de çocuk çorabı örneği sergilenmektedir. 13 y.y a tarihlenen Lund daki 9

20 Kültür Tarihi müzesinde ise Carl Johann Lamm ın koleksiyonundan Eyyübi ve Memlük dönemlerine ait örgü parçaları yer almaktadır (Rutt 1989). Avrupa da 16. y.y Rönesans döneminde kadınlar ve erkekler tarafından en çok örme çorapların kullanıldığı belirtilmektedir (Yağcı 1992) y.y da kadın giyiminde çorabın, sokak kıyafetinin tamamlayıcısı olarak kullanıldığı Viyana National Bibliotegue, Bodleian Library Oxford ve British Museum da bulunan çizimlerden anlaşılmaktadır (Barışta 1986). Ayrıca, ve 18. yüzyıllara ait minyatür figürlerinin bir bölümünde kıyafetlerin Türk çarığı ve çoraplarla tamamlandıkları görülmektedir (Barışta 1986). Çoraba talebin olması, ilk çorap makinesinin bu dönemde ortaya çıkmasını ve böylece makine örmeciliğinin başlamasını etkilemiştir (Yağcı 1992) Düz örme makinelerinin tarihsel gelişimi İlk örgü makinesi 1589 tarihinde William Lee tarafından çorap örmek için İngiltere nin Nottingham şehrinde icat edilmiştir (Anonim 1986). Yatay durumda bulunan yatak üzerindeki esnek uçlu iğneler ile aynı anda 16 ilmek yapılabilen bu makinede üretim hızı elde örülen örgünün süresine eşit durumda üretilmiştir (Candan 2000) Lee nin patentini Jedediah Strutt yatay durumdaki iğne yatağına dikey olarak iğne yatağı ekleyerek çift yataklı örme makinesini geliştirmiştir de Leicester de William Dawson bu makineye bir çark eklemiştir da Sir Marc Isambard trikote makinesini icat ederek teknolojik gelişmeye adım atılmıştır (Candan 2000, Barışta 1986) de ise İngiliz Matthew Townsend, dilli iğneyi bularak desenlendirme ve üretim hızının artmasını sağlamıştır ( 2007) de Arthur Papet dilli iğnelerle oluşan ilk düz örme makinesini yapmıştır (Candan 2000) Amerikalı 10

21 Issac W. Lamb V yataklı ilk düz örme makinesini icat ederek daha ekonomik olarak üretimin yapılmasını sağlamıştır (Spencer 1989, Choi 2006) yılında William Cotton yassı kollu ileri geri atkılar atarak gerçekleştirilen ve kesiksiz çorap ören makine icat etmiştir (Anonim 1986). Lamb, 1865 te, 30 çeşit örgü ve dakikada tahmini 4000 ilmek örebilen makine geliştirmiştir ( 2009) yılında, bir Alman firması olan Laue&Timaeus tarafından, değişik yükseklikte ayakları olan iğnelerin yapılması ve özel çelik yapısıyla kısa ve uzun ayak iğnelerini ayrı ayrı çalıştırarak yeni desenler örebilen yeniliği ile önemli bir gelişme sağlanmıştır yılında 1x1 örgü başlangıcı ve lastik, daha sonra noppen (askı) tekniği ile örülmüştür ( 2007) li yılların ortalarında Grosser firmasının icat ettiği Jacquard çubukları ile sadece istenilen iğneleri çalıştırarak desen yapabilen örgü makineleri piyasaya çıkmıştır. Üretilmekte olan örgü eşyalar dünya pazarlarında büyük talep görmüş bu nedenle triko sektörü, elle yapılan faaliyetleri otomatikleştirmenin yollarını aramaya başlamıştır yılında Albin Beyer tarafından otomatik artırma ve eksiltme yapabilen ilk Reglân örgü makinesi üretilmiştir tarihinde Grosser firması, ilk torba çelikli makineyi üretmiştir ( 2007, ). Heinrich Stoll çok kullanışlı ve iyi çalışan Links/Links (haroşa) düz örgü makinesini üretmiştir (Spencer 1989) de Henri Eduard Dubied, iğne dillerini açmak için kullanılan çelik bıçakların yerine, at kılından yapılmış fırçaları kullanarak sık sık meydana gelen iğne kırılmalarını en aza indiren çok önemli bir gelişme kaydetmiştir ( 2007) lü yıllarda jakar sisteminin trikotaj makinesinde kullanımı ile büyük raporlu desenlerin örme sanayinde yapılması sağlanmıştır. Bu sistem, daha sonra yerini tamburlu mekanik sistemlere bırakmıştır ( 2007, ). Örme sanayinin hızlı gelişimi sonucunda makine donanımlarında gelişmeler olmuştur. ITMA (Uluslararası Tekstil Makineleri Fuarı) 1987 de fantezi ve desenli örgü 11

22 kumaşların üretilmesinde bilgisayar ve örme makinesinin birlikte çalışması önemli bir aşamadır. Bilgisayar destekli tasarım yaygınlaşmıştır. Bunun yanı sıra elektronik sistemler uygulanmış, jakarlı makinelerde bulunan iğnelerin bağımsız kontrolü sağlanarak desen olanağı geliştirilmiştir (Candan 2000). ITMA 91 de sergilenen düz örme makineleri bilgisayar kontrollü ve elektronik kumandaları sayesinde teknik olarak oldukça gelişmiştir. İntersia makineleri geliştirilerek desen özellikleri artırılmıştır. Düz örme makinelerinde hazır giyim işlemini azaltan tam biçimlendirme denilen Fully-fashion işlemi ile üretim gerçekleştirilmiştir (Candan 2000). Konfeksiyon işlemleriyle daha sonra mamule dikilen cepler, fiyonklar, vb. aksesuarlar makine üzerinde örme sırasında oluşturulmuştur. Stoll firmasının, knit and wear (ör ve giy) ve Shima Seiki firmasının, whole garment (tüm mamul) makine modelleri bu şekilde üretim sağlamıştır ( 2009). ITMA 95 fuarında Japon Shima Seiki firması tarafından dikişsiz giysi olarak üretim yapabilen makinesini tanıtmıştır (Choi 2006). Aynı firmanın 4 yataklı elektronik düz örme makineleri ve Tsudokama firmasının kafasız elektronik düz örme makineleri ile farklı ürün oluşturan yenilikler sağlanmıştır (Candan 2000). ITMA 99, Shima Seiki firması esnek makine özelliği ile SWG First serisini tanıtmıştır. Bu makinede kullanılan yeni bileşik iğneler ile aktarma, jakar kırma işlemi vb. işlemler daha kolay oluşturulmuştur. Steiger firması Vesta Multi makinesindeki elektronik jakarlı intersiya özelliğini yenilik olarak ortaya çıkarmıştır (Candan 2000) yılının başlarında dokunmatik şekilde çalışan, aynı üründe iki farklı iğne inceliğinde örgü yüzeyleri elde edebilen makineler üretilmiştir ( 2009) İKME (Uluslararası Tekstil Örgü Makineleri) fuarında Shıma Seıkı firması çok renkli, şekilli ve bütün giysi üreten makinelerine ilave olarak, makinenin yan çardakları 12

23 üzerine yerleştirilen yüksek hızlı iplik bağlama (air splicer) sistemi eklenerek bir ipliğin ucunu kesip, başka bir ipliğe yüksek basınçlı hava ile düğümleyen sistem geliştirmiştir. Bu sistemle kullanılabilecek renk sayısı artarak aynı mekikte farklı ipliklerle çalışmak mümkün olmuştur (Çeken ve Marmaralı 2008). Steıger-Zamark firması, Aries.3 ve Aries.6 makinelerinde desen olanaklarını arttırmıştır. Bu makinelerdeki en önemli özelliği mekiklerin kafadan bağımsız hareket etmesidir. İplikler düzgün bir gerginlik altında direk yukarıdan mekiklere verilmiş ve mekikler belli aralıklarla ayrı bir motordan istenilen bölgelerde, kafadan bağımsız hareketle çalışmıştır. Bu da fully fashion, intersiya gibi desenli çalışmalarda çok büyük kolaylık sağlayarak verimliliği arttırmıştır. Mekikler çok ince ve uzun tasarlanmış ve 24 adet mekik aynı anda istenildiği gibi programlanabilmiştir. İtalyan Technotex firmasınca geliştirilen WebTex WTI 40 tipi düz örme makinesinde ise raylar üzerindeki 32 mekik kafadan ve birbirlerinden bağımsız olarak çalışarak çok karmaşık ve renkli intersiya desenleri ve şekillendirme kolayca uygulanmıştır (Çeken ve Marmaralı 2008). 2.2 Örme Hakkında Genel Bilgiler Örme, Latince "triko", Almanca "stick" ve "wrick", İngilizce "knitted", Fransızca "maille" terimleri ile dünyada tanınmakta ve iç giyim, dış giyim, dekorasyon, tıp, teknik alanlar vb. kullanılmaktadır (Anonim 2004). Örme ve örmecilik konusunda yapılmış olan çalışmalarda pek çok tanıma rastlanmaktadır. Örme iğneler aracılığı ile oluşturulan mayların birbirlerine bağlanması sonucu meydana gelen kumaş cinsidir (Şentürk 2006). Örmecilik tek iplikli veya çözgü- çok iplikli sistemlerle ipliklerin örücü iğne, yardımcı makine ve elemanlarla ilmek haline dönüştürülerek, yan yana ve üst üste bağlantı oluşturmaları ile bir tekstil dokusu elde etme yöntemi olarak tanımlanmaktadır (Tasmacı -). 13

24 Bir başka tanımda; örmecilik tek veya bir grup ipliğin örücü ve yardımcı elemanlar vasıtasıyla temel örgü elemanları haline getirilmesi, bunlar arasında da yan yana ve boylamasına bağlantılar oluşturması ile bir tekstil yüzeyi ve dokusu elde etme işlemi dir (Candan 2000). Kesintisiz bir ipliğin birbiri içinden geçirilen ilmek sıraları halinde örülmesi işlemidir (Anonim 1989). Diğer bir tanımda; bir veya birçok ipliklerin (çözgü), örgü yapım elemanları yardımı ile ve belirli bir kaideye göre tekstil yüzeyi oluşturma şekli olarak belirtilmektedir ( 2009). Endüstriyel örme; tekstil teknolojisi alanında endüstriyel örme mesleğinin yeterliklerine sahip meslek elemanları yetiştirmek amacıyla, örme sektöründe faaliyet gösteren düz örme, yuvarlak örme, çorap, örme ve düz örme hazır giyim yeterliklerini kazandırmaya yönelik eğitim ve öğretim verilen dal olarak tanımlanmaktadır ( 2008). Örme makineleri el örmeciliğinden geliştirilmiş, iplikleri ilmek formuna getiren ve ilmeklerin belli bir düzen içinde birbiriyle bağlantısını sağlayan tek veya çift iğne yataklı, yatakları düz ya da yuvarlak olarak tasarlanan makinelerdir (Yakartepe ve Yakartepe 1995a). İlmek oluşturma ve iplik besleme yöntemleri açısından örme makineleri temel olarak; 1) Çözgülü örme (çok iplikli) makineleri, 2) Atkı yönlü örme (tek iplikli) makineleri olarak iki ana gruba ayrılmaktadır (Choi 2006) Çözgülü örme makineleri Çözgülü örme tekniğinde dokuyu oluşturacak olan iplikler, dokuma makinelerinde olduğu gibi önceden çözgü leventlerine sarılarak topluca örme bölgesine sevk 14

25 edilmektedir. En hızlı kumaş yapım tekniğidir. Her bir iğneye en az bir adet iplik gelmekte ve ilmeğin oluşumu için bütün iğneler aynı anda topluca yukarı kalkarak ilmekler her yatay ve dikey sırada aynı anda oluşturulmaktadır (Horrocks ve Anand 2003). Enine ve boyuna doğru zikzak yaparak bağlantılı ilmek oluşturmasıyla örme yüzeyi meydana gelmektedir (Şekil 1.1). Bu özelliğinden dolayı çözgülü örmede dokunun sökülmesi ve ilmeklerin kaçması mümkün değildir. Örmenin esnekliği çok düşüktür (Başer 1977, Anonim 1992, Anonim 2004). Şekil 1.1 Çözgülü örme (Wilson 2001) Çözgülü örmede kullanılan ilmekler ayak bağlantı yapılarına ve yapıda verdikleri görüntüye göre açık ilmek, kapalı ilmek olmak üzere iki şekilde oluşmaktadır. Kapalı ilmeğin ayak kısımları çapraz, açık ilmeğin ayak kısımları ise çapraz olmaması en belirgin özelliktir (Şekil 1.2), (Anonim 1992). Şekil 1.2 Çözgülü örmede kapalı ve açık ilmek (Anonim 1992) 15

26 Çözgülü örme makineleri; tricot (çözgü otomatı), raschel olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Geçmişte Tricot makinelerinde esnek uçlu iğne, raschel makinelerinde ise kancalı uçlu iğne kullanılmıştır. Bir makinenin iğne tipine bakarak tricot veya raschel olduğu anlaşılmaktadır (Şentürk -). Günümüzde ise her iki iğnenin yerini bileşik iğne (sürgülü iğne) almıştır. Üretilen kumaşın hangi makinede yapıldığını anlamada ise kullanılan platin ve platinin ilmek oluşumundaki rolü önemli bir yer tutmaktadır (Anonim 2004). Desenlendirme yatırım raylarının örücü iğnelerin önünde ve arkasında yaptıkları yanal hareketle tahar düzeninin yani leventlerden gelen çözgü ipliklerinin delikli yatırım iğnelerinden geçerek oluşturulmaktadır (Kurbak ve Tercan 1992). Çözgülü örme kumaşlar tıp, inşaat, spor, ambalaj, otomotiv, askeri, giyim vb. oldukça geniş kullanım alanına sahiptir (Tasmacı -) Atkılı örme makineleri Tek iplikli (atkı) örme makineleri tek bir iplik bobiniyle bile ilmek yüzeyi oluşturabilen ve tek tek iğne hareketli veya topluca iğne hareketli olarak örme işlemini yapabilen düz veya yuvarlak yapılı örme makineleridir. Örme iğnelerinin topluca hareket ettiği iplik hareketli, iğne sabit atkı örme makineleri; düz iğne, raylı cotton (kulier) örme makineleri (esnek iğneli düz örme mak.), dairesel iğne raylı yuvarlak mayözlü-esnek iğneli-(kulier) örme makineleri olarak sınıflandırılmaktadır ( 2009). Yuvarlak örme makineleri: Yuvarlak örme makineleri üretim hızını artırmak için silindirlerin çevresine iğnelerin dizilmesiyle oluşmaktadır (Şekil 1.3). Genellikle iplik sabit, iğneler hareketli prensiple çalışmaktadır. Tek iplik yerine birden fazla iplik ile beslendiğinde üretim daha hızlı olmakta ve düz örme makinelerine göre daha ince makine oldukları için elde edilen kumaşlarda daha ince üretilmektedir (Taylor 1999, ). 16

27 Yuvarlak örme makinelerinde örme işlemi, ipliklerin iğne yatağı çevresine belirli aralıklarla sıralanmış çalışma yerlerinde bu iğneler topluca dönüş hareketi yaparken aynı zamanda sabit olan kilit sistemlerinden uygun hareketleri almaları ve üzerlerine yatırılan iplikleri çekerek ilmek oluşturmaları ile gerçekleşmektedir ( 2009). Şekil 1.3 Yuvarlak örme makinesi ( 2009) Düz örme makineleri: Tek iplikle gerçekleştirilen örme işlemi (Horrocks ve Anand 2003, Başer 1977) iplik ve iğneler ile oluşturulan ilmeklerin ard arda ve her zaman bir altındaki ilmekle bağlantı yaparak istenilen ölçüde üretilmektedir (Anonim 1992, Taylor 1999), (Şekil 1.4). Düz örme makineleri dört tipte bulunmaktadır. Şekil 1.4 Atkılı örme (Wilson 2001) Tek iğne yataklı: Bu tip düz örme (triko) makineleri tek iğne yatağı bulunmaktadır. Bu yatak üzerine yerleştirilmiş iğneler ve bunlara hareket veren kilit sistemi ile örme işlemi gerçekleşmektedir. RL tipi tek katlı örgüler yapabildiği için desenlendirme olanakları kısıtlıdır. 17

28 Ters V iğne yataklı: Birbirlerine belli bir açıyla ters V şeklinde yerleştirilmiş iki iğne yatağı bulunan ve yatak üzerinde bulunan iğnelere hareket veren kilit sistemi ile örme işlemini gerçekleştiren makinelerdir (Şekil 1.5). Çift plakada RR örgüler ve çeşitleri, tek plakada RL örgüler üretilebilmektedir. Piyasada en çok tercih edilen makine türleridir. Şekil 1.5 Ters V yataklı düz örme makinesi kesit görünümü (Anonim 2004) Karşılıklı düz yataklı: Aynı düzlem doğrultusunda karşılıklı olarak yerleştirilen iki iğne yatağında ters-yüz (LL) örme yüzeyi oluşumunu sağlayan örme makineleridir. Sadece bu makinelerde kullanılan iki ucu dilli iğne (Şekil 1.6) ile sanayi tipi örme makineleri içinde en çok desen kabiliyetine sahiptir. Şekil 1.6 Haroşa örme makinesi şematik görünümü (Yakartepe ve Yakartepe 1995b) Dört yataklı: Dört yatak sisteminde, iki alt iki üst yatakta olmak üzere dört yatak bulunmaktadır. Alttaki yataklar ters V şeklinde üstteki yataklar ise karşılıklı düz olarak yerleştirilmektedir. Dolu iğne örgülerde her türlü aktarma (transfer) tekniğinin yapılabilmektedir. Üst yatakların ortadan ayrılma özelliği ile reglan, V yaka ve simetrik desen uygulamalarında aktarma süresi yarı yarıya azalmaktadır (Şekil 1.7 ), ( Anonim 2008a). 18

29 Şekil 1.7 SWG-X tipi 4 yataklı makine şematik ve makine görünümü (Anonim 2008a) 2.3 Atkılı Düz Örme Makine Bölümleri ve Yardımcı Makineler Dünyada ve Türkiye de örme sanayinde en yaygın olarak kullanılan örme makinesi yapısı, örme iğnelerinin tek tek hareket ettirildiği örme makineleridir. ( 2009). Bu örme makineleri tek iplik sistemiyle ilmek oluşumunu sağlayarak örme işlemini gerçekleştirmektedir. İplik besleme, örme bölgesi (örme iğneleri, iğne yatağı ve iğne yatak taşıyıcısı), kızak ve kilit sistemi, desenlendirme sistemleri, doku çekme ve sarma sistemleri, kumanda donanımları düz örme makinelerinin bölümleridir (Şekil 1.8). Gösterge ekranı İplik kontrol ünitesi Bilgisayar kontrolü Kızak (Shima-Seiki) Şekil 1.8 Shima Seiki SES serisi düz örme makinesi bölümleri (Anonim 2008a) 19

30 İplik besleme: Bu bölüm örme bölgesine kontrollü bir şekilde iplik akışını gerçekleştirmek amacıyla bobinlerin yerleştirildiği tabla ve iplik kontrol ünitesinden oluşmaktadır. Bobinden gelen iplik boncuklardan, düğüm yakalayıcılardan ve gergilerden geçerek mekiklere oradan da iğnelere iletilerek örme işlemi başlatılmaktadır (Candan 2000). Yan ve üst çardak sistemi, ışıklı ve sesli uyarı sistemi ile makine çalışmasında yüksek kalite olanağı sağlamaktadır (Şekil 1.9). Şekil 1.9 Yan ve üst çardak sistemi (Anonim 2008a) İplik besleme bölümünün son elemanı olan mekikler iki taraflı dört tane mekik rayı üzerinde yer almaktadır. Her mekik ray üzerinde mekik hareketini sağlayan plastik bloklar üzerine yerleştirilmektedir. Plastik blokların üst kenar kısımları kızak üzerinde bulunan mandallar tarafından mekiğin seçilerek ray üzerinde hareket etmesini sağlamaktadır (Candan 2000). Örme bölgesi; Örme iğneleri örmeyi gerçekleştiren asıl parçadır. İğneler makineden aldığı harekete göre ipliklere ilmek, askı, atlama hareketlerinden birini vererek kumaş oluşumunu sağlamaktadır. Örme iğneleri iğne başı (iğne dili ve iğne kancası), iğne ayağı ve iğne gövdesinden oluşmaktadır (Şekil 1.10), (Verlag 1968). Atkılı düz örmecilikte tek ucu kancalı-dilli iğne, çift ucu kancalı-dilli iğne (LL) iğne (Şekil 1.11.a), esnek uçlu örme iğnesi (Şekil 1.11.b), sürgülü iğne (Şekil 1.12), olmak üzere dört farklı iğne çeşidi kullanılmaktadır. 20

31 Şekil 1.10 Tek ucu kancalı örme iğnesi bölümleri (Verlag 1968) a.ayak, b.gövde, c.dil, d.kanca, e.baş Şekil 1.11.a. İki ucu kancalı- dilli iğne., b. Esnek uçlu iğne (Anonim 2004) Şekil 1.12 Sürgülü iğne (Yakartepe ve Yakartepe 1995b) İğne yatağı ve iğne yatak taşıyıcısı: Triko (düz örme) makinelerinde iğne yatak taşıyıcıları; makine gövdesinin üzerine düz ve tek parça halinde yerleştirilmiş, üzerine iğnelerin çalışabileceği genişlikte ve makine inceliğine göre belirli aralıkla uygun sayıda kanallar açılmış makine parçalarıdır (Şekil 1.13). İğne yatak taşıyıcılarının; kanallar içine yerleştirilmiş iğneleri taşımak, kilit (çelik-kafa) sisteminin hareketine yardımcı olmak, mekiklerin ve kızağın hareketini kontrol etmek gibi temel görevleri bulunmaktadır. Şekil 1.13 İğne yatağı ve örme iğneleri 21

32 Kızak ve kilit sistemi: Kızak (kafa-semer) iğne yatağı üzerinde raylara yerleştirilerek makine genişliğince kilit düzeneği ile birlikte gidiş-geliş hareketi yapan ve mekiklerin hareketini sağlayan triko (düz örme) makinesi elemanlarıdır (Şekil 1.14.a). Makine üzerinde ön ve arka rayda olmak üzere iki adet kızak bulunmaktadır. Bu kızaklar, kızak köprüsü ile birbirlerine bağlantılıdır. Kızaklar kilitleri, iğne yataklarının üst yüzeylerinde paralel şekilde tarayarak tüm makine genişliği boyunca kumanda etmektedir. Kızak üzerinde örme sıklığını ayarlama ayarı bulunmaktadır. Kızaklar, kumanda düzeneğinden aldıkları hareketleri örücü bölümlere aktararak örme işlemini gerçekleştirmektedir (Yakartepe ve Yakartepe 1995b) Bilgisayar kontrollü olan sistem ile desenlendirme ve verimlilik artırılmaktadır. Motorun hızı kullanılan iplik ve üretilen kumaş yapısına göre ayarlanabilmektedir (Candan 2000). (a) (b) Şekil 1.14.a. Kızak., b. Kilit tertibatı Kilit (kam) düz örme makinelerinde, kızak üzerinde sabitlenen ve kızakla beraber sağasola ve bireysel olarak yukarı-aşağı hareket edebilen makine elemanlarıdır (Şekil 1.14.b). Örme türüne uygun olarak iğnelerinin askı, atlama, aktarma gibi hareketini sağlayarak doku sıklığını ayarlamaktadır (Candan 2000). Kilit yapıları; örme kilit sistemi, iğne seçme kilit sistemi, desen değişken kilit sistemi, sıklık kilit sistemi, aktarma-transfer kilit sistemi, düşürme, bekletme vb. kilit sistemleri olmak üzere çeşitli şekilde olabilmektedir (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Kilit sistemi birden fazla olabilir ve kızağın bir gidişinde iki sıra ören makinelere çift kilitli (çift başlı, çift sistemli) makineler adı verilmektedir. Üretimi arttırmak, yeni desenler 22

33 elde etmek amacıyla sistem sayısı veya kilit sayısı arttırılmaktadır (Tibet 2006/Sözlü görüşme). Örgü desenlendirme sistemleri: İğne ve kilit dizilimleriyle desenlendirme, renkli iplikler ile yapılan desenlendirme, jakar kırma (kaydırmalı) ile desenlendirme, jakarlı desenlendirme (aran, ajur (delik örgü), saç örgü), intarsia desenlendirme, bölünmüş ilmek tekniği ile desenlendirme şeklinde uygulanmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Elektronik kontrollü triko (düz örme) makinelerinde bütün bu donatımların hepsi bilgisayarla makinedeki tek merkezden idare edilmektedir. Bilgisayarlı desenlendirme bölümünde bilgisayar ekranında görerek hazırlanan desen ve örgü tipleri diskete kaydedilmekte ve bu disket makinedeki bilgisayara yerleştirilerek örme işlemi gerçekleştirilmektedir (Şekil 1.15). Şekil 1.15 SDS ONE CAD sistemi ve örme desen tasarım bilgisayarı ve disket (Anonim 2008a) Doku çekme ve sarma sistemleri Triko (düz örme) makinelerinde örmenin yapıldığı oranda örülen parçanın çekilmesini sağlayan düzen yer almaktadır. Kullanılan ipliğin kalınlığı, dokunun sıklığı, seyrekliği, yumuşaklığı, sertliği ve ipliğin kayganlık durumuna göre çekimde farklılık olmaktadır. Doku çekme silindirleri, baskı röleleri, ayar merkezleri ve baskı yaylarından oluşan bu sistem, örülen parçanın aşağıya çekilmesinde ilmek oluşurken bir ön çekim ve daha 23

34 sonra tam veya kısmi çekim yaparak sağlamaktadır (Şekil ) (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Şekil 1.16 Tarak ve merdane çekim sistemi ve ayarlanabilir dilimli merdane (Anonim 2008b) Şekil 1.17 Tarak ve merdane çekim sistemi çizimi (Anonim 2008a) Çekme işlemi silindirik yapıda, tek parça halinde bulunmayan silindirler tarafından gerçekleştirilmektedir. Makinenin ön tarafında bulunan doku çekim aparatı ile çekim işlemi; ilmek sıklığını ayarlamak ve ilmeği rahat atmak amacıyla yapılmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Triko (düz örme) makinelerinde elde edilen kumaşlar genellikle dış giyime yönelik olduğu için yumuşaklık istenmektedir. Triko (düz örme) kumaşlarının sarılması kumaşın yumuşaklığını düşürmektedir. Bu nedenle doku serbest halde bırakılarak kendi halinde gevşemesi sağlanır. Ön çekimde, ilmeğin oluşmasını sağlayacak ölçüde kumaş 24

35 çok az çekilir. Biçimlendirilmiş (parça) kumaşların örülmesi sırasında kullanılmak üzere doku çekim tarağı geliştirilmiştir. Bu taraklar ile belli bir ende başlatılan ve biçimlendirilerek oluşturulan örgülerin (kol vb.) tekrar başlatılırken iğnelerin artırılmasıyla oluşan gerginliğin bozulmasını önlemek için kullanılmaktadır (Candan 2000). Doku çekin sistemlerinin bazı dezavantajları bulunmaktadır. Kumaşa uygulanan yüksek çekim kuvveti ile örgünün uzayarak bozulmasına neden olmakta bu nedenle hazır giyim işlemine başlamadan kumaşın eski boyutlarına dönmesi beklenmektedir. Ayrıca örme işlemi sırasında kumaşın kenarlarından iğne eksiltip artırarak yapılan şekillendirme işlemi yapılamamaktadır. Bu sorunları gidermek amacıyla V yataklı makinelerde baskı ayağı sistemi geliştirilmiştir. Bu sistemde örme bölgesi kadar olan baskı teli, en son örülen ilmek sırasının üzerinde ve yükselen iğnelerin altından kayarak kumaşı bastırmakta ve rahat örülmesini sağlamaktadır (Kurbak ve Yağcı 1994). Kumanda sistemleri: Triko (düz örme) makinelerinde motorun çalışması ve tüm örme işlemini denetleyen, kontrol altında tutan ve birbirleriyle uyum içinde çalışmasını sağlayan, beyin görevini üstlenmiş olan bölümdür (Şekil 1.18). Şekil 1.18 Kumanda gösterge ekranı (Shima Seiki) İplik kılavuzlarının (mekiklerin) seçilmesi ve değiştirilmesi, örücü elemanlarının (iğne, ilmek vb.) hareketlerinin seçilmesi, sıklık ayrı, desenlendirme sistemlerini uygulaması, doku çekilmesi, makine hız ayarının sağlanması kumanda sistemi tarafından düzenlenmektedir. Triko (düz örme) makinelerinde örme ve desenlerin uygulanmasında kumanda yöntemleri mekanik ve elektronik programlama kullanılmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). 25

36 Yardımcı makineler: Ürün oluşturmada örme makinelerinin yanı sıra yardımcı makinelerde kullanılmaktadır. Aktarma, söküm, bobin sarma, teyel, birit, bant, yıkamakurutma, overlok, recme, remayöz, ilik-düğme, düz dikiş makinesi, el işi (punteriz), nakış makinesi, elektrikli (motorlu) kesim makası, lazer kesim, triko ütüsü (buharlı), el ütüsü, parça ütü makinesi, kalite kontrol makinesi, etiket, kuru temizleme makinesi, baskı, merrow kullanılan yardımcı makinelerdir. Önemli olan bazı yardımcı makineler açıklanmıştır. Bazı fabrikaların bünyesinde bu makineler bulunmakta bazı fabrikalar ise bu makinelerin yapacağı hizmeti dışarıdan temin etmektedirler. Söküntü makinesi; triko fabrikalarında, atölyelerinde yanlış olarak örülen ürünlerin ipliklerini sökmekte ve boş bir koniğe tekrar sarmaktadır. Kayış sisteminde basit bir değişiklik yapılarak iplik sarma makinesi olarak ta kullanılmaktadır (Şekil 1.19.a). Kullanıcı ihtiyaç ve isteklerine göre, 2, 4, 6 kafa sayısı kadar üretilmektedir. Overlok makinesi; örülen triko parçaların kenar temizliğini yapan ve birleştiren makinedir (Şekil 1.19.b). (a) (b) Şekil 1.19.a Söküntü makinesi., ( 2009) b.overlok makinesi ( 2009) 26

37 Remayöz; numaralarda olan makine, V yaka, bisiklet yaka, polo yaka, ceket ve her türlü triko dikişlerinde dikiş yapmaya yaramaktadır (Şekil 1.20.a). Teğel/ yan dikiş makinesi; kol bitiştirme ve kenar dikimleri için kullanılan makinedir (Şekil 1.20.b). (a) (b) Şekil 1.20.a Remayöz., b. Teyel makinesi ( 2009) Triko ütü makinesi; örme ürünlerin yıpranmadan ütülenmesini sağlamaktadır. Suyunu kendi çeker, buharlıdır ve buharı çeken vakum tertibatı bulunmaktadır (Şekil 1.21.a). Dairesel bıçaklı otomatik kesim makinesi; çeşitli kumaşların ince kesimi için tasarlanmış küçük ebatlı kesim makinesidir. Hava yönlendirme sistemi motoru düşük ısıda tutarak korumaktadır. Kendine özgü ince tabanı ile yumuşak ve hassas kesim sağlamaktadır (Şekil 1.21.b). (a) (b) Şekil 1.21.a Triko ütü makinesi., b. Dairesel bıçaklı otomatik kesim makinesi ( 2009) 27

38 İp sarma makinesi; örme ipliklerini sarmaya yarayan makinedir (Şekil 1.22). Şekil 1.22 İp sarma makinesi ( 2009) Tik tak makinesi; bant örmeye yarayan örme makinesidir (Şekil 1.23). Şekil 1.23 Tik tak makinesi ( 2009) 2.4 Atkılı Örmede Temel Hareketler ve Temel Örme Yapıları Temel hareketler Bir atkılı örme yapısının oluşturulabilmesi için temel hareket ilmektir. Askı ve atlama diğer önemli hareketlerdir. İlmek; iğne ve platinin ortak hareket etmesiyle elde edilmektedir. İğne, çeliklerden aldığı hareketle yukarı doğru hareket eder ve bir iplik alarak bir önceki ilmeğin içinden 28

39 geçirip yeni bir ilmek oluşturmaktadır (Anonim 2004). İlmeğin baş ve gövde bölümü iğne ilmeği, ayak bölümü ise, platin ilmeğini oluşturmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995a). Örme kumaşın en küçük yapısını oluşturan ilmek may olarak adlandırılmaktadır (Şentürk 2006). Bir iplik halkası olan ilmek, sağlamlık elde etmesi için diğer ilmeklere ilmek başından ve ilmek ayağından bağlantı noktası ile birbirlerine bağlanmaktadır. Her ilmek iki üst, iki de alt bağlantı noktasına sahiptir (Şekil 1.24), (Anonim 1992). Şekil 1.24 İmek kısımları ve ilmek bağlantı yerleri (Anonim 2004) Düz ve ters olmak üzere iki çeşit ilmek görünümü vardır. Düz ilmekte örgü yüzeyinde ilmeklerin sadece gövde kısımları, ters ilmekte ise, ilmeklerin baş ve ayak kısımları görünmektedir (Anonim 2004). Örgü eni genişliğinde yan yana dizilmiş ilmekler ilmek sırasını (Şekil 1.25.a), örgü boyu doğrultusunda üst üste yerleştirilmiş ilmekler ilmek çubuğunu (may) oluşturmaktadır (Şekil 1.25.b). Örmede ilmeklerin dikey şekilde sıralanmasına kolon da denilmektedir (Şentürk 2006 ). (a) (b) Şekil 1.25.a İlmek sırası., b. İlmek çubuğu (may,kolon) (Anonim 1992) 29

40 Örgü yapısı içindeki ilmek sıra ve çubuklarının birbirine dik olması gerekmektedir. Örgü dönmesiyle oluşan dengesiz örgü yapıları hatalı olmaktadır (Marmaralı 2005). Askı ilmek; askı ilmeklerinin oluşumu sırasında iğne normal ilmek oluşumundaki yüksekliğine çıkarılmadan ipliğin iğneye beslenmesi için uygun bir konuma getirilmektedir. (Şekil 1.26). İğne kancasındaki eski ilmek ve yeni iplik bir sonraki ilmek oluşumu aşamasında birlikte düşürülerek örgü oluşturulmaktadır. Aynı iğne üzerinde üst üste 4, yan yana 6 iğne boyunca askı ilmekleri oluşturulabilmektedir. Askı ilmekleri kumaşın uzunluğunu ve boyuna elastikiyetini azaltırken kumaşın enine elastikiyetini arttırmaktadır (Candan 2000). Şekil 1.26 Askı ilmek oluşumu ve askı ilmek görünümü (Spencer 1989) Atlama ilmek; atlama ilmekleri; örgü oluşumu esnasında iğnenin hiç yükselmemesi ve bunun sonucunda iğneye iplik beslenememesi durumunda ortaya çıkmaktadır (Şekil 1.27). Dolayısıyla diğer iğneler ilmek oluştururken atlama yapan iğne üzerinde sadece eski ilmek kalır. Aynı iğne üzerinde yapılacak atlama sayısı 4, yan yana yapılabilecek atlama ilmeklerinin sayısı ise 6'dır. Bu değerler makine yapısı, makine iğne başı (gaga) nın boyutları, iplik numarası ve kumaş çekim gerginliği gibi değişkenlere göre farklılıklar göstermektedir. Atlama ilmekleri kumaşın enine elastikiyeti düşürmektedir (Candan 2000). Şekil 1.27 Atlama ilmek oluşumu ve atlama ilmek görünümü (Spencer 1989) 30

41 2.4.2 Temel örme yapıları Düz örgü (süprem): Tek yataklı makinede üretilen en basit ve en sık kullanılan örgü türüdür. Örgünün ön yüzünde iğne, arka yüzünde platin ilmekleri görünmektedir. (Şekil 1.28.a). Bu nedenle ön ve arka yüzey görünümü farklıdır (Candan 2000). Lastik örgü (ribana): Ters V yataklı örme makinelerinde çift yatakta üretilen örgü türüdür. Lastik örgü veya sanayide ribana olarak adlandırılmaktadır (Şekil 128.b). Lastik örgüler istenilen örgü yapısına 1x1, 2x1, 2x2, 3x3 vb göre iğnelerin ön ve arka yatakta düzenlenmesiyle elde edilmektedir. Bu örgülerin ön ve arka yüzey görünümleri aynıdır (Candan 2000). (a) (b) (c) Şekil 1.28.a RL (süprem-düz) örgü yüzeyi.,b RR (ribana) örgü yüzeyi., c LL (haroşa) örgü yüzeyi (Candan 2000) Haroşa (links links): Önde ve arkada düz olarak yerleştirilen iki yatak arasında iğnenin iki ucu arasında yapılan ilmek aktarımı ile oluşturulan örgüdür (Yakartepe ve Yakartepe 1995a). Ön yataktaki düz ilmek oluşumu tamamlandıktan sonra düz ilmekler arka yatağa aktarılarak burada ters ilmek oluşumu sağlanmaktadır (Şekil 1.28.c). 31

42 2.5 Atkılı Düz Örme Makinelerinde Kullanılan İpliklerin Özellikleri ve Hazırlık Aşamaları Örme ipliklerin özellikleri Örme ürünlerin hammaddesi olan ipliklerin sahip olduğu özellikler oluşturulan ürünün özelliklerini de etkilemektedir. Bu nedenle uygun iplik seçimine dikkat edilerek ürünün kullanımında memnuniyeti sağlamaya özen gösterilmelidir. Örme iplikleri kullanım alanına göre; el örme iplikleri ve endüstriyel örme iplikleri olarak iki grupta toplanmaktadır. El örme iplikleri genellikle akrilik ve akrilik karışımlı katlı, yumuşak ve az bükümlü özelliktedir (Candan 2000). Endüstriyel örme iplikleri ise düz örme makineleri için yün ve akrilik; yuvarlak örme makineleri için pamuk ve polyester özellikteki ipliklerdir. Kullanılacak makine türüne göre çeşitli numaralarda tek katlı veya çok katlı üretilmektedir (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Örme iplikleri özellikle yumuşak tek bükümlü veya katlı bükümlü, yün-suni yün karışımlı, sentetik lif maddeli, kırpıntılı yün karışımlarından olduğu gibi tamamen pamuk, yün, kimyasal ya da sentetik lif ipliklerinden oluşmaktadır (Tasmacı-). Örme iplik hammaddeleri; pamuk-keten, yün-kıl vb. kimyasal lifler (Rayonlar, suni yün, viskon vb.), sentetik lifler (polyester, polyamid, polipropilen vb.), elastik iplikler (elestan, lycra, gumi vb.), metal iplikler (sim, bakır lifi vb.) kompozit lifler (spectra vb.) olarak gruplandırılmaktadır (Tasmacı -). Örme ürünlerde kullanılan ipliklerin fiziksel özellikleri üretimde karşılaşılacak sorunları engellemesi ve kullanım alanına uygunluğunu belirlemesi açısından önemlidir. İpliğin kalite değerinde mukavemet, elastiklik, sürtünme, numara, büküm ve düzgünsüzlük özellikleri önem taşımaktadır (Candan 1998). 32

43 Mukavemet: İpliğin örme işlemi sırasında oluşan gerilime dayanabilecek mukavemette olması gerekmektedir. Yüksek mukavemetin olması iplik kopuşunu ve makine duruşlarını azaltarak verimliliğin artmasını sağlamaktadır. Hammaddenin cinsi elyaf uzunluğu, elyaf inceliği, elyaf uzunluk dağılımı ve elyaf mukavemeti iplik mukavemetine etki eden en önemli faktörlerdir ( 2009). Elastiklik: İplik veya kumaşa uygulanan kuvvetin kaldırıldığında eski formlarını alabilme özelliğidir. Esneme özelliği kumaşın ömrünü artırarak daha rahat giysilerin yapılmasını sağlamaktadır (Candan 1998, ). Sürtünme: İpliğin örme bölgesine gelene kadar temas ettiği yüzeyler iplik gerginliğini arttırdığı için örme işlemi sırasında sürtünmenin en düşük seviyede tutulması gerekmektedir. Sürtünmeyi azaltmak amacıyla iplik yüzeyine kimyasal maddeleri (parafin, yağ vb.) gereğinden fazla uygulamamalı ve ipliğin uzama ve elastikiyet özelliklerini kaybettirmemelidir (Candan 1998). Numara: İplik numarası iğliğin kalınlığını gösterir ve normalde tex (1000 m ipliğin gram cinsinden kütlesi) cinsinden verilmektedir. Kalın ipliklerin tex değeri yüksek, ince ipliklerin ise düşüktür. Düz örmede yaygın olarak katlı iplikler kullanılmaktadır (Candan 1998). Büküm: İpliğin eğrilmesi sırasında elyafların ya da ipliklerin bir arada tutulması ve mukavemet kazandırılması için kendi etrafında verilen spiral dönmelerdir ( 2009). Triko iplikleri düşük büküm ile üretilmeleri nedeniyle daha yumuşak ve hacimlidir. Düzgünsüzlük: İplik düzgünsüzlüğü örme kumaşların görünümünü etkilemektedir. Örmede oluşan iplik hataları işlem aşamalarını aksatarak ürünün görünümünü de etkilemektedir. Tek renkli kumaşlarda daha belirgin olan iplik düzgünsüzlüğü kaliteyi 33

44 belirlemede önemli olduğu için dikkat edilmelidir. İplik düzgünsüzlükleri örme yüzeylerin enine yönünde hatalara sebep olmaktadır (Tasmacı-). Bobinden çekilerek örme bölgesine gelen ipliğin geçirdiği aşamalar kumaş kalitesine etki eden diğer değerlerdir. Bunlar; bobin şekli ve büyüklüğü, sertliği, sarma metodu, sarma hızı, iplik sağma gerginliği, sürtünme ve lif cinsidir (Candan 1998) Örme ipliklerin hazırlık aşamaları Örme hazırlık işlemleri; ipliğin kendi özellikleri ve doku özellikleri göz önünde bulundurularak katlanması, ipliği bobinleme, parafin veya anti statik yağlarla yağlama, buharlama ve ipliği boyama aşamalarından geçerek oluşturulmaktadır (Tasmacı -,Yakartepe ve Yakartepe 1995b, ). Örme ipliklerini katlama: Katlama, ipliklerin bükülmeden doğrudan katlanmasıdır. Büküme hazırlık amacıyla büküm öncesi, iplikler katlanmaktadır. Çift (bire iki, two for one) büküm makinelerinin daha verimli ve hızlı çalışması için ve çeşitli örme mamullerin üretiminde katlanmış iplikler kullanılmaktadır. Bazı durumlarda katlama işlemi ıslak katlama şeklinde yapılmaktadır. Islak katlama; saf veya uygun kimyasal maddeler ilave edilmiş suya batırılarak veya benzer sıvılarda ıslatılmış aletlerle temas ettirilerek ıslatılan iki veya daha fazla tek kat ipliğin, gerçek bükümden önce katlanması işlemidir. Bu işlem kaygan, pürüzsüz, tüysüz iplikler elde edilmesini sağlamaktadır ( 2008). Örme ipliklerini bobinleme: Bobinleme işlemi ipliğin sarılı olduğu kops veya bobinden başka bir bobine aktarılmasıdır. Bu işleme bobin aktarma da denilmektedir ( 2008). 34

45 Örme işletmelerinde kullanılan bobin aktarma (sarma) makineleri, genellikle küçük yapılı olup, piyasada sarma ünitesi sayısına göre tek kafa, iki kafa vb. olarak adlandırılmaktadır. İşletmeler ihtiyaç ve kapasitesine uygun olan bobin sarma makinelerinden birini seçmektedir. Bobin sarma (aktarma) makinelerinin sarıcı üniteleri, yan yana, düz veya dairesel biçimde olmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Piyasada bulunan örme ipliklerinin bobinleme işlemi, konik bobinlere çapraz sarımla sarılarak yapılmaktadır. Bobin konikliği sentetikler için 3.57, pamuk iplikleri için 5.20 pamuk ve yün iplikleri için 9.15 derece olarak belirlenmektedir (Yakartepe ve Yakartepe 1995b, Candan 2000). Örme ipliklerini parafinleme (mumlama): Parafinleme ipliğe kayganlık kazandırma işlemidir. İpliğin sürtünme katsayısının daha düşük değerlere indirerek, kullanımı sırasında sürtünmeden oluşabilecek sorunları önlemektedir ( 2008). Kısa liflerden yapılmış pamuk, yün gibi doğal liften üretilen ipliklerin yüzeyi düzgün değildir. Örme aşamasında iplik sevk sistemleri, iğneler vb. noktalardan geçen bu tür iplikler, aşınmaya, tozlanmaya, iş akışının zorlanmasına ve ipliğin kopmasına neden olabilmektedir. Bu gibi aksaklıklar ürünün hatalı çıkmasına ve zaman kaybına yol açmaktadır. İplik malzemesinde ve yapısındaki bu eksiklikleri gidermek için parafinleme yapılarak iplik yüzeyinin düzgün, kaygan ve yapısının tutumlu olması sağlanmaktadır (Tasmacı-). Parafinleme işlemi katı ve sıvı parafinleme olarak iki şekilde yapılmaktadır. Sıvı parafinleme işlemi örme sanayinde kullanılmamaktadır. Katı parafinleme, iplik yüzeyinin küçük parafin parçacıkları ile kaplanarak kayganlaştırmak ve çalışma sırasındaki sürtünme etkilerinin azaltmak amacıyla yapılmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). 35

46 Parafinleme işlemi eğirme esnasında, bobinleme esnasında veya örme esnasında yapılmaktadır. Bunların arasında en çok uygulanan yöntem, bobinleme makinelerinde yapılan parafinlemedir. Parafin bobinleme ve bobin aktarma makinelerine eklenerek gerçekleştirilmektedir (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Parafinlenen ipliklerin özelliklerini kaybetmemesi daha etkili ve verimli olması için parafinleme işleminin örme işleminden kısa süre önce yapılması uygundur ve eşit oranda dağıtılmış olması önemlidir (Tasmacı -, Anonim 1997). Ülkemizde örme sektöründe ön hazırlık bölümleri yoktur. Bu nedenle, Karde Triko İpliği ve Penye Triko İpliği olarak hazırlanan pamuk iplikleri uygun örme üretimi için dışarıda bulunan iplik fabrikalarından parafinleme (mumlama) işlemleri yapılarak alınmaktadır. Örme ipliklerini buharlama: Buharlama işlemi, ipliğin sıcak buharla temas ettirilmesidir. İpliğin bükümünden dolayı oluşabilecek kıvrılmaları önlemek ve ipliği yumuşatmak amacıyla yapılmaktadır (Candan 2000). Örme ipliklerini yağlama veya avivajlama: Antistatik yağlama daha çok devamlı filament ipliklere ve gerek varsa yün ipliğine uygulanmaktadır. Avivaj maddeleri bitkisel yağlardan değil, mineral bağlı emülsiyonlardan oluşmaktadır. Filament ipliğin üzerinde bir film tabakası oluşturarak ipliğin kaygan olarak hareket etmesini, çalışma sırasında oluşacak statik elektriklenme önleyerek sürtünmeden dolayı ısınmanın önüne geçilmektedir. Bununla birlikte iplik yüzeyi düzgünlük ve yumuşaklık kazanmakta, pillingleşme (boncuklanma) önlenmekte ve mukavemeti artmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b, Tasmacı -). Örme işletmelerinde ön hazırlık bölümlerinin olmaması nedeniyle yün, yün karışımları, akrilik (orlon) ve diğer sentetik iplikler, iplik fabrikalarından avivajlama, yağlama, buharlama gibi özel işlemlerden geçirilerek alınmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). 36

47 Örme ipliklerini boyama: Örme ipliklerinin boyanmasında önceleri doğal boyalardan özellikle de bitkisel boyalardan yararlanılmıştır. Kök boyadan başlayarak pek çok bitkinin çeşitli kısımları boya elde etmede kullanılmıştır (Kayabaşı 1998). Günümüzde örme ipliğinin boyama işlemi çile veya bobin halinde gerçekleştirilmektedir. Hacimli iplikler daima çile halinde boyanmaktadır (Özgirgin ve Özgirgin 1987). Özellikle yün ve akrilik karışımlarda çile halinde, pamuk iplikleri ise bobin halinde boyanmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Örme işletmeleri parafinleme ve yağlama işlemlerinde olduğu gibi istenilen renklerde iplikleri iplik fabrikalarından boyanmış olarak temin etmektedirler. 2.6 Atkılı Düz Örme Makineleri Desenlendirme Teknikleri Atkılı düz örme makineleri örgü desenlendirme teknikleri çok çeşitlilik göstermektedir İğne ve kilit düzeniyle desenlendirme Temel ve yardımcı örgü elemanları olan ilmek, askı ve atlama hareketlerinin kilit sistemlerinde verilmesi ile yapılan kısmi desenlendirme tekniğidir. Kilitler; yalnız ilmek yapan, ilmek ve atlama yapan, ilmek ve askı yapan, ilmek, askı ve atlama yapan kilit olmak üzere dört türde olmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Askı (Şekil 1.29) ve atlama (Şekil 1.30) tek başlarına yapı oluşturamadıklarından, ilmek hareketi ile birlikte kullanılmaktadır. Askı ve atlama hareketi, ilmek hareketi ile birlikte desteklenerek ve belirli oranlarda kullanılarak desenli, bir kumaş yapısı elde edilmektedir (Anonim 2004). Üretimi arttırmak, yeni desenler elde etmek amacıyla sistem sayısı yani kilit sayısını arttırmak gerekmektedir. 37

48 Şekil 1.29 Atlamalı örme Şekil 1.30 Askılı örme Renkli iplikler ile desenlendirme Örgü raporu içinde en az iki farklı renkte iplik kullanılarak enine ve boyuna çizgiler elde edilen desenlendirme tekniğidir. Temel örgüler ve yardımcı örgülerde veya iğne çıkartmalı, aktarmalı, taramalı örgülerde enine çizgi oluşturan desenlerdir (Yakartepe ve Yakartepe 1995b) Aktarma (transfer) desenlendirme İğne ilmeğinin veya platin ilmeğinin, yanındaki iğne veya karşı yataktaki iğne üzerine ilmeğini bırakması ile oluşan delikli, gözenekli, düzenli yapı elde edilen desen tekniğidir. En çok uygulanan aktarma yöntemi yana veya karşılıklı aktarma sistemidir. Delikli (Şekil 1.31) bir desen yapılmak istenildiğinde karşılıklı, saç örgüsü (Şekil 1.32) yapılmak istendiğinde ise yana aktarma yapılmaktadır. Aktarma işlemini yapabilmek için özel aktarma iğnelerinin kullanılmaktadır. Yuvalı ve yandan yaylı aktarma iğnesi olarak iki çeşittir. Yuvalı aktarma iğnesi aktarmayı yapacak iğnenin yuvasına giderek aktarma işlemini gerçekleştirmektedir. Yandan yaylı aktarmada ise, iğnenin yanında bulunan yayın açılıp kapanmasıyla aktarma işlemi sağlanmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995a). 38

49 Şekil 1.31 Delikli örgü oluşumu (Taylor 1999) ve ajur (delik) örme Şekil 1.32 Saç örgü oluşumu (Candan 2000) ve saç örgü Yürütme (aran) örgü ise; çift plakalı örgülerde ilmeklerin yandaki iğnelere aktarılmasıyla aktarılan iğnenin tekrar ilmek almasını sağlamakla oluşturulan desenlendirme tekniğidir. (Candan 2000), (Şekil 1.33). Şekil 1.33 Yürütmeli örme 39

50 2.6.4 Jakar desenlendirme Düz örme makinelerinde iğnelerin ve renklerin tek tek seçilmesi ile oluşmaktadır. Jakar örgülerde iğne seçimi doğrudan iğnelerin jakar düzeni tarafından seçilerek veya iğnelerin bağlı olduğu platinler yoluyla dolaylı olarak seçilmesiyle yapılmaktadır (Candan 2000, Özdoğan 1994). Jakar yapısının görevi, istenen iğneyi çalıştırması istenmeyen iğneyi çalıştırmamasıdır. Bu işlem delikli kartlar vb. değişik yöntemlerle sağlanmaktadır. İğnelerin önde, öndearkada tek tek seçilebilmeleri ve renkli ipliklerinde kullanılması ile desenlendirme oluşturulmaktadır (Candan 2000). Jakarlı dokuların yapıları, arka yüzey örgü bağlantılarına göre; enine çizgili, boyuna çizgili, dimi desenli, hortumlu (torba), kabartmalı jakarlı örgü, atlamalı jakar olarak adlandırılmaktadır (Candan 2000). Enine çizgili: Kumaşın arka yüzeyinde enine çizgili bir görünüm oluşmaktadır. Ön yüzeyde her sırada kullanılan renk sayısı kadar arka yüzeyde de kullanılmaktadır. İki ve üç renkli jakar örgülerde yaygın olarak kullanılmaktadır (Candan 2000). Boyuna çizgili: Örgüyü oluşturan renkler kumaşın arka yüzünde boyuna çizgiler şeklinde görünen jakardır (Candan 2000). Dimi: Örgüde kullanılan renkler kumaşın arka yüzeyinde dioganal veya belli bir düzende dağıtılmış olarak oluşturulmaktadır (Candan 2000), (Şekil 1.34). 40

51 Şekil 1.34 Dimi jakar örmenin yüz ve ters görünümü Torba jakar: Genellikle iki renk çalışılan bu jakarlarda ön ve arka yüzeyde torba jakar olan kumaş elde edilmektedir. Ön ve arka yüzeyler sadece renk sınırlarında birbirleri ile bağlantı kurmaktadır (Candan 2000), (Şekil 1.35). Şekil 1.35 Torba jakarlı örneğin yüz ve ters görünümü File jakar: Arka iğne yatağında bulunan iğnelerin bir kısmının belli düzene göre iptal edilmesiyle file görünümlü bir yapı oluşmaktadır (Candan 2000), (Şekil 1. 36). 41

52 Şekil 1.36 File jakar örneğin yüz ve ters görünümü Atlama jakar: Tek plaka üzerinde üretilen renkli jakar kumaşlarda kumaşın ön yüzünde görünmesi istenen renk örülürken diğer renklerin arkada atlama yapmasıyla oluşmaktadır (Candan 2000), (Şekil 1.37). Şekil 1.37 Atlama jakar örneğin yüz ve ters görünümü Kaydırmalı (Jakar kırma) desenlendirme Ön veya arka yataktaki iğnelerin yatakla beraber topluca sağa veya sola doğru tek tek veya ikişer iğne kaydırılmasıyla oluşturulmaktadır (Şekil 1.38). Kaydırma hareketi genellikle arka iğne rayında yapılmaktadır. İğne rayları, makine inceliği, iplik özellikleri, yapılacak desen dikkate alınarak iğneler bir sırada en az 1, en fazla 3 iğne farklı desen yapabilmek için ise, en fazla 6 iğne kaydırılmaktadır. İğne plakasının birini sağa sola kaydırmakla boyuna zig-zaglı desenler elde edilmektedir. Kaydırma işlemi yan yana aktarma işlemi yapılırken yardımcıdır (Yakartepe ve Yakartepe 1995b). Kaydırmalı desenlendirme jakar kırma olarak da adlandırılmaktadır (Candan 2000). 42

53 Şekil 1.38 Jakar kırmalı örme İntersia desenlendirme İntersia örgü tekniğini renkli desenlendirmede ön yüzde görünmeyen ipliğin arkada atlama yapmadığı, yani renklerin ayrı bölgelerde örüldüğü bir desenlendirme şeklidir olarak tanımlanmaktadır (Kurbak 1993). Farklı renk ipliklerin aynı zamanda yan yana örmeye girmesiyle yapılan örgü tekniğidir. Renkler, makinenin gidiş-geliş hareketine, kullanılacak renk sayısına, makinenin sistem sayısına bağlı olarak seçilir ve jakardaki çok renkli örmeden farklıdır. Jakarda yapılamayan bazı desenleri burada üretmek mümkündür. Yavaş çalışır, jakara göre iplik daha az harcanır ve kumaşın arka yüzünde uzun atlamalar oluşmamaktadır. Desen farklı cins veya renkte ipliklerle farklı ilmekler kullanılarak yapılabilir ve desen rengi ön ve arka yüzde aynıdır. Her bir renge ait iplik taşıyıcı İntersia mekiklerle (Şekil 1.39) tek plakada kendi bölgelerinde örme işlemiyle aynı ilmek sırasında en çok 32 renk iplik ile desen uygulanabilmektedir (Tibet 2006/Sözlü görüşme), (Şekil 1.40). 43

54 Şekil 1.39 İntersiya desenli kazak Şekil 1.40 İntersia mekik (Anonim 2008a) Shima Seiki firması intersiya örgüler için özel geliştirilmiş ve 56 rengin bir arada kullanılabildiği lace bar olarak adlandırılan iplik besleyiciler ile çözgü ipliği ilave edilerek boyuna çizgilerin çok daha kolay örülebilmesini sağlamaktadır (Çeken ve Marmaralı 2008). Farklı renkler ve farklı şekillerde çalışan ve hiç bir zaman birbirlerine karışmayan bu teknikte iki farklı bölgenin kesiştiği iki iğne üzerine askı yapılarak bağlantı oluşturulmaktadır. Bu tip çalışmalarda renk seçimi; doğrudan veya mekanik kartla 44

55 çalışan makinelerde, jakara bağlı seçilerek uygulanmaktadır (Yakartepe ve Yakartepe 1995a) Bölünmüş ilmek tekniği ile desenlendirme Verev saç örgü desenlerinde ilmeklerin aktarma ve jakar kırma tekniklerini kullanarak sürekli belli bir yöne doğru yürütülmesi sırasında oluşan delikleri (1) ortadan kaldırmak ve farklı desenler üretebilmek amacıyla geliştirilen bir tekniktir (Şekil 1.41). Bu teknikte alıcı iğne, verici iğne gövdesine düşerek iğne üzerindeki yay tarafından hafifçe açılmış ilmek içine girerken verici iğne aşağı doğru iner, yeni iplik bu iğne ağzına beslenir ve beslenen ipliği verdiği ilmeğin içinden çekerek yeni bir ilmek oluşmasıyla aktarılan iğne ilmeksiz kalmadığı için delik oluşumu önlenmektedir (2) (Candan 2000). Şekil 1.41 Bölünmüş ilmek tekniği (Candan 2000) 2.7 Atkılı Düz Örme Makinelerinde Kullanılan Tasarım Programlarının Özellikleri Tasarımda bilgisayar için paket programlar hazırlanmaktadır. Örgü makinesine bağlı olan bu programlar ile tasarım örneği hızlı bir şekilde üretilmekte ve seri üretimde gerekli olan değişimler veya ayarlamalar kolaylıkla sağlanmaktadır (Eray 2004). 45

56 SDS-ONE (Shima Seiki), SIRIX (Stool), IKS (Protti), tasarım programları kendi örme makinelerine uyumlu olarak düzenlenmektedir Bilgisayara aktarılan tasarım, makine diline çevrilerek üretime geçilmektedir. SDS-ONE örgü giysilerinin tasarım programlanmasında tescilli bir sistemdir. Öncü FIRST serisinin ve diğer Shima Seiki örgü makinelerinin mükemmel bir tamamlayıcı olan SDS - ONE çizim teknolojisinin tüm avantajına sahiptir. İşlem hızı, hafıza ve programlama kapasitesindeki belirgin bir artış ile komple kazak tasarım çalışmalarında yeni örgü teknikleri kolaylıkla uygulanmaktadır. Bağlantı performansı uyumlu programlar arasında bir programdan diğerine bağlantı kurmaya izin veren ortak bir kullanıcı arabirimi vardır. Paint programında üretilen tasarımlar, KnitPaint çizimine eş zamanlı olarak dönüştürülerek AutoSoftware tarafından örgü makinesi verisine eşlenebilecek hale getirilmektedir. SDS ONE, hassas kablosuz kalem ve çizim tableti ile sık kullanılan fonksiyonlar için yardımcı trackballdan oluşmaktadır (Şekil 1.42). Şekil 1.42 Kablosuz kalem, çizim tableti ve Trackball (Anonim 2008a) Çalışma menüsü kullanıcıların ihtiyaçlarına göre özelleştirilerek sık kullanılan fonksiyonlar kaydedilmektedir. Yardımcı menüsünde uygulayanlar için ana fonksiyonları detaylı tanıtan eğitimlere sahiptir (Şekil 1.43). 46

57 Şekil 1.43 Çalışma menüsü (Anonim 2008a) KnitCAD yazılımı ilmek sayısına göre desenlerin çevrimine dayanan otomatik programlama özelliğine sahiptir. İlmek görüntüsü düzenlemede, saç örgü, ajur vb. desen örgüsünü ekran üzerinde seçerek örme verilerini oluşturmaktadır (Şekil 1.44). Otomatik mekik atamada; temel desen örgüsü ve renkleri ayarlanarak mekikler otomatik olarak atanmaktadır (Şekil 1.45). Paket yazılım; paket veritabanı grafik tabanlı programlama imkânı sağlama özelliğiyle dikişsiz kazak ve üç boyutlu uygulamalar ile kullanım kolaylığı sağlamaktadır (Şekil 1.46). Şekil 1.44 İlmek görüntüsü düzenleme (Anonim 2008a) 47

58 Şekil 1.45 Otomatik mekik atanması (Anonim 2008a) Şekil 1.46 Paket yazılımı (Anonim 2008a) Gerçekçi ilmek simülasyonu; örnek hazırlamaya gerek kalmadan sanal ortamda hızlı bir şekilde numunelerin hazırlanarak sunulmasını sağlamaktadır (Şekil 1.47). Numuneler onaylandıklarında üretime geçilmektedir. 48

59 Şekil 1.47 İlmek simülasyonlu komple kazak (dikişsiz) ve İntersia ilmek simülasyonu (Anonim 2008a) 2.8 Örmede Üretim Süreci, Kalite Kontrol ve Pazarlama Örme ürünün üretim sürecinde; öncelikle müşteri tarafından belirlenen ürün türüne göre seçilen ipliklere parafinleme, katlama veya bobinleme gibi gerekli hazırlık işlemleri uygulanmaktadır. Tasarımcı tarafından bilgisayarlı desen tasarım programında örgü deseni hazırlanarak örme makinesine yüklenmesiyle örme komutu verilmektedir. Öncelikle prototip (ilk örnek) oluşturulmaktadır. Örneklerin değişik renk ve desen varyantları denenerek renk, ölçü, desen örgüsüne göre ilk örnek onayı alınan modellerin üretimine geçilmektedir. Model desene ve renge uygun örülen parçalar, kalite kontrole gönderilerek ışıklı masa ya da duyu organları (el-göz) yardımıyla ilk kontrolleri yapılarak hatalı olanlar ayrılmaktadır. Kontrolden geçen hatasız parçalar overlok bölümüne gönderilerek kenarları teyellenmektedir. Teyelden sonra uygun olan yıkama programında yıkama-kurutma işleminden geçirilmektedir. Örme parçaları ilk ütüye gönderilerek kesime hazır duruma getirilen parçalar modele göre çıkarılan kalıplara göre kesilmektedir. Birleştirme işinden önce süsleme özellikleri varsa elde yapılacak işlemler için ilgili birime sevk edilmektedir. Daha sonra, yan dikişi yapılmak üzere hazır giyim bölümüne, bant ve yaka takma işlemi için remayöz bölümüne aktarılan örme parçaların yan ve üst etiketleri bu bölümlerde takılmaktadır. Ürünler son ütüye 49

60 gönderilerek ütü esnasında kalite kontrolleri yapılmaktadır. Kalite kontrolden geçenler paketlemeye gönderilerek dağıtıma hazır duruma getirilmektedir. İşletmelerin ayakta kalabilmeleri, müşteri memnuniyeti sağlamaları ve tercih edilen durumda olmalarında en büyük etkenler arasında kaliteli üretim yapmak gelmektedir. Kalite; insanoğlunun yaşamında önemli bir kavramdır. Kalite ile ilgili tanımlar çok çeşitlidir. Kalite, belirtilen ihtiyaçları karşılama kabiliyetini gösteren özelliklerin bütünüdür (Anonim 1998a). İstenen ve beklenen bir standarttır (İlyasoğlu 1995). Bir ürünün veya hizmetin kendisinden beklenen performansı en üst düzeyde yerine getirmesidir (Kobu 1981). Alıcı tarafından bir üründe bulunması istenen koşullar, özelliklerdir (Anonim 1993). Müşteri memnuniyetinin değişmez unsuru ve tüm isletmeyi içine alan bir ölçüttür (Peşkircioğlu 1994). Bir ürün ya da hizmet hakkında müşterisi ya da kullanıcısı tarafından verilen hükümdür (Mısırlı 2003). Kullanım amacına ve müşteri isteklerine uygunluktur (Çıtak 1992). Bir ürünün son kalitesini oluşturan ve kalitesini doğrudan etkileyen faktörler bulunmaktadır. Bunlar; proje ve tasarım kalitesi, hammadde kalitesi, teknik ve mühendislik hesaplama kalitesi, üretim kalitesi, isçilik kalitesi, kontrol kalitesi, ambalaj kalitesi, depolama ve dağıtım kalitesi ve kullanım kalitesidir (Soysal 1992). Üretimde makine kullanımı ve endüstri devrimi ile maliyetlerde düşüşler sağlanmış ve uzun yıllar boyunca bir satış için fiyat tek belirleyici olmuştur. Daha sonraları modern yönetim sistemleri geliştirilerek eğitimli ve bilinçli müşterilerin oluşması ile kalite ön plana çıkarılmış ve belirleyici unsur olmuştur (Gönültaş 2008). Toplam Kalite Yönetimi (TKY); müşterinin en ekonomik şekilde memnun edilmesi için, şirket içindeki pazarlama, satın alma, mühendislik, üretim, kontrol, satış ve servis faaliyetlerinin organize edilerek, kalitenin oluşturulmasını, sürekliliğini, geliştirilmesi ve takibini temin edecek etkin bir sistemin gerçekleştirilmesidir (Soysal 1992). 50

61 TKY bir isletmenin bütün çalışanlarını, tedarikçilerini ve dağıtım kanallarını kapsayan faaliyetlerin, müşterilerin ihtiyaç ve mantıklı beklentilerini tam, sürekli ve en ekonomik şekilde karşılamak amacıyla planlanması ve uygulamasını sağlayan bir yönetim felsefesidir (Kovancı 2001). TKY de Müşteri Odaklılığı, Müşteri Tatmini ve Müşteri Memnuniyeti kavramları ön plana çıkmıştır (Kılıç 2000). TKY asıl amaç isletmelerde üretilen ürün veya hizmetlerin onu kullanan bireylerin istek ve ihtiyaçlarına uygun olarak üretilmesidir (Yamak 1998). Sadece üretim basamaklarını değil, ürünün üretimden müşteriye ulaşıncaya kadar ki tüm basamakları kapsamaktadır (Perincek vd. 2008). Toplam Kalite Kontrol, pazarlama, tasarım, imalât, muayene ve sevkiyat vb. bütün bölümlerin katılımcılığı ile ilk seferde sıfır hata ile doğru üreterek hedefe ulaşmaktır. (Bozkurt 1994). Tekstilde ihracata yönelik bir ülkenin kalite konusunda daha dikkatli olması gerekmektedir. Tekstil sektöründe üretim ard arda gelen süreçleri kapsamakta ve bir sürecin sonucu diğer sürecin hammaddesi durumunda olmaktadır. Böylece kalite kontrol, hammaddeden başlayarak iplik, dokuma, örme, terbiye, boya-baskı ve hazır giyim bölümlerinde kendini göstermektedir. Hataların bu süreçlerde yakalanması ve önlem alınması önem taşımaktadır (Güner 1996). Kaliteli ürün üretmenin araçlarından olan standartlar önem taşımaktadır. Standart; üretimde, anlamada, ölçmede, beraberlik anlamına gelmektedir. Standardizasyon ise; belli bir faaliyetle ilgili olarak, ekonomik yarar sağlamak üzere yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir (Tasmacı -). Kalite Güvencesi; bir ürünün veya hizmetin beklenen kalite isteklerine uygunluğunu yeterli güvencede sağlamaya yönelik olarak gerekli tüm planlı ve sistematik faaliyetlerin uygulanmasını kapsamaktadır (Taptık ve Keleş 1993). 51

62 Kalite güvence sisteminin uluslar arası düzeyde belgelenmesi için TSE ye veya ilgili kuruluşlara başvuru yapmak gerekmektedir. Başvurulan kuruluşlar firmada yapacağı inceleme ve tespitlere göre önerilen düzenlemelerden sonra belge vererek firmanın ulusal ve uluslararası pazarlarda önemli rekabet gücü kazanmasına imkân vermektedir (Oktav 1995). Bir isletmede Kalite Güvencesi Sistemi'nin kurulması, tüm süreçlerin istisnasız ve tam olarak bu sisteme uygun bir şekilde yürütülmesini sağlamaktadır (Şimsek 1998). Fabrika sahipleri ürünlerini kaliteli ürettiklerine dair belgelendirmek amacıyla çeşitli organizasyon sistemlerinden yararlanmaktadır. Uluslar arası standart kuruluşlarından olan ISO: (International Organization For Standardization) Uluslararası standart organizasyonudur ( 2009). Bu belgeler; ISO 9000 serisi standartları; müşteri odaklılık, liderlik, çalışanların katılımı, süreç yaklaşımı, yönetimde sistem yaklaşımı, sürekli iyileştirme, verilere dayalı karar verme yaklaşımı, tedarikçil-erle karşılıklı fayda olarak sekiz kalite yönetim prensibine dayanmaktadır (Anonim 1998b, ). ISO 9000 Kalite Yönetim Sitemi Belgesi bir şirkette yapılan faaliyetlerin daha düzgün ve sistemli organize edilmesi için kurulmaktadır. ISO Çevre Yönetim Sistemi Belgesi bir şirkette yapılan faaliyetlerin çevreye (hava, su, toprak, bitki örtüsü, canlı vb ) zarar vermemesi veya en az şekilde vermesi için düzenlenmektedir. ISO çevre belgesi alan bir kurum yasal olarak konulan mevzuatlara uyum gösterdiği ve yaptığı faaliyetleri çevreye zarar vermemesi için sistematik ve kontrollü bir şeklide yaptığını göstermektedir ( 2009). Bir işletmenin mal veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan, kişi adlarından, sözcüklerden, şekillerden harflerden veya sayılardan oluşan her türlü işarete marka denilmektedir ( ). 52

63 Marka tescil belgesi ile bu işaretlerin haksız ve bilinçsiz kullanımını engellemek ve bu sebeple doğacak her türlü zararın önüne geçmek amacıyla koruma altına almaktır ( 2009). Türkiye nin ihracatında önemli pazar durumunda olan Avrupa Birliği ülkelerinde günden güne güçlenen çevre duyarlılığı nedeniyle çevre ve sağlık açısından zararsız ürünlerin üretimi önem kazanmıştır. Bu amaçla Avrupa Birliği ülkelerinde geliştirilmiş ulusal düzeyde veya birkaç ülkede kabul görmüş pek çok ekolojik (çevreyle ilgili) ürün etiketi bulunmaktadır. Tekstil alanında Almanya da geliştirilmiş olan etiket ecotex etiketidir. Bu etiket ile üretim yerleri etiketlendirilmektedir. Yasaklı kimyasal maddelerin ve teknolojilerin olmadığı ya da sınır değerler içeren çevre yönetim sistemlerinin çalıştığı bir bütünü içermektedir. Bu test standardı üretim çerçevesinde çevre koruma konularını da dikkate almakta ve ek olarak işletmede çocuk işçilerin çalışmadığını da garanti etmektedir (Özdoğan vd. 2007). Kalite standartlarının sağlanmasında amaç; iyi kalitedeki ürünleri uzun sürede, aynı kalite seviyesinde üretmektir. Bu amaca ulaşmada sadece ara ve son kontroller yeterli değildir. Bu nedenle iyi organize edilmiş kalite sisteminin geliştirilmesi gerekmektedir. Üretim kalitesinin sorumluluğu, eğitim grup şefi (eğitimci), grup şefi (bant şefi), ana grup şefi, üretim şefi ve işletme müdürü gibi çeşitli kademelerden oluşan üretim yönetimine aittir (Ağaç ve Çivitçi 2004). Üretilmesi düşünülen ürün için öncelikle o ürüne ait bütün özelliklerinin tasarlanması gerekmektedir. Tüketici istekleri, işletme politikaları, hammadde, malzeme, teknolojik imkânlar, üretimde kullanılacak tesis ve teçhizat, lüks özellikler vs. gibi faktörler tasarım aşamasında kalite oluşturulurken etki etmektedir (Ağaç ve Çileroğlu 2004). Pazarlama; pazarlarla ilişki kurmak, insanların istek ve ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla değişimi gerçekleştirmektir (Cemalcılar 1983, Mucuk 2000). Müşterinin ne istediğini bilmek ve tahmin etmek kısaca müşteriyi anlamaktır (Yıldız 2009) 53

64 Pazarlama çeşidi olan bire bir (yüz yüze) pazarlama geçmişte var olan ve gelecekte de var olmayı sürdürecek olan bir tekniktir ( 2009). Pazarlama, kişisel ve örgütsel amaçlara ulaşmada değişimleri sağlamak için malların, hizmetlerin ve fikirlerin geliştirilmesi, fiyatlandırılması, tutundurulması ve dağıtılmasına ilişkin planlama ve uygulama sürecidir. Malların üretim yerlerinden satış yerlerine hareketini sağlayan faaliyetler pazarlama içinde yer almaktadır. Bu nedenle işletmeler; belirli mallar için potansiyel pazarı belirlemek, işletmenin üretim kapasitesinin verimli biçimde kullanılmasını sağlayacak talebi yaratmak, elverişli bir dağıtım sistemi kurup uygulamak amacıyla üretim ve pazarlama faaliyetlerini birlikte yürütmektedirler ( 2009). Hammaddenin mamul hale gelene kadar geçtiği aşamalarda gerekli standart şartlarının uygulanmaması sonucu oluşan hatalar kalite ve pazarlamayı etkilemektedir. Bu hatalar; makineden kaynaklanan, iplikten kaynaklanan, personelden kaynaklanan, tüketiciden kaynaklanan, pazarlama yönünden, kalite yönünden, planlama ve organizasyon yönetimi yönünden kaynaklanan hatalar olarak gruplandırılmaktadır (Tasmacı - ). 54

65 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1 Materyal Araştırma evrenini Türkiye de örme üretiminin yoğun yapıldığı Ankara ve İstanbul illeri oluşturmuştur. Araştırma Ankara ve İstanbul Sanayi Odası ve Örme Giyim Sanayi sektörüne kayıtlı örme bayan dış giyim alanında faaliyet gösteren işletmelerde yürütülmüştür. Sanayi Odasına kayıtlı bayan örme dış giyim alanında faaliyet gösteren işletmelerin araştırma evreni ve örneklemi belirlenmiş ve Çizelge 3.1 de sunulmuştur. Çizelge 3.1 Araştırmanın evren ve örnekleminin dağılımı İl Sanayi odasına kayıtlı işletme sayısı Örneklemin dağılımı Ankara 38 8 İstanbul TOPLAM Araştırma materyalini, belirlenen işletmelerde atkılı düz örme makinelerinde üretilen bayan dış giyim ürünleri ile işletme yetkili kişilerle yapılan karşılıklı görüşme ve bizzat araştırmacı tarafından yapılan gözlemlerden elde edilen bilgilerden oluşmaktadır. Bu amaçla, Örme Giyim Sanayi sektöründe bayan dış giyim alanında faaliyet gösteren işletme yetkililerinden alınan izin ile araştırma-inceleme görüşme formu için uygun tarihler belirlenmiştir yılı içerisinde Ankara, yılları arasında İstanbul ilinde bulunan işletme veya işletmelerin showromlarında gözlem ve incelemelerde bulunulmuştur. 55

66 Araştırma kapsamına alınan illerdeki bayan örme üst giyim alanında faaliyet gösteren işletmelerde belirlenen ürünlerin sayısını ve araştırma kapsamına alınan illeri gösteren bilgiler Çizelge 3.2 de sunulmuştur. Çizelge 3.2 Araştırma kapsamına alınan iller ve illerde tespit edilen bayan örme dış giyim ürün sayısı İl Ürün Sayısı Ankara 78 İstanbul 171 TOPLAM 249 Çizelge 3.2 de görüldüğü gibi Türkiye de yer alan iki ildeki 32 işletmede yapılan incelemeler sonucunda belirlenen 249 adet özgün bayan örme dış giyim ürün araştırma kapsamına alınmıştır. Demografik özellikleri, işletmenin kurum ve personel özellikleri, hammadde, pazarlama, kalite anlayışları ile ilgili bilgiler, araştırmacı tarafından Ankara ilinde 8, İstanbul ilinde 24 firmada yetkili kişilere uygulanan görüşme formunun verileri de araştırmanın materyali içinde yer almaktadır. 3.2 Yöntem Konu ile ilgili yazılı ve görsel kaynakların taraması yapılarak; örmeciliğin tanımı ve tarihsel gelişimi, atkılı düz örmeciliğin tanımı, sınıflandırılması, düz örmede kullanılan makineler, örmede desenlendirme teknikleri, ipliklerin hazırlık aşamaları, desen tasarım programları, kalite kontrol ve önemi, pazarlama ve önemi ile ilgili bilgiler verilmiş, renkli fotoğraf ve şekillerle desteklenmiştir. 56

67 3.2.1 Atkılı düz örme sektör profili Atkılı düz örme işletmelerinde yetkili (sorumlu-firma sahibi) kişilerin demografik özellikleri, fabrikaların kurum ve personel özellikleri, üründe kullanılan ipliklerin temini ve hazırlık işlemleri, kullanılan örme makineleri ve yardımcı makineler, kalite anlayışı ve uygulamaları, tasarım ve renk çalışmalarını yönlendiren etkenler, pazarlama durumuna ait bilgileri tespit etmek amacıyla araştırmacı tarafından yetkili kişilere 33 soru içeren yapılandırılmış görüşme formu uygulanarak form örneği EK 2 de verilmiştir. Araştırmada Ankara ili atkılı düz örme işletmelerinde 8, İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde 24 olmak üzere 32 yetkili kişiye karşılıklı görüşme formu uygulanmasıyla elde edilen veriler SPSS 14.0 (Yazıcıoğlu ve Erdoğan 2007) programına aktarılmıştır. Belirlenen frekans ve yüzde dağılımları çizelgelere dönüştürülerek değerlendirilmiştir. Görüşme formunda birden fazla seçenek işaretlenen soruların çizelgelerinde toplam alınmamış n sayıları verilmiştir Bayan dış giyim ürün özellikleri Araştırma kapsamında incelenen 249 adet bayan örme dış giyim ürünlerinin fotoğrafları çekilmiş, ürün türü, üretim ölçüsü ve şekli, kullanılan örme makinesi ve iğne numarası, etikette belirtilen iplik özellikleri, desenlendirme teknikleri, süsleme teknikleri, işlevsel ve kullanım amaçlı gereçler, desen tasarım programları ve ürüne uygulanan bitim işlemlerini belirlemek amacı ile bilgi formu oluşturulmuştur. Teknik ve ürün özellikleri açısından özgün 70 ürün seçilerek EK 1 de Bilgi formu başlığında verilmiştir Ürün türü İncelenen örme dış giyimler; kazak, bluz, tunik, süveter, yelek, bolero, elbise ve hırka çeşitleri olarak gruplandırılmıştır. Ürün çeşitlerinin sınıflandırılması; moda figüründe 8 57

68 baş ölçü ve oranı esas alınmıştır (Şekil 4.1). Türk Dil Kurumu ve tekstil sözlüğünde yer alan tanımlara ve işletme yetkili kişilerinin ürünü tanımlaması göz önüne alınarak araştırmacı tarafından Şekil 4.1 de belirtilen aralıklar oluşturularak dış giysi çeşitleri adlandırılmıştır. En üst dış giysi olarak tanımlanan manto, pelerin, mont türü örgü ürünler araştırma kapsamına alınmamıştır. Kazak ve bluz ürünlerini adlandırmada; dış giysi tanımları, üretim sorumluları, giyim bölümünde ki uzmanlar ve araştırmacı tarafından makine iğne numarasına göre ile örülen ürünler; kazak olarak, iğne numarası ile örülen ürünler; bluz olarak belirlenmiştir Etikette belirtilen beden ölçüleri Araştırılan ürünlerin beden ölçülerine ilişkin bilgiler ürün etiketinden ve yetkili kişilerden görüşme yoluyla elde edilen verilerden oluşmuştur Ürün biçimlendirme Örme giyim ürünlerinin biçimlendirme teknikleri araştırmacı tarafından incelenerek ve yetkililerle yapılan görüşmelerden elde edilmiştir Desen tasarım programları Düz örme işletmelerinde yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden desen tasarım programları ile ilgili bilgiler elde edilmiştir Tasarım çalışmalarını etkileyen faktörler İşletme yetkililerine uygulanan görüşme formundan elde edilen bulgulardan oluşmuştur. 58

69 Renk seçimini etkileyen faktörler İşletme yetkililerine uygulanan görüşme formundan elde edilen verilerden oluşmuştur Etikette belirtilen ipliklerin lif cinsleri ve % oranları İncelenen ürünlerin etiketinde belirtilen lif cinslerinin birlikte kullanıldığı liflere göre ve iplik lif cinslerinin % oranlarına göre ayrı ayrı belirlenmiştir İpliklere uygulanan hazırlık işlemleri İşletme yetkililerine uygulanan görüşme formundan elde edilen verilerden oluşmuştur Mumlama (Parafinleme) işleminin gerçekleştirildiği aşama İşletme yetkililerine uygulanan görüşme formundan elde edilen verilerden oluşmuştur Örmede desenlendirme teknikleri Ürünlerde uygulanan örmede desenlendirme teknikleri (İğne ve kilit dizilimi, Jakar, İntersia vb.) gruplandırılarak ayrıntılı olarak bizzat tespit edilmiştir. Örmede desenlendirme teknikleri araştırmacı tarafından ürünün ön-arka-kol vb. bölümleri üzerinde belirlenerek incelenmiştir. Esnek kumaşlarda üretilen giysilere ait kalıpların hazırlanmasında belirli beden numaralarına kadar basit penssiz kalıplar kullanılmaktadır (Çitoğlu 2008). Araştırmacı tarafından belirlenen ürün bölümlerini gösteren kalıp çizimi Şekil 3.1 de verilmiştir. 59

70 Ön ve arka Kol Yaka Kol ağzı (yelek, süveter, kolsuz bluz vb.) Bant Etek ucu Kol ağzı Şekil 3.1 Ön-arka-kol temel beden kalıbında belirlenen ürün bölümleri (Aldrich 2004 Temel beden-kol kalıbı alınmıştır) Kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler Ürünlerde kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler şeklinde gruplandırılarak incelenmiştir Süsleme teknikleri Ürünlerin süslemesinde uygulanan teknikler; işleme teknikleri, örme teknikleri, dikiş teknikleri ve diğer adı altında boya-baskı teknikleri vb. olarak gruplandırılarak incelenerek ve uzman görüşüne başvurularak belirlenmiştir Uygulanan bitim işlemleri Ürünlere uygulanan işlemler yetkili kişilerin verdikleri bilgiler doğrultusunda; yıkamakurutma, ütüleme, yumuşatma, kuru temizleme vb. gruplandırılarak tespit edilmiştir. 60

71 4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA Araştırma bulguları, atkılı düz örme sektör temsilcileri ve görüşlerine ilişkin bilgiler ve atkılı düz örme bayan dış üst giyim ürün özelliklerine ilişkin verilerden oluşmaktadır. 4.1 Atkılı Düz Örme Sektör Temsilcileri ve Görüşlerine İlişkin Bilgiler Sektör temsilcilerine karşılıklı görüşme ile yapılandırılmış görüşme formu uygulanmıştır. Görüşme formu ile işletme yetkililerin demografik özellikleri, kurum ve çalışanların özellikleri, ipliklerin temini ve karşılaşılan sorunlar, iplik hazırlık aşamaları, renk ve tasarım çalışmalarını etkileyen faktörler, makine ve yardımcı makineler, pazarlama ve kalite anlayışları belirlenmiştir. Elde edilen bulgular değerlendirilmiş ve tanımlayıcı istatistikî bilgiler çizelgelerde sunulmuştur Sektör temsilcilerinin demografik özelliklerine ilişkin bilgiler Sektörde faaliyet gösteren işletme yetkililerinin demografik özelliklerine ilişkin cinsiyet, yaş, eğitim durumu, alanı ve çalışma süresine ait bilgiler değerlendirilmiş ve çizelgelerde sunulmuştur. Düz örme işletmelerinde yetkililerinin cinsiyet durumlarına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.1 de verilmiştir. Çizelge 4.1 Sektör temsilcilerinin cinsiyet dağılımı İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Erkek Kadın TOPLAM

72 Çizelge 4.1 incelendiğinde, düz örme fabrikalarında yetkili kişilerin % sini erkeklerin % 15.7 sini kadınların oluşturduğu görülmektedir. Bu değerlerden örme fabrikalarında yetkili kişi olarak erkeklerin görev aldığı söylenebilir. Düz örme işletmelerinde yetkililerin illere göre yaş dağılımlarına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.2 de sunulmuştur. Çizelge 4.2 Sektör temsilcilerinin yaş dağılımı Seçenekler İller Ankara İstanbul Toplam n % n % n % ve üzeri TOPLAM Çizelge 4.2 incelendiğinde, sektörde çalışanların % 31.2 si 36-40, % 21.9 u 51 ve üzeri, % 15.7 si 46-50, % 12.5 u 31-35, % 9.4 ü 26-30, % 9.3 ü yaş grubuna girmektedir. WHO ne göre 35 yaş altı; genç, yaş arası; orta yaş, 70 yaş ve sonrası; yaşlı grubunda yer almaktadır (Jha ve Nguyen 2001). Bu işle uğraşanların çoğunluğunun orta yaş grubunda yer aldığı söylenebilir. İşletme yetkililerin öğrenim durumlarını gösteren veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.3 de verilmiştir. 62

73 Çizelge 4.3 Sektör temsilcilerinin öğrenim durumu dağılımı İller Seçenekler Ankara İstanbul Toplam n % n % n % İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise ve dengi okul mezunu On lisans Üniversite mezunu TOPLAM Çizelge 4.3 incelendiğinde, yetkili kişilerin % 43.7 sinin lise ve dengi okul, % 25.0 inin ilk okul, % 21.9 unun üniversite, % 6.2 sinin orta okul ve % 3.1 inin ön lisans mezunu oldukları anlaşılmaktadır. Her iki ilde de mesleğe lise ve dengi okulu bitirdikten sonra başladıkları ve meslek hayatları ile ilgili geçmişten günümüze usta çırak ilişkisi ile yetiştikleri anlaşılmaktadır. Bu nedenle yüksek okul mezunu seviyesi daha az olmaktadır. Çıttır (2009) çalışmasında, nakış işletmelerinin yönetici pozisyonunda çalışan 56 kişiye uyguladığı ankette, % 50.0 sinin ortaöğretim (lise ve dengi okul), % 41.1 inin yüksek öğretim mezunu olduğunu saptamıştır. Bu araştırma Çıttır ın (2009) çalışması ile karşılaştırıldığında nakış sektöründe çalışanlar ile örme sektöründe çalışanların eğitim seviyelerinin paralel olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu sonuca göre bireylerin genç yaşta işe başlamalarında geçim sağlamak, aileye ekonomik destek vermek ya da bir an önce hayata atılmak amacı taşıdıkları söylenebilir. İşletme yetkili kişilerin eğitim alanlarını gösteren veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.4 de sunulmuştur. 63

74 Çizelge 4.4 Sektör temsilcilerinin eğitim alanına ilişkin dağılım İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Tekstil İşletme Ekonomi Kimya mühendisi Fizik mühendisi Stilist / Modelist Yok TOPLAM Çizelge 4.4 incelendiğinde, araştırmaya katılanların % 59.4 ü eğitim alanlarının olmadığı, % 9.4 ü tekstil, işletme, ekonomi, % 6.2 si kimya mühendisi % 3.1 i stilist/modelist ve fizik mühendisi oldukları anlaşılmaktadır. Buna göre, bu işle uğraşanların öğrenim durumlarını gösteren Çizelge 4.5 te görüldüğü gibi her iki ilde de yetkili kişilerin öğrenimini lise ve dengi okulda tamamladıkları için alanlarına yönelik eğitim almadıkları ve meslek hayatlarına babadan oğula veya usta-çırak ilişkisi ile önceden yanında çalıştığı kişilerden edindiği tecrübelerle kendi fabrikasını açarak başladıkları söylenebilir. İşletme yetkililerinin çalışma sürelerine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.5 de verilmiştir. Çizelge 4.5 Sektör temsilcilerinin çalışma sürelerine ilişkin dağılım İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % 6-10 yıl arası yıl ve üzeri TOPLAM Çizelge 4.5 incelendiğinde, araştırmaya katılanların çalışma süreleri % 68.8 oranında 11 yıl ve üstü, % 31.2 oranında 6-10 yıl arası olduğu görülmektedir. Çizelge 4.3 te 64

75 araştırmaya katılanların çoğunluğunun orta yaş grubunu oluşturduğu, lise ve dengi okulu bitiren kişilerin askerlik sonrası yaşında çalışma hayatına başladıkları düşünüldüğünde 11 yıl ve üzeri çalıştıklarında yaş aralığı ile doğru orantılı olduğu anlaşılmaktadır İşletmelerin kurum ve çalışan özelliklerine ilişkin bilgiler Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin kurum ve çalışan özelliklerine ilişkin işletmelerin yapısı, işletmelerin vardiya sistemleri, çalışan sayısı ve çalıştığı bölümler, çalışanları nicelik ve nitelik yeterlilikleri, çalışanından beklenen tutum ve davranışlar, hizmet içi eğitim faaliyetlerine ait bilgiler değerlendirilmiş ve çizelgelerde verilmiştir. Düz örme işletmelerinin yapısını gösteren veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.6 da verilmiştir. Çizelge 4.6 Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin yapısı Seçenekler İller Ankara İstanbul Toplam n % n % n % Limitet şirket Anonim şirket TOPLAM Araştırmaya alınan işletmelerin yapısı incelendiğinde, % 96.9 u limitet şirket, % 3.1 i Anonim şirket olduğu anlaşılmaktadır. En az iki gerçek veya tüzel kişi ortaklığı ile kurulabilen limitet şirket, anonim şirketlerin pahalı, zaman alıcı ve uzun formaliteleri gerektiren kuruluş işlemlerini hafiflettiği için tercih edildiği söylenebilir. Vardiya sistemi; bir iş yerinde, iş yerinin açık ve faal olduğu saatleri artırmak için, gün içerisinde çalışanların bir kısmını belirli saatlerde, diğer bir kısmını da farklı belirli saatlerde çalıştırmaktır. Üretimin devamlı olabilmesi için kullanılır 65

76 ( 2009). İşletmelerde tek, çift veya üç vardiya şeklinde uygulanmaktadır. Düz örme işletmelerinin vardiya sistemlerini gösteren veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.7 de verilmiştir. Çizelge 4.7 Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin vardiya sistemleri İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Tek vardiya (10-11 saat) Çift vardiya (8 saat x 2) Üç vardiya (8 saat x 3) TOPLAM Araştırmaya alınan işletmelerin vardiya sistemleri incelendiğinde, % 65.6 oranında çift vardiya, % 21.9 oranında üç vardiya, % 12.5 oranında tek vardiya çalışıldığı belirlenmiştir. İstanbul ilinde işletme sahipleri, arz-talebe göre daha fazla üretim yapmak ve istihdam sağlamak amacıyla üç vardiya olarak çalıştıklarını belirtmişlerdir. Çift vardiya çalışma saatleri 08:00-16:00, 16:00-24:00 arasında değişmektedir. Çıttır (2009) çalışmasında, nakış işletmelerinin vardiya sistemlerini % 53.6 sının üç vardiya, % 44,6 sının iki vardiya % 1.8 inin tek vardiya sistemi ile çalıştıkları sonucunu ortaya çıkarmıştır. Bu çalışma, Çıttır (2009) tarafından yapılan çalışma ile karşılaştırıldığında sonuçların farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır. Düz örme işletmelerinin çalışan sayısı ve çalıştığı bölümleri gösteren veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.8 de sunulmuştur. 66

77 Çizelge 4.8 İşletmelerde çalışan sayısı ve çalıştığı bölümler İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Örme Remayöz Ütüleme Kalite kontrol Düz dikiş Paketleme Overlok Kesim Pazarlama Tasarım / Desen Muhasebe Süsleme Depo/ dağıtım Satın alma Yıkama Kalıp(model hane) Reçme Punteriz Ortacı Etiket İlik-düğme TOPLAM Çizelge 4.8 de işletmelerde görev alan çalışan sayısı ve çalıştıkları bölüm incelendiğinde, örme bölümünde % 21.1 ile en yüksek, ilik-düğme ve etiket bölümünde % 0.1 ile en düşük değere sahip olduğu görülmektedir. Buna en yakın % 18.7 ile remayöz bölümünün izlediği görülmektedir. Yaka, bant eklemelerinde kullanılan örme fabrikalarında gerekli bir makinedir. Bunlarla birlikte ütüleme, kalite kontrol, düz dikiş, paketleme, overlok, kesim, pazarlama, tasarım/desen, muhasebe, süsleme, depo/ dağıtım, satın alma, yıkama, kalıp (model hane), reçme, punteriz ve ortacı bölümlerinde personel sayısı düşük değerlere sahiptir. Yetkili kişilerle yapılan görüşmeler sonucu ürün parçaları örme makinesinde örüldükten sonra model özelliğine göre işlemlerden geçerek ürün haline getirilmesi için hazır giyim bölümüne aktarılmaktadır. Bu bölüm içinde bulunan ilik-düğme işlemi her üründe uygulanmadığı için en az elemanın burada görev aldığı, etiket işleminde çalışan 67

78 bireyinin ise farklı alanlarda da görev aldığı ve etiketlerin ürünleri birleştirme sırasında eklediklerini belirtmişlerdir. Yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden işletmelerin çoğu hazır giyim (düz dikiş, reçme, punteriz, ilik- düğme, süsleme, overlok, remayöz vb.) bölümünü kapatarak bu bölümde yapılan işlemleri dışarıda fason olarak yaptırdıklarını ve işçi maliyetini azalttıklarını ifade etmişlerdir. Sektör yetkililerinin çalışanın nicelik yeterliliği durumuna ilişkin görüşleri değerlendirilmiş ve Çizelge 4.9 da verilmiştir. Çizelge 4.9 İşletmelerde çalışanın nicelik yeterliliğine ilişkin görüşler İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Evet Hayır TOPLAM Araştırmaya katılan işletmelerde personel sayısının yeterli olup olmadığına ilişkin Çizelge 4.9 incelendiğinde, % 90.6 sı evet, % 9.4 ü hayır olarak belirtmişlerdir. İşletmelerin personel sayısında sıkıntı yaşamadıkları anlaşılmaktadır. Her yeni elemanın işletmeye sigorta, ulaşım, yemek vb. mali külfet getirmesi nedeniyle eleman sayısını yeterli buldukları söylenebilir. Sektör yetkililerinin çalışanın nitelik yeterliliği durumuna ilişkin görüşleri değerlendirilmiş ve Çizelge 4.10 da sunulmuştur. 68

79 Çizelge 4.10 İşletmelerde çalışanın nitelik yeterliliğine ilişkin görüşler İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Evet Hayır TOPLAM Çizelge 4.10 incelendiğinde, personelin % 65.6 sının yeterli nitelikte olduğu, % 34.4 ünün yeterli nitelikte olmadığı görülmektedir. Bu sonuca göre fabrika sahiplerinin eğitim seviyelerinin düşük olmasından dolayı çalışanından beklentilerinin fazla olmadığı düşünülmektedir. İşletmelerde yetkililerin çalışanından beklenen tutum ve davranışa ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.11 de sunulmuştur. Çizelge 4.11 İşletme çalışanından beklenen tutum ve davranışlar Seçenekler İller Ankara İstanbul Toplam n % n % n % İşini sevmek ve istekli olmak Alanında yeterli olmak- İş tecrübesi Görevini zamanında yapmak Yeniliklere açık olmak ve fikir üretebilmek İnsan ilişkilerinde uyumlu olmak Çalışma ahlakına sahip olmak Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.11 incelendiğinde, yetkili kişilerin çalışanından % 87.5 i işini sevmek ve istekli olmak, % 84.4 ü alanında yeterli olmak- iş tecrübesi, % 81.2 si görevini zamanında yapmak, % 78.1 i yeniliklere açık olmak ve fikir üretebilmek, % 71.9 u insan ilişkilerinde uyumlu ve çalışma ahlakına sahip olma tutum ve davranışlarını beklediği anlaşılmaktadır. 69

80 İşini severek ve istekli olarak yapan bir çalışanın yaptığı işte daha verimli ve başarılı olacağı ve bu durumun işletmeye olumlu yansımasından dolayı işverenler yanlarında çalışanından en çok bu özelliği bekledikleri söylenebilir. İşletmelerde yetkililerin hizmet içi eğitim faaliyetlerine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.12 de verilmiştir Çizelge 4.12 Hizmet içi eğitim faaliyetleri İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Makine kullanımı Kalite kontrol Fuar katılımı Satıcı firmaların seminer ve kursları Verimli zaman kullanımı Tasarım geliştirme Ar-Ge çalışmaları Seminer katılımı Yapılmıyor Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.12 incelendiğinde, çalışana makine kullanımı % 68.7 ile en yüksek, seminer katılımı % 6.2 ile en düşük değerde hizmet içi eğitim verildiği görülmektedir. Bu sonuçtan personelin iş akışını düzenli ve doğru bir şekilde sağlamaları açısından makine kullanımına önem verdikleri, seminer vb. katılımlara personeli yönlendirmedikleri anlaşılmaktadır. Ar-Ge çalışmaları için ayrılan bütçenin işletmeye ekonomik külfet getirmesinin yanı sıra işletmenin markalaşma yolunda önemli bir adım olduğunun bilincinde olmadıkları söylenebilir. Günümüzde markalı ürünlere olan güven gün geçtikçe artmakta ve tüketiciler tarafından tercih edilmektedir. Bu nedenle işletmelerin öncelikle markalaşma sürecinde tasarıma ağırlık vermeleri durumunda iç ve dış pazarda tercih edilen konuma gelebilecekleri söylenebilir. 70

81 4.1.3 Üründe kullanılan ipliklerin temini ve karşılaşılan sorunlara ilişkin bilgiler Araştırma kapsamında incelenen bayan örme dış giysilerde kullanılan ipliklerin temini, hazırlık işlemleri, teminde karşılaşılan sorunlara ait bilgiler değerlendirilmiş ve bulgular aşağıda verilmiştir. Bayan örme dış giysilerde kullanılan ipliklerin temin edildiği yere ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.13 te sunulmuştur. Çizelge 4.13 Kullanılan ipliklerin temin edildiği yer İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Yurt İstanbul içi Gaziantep Tekirdağ Kahramanmaraş Isparta Uşak Bursa Yurt içinden alınmıyor Yurt İtalya dışı Yurt dışından alınmıyor Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.13 incelendiğinde, örme giysilerde kullanılan ipliklerin yurt içinden % 72.0 si İstanbul ilinden temin etmektedir. Bunu en yakın % 62.5 i ile Gaziantep ilinin izlediği görülmektedir. Yurt içi iplik fabrikalarından iplik almayan işletmeler % 6.2 oranındadır. Yurt dışından ise % 34.4 ü İtalya dan iplik temin edildiği görülmektedir. Yurt dışı iplik fabrikalarından iplik almayan işletmelerin oranı ise % 65.6 dır. İstanbul ve Gaziantep ilinde örme sanayinin yoğunluğu ve iplik fabrikalarının bu illerde olması iplik temininde de bu illeri tercih etmelerinde önemli bir etken sayılabilir. Yetkililerle yapılan görüşmelerde Yurt dışı İtalya dan alınan ipliklerin aranan 71

82 özelliklerde bulunduğu ve ürün kalitesine olumlu katkı sağladığı için tercih ettiklerini belirtmişlerdir. İplik satın almada karşılaşılan sorunlara ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.14 de verilmiştir. Çizelge 4.14 Hammadde (iplik) satın alımında karşılaşılan sorunlar İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % İstenilen özelliklerde bulunamaması Hammadde maliyetinin yüksek olması Verilen siparişe göre gelmemesi Alınan fazla hammaddenin elde kalması Ulaşım maliyetinin yüksekliği Stoklama- depolamadaki hatalı saklama sonucu bozulma Siparişlerin zamanında gelmemesi Yok Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.14 incelendiğinde, % 68.8 inin istenilen özelliklerde bulunamaması, % 59.4 ünün hammadde maliyetinin yüksek olması, % sinin verilen siparişe göre gelmemesi, % 34.4 ünün alınan fazla hammaddenin elde kalmasının hammadde (iplik) satın alımında karşılaşılan sorunlar olduğunu ifade etmişlerdir. Candan vd. (1999) çalışmalarında bir triko işletmesinin kuruluş aşamasında hammadde temininde karşılaşılan sorunları incelediğinde % 43.1 oranında istenilen kalitede hammaddenin bulunamaması sonucunu saptamıştır. Bu araştırma, Candan vd. (1999) tarafından yapılan çalışma ile karşılaştırıldığında paralellik göstermektedir. 72

83 Yetkililerle yapılan görüşmeler sonucunda, istedikleri özellikte iplikleri yurt içinden bulamadıkları için yurt dışı ipliklere yöneldiklerini belirtmişlerdir. İtalya dan alınan ipliklerinin hacimli, yumuşak, düzgün yüzeyli ve yıkandığında formunu koruması vb. aranan özelliklerde bulunduğu ve bu özelliklerin ürün kalitesine olumlu katkı sağladığını belirtmişlerdir. Yurt içinde üretilen örme iplik fabrikalarının örme işletmeleri ile iletişime geçerek veya işletmelerin tercih ettiği iplik çeşidi kalitesine yönelik Ar-Ge yaparak üretmeleri durumunda yurt dışından temin edilen ipliklerin büyük çoğunluğunun yurt içi iplik fabrikalarından temin edilebilir duruma gelmesiyle ülke ekonomisine katkı sağlayacağı söylenebilir İşletmede kullanılan makine ve yardımcı makinelere ilişkin bilgiler İşletmelerde kullanılan örme makineleri ve yardımcı makinelere ait veriler ile ürünlerin üretildiği makine modeli, sistem ve iğne numaralarına ilişkin bilgiler değerlendirilmiş ve çizelgelerde sunulmuştur. İşletmelerde kullanılan makine ve yardımcı makine modeli ve sayısına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.15 de verilmiştir. 73

84 Çizelge 4.15 İşletmelerde kullanılan makine ve yardımcı makine modeli ve sayısı İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Aktarma Calvani KMS KUBA Makisan TOPLAM Söküm İntel winder Sarmaksan KMS Universal TOPLAM Desen programı SDS one Sırıx Total design Knit paint IKS TOPLAM Düz örgü makineleri Stoll Shima seiki Protti Whole garment Coton Protti Universal TOPLAM Bobin sarma Milhan Bimaksan Makinsan Sarmaksan KMS Ağteks Sueter TOPLAM Teğel Conti complett KMS Rimoldi Brother TOPLAM

85 Çizelge 4.15 İşletmelerde kullanılan makine ve yardımcı makine modeli ve sayısı (devam) İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Birit Rimoldi Stoll Makisan Bimaksan Dubred TOPLAM Bant Dubred Tik-tak Scamar TOPLAM Yıkama-kurutma Elektrolux wascator Makinsan Tolcar Tolon Tiboo Mielle Permaks Siemens Arçelik TOPLAM Overlok Pegasus Brother Sıruba Rimoldi Juki TOPLAM Recme Sıruba Brother Maier solme Rimoldi Kansay Pegasus TOPLAM Remayöz KMF KMS Star Complett TOPLAM

86 Çizelge 4.15 İşletmelerde kullanılan makine ve yardımcı makine modeli ve sayısı (devam) İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % İlik-düğme Sıruba Brother KMS Juki Reece TOPLAM Düz dikiş makinesi Sıruba Brother Juki Singer TOPLAM El işi(punteriz) Sıruba Brother Juki Rimoldi TOPLAM Nakış ZSK Tang Barudan TOPLAM Elektrikli (motorlu) kesim makası CTA Octa KMS Tetaş Mayer Su lee Coution TOPLAM Triko ütüsü(buharlı) Uslu Bimaksan Nur Yumaksan Yıldırım Hasmak Alba Censel TOPLAM El ütüsü Alba Hamsak Haşel Veith Bimaksan Gazella Yumaksan TOPLAM

87 Çizelge 4.15 İşletmelerde kullanılan makine ve yardımcı makine modeli ve sayısı (devam) İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Kalite kontrol makinesi KK Işıklı masa TOPLAM Etiket Juki Meto Argox Brother Union special TSC TOPLAM Kuru temizleme makinesi Tecno dry TOPLAM Pres Alba TOPLAM Merrow Newington TOPLAM Parça ütü makinesi Lesör TOPLAM Lazer kesim Wuhan golden lazer TOPLAM GENEL TOPLAM Çizelge 4.15 incelendiğinde, işletmelerde aktarma, söküm, desen programı, düz örgü makineleri, bobin sarma, teğel, birit, bant, yıkama-kurutma, overlok, recme, remayöz, ilik-düğme, düz dikiş makinesi, el işi (punteriz), nakış makinesi, elektrikli kesim makası, triko ütüsü, el ütüsü, kalite kontrol makinesi, etiket, kuru temizleme, pres, merrow, parça ütü, laser kesim makinelerinin kullanıldığı görülmektedir. Aktarma makinesinde en yüksek % 0.24 oranında KMS KUBA, söküm makinesinde % 0.36 oranında KMS KUBA, desen programında % 1.83 oranında SDS ONE, düz örgü makinelerinde % oranında shima seiki, bobin sarmada % 2.69 oranında milhan, teğelde % 1.34 oranında conti complett, biritte % 0.30 oranında makisan, bantta % 1.16 oranında tik-tak, yıkama-kurutmada % 0.73 oranında permaks, overlokta % 4.03 oranında brother, recmede % 0.67 oranında brother, remayözde % 6.78 oranında KMF, 77

88 ilik-düğmede % 0.79 oranında brother, düz dikiş makinesinde % 2.99 oranında brother, el işinde (punteriz) % 1.34 oranında brother, nakış makinesinde % 0.18 oranında ZSK Tang, elektrikli kesim makasında % 0.85 oranında octa, triko ütüsünde % 3.85 oranında bimaksan, el ütüsünde % 0.67 oranında bimaksan, kalite kontrol makinesinde % 0.61 oranında ışıklı masa, etikette % 0.24 oranında brother, kuru temizlemede % 0.06 oranında tecno dry, preste % 0.06 oranında alba, Merrowda % 0.12 oranında newington, parça ütü makinesinde % 100 oranında lesör, lazer kesimde % 0.06 oranında wuhan golden lazer makine ve modellerinin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Düz örme işletmelerinde üretim bandında kullanılan çeşitli makine ve yardımcı makinelerin oldukça farklı marka-modellerin kullanıldığı görülmektedir. Yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden makine modellerinin seçiminde; makine tanıtım fuarları, firmalarla ilgili kataloglar, makine satın alanların tavsiyeleri ve ellerinde bulunan sermayeye göre tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Giyim eşyası imalat sanayinde kapasite kullanım oranı 2008 yılının eylül ayında %79.5 iken, 2009 yılının Eylül ayında % 75.1 e gerilemiştir. Buradan geçen yıla göre %5.5 oranında gerilemiştir. Bu oran 2000 yılların en düşük kapasite kullanım oranı olduğu görülmüştür ( 2009). Örme makineleri, model, sistem ve iğne numaraları Örme fabrikalarında Alman, Japon ve İtalyan firmaların ürettiği makineler kullanılmaktadır. Özellikleri bakımından büyük farklılıklar görülmeyen bu makinelerde sistem; atkı örme (tek iplikli örme) makinelerinde, örme esnasında bir sıra ilmek için gerekli ipliği veren yer olarak tanımlanır. Besleme yeri olarak da adlandırılır. Triko (düz örme) makineleri genellikle l sistemli olarak üretilmektedir. Sistem sayısının artması faydalanılan yer miktarını arttırmakta, ancak hızı düşürmektedir (Yakartepe ve Yakartepe 1995c). Örme makinelerinde numara (gauge); birim uzunluğa düşen iğne sayısıdır. Makine inceliği de denilmektedir. İğnelerin her biri kendisini istenen 78

89 pozisyonda tutan bir yiv, kanal (iğne yatağına) içerisindedir. Makineler farklı yiv sayılarına sahiptir. Bu nedenle iğne sıklığı ve numaraları değişmektedir. Araştırılan ürünlerin üretildiği makine modeli, sistemi ve iğne numarası (gauge) yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden elde edilmiştir. Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme fabrikalarında üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinin üretiminde kullanılan örme makineleri, model, sistem ve iğne numaralarına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.16 da verilmiştir Çizelge 4.16 Kullanılan örme makineleri, model, sistem ve iğne numaraları İller Ankara İstanbul Toplam Makine, model, sistem ve iğne numarası Makine Model- sistem İğne no. n % n % n % CMS 320 TC / CMS 330 TC / CMS 422 TC / CMS 433 TC / Stoll CMS 320 TC.C / CMS 433 / CMS 433 CS / CMS / CMS / CMS / CMS Compact OKC TOPLAM

90 Çizelge 4.16 Kullanılan örme makineleri, model, sistem ve iğne numaraları (devam) İller Ankara İstanbul Toplam Makine, model, sistem ve iğne numarası Makine Model- sistem İğne no. n % n % n % SES 234 S / SES 123 S / SES 122 S / SES 124 S / SES 236 S / Shima seiki SES 236 / SES 122 CS / SES 234 CS / SES 122 RT / SES 122 FF / SES / SES S-WG / TOPLAM Protti PV 22 P PV TOPLAM GENEL TOPLAM Çizelge 4.16 incelendiğinde, düz örme işletmelerinde % 61.4 oranında Shima seiki, % 35.7 oranında Stoll, % 2.8 oranında Protti örme makinelerinin kullanıldığı görülmektedir. Shima seiki örme makinelerinde; en yüksek % 14.4 oranında Shima seiki SES 234 S model 4 sistem 7 iğne numara, Stoll örme makinelerinde; en yüksek % 2.8 oranında 80

91 CMS 422 TC 2 sistem 12 iğne numara, Protti örme makinelerinde ise, en yüksek % 1.2 oranında PV 22 P 12 iğne numara kullanıldığı görülmektedir. Araştırma sonucunda örme makinelerinde en çok Shima seiki markasının kullanıldığı bu makinenin yanı sıra Stoll makinelerinin de yoğun olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Üretilen ürünlerin tasarımına, tür ve desenlendirme yöntemine paralel olarak örme makinelerinin iğne numarası ve sistem sayısı çeşitlilik göstermektedir. Bu durumun makine sayılarının çok olmasında önemli etken olduğu söylenebilir Sektör temsilcilerinin kalite anlayışı ve uygulamalarına ilişkin bilgiler Sektör temsilcilerinin kalite anlayışı ve uygulamalarına ilişkin kalite belgeleri, kalite amaçları, kalite kontrol uygulama aşamaları, kalite kontrolde kullanılan araçlar, ürün kalitesini iyileştirmeye yönelik uygulamalar, kalite kontrolle ilgili birimler, ürünlerin 2.kalite olarak ayrılma oranına ait görüşleri değerlendirilmiş ve çizelgelerde sunulmuştur. İşletmelerin sahip olduğu kalite belgelerine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.17 de sunulmuştur. Çizelge 4.17 İşletmelerin sahip olduğu kalite belgeleri İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Marka tescil Ekoteks İSO İSO İSO Yok TOPLAM

92 Çizelge 4.17 incelendiğinde, işletmelerin kalite belgelerinin olmadığını anlaşılmaktadır. Bu % 68.7 oranında en yüksek değerdedir. % 12.5 oranında marka tescil, % 6.2 oranında eko-teks ve İSO 9001, % 3.1 oranında Woolmark blend, İSO 9002 ve İSO belgelerine sahip işletmelerin olduğu görülmektedir. Yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden eko-teks ve marka tescil belgelerinin yurt dışına yönelik satışlarda aranan belgeler olduğu, bu nedenle ihracat yapan işletmelerin bu belgeleri almak zorunda olduklarını belirtmişlerdir. Atakan (2006) çalışmasında, isletmelerin % 30.1 i ISO , % 6.2 si ECO-TEX, % 17.7 si ISO 9001+ISO ECO-TEX, %3.5 i ISO 9001+ISO ECO-TEX, %8 i ISO 9001+ISO ECO-TEX ve diğer kalite belgelerine sahip olduğu, %34.5 inin ise herhangi bir kalite belgesi olmadığını saptamıştır. Bu araştırma, Atakan (2006) çalışması ile karşılaştırıldığında, tekstil sektörü ile örme sektörünün kalite belgelerinin olmaması açısından benzerlik göstermektedir. İşletmelerin kalite kontrolü uygulama durumuna ilişkin veriler incelendiğinde işletmelerin tamamının kalite kontrol yaptıkları belirlenmiştir. İşletmelerin kalite kontrolü uygulama amacına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.18 de sunulmuştur. Çizelge 4.18 İşletmelerin kalite kontrol amacı İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % İyi kalite Müşteri memnuniyeti Güvenirlik Marka Rekabet Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 82

93 Çizelge 4.18 incelendiğinde, işletmelerin kalite kontrol amaçları % 96.9 oranında iyi kalite ve müşteri memnuniyeti, % 71.9 oranında güvenilirlik ve marka, % 21.9 oranında rekabet nedeniyle yaptıkları anlaşılmaktadır. Müşterilerin memnun edilmesi işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri açısından önemlidir. Çünkü isletmeler için müşterilerinin bir kere değil sürekli olarak gelmeleri beklenmektedir. Bu nedenle ürünlerin kaliteli olması müşteriyi memnun ederek müşterinin tekrar talep eden duruma gelmesini sağlamada etken olduğu söylenebilir. Erdoğan ve Özgen (2006) çalışmalarında, el dokuması halıların pazarlanmasında markanın önemli olduğuna dikkat çekmişlerdir. Vural ve Altıntaş (1996) çalışmalarında, hazır giyim firmalarında araştırmaya katılan işletmelerin kalite anlayışlarına yönelik % oranında ürünün müşteri gereksinimlerini karşılaması sonucunu ortaya çıkarmışlardır. Bu araştırma, Vural ve Altıntaş (1996) çalışmaları ile karşılaştırıldığında, hazır giyim sektörü ile örme sektörünün müşteri memnuniyetini ve ihtiyacını sağlamak amacıyla kaliteli ürün üretmeleri benzerlik göstermektedir. İşletmelerin kalite kontrolü uygulama aşamalarına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.19 da sunulmuştur. 83

94 Çizelge 4.19 İşletmelerin kalite kontrol uygulama aşamaları İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Örme Ütü öncesi-sonrası Hammadde alım ve depolama Hazır giyim Yıkama - kurutma Paketleme sayı kontrolü Tasarım Boya-baskı sonrası Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.19 incelendiğinde, işletmelerin kalite kontrolü % 90.6 oranında örme, ütü öncesi ve sonrası, % 71.9 oranında hammadde alım ve depolama, hazır giyim, % 50.0 oranında yıkama ve kurutma, % 34.3 oranında paketleme ve sayı kontrolü, % 15.6 oranında tasarım ve boya-baskı sonrası aşamalarında uyguladıkları anlaşılmaktadır. Bu değerler ve karşılıklı görüşmelerden İşletmelerin kalite kontrolü öncelikle örme işlemi sırasında ve örme işlemi bittikten sonra ütü öncesi-sonrası aşamalarında uygulamalarının kalitesiz olan ürünleri diğer aşamalara gelmeden ayıklanarak hatalı ürün oluşmasını önlemeye yönelik kontrol yaptıklarını belirtmişlerdir. İşletmelerin kalite kontrolde kullandıkları araçlara ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.20 de verilmiştir. Çizelge 4.20 Fabrikaların kalite kontrolde kullanılan araçlar İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Duyu organları Işıklı masa Işıklı manken Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 84

95 Çizelge 4.20 incelendiğinde, işletmelerin kalite kontrolü duyu organları ile yaptıklarını söylemek mümkündür. Bu % oranında en yüksek değerdedir. Bu değeri % 31.2 oranında ışıklı masa, % 6.2 ile ışıklı manken kullanımı izlemektedir. Kullanılan kalite kontrol araçlarında da bir çalışanın görevli olması işletmeye ek maliyet getirmektedir. Kalite kontrol daha çok ütü öncesi veya ütü sırasında o birimde çalışanlar tarafından göz duyusu ile yapılmakta paketleme bölümünde çalışanlarda son kontrol olarak tekrar gözden geçirmektedirler. İşletmelerde kalite kontrolün göz duyusu ile dikkatli, hızlı ve tecrübeli kişilerce yapılması ile kalite kontrol makinesi maliyeti azalmakta ve bu nedenle yetkililerce tercih edildiği söylenebilir. İşletmelerde ürünlerin kalitesini iyileştirmeye yönelik uygulamalara ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.21 de verilmiştir. Çizelge 4.21 Ürün kalitesini iyileştirmeye yönelik uygulamalar İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Uygun hammadde kullanmak Uzman personel almak Hizmet içi eğitim vermek Fiziksel koşulları iyileştirmek Teknolojik yenilikleri takip etmek Ar-Ge/Ür-Ge çalışmaları yapmak Standartlara göre uygulamak Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.21 incelendiğinde, işletmelerin çoğunlukla ürün kalitesini iyileştirmede uygun hammadde kullanımına önem verdiklerini % 90.6 oranıyla anlaşılmaktadır. Birbirine yakın oranlarda % 84.4 ü uzman personel almak, % 71.9 u teknolojik yenilikleri takip etmek, % 59.4 ü hizmet içi eğitim vermek, % 46.9 u fiziksel koşulları iyileştirmek, % 43.7 si Ar-Ge/Ür-Ge çalışmaları yapmak ve standartlara göre uygulama yapmak olarak belirtmişlerdir. İşletme yetkililerinin kaliteli ürün ile müşteri memnuniyeti sağlamak ve buna paralel talepte tercih edilen işletme olmak amacıyla uygun hammadde kullandıkları düşünülmektedir. Bunun yanı sıra bir işletmenin iç ve dış pazar 85

96 piyasasında yer alması ve rekabet ortamında başarılı olabilmesi için Ar- Ge, Ür-Ge çalışmalarına önem vermesinin gerekli olduğu söylenebilir. İşletmelerin kalite kontrol ile ilgili birimlere ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.22 de sunulmuştur. Çizelge 4.22 İşletmelerde kalite kontrol ile ilgili birimler İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Kalite kontrol Üretim Üretim+yönetim+kalite kontrol Yönetim Yönetim+kalite kontrol Kalite kontrol+üretim Yönetim+üretim+pazarlama Kalite kontrol+ar-ge/ür-ge+üretim Ar-ge/Ür-ge Ar-ge/Ür-ge+yönetim Yönetim+üretim Kalite+Ar-ge/Ür-ge+üretim+yönetim Yok TOPLAM Çizelge 4.22 incelendiğinde, işletmelerde % 21.9 oranında kalite kontrol ile ilgili birim olarak kalite biriminin bulunduğu görülmektedir. Bu değeri % 9.5 oranında üretim, üretim-yönetim-kalitenin izlediği anlaşılmaktadır. İşletmelerde kalite kontrol ile ilgili farklı birimlerin birlikte yer aldığı görülmektedir. Bunun ürün kalitesini artırmada etkili olduğu söylenebilir. Ar-Ge-, Ür-Ge birimi ürünlerin hammadde, tasarım, vb. geliştirilmesi ve marka edinme sürecinde önemli rol oynadıkları bilinmektedir. Ar-Ge-, Ür-Ge ile ilgili biriminin düşük değerde çıkması bu birime yeterli önemin verilmediğini göstermektedir. Yetkililer ile yapılan görüşmeler sonucunda bu birime ayrılacak maliyetin işletmeyi ekonomik anlamda sıkıntıya düşüreceği için gerek görülmediği ve bu birime ihtiyaç duyulmadığı belirtilmiştir. Bu durumun işletme sahiplerinin çoğunluğunun eğitim seviyelerinin düşük düzeyde ve tekstil alanında olmadığından 86

97 kaynaklandığı söylenebilir. Uzun dönemde piyasada yer edinebilmek ve dış pazarlara daha fazla açılabilmek için gerekli olan kalite birimlerinin kurulmasında işletme sahiplerinin bilinçlendirilmeleri ve gerekli yasal uygulamaların başlatılmasının bu konuda önemli bir adım olacağı söylenebilir. İşletmelerde üretilen ürünlerin 2.kalite/hatalı olarak ayrılma oranına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.23 de sunulmuştur. Çizelge 4.23 Hatalı üretim oranı İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % % % % % % TOPLAM Çizelge 4.23 incelendiğinde, işletmelerde ürünlerin hatalı olarak % 28.1 oranında % 0-1 ve % 1-2, % 21.9 oranında % 2-3, % 12.5 oranında % 4-5, % 9.4 oranında % 3-4 üretildiği görülmektedir. Buna göre üretilen ürünlerin % 0-2 oranında hatalı olarak ayrılmasında Çizelge 4.21 de çıkan sonuca göre üretim alanında kalite kontrolün uygulanmasının hatalı üretimimin az oranda çıkmasında önemli bir etken olduğu söylenebilir. İnsan ve çalışma çevresi arasında ilişkinin incelenmesine yönelik bilimsel çalışmalar endüstrileşmenin hızla ilerlemesi sonucu gelişmiştir. İnsan performansını artırmak için ilk çalışmayı F.W. Taylor ( ) yapmıştır. Taylor çalışmanın verimini artırmak için kullandığı araç ve gereçte değişiklikler tasarlamış, iş etütleri yapmış, işe uygun işçi seçmenin, işçiyi iş başında eğitmenin, verimli işçiye daha çok ücret ödemenin yararları üzerinde durmuştur (Gönen 1996). İş etüdü işletmelerin farklı bölümlerinde üretim sürecinde meydana gelen iş akışını inceleyerek gereksiz faaliyetlerin kaldırılması, işin 87

98 en kısa sürede, az enerji ile düşük maliyette yapılması amacını taşımaktadır. Böylece işletmelerin verimliliğinin artmasının yanı sıra insan yapısına uygun çalışma koşulları ve iş akışı sağlanabilecektir (Aydın vd. 2003). İşletmelerin iş etüdünün uygulanma durumuna ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.24 de sunulmuştur. Çizelge 4.24 İşletmelerin iş etüdünü uygulama durumu İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Hayır Evet TOPLAM Çizelge 4.24 incelendiğinde, işletmelerde iş etüdünün % 56.2 oranında uygulanmadığı, % 43.8 oranında uygulandığı anlaşılmaktadır. Bu durum iki il arasında ters durum söz konusudur. İşletmeler makinelerin tam kapasite ile kullanmalarının iş etüdü anlamına geldiğini düşünmektedirler. Ancak iş akışını sağlamak için gereksiz işlerden kurtulmak ve verimliliği artırmak adına birçok işlem yapmaktadırlar. Bu sonuçtan yetkililerin iş etüdünü uyguladıkları ancak farkında olmadıkları söylenebilir. İşletmelerin iş etüdünü uygulama amacına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.25 de verilmiştir. Çizelge 4.25 İşletmelerde iş etüdünün uygulanma durumu İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % İş gücünü eğitmek Gereksiz faaliyetlerden kurtulmak Gerekli faaliyetleri ekonomik şekilde düzenlemek İş ile ilgili doğru zaman standardı saptamak Uygun çalışma yöntemlerini standartlaştırmak Çalışma koşullarını iyileştirmek Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 88

99 Çizelge 4.25 incelendiğinde, işletmelerde iş etüdünün % 37.5 i iş gücünü eğitmek, % 34.4 ü gereksiz faaliyetlerden kurtulmak, gerekli faaliyetleri ekonomik şekilde düzenlemek, iş ile ilgili doğru zaman standardı saptamak, % 28.1 i uygun çalışma yöntemlerini standartlaştırmak, % 25.0 i çalışma koşullarını iyileştirmek amacı ile uygulandığı anlaşılmaktadır. Buna göre işletmelerde iş etütlerinin verimliliği artırmak amacıyla uygulandığı ve öncelikle iş gücünü iş başında eğittikleri söylenebilir. Gerekli birim için alınan bazı elemanlar işini iş başında belli bir süre ustasından öğrenerek işe devam edebilmektedir. Alınan elemanın işe uygunluğuna ya da uzman olmasına gerek görülmemesinin işletmeye maliyetini artırmamasından kaynaklandığı söylenebilir Sektör temsilcilerinin pazarlama durumuna ilişkin bilgiler Sektörde faaliyet gösteren işletmelerin bayan örme dış giysilerin pazarlanma durumlarına ilişkin pazarlamada iletişim, pazarlama yöntemi, pazarlandığı yer ve pazarlamada karşılaşılan sorunlara ait veriler değerlendirilmiş ve çizelgelerde sunulmuştur. Ürünleri pazarlamada iletişime ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.26 da belirtilmiştir. Çizelge 4.26 Ürün pazarlamada iletişim İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Yüz yüze Yüz yüze+ internet (sanal ortam) Yüz yüze+ telefon Telefon+ katalog Toplam Yüz yüze Yüz yüze+ telefon Yüz yüze+ internet (sanal ortam) Aracı firma Bağlantısı yok TOPLAM Yurt içi Yurt dışı 89

100 Çizelge 4.26 incelendiğinde, yetkili kişilerin ürünlerini yurt içi ve yurt dışı pazarlamada müşterileri ile yüz-yüze iletişimi tercih ettikleri görülmektedir. Bu yurt içinde % 75.0 oranında, yurt dışında % 40.6 oranında en yüksek değerdir. Bu değerleri yurt içinde % 12.5 i yüz yüze ve internet (sanal ortam), % 9.4 ü yüz yüze ve telefon, % 3.1 i telefon ve katalog ile pazarlama, yurt dışında ise % 15.6 sı yüz yüze ve telefon % 12.5 i yüz yüze ve internet (sanal ortam), % 9.4 ü aracı firma ile pazarlama yöntemleri izlemektedir. % 21.9 u yurt dışına pazarlama yapmadıkları için bağlantıları olmadığı anlaşılmaktadır. Yetkili kişiler ile yapılan görüşmelerde ürünleri pazarlamada ilk bağlantıyı mutlaka yüz yüze görüşerek gerçekleştirdikleri, tekrar talep edilen siparişlerde telefonla iletişime geçtiklerini belirtmişlerdir. Bunun alınan siparişlerde yanlış anlaşılmaya neden olmamasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Ürünlerin pazarlama yöntemine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.27 de sunulmuştur. Çizelge 4.27 Ürün pazarlama yöntemi İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Toptan Toptan+sipariş Sipariş Toptan+sipariş+ perakende Perakende Toplam Toptan Toptan+sipariş Perakende Sipariş Pazarlama yok TOPLAM Yurt içi Yurt dışı Çizelge 4.27 incelendiğinde, yetkili kişilerin ürünlerini yurt içi ve yurt dışına toptan pazarladıkları anlaşılmaktadır. Bu yurt içinde % 62.5 oranında, yurt dışında % 59.4 oranında en yüksek değerdir. Bunu yurt içi % 18.8 ile ve yurt dışında % 9.4 ile toptan ve sipariş pazarlama şekillerinin izlediği görülmektedir. Bunları azalan değerlerde sipariş ve perakende pazarlama şekilleri takip etmektedir. Yurt dışına pazarlama 90

101 yapmayan fabrikaların % 21.9 oranında olduğu anlaşılmaktadır. Çoğunlukla yurt içi pazarına yönelen işletmelerin yetkilileri müşteri talebini karşılamak ve kar elde etmek amacı ile toptan pazarlama şeklini tercih ettiklerini belirtmişlerdir Ürünlerin yurt içi-dışı pazarlandığı yere ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.28 de verilmiştir. Çizelge 4.28 Ürünlerin pazarlandığı yer İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Marmara İç Anadolu Akdeniz Karadeniz Doğu Anadolu Güney Doğu Anadolu Ege Asya (Azerbaycan, Gürcistan, Çeçenistan, Kazakistan, Ukrayna, Rusya, Ürdün, İsrail, Kıbrıs, İran, Suriye, Japonya ) Avrupa (Romanya, İngiltere, Almanya, Danimarka, Avusturya, Yunanistan, Hollanda, Belçika, İspanya, Hırvatistan, Bulgaristan, İtalya. Fransa, Polonya, Macaristan) Kuzey Amerika (ABD, Kanada) Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Yurt içi Yurt dışı Çizelge 4.28 incelendiğinde, yetkili kişilerin ürünlerini yurt içinde % 75.0 ile Marmara, % 46.9 ile İç Anadolu, % 34.4 ile Akdeniz, % 28.1 ile Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu, % 25.0 ile Ege bölgesine pazarladıkları, yurt dışında % 56.2 ile Asya ve Avrupa, % 6.2 ile Kuzey Amerika ya pazarladıkları anlaşılmaktadır. Yetkililerle yapılan görüşmelerden yurt içinde yüksek oranda Marmara bölgesine pazarlama yapılmasının fabrikaların o bölgede yoğunlaşmasının ve yurt içi bağlantılarda aracı firmaların İstanbul da bulunmasının önemli etken olduğu belirtilmiştir. Yurt dışı pazarlamanın çoğunlukla komşu ülkelere yapılmasında ulaşım maliyetlerinin önemli etken olduğunu söylenebilir. 91

102 Çıttır (2009) çalışmasında, nakış tekstil ürünlerinin % 52 sinin iç pazar, % 48 inin dış pazara yönelik üretim yaptıklarını saptamıştır. Bu araştırma, Çıttır ın (2009) çalışması ile karşılaştırıldığında, nakış sektörü ile örme sektörünün ürünlerinin yurt içine (iç pazar) yönelik üretim yaptıkları benzerlik göstermektedir. Ürünleri pazarlamada karşılaşılan sorunlara ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.29 da sunulmuştur. Çizelge 4.29 Ürünleri pazarlamada karşılaşılan sorunlar Seçenekler İller Ankara İstanbul Toplam n % n % n % Vadelerin uzun olması nedeniyle ödemenin alınamaması İşçilikten dolayı maliyet yüksekliği Büyük firmaların uzak doğuda üretim yapması Piyasa rekabeti İthalatın çok olması Alışveriş merkezlerinin çoğalması ve buralara belli firmaların alınması Üretilenlerin satılamaması Ürün fiyatının tüketiciye yüksek gelmesi Yok Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.29 incelendiğinde, yetkili kişilerin ürünlerini pazarlamada karşılaştıkları sorunlarda en çok % 93.7 oranında vadelerin uzun olması nedeniyle ödemenin alınamaması, en az % 6.2 oranında ürün fiyatının tüketiciye yüksek gelmesi olarak belirlenmiştir. Yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden satışı yapılan toptan ürünlerin ödemelerinde vadelerin uzun olmasının (10-12 ay) nakit sıkıntısı oluşturduğunu, ödemelerin bu süreyi aşmaları durumunda üretim yapmanın oldukça zor olduğunu belirtmişlerdir. Vadelerin uzunluğunun işletmelere nakit sıkıntısı oluşturduğu 92

103 anlaşılmaktadır. Bu durum işletmelere nakit sıkıntısı oluşturduğu için üretim hızını ve kalitesine etki ettiği düşünülmektedir. Ör-May Tekstil in yönetim kurulu başkanı Vedat Doğan, 2006 yılında örme sektörünün en önemli sorunlarından birinin, dünyadaki durgunluk ve artan maliyetlere ek olarak bir de uzun vadelerin tehdidi altında olduğunu belirtmiştir ( 2007). Atakan (2006) çalışmasında, tekstil ürünlerinin pazarlama aşamasında karşılaştıkları en önemli sorunu rakiplerin ucuz fiyattan mal satmaları olarak saptamıştır. Bu araştırma, Atakan (2006) ın çalışması ile karşılaştırıldığında, tekstil sektörü ile örme sektörünün ürünleri pazarlamada karşılaşılan sorunlar bakımından farklılık göstermektedir. 4.2 Atkılı Düz Örme Bayan Dış Üst Giyim Ürün Özelliklerine İlişkin Bulgular Atkılı düz örme işletmelerinde üretilen bayan örme dış giyim ürünlerinin ürün çeşidi, beden ölçüsü, biçimlendirme, kullanılan örme makinesi özellikler, iplik özellikleri, ipliklere uygulanan hazırlık işlemleri ve işlemlerin uygulandığı aşama, desen örme teknikleri, işlevsel ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler, süsleme teknikleri, desen tasarım programları, tasarım ve renk seçimine etki eden faktörler ile ürüne uygulanan bitim işlemleri değerlendirilmiş ve çizelgelerde sunulmuştur Ürünlerin çeşidi İncelenen örme dış giyimler; kazak, bluz, tunik, süveter, yelek, bolero, elbise ve hırka türü olarak gruplandırılmaktadır. Ürün türlerinin sınıflandırılması; moda figüründe 8 baş ölçü ve oranı esas alınarak belirtilen aralıklarda dış giysi türleri adlandırılmıştır. Bayan dış giyim ürünlerinin adlandırılmasında; dış giysi tanımları, üretim sorumluları, giyim bölümünde ki uzmanlar ve araştırmacı tarafından belirlenmiştir. (Şekil 4.1) 93

104 Bayan dış giyim türleri Bolero, kısa hırka Kazak, buluz, hırka süveter, yelek Tunik, hırka Elbise, uzun yelek Şekil 4.1 Vücut oran ölçülerine göre tanımlanan bayan dış giyim türleri (Ireland oranlı vücut ölçü şablonu alınmıştır) Türk Dil Kurumu ve tekstil tanımları sözlüğünde yer alan tanımlar aşağıda verilmektedir. Bluz: Vücudun üst bölümüne giyilen, genellikle ince kumaştan yapılan veya iplikten örülen kadın giysisi ( 2008). Hafif gramajlı, vücudun üst kısmını örten, moda eğilimlerine göre değişiklik gösteren kadın giysisi ( 2009). 94

105 Kazak: Baştan geçirilerek giyilen, genellikle kollu, kalın iplikle örülen örme üst giysisi. Tunik: Pantolon veya etek üzerine giyilen, dizlere kadar inen üst giysisi ( 2008). Özel durumlarda giysi üzerine giyilen gömlek biçiminde giysi ( 2009). Hırka: Genellikle soğuktan korunmak için giyilen, kumaştan, bazen içi pamukla beslenmiş, ceket biçiminde, önden açık, kollu üst giysisi ( 2008). Yakasız, yuvarlak veya V yakalı, spor giysidir. Kapama kenarı ve yaka açıklığı bantlıdır. Boyu bel altına kadar, daha çok kalçayı kapatan boydadır. Kolları modaya göre kısa, uzun veya kolsuzdur. Yanlarında geniş aplike cepli, düğmeyle veya kemerle önden bağlanan dokuma veya örme kumaştan yapılan giysi ( 2009). Süveter: Genellikle altına gömlek veya bluz giyilen kolsuz kazak ( 2008). Yelek: Ceket altına giyilen kolsuz ve kısa giysi ( 2008). Üst bedene oturan dar kolsuz ve yakası da olabilen özellikle önden tek veya çift düğmeli (kruvaze) giysidir ( 2009). Bolero: Kısa kadın ceketi ( 2008).En uzun türü bele kadar ulaşan, kısa, hafif bir bayan giysisidir. Düğmesi yoktur ve önü açıktır ( 2009). Elbise: Giysi ( 2008). Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde üretilen ve araştırma kapsamında gözlem ve incelemelerde bulunulan bayan dış giyim ürünlerinin çeşidine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.30 da verilmiştir. 95

106 Çizelge 4.30 Ürünlerinin çeşidi İller Ankara İstanbul Toplam Ürün Çeşidi n % n % n % Hırka Kazak Bluz Tunik Elbise Süveter Yelek Bolero TOPLAM Çizelge 4.30 incelendiğinde, % 32.9 oranında hırka, % 21.7 oranında kazak, % 19.7 oranında bluz, % 8.0 oranında tunik, % 7.2 oranında elbise, % 6.4 oranında süveter, % 3.6 oranında yelek, % 0.4 oranında boleronun oluşturduğu görülmektedir. Bu durum üretilen dış giyim ürün grubunun çoğunluğunun hırka türü olmasının, yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden müşteri arz-talep, moda vb. faktörlerinin etkilediği anlaşılmaktadır Etikette belirtilen beden ölçüleri Hazır giyim sanayinde giysi üretiminde kullanılan kalıplar yetişkin Türk kadın ölçüleri üzerinde araştırmalar sonucu oluşturulmuş standart kalıplar değildir. Ölçü standartları, modelistler tarafından beden ölçülerinin bir düzenlenmesi ile veya yurt dışındaki ölçü sistemlerinin uygulanması ile elde edilmektedir (Topaloğlu 1997). Beden ölçü tablosu, İngilizce small, medium ve large kelimelerinin baş harflerine karşılık gelen S, M ve L bedenlerinden meydana gelmektedir. S beden, 36 ve 38 beden M beden, 38 ve 40 beden, L beden, 42 ve 44 bedenlerin ölçülerine yönelik olarak hazırlanmaktadır (Mete 1996). 96

107 Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinin etiketinde belirtilen beden ölçüleri değerlendirilmiş ve Çizelge 4.31 de sunulmuştur. Çizelge 4.31 Ürünlerin etiketinde belirtilen beden ölçüleri İller Ürünlerin beden ölçüleri Ankara İstanbul Toplam n % n % n % Standart Harf SX-S-M-L-XL S-M-L S-M-L-XL L-XL-XXL Numara TOPLAM Çizelge 4.31 incelendiğinde, % 53.8 oranında standart, harf ölçü sisteminde % 20.1 oranında S-M-L, %12.8 oranında S-M-L-XL, % 5.6 oranında SX-S-M-L-XL, % 3.2 oranında L-XL-XXL, numara ölçü sisteminde % 3.2 oranında 1-2 beden ölçülerinde üretildiği anlaşılmaktadır. Bu değerlere göre, çoğunlukla modayı takip eden genç ve orta yaş grubuna yönelik hazırlanan dış giyim ürünlerinin standart beden ölçülerinde üretilmesinde etken olduğu görülmektedir Ürün biçimlendirme Örme giyim üretiminde parça olarak (şekillendirme), kumaş olarak (panel) ve bütün/dikişsiz (Whoole Garment) şeklinde üç şekilde biçimlendirilir (Şekil 4.2). Parça ve kumaş olarak üretilen örgüler birçok hazır giyim aşamalarından geçmektedir. Dikişsiz üretilen ürünler hazır giyim aşamalarından geçmeden örme işleminden sonra sadece ütülenerek paketlenmektedir. Bu yöntemde yakanın, omuzların ve kol oyuntularının dış hatları istenen şekilde biçimlendirilir. Kollar daha sonra ayrı bir işlem adımında örülerek hazır hale getirilir. Bu durum üreticiye düşük maliyet ve yüksek verimlilik sağlamaktadır (Anonim 2008a, Yakartepe ve Yakartepe 1995c). Ancak, 97

108 dikişsiz üretim yapan makinelerin hızı diğer makinelere göre daha yavaş olması dezavantaj olarak sayılabilmektedir. Şekil 4.2 Ürün biçimlendirme (Anonim 2008a) Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinin üretim şekillerine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.32 de sunulmuştur. Çizelge 4.32 Ürün biçimlendirme İller Ankara İstanbul Toplam Üretim şekilleri n % n % n % Parça olarak (Şekillendirme) Kumaş olarak (Panel örgü) Bütün/dikişsiz (Whoole Garment) TOPLAM Çizelge 4.32 incelendiğinde, ürünlerin biçimlendirilmesinde % 94.0 oranında parça olarak, % 4.8 oranında kumaş olarak, % 1.2 oranında dikişsiz üretildikleri görülmektedir. Yetkili kişilerle yapılan görüşmelerden parça olarak üretilen ürünlerde kullanılan iplik miktarının kumaş olarak üretilen ürünlere göre daha az olması ve parça 98

109 olarak üretilen ürünlerin örme bölümünden sonra hazır giyim bölümündeki işlemleri azaltarak üretim hızını artırdığı için tercih ettiklerini belirtmişlerdir Desen tasarım programları Günümüzde rekabetin dayalı olduğu kavramlar değişmiştir. Miktar ve maliyetin yanı sıra çeşitli üretim, tasarım ve hız önem kazanmıştır. Bu nedenle hem hız kazandıran hem de çok çeşitli tasarımları programlayıp hatasız bir şekilde üretmeyi sağlayan makineler geliştirilmiştir. Ülkemizde ve dünyada en fazla kullanılan düz örme makineleri Stoll ve Shima-Seiki firmalarının makineleridir. Bu firmalar kendi dillerinde örgü programları geliştirmişlerdir ( 2009). Bilgisayarlı düz örme makinelerine uyumlu değişik firmaların desen programları bulunmaktadır. En yaygın kullanılan Japon Shima Seiki firmasına ait düz örme makinelerinde SDS-ONE, Alman Stoll firmasında SIRIX, İtalyan Protti firmasında IKS desen programıdır. Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinin üretiminde kullanılan desen programlarına ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.33 de sunulmuştur. Çizelge 4.33 Kullanılan desen programları İller Ankara İstanbul Toplam Desen tasarım programları n % n % n % SDS-ONE SIRIX IKS TOPLAM Çizelge 4.33 incelendiğinde, % 61.8 oranında SDS-ONE, % 35.3 oranında SIRIX, % 2.8 oranında IKS desen tasarım programlarının kullanıldığı görülmektedir. SDS-ONE 99

110 Shima seiki düz örme makinelerine uyumlu bir desen tasarım programıdır. Çizelge 4.18 deki verilerde ortaya çıkan sonucu desteklemektedir Tasarım çalışmalarını etkileyen faktörler Bir bütün olan tasarlama daha önceden var olmayan bir ürünün, sistemin veya nesnenin ortaya konması amacıyla yapılan eylem olarak tanımlanabilir (San 1997, Becer 1997). Tasarım, bir ürünün bütünü veya bir parçası üzerinde yapılan süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya estetik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerin oluşturduğu bütünü ifade etmektedir (Anonim 2009). İnsanın kullandığı nesneler ile yaşadığı çevreyi, fiziksel ve ruhsal ihtiyaçların doğrultusunda çağın estetik ve teknik değerleriyle yeniden üretmesi ya da düzenlenmesidir (Ergür 1997). Tasarımcının çok yönlü düşünebilen, araştırıcı, görmeyi bilen ve sanatın temel esaslarını öğrenip bilinçli şekilde uygulayabilen özelliklere sahip olması önem taşımaktadır (Sarıoğlu 1994). Günümüzde iç ve dış rekabete bağlı olarak örme sektöründe müşteri siparişlerine daha hızlı cevap vermek ve müşteriye aynı anda birden çok seçenek sunmak amacıyla desen tasarımı önem kazanmaktadır. Bilgisayar yardımı ile tasarım işlemi daha basitleşmiştir. Tasarımcı, uzun süren bir hazırlık dönemi sonunda hazırlamış olduğu tasarımları işletme sahibi, pazarlama müdürleri, işletme müdürü, mağaza temsilcileri kişiler ile birlikte tasarımların üretilebilirlik fonksiyonu, pazar uygunluğu ve maliyeti de göz önüne alınarak seçme işlemine geçmektedir. Tasarımcı tekstil sektörünün sunduğu olanaklardan veya sınırlamalardan etkilenmektedir (Alpat 2002). İşletme tarafından tasarımcıya sunulan donanım ve bütçe, yöneticilerinin veya müşterilerin kendi istekleri doğrultusunda ürün renk ve tasarımları yönlendirmesi bu etkenler arasındadır. Çoğu 100

111 tasarımcının geleneksel motif bilgilerinin eksik olmasının özgün tasarımların oluşturulmasında ve markalaşma sürecinde olumsuz yönde etkileyebileceği söylenebilir. Tasarımcıların yurt içi ve yurt dışında adını duyurması ancak kültür içinde yer alan zengin motiflere sahip çıkmak ve çağdaş yorumla geliştirmekle olacağı düşünülmektedir. Bayan örme dış giysilerin tasarım çalışmasını etkileyen faktörlere ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.34 de sunulmuştur. Çizelge 4.34 Tasarım çalışmalarını etkileyen faktörler Seçenekler İller Ankara İstanbul Toplam n % n % n % Müşteri isteği Moda Kataloglar Tasarımcının görüşü Çeşitli tasarım çalışmaları Pazarlama ekibinin görüşleri Yönetim isteği Firma arşivinde yer alan örnekler Döneme ait aksesuarlar Fuar katılımı Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.34 incelendiğinde, tasarımcıların % 87.5 inin müşteri isteği ve moda, % 53.1 inin kataloglar, % 50.0 sinin tasarımcının görüşü, % 46.9 unun çeşitli tasarım çalışmaları ve pazarlama ekibinin görüşleri, % 40.6 sının yönetim isteği, % 37.5 inin firma arşivinde yer alan örnekler, % 34.3 ünün döneme ait aksesuarlar, % 9.3 ünün fuar katılımlarından etkilenerek tasarımlarını oluşturdukları anlaşılmaktadır. Çoğunlukla müşteri talebi ve modanın tasarımda etkili olmasının tasarımcının çizimlerinde kendi duygu ve düşüncesini tam olarak yansıtmadığı söylenebilir. Bunun yanı sıra tasarımcıların geleneksel motifleri kullanarak özgün tasarımlar oluşturamamaları da bu duruma etken olduğu söylenebilir. İşletme yetkilileri markalaşma sürecinde tasarımcılara özgün tasarım yapma ve kendilerini geliştirebilmeleri için özgürlük tanımalarının işletme açısından yararlı olacağı düşünülmektedir. 101

112 4.2.6 Renk seçimini etkileyen faktörler Üretilen ürünlerin başarılı olmasında en önemli etkenlerden biri olan uygun renklerin seçimidir. Düzenlenen ulusal ya da uluslar arası moda fuarları, renk katalogları, moda eğilimleri vb. sezonda hangi rengin kullanılacağı hakkında tasarımcıya bilgi vermektedir. Tasarımcı bunların yanı sıra, kendi müşteri beğenisine ve talebine uygun daha çok satış yapacağı renkleri göz ardı etmeden koleksiyonunu hazırlamaktadır. Bayan örme dış giysilerin renk seçimini etkileyen faktörlere ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.35 de verilmiştir. Çizelge 4.35 Model renk seçimini etkileyen faktörler İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Moda Müşteri isteği Kataloglar Yönetim isteği Çeşitli tasarım çalışmaları Tasarımcının görüşü Firma arşivinde yer alan örnekler Pazarlama ekibinin görüşleri Fuar Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.35 incelendiğinde, tasarımcıların renk ile ilgili seçimlerinde % 78.1 oranında moda, % 75.0 oranında müşteri isteği, % 50.0 oranında kataloglar, % 40.6 oranında yönetim isteği ve çeşitli tasarım çalışmaları, % 37.5 oranında tasarımcının görüşü, % 34.3 oranında firma arşivinde yer alan örnekler, % 12.5 oranında pazarlama ekibinin görüşleri ve fuar katılımlarından etkilendikleri görülmektedir. Çizelge 4.37 de de görüldüğü gibi renk seçiminde de modanın etken olduğu ve bunun müşteri isteğine göre şekillendiği anlaşılmaktadır Etikette belirtilen ipliklerin lif cinsleri ve % oranları 102

113 Tekstil hammaddesi olan lif, birçok işlemden geçirilerek iplik haline getirilmektedir. Lif; katlanabilen, eğrilebilen, helozonlar oluşturan, kopmaya karşı direnç gösteren, çekime karşı koyabilen, elastiki yapıda olan ve boyanabilen maddelerdir (Kaya ve Yazıcıoğlu 1992). Lif kelimesinin çoğulu elyaf olarak adlandırılmaktadır (Anonim -). Örmede kullanılan lifler doğal ve yapay olarak iki grupta incelenmektedir. Doğal lifler; bitkisel, hayvansal ve madensel esaslı lifler, yapay (kimyasal) lifler ise sentetik ve rejenere liflerdir (Aytaç 1982, ). Eskiden hammaddesi yün, tiftik, deve yünü, tavşan yünü, keçi lifleri, ipek vb. doğal lif içerisinde bulunan hayvansal liflerden atkı, bere, yelek, dizlik, hırka, elbise, etek, çorap, eldiven gibi birçok örgü işleri el sanatı olarak üretilen giysiler arasındadır (Arlı 1990). Günümüzde ise doğal lifler yapay liflerle karıştırılarak gelişen örme teknolojisiyle üretilmektedir. Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinsi ve % oranları ilişkin elde edilen veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.36 da sunulmuştur. Çizelge 4.36 Ürünlerin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinsi ve % oranları Ankara İstanbul Toplam 103

114 İller İpliklerin lif cinsi ve oranları n % n % n % Doğal lifler % % % Pamuk % % % % % ARA TOPLAM % % % % Yün % % % % % % ARA TOPLAM Kuzu yünü % % ARA TOPLAM % % % Tiftik % % % % % ARA TOPLAM Angora (Tavşan yünü) % % % ARA TOPLAM Alpaka % ARA TOPLAM Metal iplik % % % ARA TOPLAM TOPLAM Çizelge 4.36 Ürünlerin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinsi ve % oranları (devam) 104

115 İller Ankara İstanbul Toplam İpliklerin lif cinsi ve oranları n % n % n % % % % % % % % % % Akrilik % % % % % % % % % % % Yapay % (Kimyasal) ARA TOPLAM Lifler % % % Polyamid % % % % % ARA TOPLAM % Polyester % % % ARA TOPLAM % % % Elestan % % % % % ARA TOPLAM Çizelge 4.36 Ürünlerin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinsi ve % oranları (devam) 105

116 İller Ankara İstanbul Toplam İpliklerin lif cinsi ve oranları n % n % n % % % % % % % % Yapay Lifler Rayon % % % % % % % % ARA TOPLAM Ankara n: 78 İtanbul n: 171 Toplam n: 249 Çizelge 4.36 incelendiğinde, ürün etiketinde belirtilen ipliklerde % oranında yapay lif, % 85.1 oranında doğal lif cinslerinin kullanıldığı görülmektedir. Yapay lif cinslerinde en yüksek % 87.1 oranında akrilik lifinin kullanıldığı bunu % 26.1 oranında polyamid, % 18.9 oranında rayon, % 10.0 oranında elestan, % 3.2 oranında polyester lifinin izlediği anlaşılmaktadır. Doğal lif cinslerinde en yüksek % 36.1 oranında yün lifinin kullanıldığı, bunu % 22.4 oranında tiftik, % pamuk, % 2.8 oranında kuzu yünü ve metal iplik, % 1.6 oranında angora (tavşan yünü) ve alpaka liflerinin izlediği anlaşılmaktadır. Bu sonuca göre ürünlerde çoğunlukla yapay esaslı liflerden akrilik ve polyamidin kullanılmasında lif özellikleri etkilidir. Akrilik lifi hafif ve sıcak tutan, ışığa ve iklime dayanıklı, bakımı kolay, parlak ve çabuk kuruyan ve yüne benzerliğinden dolayı örme sektöründe tercih edildiği söylenebilir. Hacimli olmasından dolayı bayan veya erkek dış giyiminde özellikle kazaklarda kullanılmaktadır. Bu avantajlarının yanı sıra düşük nem alma yeteneği, statik elektriklenmesi ve pilling gibi sorunlar oluşturmaktadır. Poliamid lifi filament iplik veya ştapel iplik olarak üretilebilir, örme yüzeylerde ise pamuk ve yünle karıştırılarak ştapel iplik olarak kullanılırlar. Yüksek mukavemet ve 106

117 elastikiyete sahip, sıcaklığa karşı direnci çok yüksek ancak ışığa dayanıklılığı kötü olan lif formunu korumada dayanıklı ve kolay bakım yapılmaktadır. Statik elektriklenmesi düşük olup, piling sorunu görülmektedir. Bu liflerden oluşan giysiler makinede yıkanabilir, çabuk kurur, ütülenebilir ve kırışmaz özelliklerdedir. Örme ürünlerde kullanılan iplikler çoğunlukla birden fazla liften meydana getirilmekte ve kullanım amacına, maliyetine, tutum ve görünüme etkisi göz önüne alınarak oluşturulmaktadır. Lif karışımı işlemi uygulanmış materyal; karışımı oluşturan hammaddelerin iplik haline getirilmeden önce harmanlanıp eğrildikten sonra dokunması veya örülmesi ile elde edilir. Lif karışımı elde etmenin amacı, karışımı oluşturan lif türlerinin özelliklerini değiştirmek, geliştirmek, genişletmek ve yeni etkili kumaşlar elde etmektir. Karışımlar lifin işlenebilme özelliğine, iplik inceliğine ve ekonomikliğine bağlıdır. Lif karışımları ile kaliteyi yükseltmek, fizyolojik özellikleri artırmak, bakım özelliğini artırmak, görünümü değiştirmek ve ekonomikliği artırmak amacıyla yapılamaktadır (Anonim 2007). Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme fabrikalarında üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinslerine ilişkin elde edilen veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.37 de sunulmuştur. Çizelge 4.37 Ürünlerin etiketinde belirtilen ipliklerin lif cinsleri 107

118 İller Ankara İstanbul Toplam İpliklerin lif cinsleri n % n % n % Akrilik Yün Pamuk Kuzu yünü Akrilik-polyamid Akrilik-viskon Akrilik-elestan Akrilik-metal Akrilik-tiftik Akrilik-kuzu yünü Akrilik-yün Akrilik-pamuk Yün-viskon Yün-pamuk Pamuk-polyester Pamuk-viskon Polyamid-viskon Viskon-elestan Akrilik-polyamid-tiftik Akrilik-polyamid-pamuk Akrilik-polyamid-elestan Akrilik-elestan-yün Akrilik-yün-pamuk Akrilik-yün-viskon Akrilik-yün-metal Akrilik-pamuk-metal Akrilik-pamuk-viskon Akrilik-yün-tiftik Akrilik-polyester-tiftik Akrilik-polyester-yün Akrilik-elestan-tiftik Akrilik-yün-alpaka Akrilik-viskon-alpaka Polyester-viskon-elestan Polyamid-viskon-elestan Yün-elestan-viskon Akrilik-polyamid-yün-pamuk Polyamid-yün-viskon-angora-tiftik Akrilik-polyamid-polyester-tiftik-angora TOPLAM Çizelge 4.37 incelendiğinde, etikette belirtilen ipliklerin en yüksek % 19.3 oranında akrilik ve yün lif cinslerinin birlikte kullanıldığı görülmektedir. Bunu % 9.2 oranında akrilik, % 8.4 oranında akrilik ve viskon, % 7.6 oranında akrilik, polyamid ve tiftik, % 6.0 oranında akrilik, polyester ve yün, % 5.6 oranında akrilik ve tiftik, % 4.0 oranında 108

119 akrilik ve pamuk lif cinsleri izlemektedir. Bu değerleri azalan oranlarda akrilik ve polyamid, akrilik, polyamid ve elestan, akrilik ve elestan, viskon ve elestan, akrilik, yün ve pamuk, akrilik, pamuk ve viskon, akrilik, polyamid, polyester, tiftik ve angora, pamuk, viskon, polyamid, viskon, akrilik, polyamid ve pamuk, akrilik, yün ve alpaka izlemektedir. En düşük % 0.4 oranında yün, pamuk ve polyester, akrilik, yün ve viskon, akrilik, yün ve metal, akrilik, viskon ve alpaka, polyamid, viskon ve elestan, yün, elestan ve viskon, akrilik, polyamid, yün ve pamuk, polyamid, yün, viskon, Angora ve tiftik lif cinslerinin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Buna göre; yetkililerin ürünlerin çoğunluğunda akrilik ve yün liflerini birlikte kullanmasında akrilik lifinin görünümde yüne benzemesi, kullanım kolaylığı, yüne göre daha ekonomik olması, istenilen renkte bulunabilmesi vb. özelliklerinden dolayı tercih ettikleri söylenebilir İpliklere uygulanan hazırlık işlemleri Kullanılan ipliklere uygulanan hazırlık işlemlerine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.38 de verilmiştir. Çizelge 4.38 Kullanılan ipliklere uygulanan hazırlık işlemleri Seçenekler İller Ankara İstanbul Toplam n % n % n % Parafinleme(mumlama) Bobinleme Buharlama Bobinleme ve parafinleme İplik oran değişimi Uygulanmıyor TOPLAM Ankara n: 8 İstanbul n:24 Toplam n:32 Çizelge 4.38 incelendiğinde, ipliklere uygulanan hazırlık işlemleri % 50.0 oranında en yüksek parafinleme (mumlama), en düşük % 3.1 oranında iplik oran değişimi olduğu 109

120 anlaşılmaktadır. İplikleri alındığı fabrikadan hiçbir hazırlık işlemi uygulamadan kullanan fabrikaların oranının yüksek olduğu görülmektedir Mumlama (Parafinleme) işleminin gerçekleştirildiği aşama İpliklere uygulanan mumlama (parafinleme) işleminin gerçekleştirildiği aşamaya ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.39 da belirtilmiştir. Çizelge 4.39 İpliklere uygulanan mumlama (parafinleme) işleminin gerçekleştirildiği aşama İller Ankara İstanbul Toplam Seçenekler n % n % n % Bobinleme Örme Uygulanmıyor TOPLAM Çizelge 4.39 incelendiğinde, ipliklere uygulanan mumlama (parafinleme) işleminin % 50.0 oranında bobinleme, % 25.0 oranında örme aşamasında yapıldığı anlaşılmaktadır. Bunun yanı sıra % 25 oranında mumlama işleminin uygulanmadığı görülmektedir. İşletmelerin örme ipliklerini bobinleme aşamasında parafinleyerek makinelerin daha verimli çalışması ve böylece ürünlerin daha düzgün üretilmesi amacıyla yaptıkları söylenebilir Örmede desenlendirme teknikleri Çoğu düz örme makinelerinde temel örgü teknikleri uygulanabilmektedir. Firmalar gelişen teknolojiye paralel olarak makine özelliklerini değiştirerek üretim hızı ve verimliliğini arttırmaktadır. Bu durum ürünlerde uygulanan desen çeşitliliği artırmada olanak sağlamaktadır. Örgü tekniklerini; iğne ve kilit dizilimi ile aktarma, jakar, interisa ve bölünmüş ilmek şeklinde gruplandırmak mümkündür. 110

121 Bu çalışmada araştırma materyali içerisinde yer alan bayan dış giyim ürünlerinde uygulanan örgü teknikleri; ön beden, arka beden, kol, kol ağzı, yaka, bant, etek ucu, kemer ve kapüşon bölümleri olarak ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Ankara ve İstanbul illerinde araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerin örmede desenlendirme tekniklerine ilişkin veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.40 da sunulmuştur. 111

122 Çizelge 4.40 Ürünlerde uygulanan örmede desenlendirme teknikleri Ürün bölümü Ön Arka Kol Kol ağzı Yaka Bant Etek ucu Kapüşon Teknikleri n % n % n % n % n % n % n % n % İstanbul İğne ve kilit dizilimi ile Aktarma (transfer) Jakar Örgü İlmek R (düz) L (ters) RR 1x x x x x Dolu iğne Torba LL (haroşa) Atlama Askı Saç örgü Ajur(delik) Yürütme (Aran) Enine çizgili Dimi Torba jakar File jakar Atlama jakar İntersia Bölünmüş ilmek Renkli iplik ile İstanbul n:

123 Çizelge 4.40 Ürünlerde uygulanan örmede desenlendirme teknikleri (devam) Ürün bölümü Ön Arka Kol Kol ağzı Yaka Bant Etek ucu Kemer Kapüşon Teknikler n % n % n % n % n % n % n % n % n % Ankara İğne ve kilit dizilimi ile Aktarma (transfer) İlmek R (düz) L (ters) RR 1x x x x x x x Dolu iğne Torba LL (haroşa) Atlama Askı Saç örgü Ajur (delik) Yürütme (Aran) Jakar Enine çizgili örgü Boyuna çizgili Atlama jakar İntersia Renkli iplik ile Ankara n:

124 Çizelge 4.40 Ürünlerde uygulanan örmede desenlendirme teknikleri (devam) Ürün bölümü Ön Arka Kol Kol ağzı Yaka Bant Etek ucu Kemer Kapüşon Teknikler n % n % n % n % n % n % n % n % n % TOPLAM İğne ve kilit dizilimi ile Aktarma (transfer) Jakar örgü Toplam n: 249 İlmek R (düz) L (ters) RR 1x x x x x x x x x Dolu iğne Torba LL (haroşa) Atlama Askı Saç örgü Ajur (delik) Yürütme (Aran) Enine çizgili Boyuna çizgili Dimi Torba jakar File jakar Atlama jakar İntersia Bölünmüş ilmek Renkli iplik ile

125 Çizelge 4.40 incelendiğinde, ürünlerde iğne ve kilit dizilimi tekniğinde; ön bedende % 44.9 oranında, arka bedende % 66.3 oranında, kolda % 37.3 oranında ile oluşturulan düz ilmek, kol ağzında % 23.7 oranında 2x1 RR (lastik), yakada % 14.8 oranında 2x2 RR (lastik), bantta % 6.4 oranında torba, etek ucunda % 25.3 oranında 2x1 RR (lastik), kapüşonda % 1.6 oranında düz ilmek, kemerde % 1.2 oranında 1x1 RR (lastik) aktarma tekniği değerleri incelendiğinde; ön bedende % 19.7 oranında, arka bedende % 16.5 oranında, kolda % 15.7 oranında, kol ağzında % 9.2 oranında, yakada % 4.8 oranında, bantta % 2.0 oranında, etek ucunda % 4.4 oranında ajur (delik), jakar örgü tekniğinde; ön bedende % 3.6 oranında arka bedende % 0.8 oranında, kolda % 1.2 oranında enine çizgili, intersia tekniği değerleri incelendiğinde; ön bedende % 4.8 oranında, bölünmüş ilmek tekniği değerleri incelendiğinde ise; ön bedende % 0.4 oranında, renkli iplik ile desenlendirme tekniği değerleri incelendiğinde; ön bedende % 26.5 oranında arka bedende % 6.8 oranında, kolda % 15.3, kol ağzında % 8.8 oranında, yakada % 4.0 oranında, bantta % 0.4 oranında, etek ucunda % 3.6 oranında uygulandığı gözlenmektedir. Ürün türleri, model özellikleri ve makine özelliklerine göre desenlendirme tekniklerinde de çok çeşitlilik göze çarpmaktadır Kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler Ürünlerde estetik açıdan tamamlayan, kullanımı kolaylaştıran işlevsel amaçlı gereçler ve ürünü daha gösterişli ve güzel sunmak için ilave edilen süsleme amaçlı gereçler kullanılmaktadır. Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinin kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı gereçler üzerinde yapılan gözlem ve incelemelerde elde edilen veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.41 de sunulmuştur. 115

126 Çizelge 4.41 Ürünlerde kullanım (işlevsel) ve süsleme amaçlı kullanılan gereçler İller Ankara İstanbul Toplam Gereçler n % n % n % Gereç kullanılmayan Kullanım amaçlı Düğme Fermuar Kordon Omuz askısı Kuşgözü Yaka iğnesi Kemer tokası Süsleme amaçlı Ürün ipliği Boncuk Pul Düğme Boya Hazır harç Kurdele Floş iplik Yapışma taş Stras Plastik boncuk Plastik halka Zımba Pelüş kürk Lastik Ankara n: 78 İstanbul n: 171 Toplam n: 249 Çizelge 4.41 incelendiğinde, ürünlerin % 24.9 unda kullanım ve işlevsel amaçlı gereç kullanılmadığı görülmektedir. Kullanım amaçlı gereçlerin % 22.5 inde düğme, % 5.2 sinde fermuar, % 3.6 sında kordon, % 0.80 inde omuz askısı, % 0.40 ında kuşgözü kullanıldığı anlaşılmaktadır. Süsleme amaçlı gereçlerin ise % 18.5 inde ürün ipliği, % 10 unda boncuk, % 9.6 sında pul kullanıldığı, bu değerleri azalan oranlarda düğme, boya ve hazır harç, kurdele, floş iplik, yapışma taş, stras, plastik boncuk, plastik halka zımba pelüş kürk ve lastik izlemektedir. Çizelge 4.30 da çıkan sonuca göre; üretilen ürün türünde çoğunluğunun önden kemer veya düğmeyle bağlanan hırkadan oluşması bu ürünlerde işlevsel olarak kullanılan düğmenin en yüksek değerde çıkmasında önemli bir etken olduğu söylenebilir. 116

127 Süsleme teknikleri Ürün yüzeyinde yapılan süslemeler işleme, örgü, dikiş, baskı vb. gibi tekniklerden oluşmaktadır. İşleme; beyaz ya da renkli, kalın ya da ince, pamuk, keten, ipek, yün, sentetik, vb. kumaşlar bazen de keçe ve deri üzerine; ipek, yün, keten, pamuk, metal, vb. iplikler kullanılarak elde; iğne veya tığ yardımı ile ya da makinede, düz ve kabarık değişik iğne teknikleri kullanılarak yapılan süslemelerdir (Sain 1975, Köklü 2002) Örgü; yün, ipek, pamuk, ya da başka bir madde ipliğin elde; araçlı veya araçsız yada makinede bir araya getirilmesi işlemidir (Atay 1997). Dikiş; elde veya makinede oluşturulan işlemdir. Baskı; bölgesel boyamadır. Desenler basma yöntemiyle yüzeye geçirilmektedir. Çeşitli elyaflar için uygun boyalar bulunmaktadır (Özgirgin ve Özgirgin 1987). Batik, metal plaka, kuşgözü ve yapışma taş kullanılarak örme giysi yüzey süslemesi yapılmaktadır. Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme fabrikalarında üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerinde yapılan süsleme teknikleri belirlenmiş ve Çizelge 4.42 de verilmiştir. 117

128 Çizelge 4.42 Ürünlerde uygulanan süsleme teknikleri İller Ankara İstanbul Toplam Süsleme teknikleri İşleme Teknikleri Örme Teknikleri Dikiş Tek. Diğer Elde Makinede Elde Makinde n % n % n % Basit nakış teknik Pul-boncuk tut Hazır harç tut Kurdele nakışı Boncuk sarma Aplike Suzeni Çin iğnesi Sarma Pul-boncuk tut Kordon tut Hazır harç tut Birit yapımı Kordon yapımı Makrame (el düğümü) yapımı Ponpon yapımı Tığ (kroşe) örgüsü Dantel harç yapımı Biye yapımı Bant yapımı Fırfır yapımı Saçak yapımı Elde Nervür Baskı Batik Metal plaka basma Zımba basma Taş yapıştırma TOPLAM Süsleme tekniği kullanılmayan GENEL TOPLAM Çizelge 4.42 incelendiğinde, süsleme tekniklerinde elde ve makinede işleme, elde ve makinede örme teknikleri ve dikiş tekniklerinin kullanıldığı görülmektedir. Süsleme tekniklerinde kullanılan elde işleme tekniklerinde; % 11.2 oranında pul boncuk tutturma, % 5.6 oranında elde hazır harç tutturma, % 5.2 oranında basit nakış teknikleri, 118

129 % 1.2 oranında kurdele nakışı, % 0.40 oranında boncuk sarma, makinede işleme tekniklerinde; % 2.0 oranında pul- boncuk, % 1.2 oranında sarma, % 0.80 oranında kordon ve hazır harç tutturma, % 0.40 oranında aplike, suzeni ve çin iğnesi, elde örme tekniklerinde; % 4.0 oranında tığ (kroşe) örgüsü, % 2.8 oranında kordon, % 1.2 oranında birit, makrome, ponpon, makine örmede % 5.6 oranında biye, % 4.4 oranında bant, % 0.80 oranında dantel ve fırfır, % 0.40 oranında saçak, dikiş tekniklerinde % 0.80 oranında nervür, diğer kapsamı altında % 6.0 oranında baskı, % 1.2 oranında batik ve taş yapıştırma, % 0.80 oranında zımba basma, % 0.40 oranında metal plaka basma tekniğinin kullanıldığı dikkat çekmektedir. Bununla birlikte % 37.3 oranında her hangi bir süsleme tekniğinin kullanılmadığı belirlenmiştir. Araştırmanın sonucuna göre araştırma yapılan dönemde boncuklu ürünlerin moda olması nedeniyle pul boncukla yapılan süslemelerin yoğun olmasını etkilediği düşünülmektedir Uygulanan bitim işlemleri Bitim işlemleri tekstil mamullerine ön terbiye ve renklendirme işlemleri sonrasında uygulanan ve tekstil mamulüne istenilen görünüm ve özellikleri sağlamak amacıyla yapılan işlemlerdir. Tutum ve görünümü geliştiren apreler ve kullanımı geliştiren apreler şeklinde ikiye ayrılırlar ( ). Yumuşatma; tutum ve görünümü geliştiren aprelerden biridir. Tekstil mamullerine alıcı isteği uyandırma, yumuşak tutum ile kullanım rahatlığı vermek amacıyla yumuşatıcı maddelerin kullanılması ile yapılmaktadır ( 2008). Ürünlerin satış ve kullanım sonrası müşteri memnuniyetini sağlamak, kaliteli ve marka ürün üretmek amacıyla uygulanan bu işlemler maliyeti artırmakta ancak, ürünü satın alan müşteri tarafından tercih sebebi olmaktadır. 119

130 Ankara ve İstanbul ili atkılı düz örme işletmelerinde üretilen ve araştırma kapsamına alınan bayan dış giyim ürünlerine uygulanan işlemlere ilişkin elde edilen veriler değerlendirilmiş ve Çizelge 4.43 de sunulmuştur. Çizelge 4.43 Ürünlere uygulanan işlemler İller Ankara İstanbul Toplam Bitim işlemleri n % n % n % Ütü Yıkama+ ütü Yumuşatma+yıkama+ütü Kuru temizleme+ütü Yumuşatma+ütü TOPLAM Çizelge 4.43 incelendiğinde, ürünlere % 62.3 oranında ütüleme işlemi uygulandığı görülmektedir. Bunu % 26.9 oranıyla yıkama ve ütü işlemi takip etmektedir. Bunları % 6.8 oranında yumuşatma, yıkama ve ütü, % 3.2 oranında kuru temizleme ve ütü % 0.8 oranında yumuşatma ve ütü işlemleri izlemektedir. Örme bayan dış giyim ürünlerinin yüzeyini düzgünleştirerek net görüntü elde etmek, istenilen form ve tuşe de olmasını sağlamak amacıyla ütü işlemi uygulanmaktadır. Diğer işlemler hem vakit hem maliyet açısından işletmeleri ekonomik olarak zorlamaktadır. İşletme yetkilileri ürünlerin satış sonrası müşteri memnuniyetini devam ettirmek için ürünlere tuşe, görüntü ve temizlik kalitesi açısından gerekli işlemleri uyguladıklarını belirtmişlerdir. 120

131 5. SONUÇ ve ÖNERİLER Tekstil endüstrisi içinde yer alan örme sektöründe örme ürünler; iç-dış giyim, döşemelik, dekorasyon, tıbbi giyim ve araçları vb. birçok kullanım alanına sahiptir. Özellikle örme giyim ürünleri dokusu, verdiği sıcaklık, vücudu sarması, kullanışlı ve estetik olması vb. özelliklerden dolayı talep edilmektedir. Bunun sonucu olarak, örme sektörleri bireyin konforuna, estetik değerine, moda akımına, ekonomik durumuna ve sosyal statüsüne göre çeşitli açılardan taleplerini karşılamak amacıyla günümüz gelişen teknolojisinden yararlanarak üretimlerini gerçekleştirmektedir. İpliklerin tek başına ya da topluca çözgüler halinde örücü iğne ve yardımcı elemanlar vasıtasıyla ilmekler haline getirmesi, bunlar arasında da yan yana boylanmasına bağlantılar oluşturulması ile bir tekstil yüzeye elde etmek işlemine örmecilik denilmektedir. Örme giyim, Türkiye nin tekstil ve hazır giyim sektörü ihracatının içindeki en önemli ürün grubunu teşkil etmektedir. Araştırmaya katılan 32 işletmenin % 75 i İstanbul da % 25 i Ankara da faaliyet göstermektedir. Araştırma kapsamına giren işletmelerin büyük çoğunluğunun İstanbul ilinde olmasında, kentin nüfusunun yoğun olması ve sanayileşme düzeyinin gelişmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Örme fabrikalarında yetkililerin (orta yaş) yaş aralığında ve erkeklerin olduğu tespit edilmiştir. Yetkililerin mesleğe lise ve dengi okulu bitirdikten sonra başladıkları ve öğrenimlerini lise ve dengi okulda tamamladıkları için alanlarına yönelik eğitim almadıkları ortaya çıkmıştır. Meslek eğitimlerinde küçük yaşta başlamalarından dolayı iş başında usta-çırak ilişkisi ile geliştirdikleri anlaşılmaktadır. Yetkililerin bu meslekte 11 yıl ve üzerinde çalıştıkları belirlenmiştir. Limitet şirket en az iki gerçek veya tüzel kişi ortaklığı ile kurulabildiği için işletmelerin tercih ettiği anlaşılmaktadır. İşletmelerin vardiya sistemleri çift vardiya şeklinde ve çalışma saatleri , arasında değiştiği saptanmıştır. 121

132 İşletmelerde çalışanların çalıştığı bölümlere bakıldığında çoğunluğunun örme bölümünde görev aldıkları belirlenmiştir. İşletme yetkilileri hazır giyim denilen düz dikiş, reçme, punteriz, ilik-düğme, süsleme, overlok, remayöz vb bölümlerini bünyelerinde kapatarak bu işlemleri dışarıda fason olarak yaptırdıkları ve bu şekilde işçi maliyetini azalttıklarını belirtmişlerdir. Yetkililerin çalışanlarından nicelik ve nitelik bakımından fazla beklentilerinin olmamasından dolayı yeterli buldukları tespit edilmiştir. Yetkililer çalışanlarının işini sevmesi ve istekli olması tutum ve davranışında olmalarını bekledikleri belirlenmiştir. İşini severek ve istekli olarak yapan bir çalışanın yaptığı işte daha verimli ve başarılı olacağı ve bu durumun işletmeye olumlu yansımasından dolayı işverenler yanlarında çalışanından en çok bu özelliği bekledikleri anlaşılmaktadır. Yetkililerin Ar-Ge, Ür-Ge çalışmaları için ayrılan bütçenin işletmeye ekonomik külfet getirmesinin yanı sıra işletmenin markalaşma yolunda önemli bir adım olduğunun bilincinde olmadıkları, bu denenle çoğunlukla çalışana hizmet içi eğitim faaliyeti olarak makine kullanımı verdikleri belirlenmiştir. İşletme yetkilileri örme giysilerde kullanılan iplikleri yurt içinde İstanbul ilinden, yurt dışında ise İtalya dan temin etmektedirler. Ancak ipliklerin istenilen özelliklerde bulunamaması sorun olarak tespit edilmiştir. İpliklerinin hacimli, yumuşak, düzgün yüzeyli ve yıkandığında formunu koruması vb. aranan özelliklerde olmasının ürün kalitesine olumlu katkı sağladığını anlaşılmaktadır. Yurt içinde üretilen örme iplik fabrikalarının örme işletmeleri ile iletişime geçerek tercih edilen iplik çeşidi kalitesine yönelik Ar-Ge yaparak üretmeleri durumunda yurt dışından temin edilen ipliklerin büyük çoğunluğunun yurt içi iplik fabrikalarından temin edilebilir duruma gelmesiyle ülke ekonomisine önemli katkı sağlanacağı düşünülmektedir. Düz örme işletmelerinde üretim bandında kullanılan çeşitli makine ve yardımcı makinelerin oldukça farklı marka-modellerin kullanıldığı görülmektedir. Makine marka ve model seçiminde; makine tanıtım fuarları, firmalarla ilgili kataloglar, makine satın alanların tavsiyeleri ve ellerinde bulunan sermayeye göre tercih ettikleri anlaşılmaktadır. 122

133 Araştırmada, örme makinesi olarak en çok Shima Seiki markasının kullanıldığı belirlenmiştir. Shima Seiki örme makinesinin bir çok model ve iğne numarasında ( ) olduğu ve en çok SES 234 S/ 4 sistem ve 7 iğne numaralı makinenin kullanıldığı saptanmıştır. İşletmelerin ayakta kalabilmeleri, müşteri memnuniyeti sağlamaları ve tercih edilen durumda olmalarında en büyük etkenler arasında kaliteli üretim yapmak gelmektedir. Tekstilde ihracata yönelik bir ülke durumunda olmamız kalite konusunda daha dikkatli olmamızı gerektirmektedir. Tekstil sektöründe üretim ard arda gelen süreçleri kapsamakta ve bir sürecin sonucu diğer sürecin hammaddesi durumunda olmaktadır. İşletmelerin kalite belgelerinin olmadığı ancak bütün işletmelerin kalite kontrol yaptıkları belirlenmiştir. Kalite kontrolü iyi kalitede ürün üreterek müşteri memnuniyetini sağlamak amacıyla uyguladıkları anlaşılmaktadır. İşletmelerde kalite kontrol örme, ütü öncesi ve sonrası aşamalarında duyu organları ile yapıldığı tespit edilmiştir. İşletmelerde kalite biriminin bulunduğu ve müşteri memnuniyeti sağlamak ve buna paralel talepte tercih edilen işletme olmak amacıyla ürün kalitesini iyileştirmeye yönelik uygun hammadde kullanımına önem verdikleri ortaya çıkmıştır. Ürünlerde hatalı üretim oranı % 0-2 oranında meydana gelmektedir. Üretim aşamasında uygulanan kalite kontrol ile hataları giderilebilen ürünler düzeltilerek hatanın % oranın düşük çıkmasında önemli bir etken olmaktadır. İşletmelerin verimliliğini artırmada işe uygun işçi seçmenin, iş akışını inceme ve gereksiz faaliyetleri kaldırmak vb. amacıyla iş etüdü uygulamanın yararları konusunda bilinçlenmedikleri için iş etüdü uygulamadıkları, uygulayanların ise; sadece iş gücüne makine eğitimi vermek amacıyla yaptıkları anlaşılmıştır. İşletme yetkilileri ürünlerini yurt içi ve yurt dışı pazarlamada müşterileri ile güvenilirlik ve yanlış anlaşılmaya neden olmamak açısından yüz-yüze iletişimi tercih ettikleri, yurt 123

134 içinde Marmara bölgesi, yurt dışında ise, Asya ve Avrupa ülkelerine toptan pazarladıkları tespit edilmiştir. Yetkili kişilerin ürünlerini pazarlamada vadelerin uzun olması nedeniyle ödemenin alınamaması sorunu ile karşılaştıkları belirlenmiştir. Bu durum işletmelere nakit sıkıntısı oluşturduğu için üretim hızını ve kalitesine etki ettiği düşünülmektedir. Araştırma kapsamında incelenen ürünlerin 249 ürünün % 68.7 si İstanbul, % 31.3 ü Ankara ilinde üretim yapan işletmelerde üretilmiştir. Ürün çeşitleri Türk Dil Kurumu ile Tekstil sözlüğündeki tanımlar ve moda figüründe 8 baş ölçü-oranına göre araştırmacı tarafından belirlenen aralıklarla dış giysi türleri adlandırılmıştır. Ürün çeşidi olarak en çok hırka çeşidinin, standart beden ölçüsünde ve parça şeklinde biçimlendirilerek üretildiği tespit edilmiştir. Günümüzde rekabetin dayalı olduğu kavramlar değişmiştir. Miktar ve maliyetin yanı sıra çeşitli üretim, tasarım ve hız önem kazanmıştır. Buna paralel hem hız kazandıran hem de çok çeşitli tasarımları programlayıp hatasız bir şekilde üretmeyi sağlayan programlar geliştirilmiştir. Araştırmada Shima Seiki örme makinesine uyumlu SDS- ONE desen tasarım programının kullanıldığı saptanmıştır. Tasarımcıların kültürümüze ait özgün çalışmalara yer veremedikleri, tasarımı müşteri isteği ve moda faktörlerinin etkilediği, ürünlerin renk seçiminde ise modanın öncülük ettiği belirlenmiştir. Ürün etiketinde belirtilen ipliklerde yapay lif cinslerin kullanıldığı yapay liflerden ise en çok akrilik lifinin tercih edildiği anlaşılmaktadır. Etikette belirtilen ipliklerden akrilik ve yün lif cinslerinin birlikte kullanıldığı tespit edilmiştir. Çoğunlukla iplik fabrikalarından hazır olarak temin edilen örme ipliklerine hazırlık işlemi olarak parafinleme nin (mumlama) uygulandığı ve parafinleme işleminin bobinleme sırasında yapıldığı saptanmıştır. Ürün türleri, model özellikleri ve makine özelliklerine göre örme desenlendirme tekniklerinde de çok çeşitlilik göze çarpmaktadır. 124

135 Ürünlerde kullanım (işlevsel) amaçlı gereçlerde düğme, süsleme amaçlı gereçlerde ise ürün ipliğinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Ürünlerde uygulanan süsleme tekniklerinden elde pul boncuk tutturma tekniği uygulandığı saptanmıştır. İşletmelerde ürünlerin net ve düzgün görüntüsünün olmasını ve paketleme kolaylığı açısından ürünlerin tamamında ütüleme işlemi uygulandığı belirlenmiştir. Sektörde öğrenilmeye çalışılan bilgisayar destekli tasarım programları, dokuma ve örme eğitimi veren fakültelerin müfredat programlarında yer alarak eğitim gören öğrencilerin sektörde yer edinebilecek düzeye getirilmeleri sağlanmalıdır. Bunun yanı sıra, öğrencilerin sektördeki gelişmeleri ve sektörün beklentilerini takip edebilmeleri için okul-sanayi işbirliğine önem verilmelidir. İşletmelerin Ar-Ge birimleri ve üniversitelerle işbirliği içinde olmaları sağlanmalıdır. Tekstil tasarımcısında bulunması gereken yeterlilikler belirlenerek, eğitim programları düzenlenmeli ve sektördeki değişikliklere uygun güncellenmelidir. Böylece sektörlerin nitelikli eleman ihtiyacı bu programdan mezun olan öğrenciler tarafından giderilmelidir. Tekstil endüstrisi rekabet gücünü koruması, dünya çapında pazar payını koruması ve büyütebilmesi için modayı takip ederek uluslararası alanda tanınan ticari markalar oluşturması ve kaliteli ürün üretmesi gerekmektedir. Bütün bunların elde edilebilmesi için tekstil sektörünün her alanında toplam kalite uygulanmalıdır. İşletmelerin ISO 9000, ISO 12000, CE-etiketi, Ecoetiket gibi standartlar, müşterilerden uygunluk/geçerlilik belgesi, çevre koruma uygunluk belgelerini almak için gerekli yatırım yapmaları gerekmektedir. İşletmelerde verimliliğin artırılması ile örme giyim ihracatı açısından rekabet edebilir düzeyde olacağı düşünülebilir. Böylece üretim süresi azalarak üretim miktarı ve hız artımı sağlanabilir. Ayrıca iş gücü performansından sağlanan maliyet artışı ile işletmeler kaliteye ve markalaşmaya önem vererek kaynaklarını yeni üretim tasarımlarına ve teknolojiye aktararak başarı sağlayacaktır. 125

136 KAYNAKLAR Ağaç, S. ve Çivitçi, Ş Kalite kontrol 2 hazır giyim sürecinde kalite kontrol. Ya- Pa yayınları, 231s., İstanbul. Ağaç, S. ve Çileroğlu, B Kalite kontrol 1 hazır giyim üretiminde ana ve yardımcı malzeme kontrolü. Ya-Pa yayınları, 256s., İstanbul. Akbil, F. P Türk el sanatlarından örnekler. Milli Eğitim Basımevi. Akademi Yayınları, 57s., İstanbul Akpınarlı, F. ve Baçan, V Tekstil işletmelerinde çalışanların kalite ve kalite kontrol sürecindeki uygulamaları hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. II.Tekstil Teknolojileri ve Tekstil Makineleri Kongresi s., Gaziantep. Aldrich, W Metric pattern cutting. Forth edition. Blackwell Publishing. 201p., Oxford. Alpat, F. E Tekstil ürünlerinde estetik ve işlevselliğin insan ilişkilerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi. Sanatta Yeterlik Tezi. (basılmamış), İzmir. Anonim. Elyaf bilgisi. Marmara Üniversitesi Yayın No: 524, İstanbul. Anonim Örgü. Cumhuriyet Ansiklopedisi. 9; İstanbul. Anonim Çorap. AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi. Ana yayıncılık, 6; İstanbul. Anonim Örme. AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi. Ana yayıncılık, 17; İstanbul. Anonim Tekstil teknolojisi 3-4. Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Ankara Anonim ISO 9000 kalite güvence sistemi. Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Kılavuzu, 6s., Ankara. Anonim Tekstil teknolojisi. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul. Anonim Ssclafhost autocoro örgü iplikleri. Tekstil Araştırma Dergisi sayı , İstanbul. Anonim. 1998a. Standardizasyon ve kalite. TSE 6.baskı. Milli Eğitim Basımevi, 151s., İstanbul. Anonim. 1998b. ISO 9000/TS 6000 serisi standartlar, Ankara. Anonim Süprem yuvarlak örgü kumaşlarda may dönmesinin azaltılması. Türk Tekstil Vakfı. TÜBİTAK. Tekstil Araştırma Merkezi, 130s., İstanbul. Anonim Giyim üretim teknolojisi tekstil lifleri. MEGEP., Ankara. Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi. Erişim Tarihi: Anonim. 2008a. Tetaş tekstil makineleri katoloğu, İstanbul. Anonim. 2008b. Protti örme makineleri katoloğu, İstanbul. Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Endüstriyel tasarımlar tescili kullanıcı rehberi ve başvuru kılavuzu. Türk Patent Enstitüsü., Ankara. Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi:

137 Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim Tarihi: Anonim Web Sitesi: Erişim tarihi: Arlı, M Köy el sanatları. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: s., Ankara. Atakan, T Trakya bölgesinde tekstil işletmelerinde kalite yaklaşımı ve müşteri memnuniyeti analizi. Doktora tezi (basılmamış). Trakya Üniversitesi, Edirne. Atay, A Örücülük. Milli Eğitim Basımevi, 744s., İstanbul. Aydın, S. Arga, M., ve Bölat, S Hazır giyim işletmelerinde iş etüdü tekniklerinin uygulanması ve karşılaşılan sorunlar. 9.Ulusal Ergonomi Kongresi. Pamukkale Üniversitesi s., Denizli. Aytaç, Ç El dokumacılığı. Milli Eğitim Basımevi, 262s., İstanbul. Barışta, H.Ö Türk el sanatlarından el örgüsü çoraplar. Erdem II. Atatürk Kültür, Dil ve tarih Yüksek Kurunu, Atatürk Kültür Merkezi. (61) Ankara. Barışta, H.Ö Türk el sanatları. Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları:975. Sanat Eserleri Dizisi 11, Ankara. Barışta, H.Ö Karaman taşkale dokumacılığı. Kültür Bakanlığı. Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları: Ankara. Başer, G Örme yöntemiyle kumaş yapımı. Mensucat Meslek Dergisi. (1) İstanbul. Bayazıt. Y.A. ve Çeken. F ITMA 95 te Örme Makineleri. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, İstanbul. Becer, E İletişim ve grafik tasarımı. Dost Kitapevi, 254s., Ankara. Bozkurt, R ISO 9000 ve belgelendirme. Verimlilik Dergisi Özel Sayısı. MPM yayını, Ankara. Candan, C Örme ipliklerinden beklenen özellikler. Örme & Teknik Dergisi, (16) İstanbul. Candan, C. Doğanay, B.ve Çamsarıoğlu, Ö Bir triko işletmesinin kuruluş aşamasında yapılması gerekli fizibilite çalışması. Tekstil Teknik. Şubat, İstanbul. Candan, C Düz örme teknolojisi IMC Basım Ltd., 171s., İstanbul. 127

138 Çeken, F Düz yataklı örme makinelerindeki teknolojik gelişmeler. Tekstil ve Konfeksiyon. 3(2), İstanbul. Çeken. F. ve Marmaralı, A IKME 2005 fuarından izlenimler. Erişim Tarihi: Cemalcılar, İ Pazarlama. Hakan Ofset, 513s., Eskişehir. Choi, W The development of specıalızed knıtted structures In the creatıon of resıst-dyed fabrıcs and garments. North Carolına State Unıversıty. Doktora tezi (basılmamış), A.B.D. Çıtak, Ş Konfeksiyon Endüstrisinde Kalite Güvenliği. Tekstil ve Konfeksiyon. Kasım Yıl: 2., (6) İzmir. Çıttır, T Bilgisayar destekli nakışlı tekstil ürünlerinin desen özelliklerinin ve nakış sektörünün sorunlarının belirlenmesi. Doktora tezi(basılmamış). Ankara Üniversitesi, Ankara. Çitoğlu, F Pensiz beden kalıbı çizimi. Tekstil Konfeksiyon Teknoloji. Şubat. Yıl: 6.,(70) s., İstanbul. Çoban, S Kaliteli üretim ve standartlar. Tekstil Konfeksiyon. 3(4), İzmir. Demirkan, Ş Tekstil ve hazır giyim endüstrisi için yeni pazarlama tekniklerinin önemi. Yüksek lisans tezi (basılmamış). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Dinçsoy, S. ve Polar, A Yün işleri. Milli Eğitim Basımevi, 134s., İstanbul. Eray, F Makine bilgisi 2.mekanik ve elektronik triko makineleri, Ya-Pa Yayınları, 208s., İstanbul. Erdoğan, Z. ve Özgen, Ö Sustainability of handwoven carpets in Turkey: problems and solution proposals in relation to standards and marketıssues. Textile Socıety of America. 10 th Bıenal Symposıum., October 11-14, Toronto. Ontarıo. Ergür, A El sanatları ve önemi. Türkiye de el sanatları geleneği ve çağdaş sanatlar içindeki yeri sempozyumu bildirileri. Kültür Bakanlığı Yayınları: 1861, HAGEM Yayınları: 237, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: s., Ankara. Gönen, E İş ve işgücü planlaması. 2.baskı A.Ü Ziraat Fakültesi yayın no:14-41, Ders Kitabı:422, 97s., Ankara. Gönültaş, İ Kalite, kalite güvence ve tekstilde uygulaması. Yüksek lisans tezi (basılmamış). Kadir Has Üniversitesi, İstanbul. Güner, M.G Konfeksiyon işletmelerinde kalite kontrol sisteminin organizasyonu. Tekstil ve Konfeksiyon. 6 (2) İzmir. Horrcoks, A.R. ve Anand, S.C Teknik tekstiller el kitabı. Türk Tekstil Vakfı, 583p., İstanbul. Ireland P.J Şablon çizim teknikleri. (Çeviri: S. Akbal), Güncel yayıncılık, 263p., İstanbul. İlyasoğlu, E Üretim sistemlerinin yönetimi. 598s., İstanbul. Jha, P. and Nguyen, S Avoidable mortality in India. CHM working paper series. Paper no:wg5:1 4.p., Erişim Tarihi: Kaya, F. ve Yazıcıoğlu, Y Lif teknolojisi. Seçkin Ofset Matbaacılık. 328s., Ankara. Kayabaşı, N Bitkisel boyacılık. Ekin Dergisi. 2(4) Ankara. 128

139 Kılıç, Ö Türkiye nin 500 büyük sanayi kurulusunda toplam kalite yönetimi uygulamaları üzerine araştırma. İstanbul Üniversitesi İsletme Fakültesi Dergisi, Cilt:29, Sayı:2. Kobu, B Endüstriyel kalite kontrolü. İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayını, İstanbul. Kovancı, A Toplam kalite yönetimi fakat nasıl?. Sistem Yayıncılık. 503s., İstanbul. Köklü, H El işlemeleri. Ya-Pa yayınları. 224s., İstanbul. Kurbak, A Örmecilik temel bilgileri. Tekstil temel pratik bilgileri Ek-2 Türkiye Halk Bankası A.Ş. Ege Üniversitesi. Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma Uygulama Merkezi. 2(1) , İzmir. Kurbak, A Örmecilik temel bilgileri. Tekstil temel pratik bilgileri Ek-10 Türkiye Halk Bankası A.Ş. Ege Üniversitesi. Tekstil ve Konfeksiyon. 3(3) İzmir. Kurbak, A., ve Yağcı A Atkı örmeciliğinde presser-foot (baskı ayağı) kullanımının çeşitli rib kumaşların boyutsal özelliklerine etkileri üzerine bir araştırma. Tekstil ve Konfeksiyon. 4 (2), İzmir. Kurbak, A. ve Tercan, M Çözgülü örme tekniği. Tekstil Konfeksiyon. 2(1) İzmir. Marmaralı, A Örme kumaşlarda karşılaşılan hatalar.ii. Bölüm Örme Dünyası Temmuz-Ağustos sayı (9) İstanbul. Marmaralı, A. Özdil, N. ve Kretzschmar S.D Elastik iplikli örme kumaşların ısıl konfor özellikleri. Tekstil ve Konfeksiyon. (3) İzmir. Mete, F Bayan giyiminde serilendirme. TMMOB Tekstil Mühendisleri Odası Yayınları, No: 3. İzmir. Mısırlı, İ KOBİ ler ve toplam kalite yönetimi, Hedef, İTKİB Aylık Dergi, Mart- Nisan, (112), İstanbul. Mucuk, İ Pazarlama ilkeleri, Türkmen Kitapevi, 413s., İstanbul. Oktav, M Bir sanayi şirketinde kalite güvencesi sistemini kurmak ve yerleştirmek için yapılması gereken çalışmalar. Tekstil ve Konfeksiyon. 5(3) İzmir. Özdoğan, Z Konfeksiyon sanayinde koleksiyon hazırlamanın önemi ve aşamaları. Tekstil ve Konfeksiyon. 4(3) İzmir. Özdoğan, E. Korkmaz A. ve Seventekin, N EKO-Teks ve AB çevre etiketi. Tekstil ve Konfeksiyon. (3) İzmir. Özgirgin, M. ve Özgirgin, F Boyama ve basma teknolojisi. MEB, 600s., İstanbul. Öztürk, T Türk tekstil firmalarının yurtdışı pazarlarına yönelik markalaşma süreci ve ilgili pazarlama faaliyetleri. Yüksek lisans tezi (basılmamış). İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Perincek, S.D. Duran, D. ve Kırtay, E Dünyada kalite kontrol ve toplam kalite kontrol uygulamaları (bölüm II). Tekstil ve Konfeksiyon. (3) Peşkircioğlu, N Toplam kalite yönetimi ve kalite güvencesi. Kalkınmada Anahtar, Milli Prodüktivite Merkezi Yayını, (63) Rutt, R A History of hand knitting..interwave Press. 247p., Leveland, Colarodo. Sain, B Nakış. Mektupla Öğretim Merkezi, Kız Teknik Öğretmen Okulu Yayınları. 111s., Ankara. San, İ Sanatla eğitim üzerine yeni düşünceler. Ankara Üniversite Eğitim Fakültesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü IV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. Eylül, Eskişehir. 129

140 Sarıoğlu, H El sanatlarında tasarım eğitiminin önemi, Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü. Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara. Spencer, D Knitting technology, a comprehensive handbook and practical guide. (3rd ed.). Woodhead Publishing Limited, 357p., Cambridge. Şentürk, C Tekstil mühendisliği. Tor Ofset San. Tic.Ltd.Şti. 260s., İstanbul. Soysal, A Kalite kavramındaki gelişmeler ve kalite güvencesi sistemi. MESS Seminerleri Notları. İstanbul. Şimsek, M Kalite Yönetimi. Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi, İstanbul. Tasmacı, M. -. Örmecilikte kalite kontrol ve uygulamaları , Bursa. Taptık, Y. ve Keleş I Küçük ve orta ölçekli işletmelerde kalite güvencesi uygulamaları üzerine. Önce Kalite Dergisi, Nisan. Taylor, M. A Tekstil teknolojisi. (Çeviri: A, Demir ve M, Günay),329s., İstanbul. Topaloğlu, E Türk kadın ölçüleri standardizasyon çalışmaları üzerine bir araştırma. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, İstanbul. Tibet, T / Sözlü görüşme. Sementa. Desen tasarım bölümü. Ankara. Verlag, O. M Das Neue Strick-und Hökelbuch, Schachenmayr. 302p., Germany. Vural, T. ve Altıntaş, N Büyük ölçekli Türk hazır giyim firmalarında kalite anlayışının değerlendirilmesi. Tekstil ve Konfeksiyon. 6(3) İzmir. Wilson, J Handbook of textile design. Woodhead Publishing Limited, 160p., Cambridge. Yağcı, A Moda tarihinde örmenin yeri, Tekstil ve Konfeksiyon. 2 (4) İstanbul. Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. 2.Baskı, 360s., Ankara. Yakartepe, M. ve Yakartepe, Z. 1995a. Tekstil teknolojisi elyaftan kumaşa. Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma Merkezi. Yayın no:45, cilt 8. İstanbul. Yakartepe, M. ve Yakartepe, Z. 1995b. Tekstil teknolojisi elyaftan kumaşa. Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma Merkezi. Yayın no:46, cilt 9. İstanbul. Yakartepe, M. ve Yakartepe, Z. 1995c. Tekstil teknolojisi elyaftan kumaşa. Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma Merkezi. Yayın no:47, cilt 10. İstanbul. Yamak, O Kalite odaklı yönetim. Türkmen Kitapevi. 169s., İstanbul. Yıldız, S Pazarlama nedir. Erişim Tarihi:

141 EKLER EK 1 Bilgi Formları EK 2 Yapılandırılmış Görüşme Formu 131

142 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 1 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli ve sistemi : Stoll CMS Makine iğne numarası (gouge) : 12 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 70 Akrilik %30 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Dolu iğne Arka : Dolu iğne Kol : Dolu iğne Kol ağzı : Dolu iğne Yaka : Dolu iğne Bant : - Etek ucu : Dolu iğne Süsleme tekniği :Elde ve makinede pul-boncuk tutturma, suzeni Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Cam taş, pul, floş iplik Üründe uygulanan bitim işlemi : Ütüleme 132

143 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 2 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli ve sistemi : Stoll CMS Makine iğne numarası (gouge) : 12 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 70 Akrilik %30 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur, haroşa, renkli iplik Arka : Ajur, haroşa, renkli iplik Kol : Ajur, haroşa, renkli iplik Kol ağzı : Ajur, haroşa, renkli iplik Yaka : Düz Bant : Dolu iğne Etek ucu : Ajur, haroşa, renkli iplik ile Süsleme tekniği : Makinede örgü bant Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemi : Yıkama, ütüleme 133

144 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 3 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli ve sistemi : Stoll CMS Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 50 Akrilik %50 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Enine jakar Arka : 2x1 Kol : 2x1 Kol ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemi : Yumuşatma, yıkama, ütüleme 134

145 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 4 İşletme adı ili : Ankara Ürün çeşidi : Kazak Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli ve sistemi : Stoll CMS Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 50 Akrilik %50 Yün Ürün bölümünde uygulanan örgü tekniği Ön : İntersia Arka : Düz Kol : - Kol ağzı : Düz Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemi : Yıkama, ütüleme 135

146 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 5 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 234 S Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 50 Akrilik % 50 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 2x1 Arka : 2x1 Kol : 2x1 Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1, saç örgü Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 136

147 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 6 İşletme adı ili : Ankara Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 234 S 2 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 50 Akrilik % 50 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 2x1, 4x3 Arka : 2x14x3 Kol : 2x1 Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : Dolu iğne Süsleme tekniği : Makinede örgü bant Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği, deri kemer tokası Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 137

148 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 7 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE234 S 2 Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 50 Akrilik % 50 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 1x1, ajur Arka : 1x1, ajur Kol : 1x1, ajur Kol Ağzı : Torba Yaka : 1x1 Bant : Düz Örgü Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : Makinede örgü bant Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Düğme, ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 138

149 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 8 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : Makine modeli sistemi : Shima Seiki 122 FF 2 Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 3 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 42 Akrilik % 30 Polyamid %28 Moher Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol Ağzı : Ajur Yaka : - Bant : - Etek ucu : - Süsleme tekniği : Tığ örgüsü ve elde basit nakış tekniği Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 139

150 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 9 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS One Makine modeli sistemi : Shima Seiki 236 S 6 Makine iğne numarası (gouge) : 10 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : - Kol ağzı : - Yaka : - Bant : - Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 140

151 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 10 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 122 FF 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 32 Akrilik % 33 Polyamid % 20 Polyester %15 Angora (tavşan yünü) Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol ağzı : 1x1 Yaka : 2x2, torba Bant : 2x2, torba Etek ucu : 2x2 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 141

152 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 11 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Süveter Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS One Makine modeli sistemi : Shima Seiki 236 S 6 Makine iğne numarası (gouge) : 12 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : - Kol ağzı : 1x1, ajur Yaka : - Bant : 1x1, ajur Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 142

153 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 12 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol ağzı : Torba Yaka : Torba Bant : Torba Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : Elde basit nakış teknikleri Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 143

154 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 13 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol ağzı : Torba Yaka : Torba Bant : Torba Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : Elde basit nakış teknikleri Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği, boncuk Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 144

155 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 14 İşletme ili : Ankara Kullanım alanı : Yelek Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur, saç, düz Arka : Ajur, saç, düz Kol : - Kol ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 145

156 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 15 İşletme ili : Ankara Kullanım alanı : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, Ajur Arka : Düz, Ajur Kol : Düz, Ajur Kol ağzı : 1x1, dolu iğne Yaka : Torba, düz, Bant : Torba Etek ucu : 1x1, dolu iğne Süsleme tekniği : Makinede basit nakış teknikleri, elde pul-boncuk tutturma teknikleri Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Boncuk, ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 146

157 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 16 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS One Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol ağzı : Torba Yaka : Torba, düz Bant : - Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : Elde basit nakış teknikleri, elde dikiş teknikleri Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 147

158 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 17 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS One Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, ters, 13x11 Arka : Düz, ters, 13x11 Kol : Dolu iğne Kol ağzı : Ttorba Yaka : Torba, düz Bant : - Etek ucu : Düz, ters, 13x11 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 148

159 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 18 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli ve sistemi : Stoll CMS TC Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 10 /12 Etiket iplik özelliği : % 72 Akrilik% 20 Polyamid % 8 Elestan Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Boyuna jakar Arka : Boyuna jakar Kol : Düz örgü Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Uygulanan bitim işlemi : Yıkama, ütüleme 149

160 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 19 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Yelek salopet Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli sistemi : Stoll CMS TC Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 5 Etiket iplik özelliği : % 85 Viskon % 10 Elestan % 5 Polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : - Kol Ağzı : - Yaka : Ajur Bant : - Etek ucu : 2x1 rib Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Omuz askısı Uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 150

161 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 20 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli sistemi : Stoll CMS TC Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 5 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ters, ajur, yürütme Arka : Ters, ajur Kol : Ters, düz Kol Ağzı : Ters, düz Kapüşon : Ters Bant : Ters, düz Etek ucu : Ters, düz Süsleme tekniği : Elde basit nakış teknikleri Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 151

162 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 21 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : Sırıx makine modeli sistemi : Stoll CMS TC Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 5 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 70 Akrilik % 30 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 2x1 Arka : 2x1 Kol : Ajur Kol Ağzı : Ajur Yaka : Askı Bant : - Etek ucu : Askı Süsleme tekniği : Ponpon, örgü makinesinde biye Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Ürün ipliği Süsleme amaçlı : Ürün iğliği Uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 152

163 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 22 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Süveter Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : Sırıx makine modeli sistemi : Stoll CMS TC Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 10 /12 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 72 Akrilik% 20 Polyamid % 8 Elestan Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : İntersiya Arka : Düz Kol : - Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 153

164 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 23 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : Sırıx makine modeli sistemi : Stoll CMS TC Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 10 /12 Etiket iplik özelliği : % 72 Akrilik% 20 Polyamid % 8 Elestan Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Haroşa, ajur Arka : Haroşa, ajur Kol : Haroşa, ajur Kol Ağzı : 2x1 Yaka : Düz, ters Bant : Düz, ters Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 154

165 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 24 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : Sırıx Makine modeli sistemi : Stoll CMS TC Sistem Makine iğne numarası (gouge) : 10 /12 Etiket iplik özelliği : % 72 Akrilik% 20 Polyamid % 8 Elestan Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Aktarma, düz, yürütme Arka : Aktarma, düz, yürütme Kol : Aktarma, düz, yürütme Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : Düz, ters Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Elde boncuk sarma Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği, plastik boncuk Uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 155

166 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 25 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Elbise-salopet Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SIRIX Makine modeli sistemi : STOLL 330 TC 3 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Etiket iplik özelliği : % 70 akrilik % 30 yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 3x2, 3x1 Arka : 3x2 3x1 Kol : - Kol Ağzı : - Yaka : - Bant : 3x1 Etek ucu : 3x2 Süsleme tekniği : Makinede örgü bant Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Omuz askısı, metal kemer tokası Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemi : Ütüleme 156

167 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 26 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SIRIX Makine modeli sistemi : STOLL CMS Makine iğne numarası (gouge) : 7 Etiket iplik özelliği : % 82 akrilik %18 metal iplik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Aktarma ajur tek plaka Arka : Aktarma ajur Kol : Aktarma ajur Kol Ağzı : RR 2x1 Yaka : RR 2x1 Bant : - Etek ucu : RR 2x1 Süsleme tekniği : Makinede örgü biye Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği, plastik boncuk Üründe uygulanan bitim işlemi : Ütüleme 157

168 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 27 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS One Makine modeli sistemi : Shima Seiki SES 236 S 2 Makine iğne numarası (gouge) : 12 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 50 yün %50 akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Dolu iğne Arka : Dolu iğne Kol : Dolu iğne Kol Ağzı : Dolu iğne Yaka : Dolu iğne Bant : Düz Etek ucu : Dolu iğne Süsleme tekniği : Elde basit nakış teknikleri, elde pulboncuk ve hazır harç tutturma Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği, boncuk, hazır harç Üründe uygulanan bitim işlemi : Ütüleme 158

169 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 28 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Tunik-kazak Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS-ONE-total design Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 30 tiftik % 40 akrilik % 30 polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Dolu iğne, saç Arka : Dolu iğne, saç Kol : Dolu iğne, saç Kol ağzı : 3x1 Yaka : Düz Bant : - Etek ucu : 3x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Kuru temizleme, ütüleme 159

170 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 29 İşletme ili : Ankara Kullanım alanı : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS-ONE-KNİTPAİNT Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 70 pamuk %30 yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol ağzı : 2x2 Yaka : 2x2 Bant : 2x2 Etek ucu : 2x2 Süsleme tekniği : - Süslemede kullanılan iplik özelliği : - Üründe uygulanan bitim işlemi : Ütüleme 160

171 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 30 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Tunik Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS-ONE-KNİTPAİNT Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 7 ve 10 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 30 tiftik % 67 akrilik % 3 elestan Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Dolu iğne Arka : Dolu iğne Kol : Dolu iğne, saç Kol ağzı : 2x1, saç Yaka : 2x1, saç Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Ponpon, makinede örgü bant Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemi : Kuru temizleme, ütüleme 161

172 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 31 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Tunik Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS-ONE-KNİTPAİNT Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 10 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 65 floş % 35 polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Yürütme Arka : Düz Kol : - Kol ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : 1x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Makinede örgü bant Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemi : Yumuşatma, yıkama, ütüleme 162

173 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 32 İşletme ili : Ankara Kullanım alanı : Süveter Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS-ONE-KNİTPAİNT Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 30 tiftik % 40 akrilik % 30 polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : - Kol ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemi : Kuru temizleme, ütüleme 163

174 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 33 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS-ONE-KNİTPAİNT Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 30 tiftik % 40 akrilik % 30 polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol ağzı : 1x1 Yaka : 1x1 Bant : 1x1 Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : Makinede örgü bant Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Ürün ipliği Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemi : Kuru çevirme, ütüleme 164

175 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 34 İşletme ili : Ankara Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : S- M- L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS-ONE-KNİTPAİNT Makine modeli sistemi : Shima Seiki Makine iğne numarası (gouge) : 10 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 70 pamuk % 30 yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur, düz Arka : Ajur, düz Kol : Düz Kol ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemi : Yumuşatma, yıkama, ütüleme 165

176 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 35 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima 234 CS 1 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, haroşa Arka : Düz Kol : Düz Kol Ağzı : 1x1 Yaka : 1x1 Bant : Dolu iğne Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : Makinede basit nakış teknikleri. Çin iğnesi, sarma Kullanılan gereç İşlevsel amaçlı : Kemer tokası Süsleme amaçlı : Floş iplik, hazır harç Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 166

177 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 36 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima 234 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol Ağzı : 2x1 Yaka : - Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Elde hazır harç tutturma teknikleri, baskı Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Hazır harç, baskı Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 167

178 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 37 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima 234 CS 1 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1, torba Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Makinede pul-boncuk tutturma Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Metal pul Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 168

179 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 38 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli, sistemi : Shima Seiki 234 CS 1 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Enine jakar Arka : Düz Kol : Düz Kol Ağzı : Torba Yaka : 2x1, torba Bant : - Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 169

180 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 39 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Tunik Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 234 CS 1 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, aktarma-yan Arka : Düz Kol : Düz Kol Ağzı : Torba Yaka : 2x1, torba Bant : - Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Baskı Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 170

181 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 40 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SIRIX Makine modeli sistemi : STOLL 320 TC.C 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : %70 akrilik %30 yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Düz Kol : - Kol Ağzı : 1x1 Yaka : Dolu iğne Bant : - Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : Elde boncuk sarma, elde birit Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Plastik düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği, plastik boncuk Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 171

182 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 41 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-L-M Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz, ajur Kol Ağzı : - Yaka : 2x1 Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Makinede saçak Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Plastik düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 172

183 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 42 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Süveter Üretilen beden ölçüsü : S-L-M Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 40 Akrilik % 30 Polyamid % 30 Tiftik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, ajur, saç Arka : Düz, ajur, saç Kol :- Kol Ağzı : 1x1 Yaka : - Bant : - Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 173

184 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 43 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-L-M Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 40 Akrilik % 30 Polyamid % 30 Tiftik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol Ağzı : Torba Yaka : Askı Bant : Askı Etek ucu : - Süsleme tekniği : Elde kordon yapımı Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Ürün ipliği Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 174

185 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 44 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-L-M Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 40 Akrilik % 30 Polyamid % 30 Tiftik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol Ağzı : Ajur Yaka : Ajur Bant : - Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : Elde makrame bağlama tekniği Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Cengel iğne Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 175

186 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 45 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS One Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği :% 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, ajur Arka : Düz, ajur Kol : Düz, ajur Kol ağzı : 1x1 Yaka : - Bant : - Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme, yıkama 176

187 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 46 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : Standart Desen tasarım programı : SDS-ONE Biçimlendirme : Şekillendirme Makine modeli sistemi : Shima Seiki 122 FF 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 32 Akrilik % 33 Polyamid % 20 Polyester %15 Angora (tavşan yünü) Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 177

188 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 47 İşletme adı ili : İstanbul Kullanım alanı : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS-ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 124 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol ağzı : 1x1 ajur Yaka : 1x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 178

189 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 48 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS-ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 122 FF 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 32 Akrilik % 33 Polyamid % 20 Polyester %15 Angora (tavşan yünü) Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol ağzı : Torba Yaka : Torba Bant : Torba Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : - Süslemede kullanılan iplik özelliği : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme, yıkama 179

190 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 49 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : Standart Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS_ONE Makine modeli sistemi : Shima Seiki 236 S 6 Makine iğne numarası (gouge) : 12 Ürün etiketinde bulunan iplik özelliği : % 95 Akrilik % 5 Floş Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 2x2, ajur Arka : 2x2, ajur Kol : 2x2, ajur Kol ağzı : 2x2, ajur Yaka : 2x2, ajur Bant : - Etek ucu : 2x2, ajur Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 180

191 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 50 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Düz Kol : Ajur Kol Ağzı : RR-2x1 Yaka : Ajur, saç Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 181

192 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 51 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur. Arka : Ajur Kol : Ajur Kol Ağzı : Ajur Yaka : 1x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 182

193 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 52 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Yürütme Arka : 2x1 Kol : 2x1 Kol Ağzı : 1x1 Yaka : 2x1 Bant : 1x1 Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 183

194 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 53 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Saç, düz Arka : Saç, düz Kol : Saç, düz Kol Ağzı : Düz, ters Yaka : Düz, ters Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 184

195 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 54 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Yürütme, saç Arka : Yürütme, saç Kol : Yürütme, saç Kol Ağzı : 1x1 Yaka : Yürütme Bant : Yürütme Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 185

196 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 55 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE- Knit paint Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 CS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Etiket iplik özelliği : % 80 Akrilik % 20 Yün Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Düz Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 186

197 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 56 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SIRIX Makine modeli sistemi : STOLL CMS Makine iğne numarası (gouge) : 12 Etiket iplik özelliği : % 94 Viskon % 6 Elestan Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : - Kol Ağzı : Düz Yaka : Düz-ters Bant : Dolu iğne Etek ucu : Düz Süsleme tekniği : Makinede hazır harç tutturma ve pul- boncuk tutturma Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Metal pul, cam boncuk, kurdele Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, yumuşatma, ütüleme 187

198 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 57 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-X-XL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SIRIX Makine modeli sistemi : STOLL CMS Makine iğne numarası (gouge) : 12 Etiket iplik özelliği : % 94 Viskon % 6 Elestan Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol Ağzı : Düz Yaka : Dolu iğne Bant : Dolu iğne Etek ucu : Düz Süsleme tekniği : Makinede hazır harç ve pul- boncuk tutturma Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Kurdele Süsleme amaçlı : Boncuk, kurdele Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yumuşatma, yıkama, ütüleme 188

199 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 58 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Elbise Üretilen beden ölçüsü : S-M-L Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 234 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Etiket iplik özelliği : % 50 Yün % 50 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ajur Arka : Ajur Kol : Ajur Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 189

200 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 59 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : S-M-L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 234 S 4 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Etiket iplik özelliği : % 30 Tiftik % 20 Polyester % 50 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Ters, renkli iplik Arka : Ters, renkli iplik Kol : Ters, renkli iplik Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Düğme Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 190

201 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 60 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 234 S 1 Makine iğne numarası (gouge) : 10 Etiket iplik özelliği : %50 Akrilik % 35 Polyamid % 15 Moher Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : Düz Kol Ağzı : Torba Yaka : Düz Bant : Düz Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : Makinede örgü bant Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Yıkama, ütüleme 191

202 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 61 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Bluz Üretilen beden ölçüsü : L-XL-XXXL Biçimlendirme : Şekillendirme Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 RT 2 Makine iğne numarası (gouge) : 12 Etiket iplik özelliği : % 60 Yün % 40 Viskon Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 6x6 Arka : 6x6 Kol : 6x6 Kol Ağzı : 1x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 192

203 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 62 2 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : L-XL-XXXL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 SS 2 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Etiket iplik özelliği : % 70 Tiftik % 30 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Atlama jakar Arka : Atlama jakar Kol : Atlama jakar Kol Ağzı : 2x2 Yaka : 2x2 Bant : - Etek ucu : 2x2 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 193

204 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 63 İşletme adı ili : İstanbul Kullanım alanı : Bluz Üretilen beden ölçüsü : L-XL-XXXL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 S 2 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Etiket iplik özelliği : % 70 Tiftik % 30 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, ajur, enine jakar Arka : Düz Kol : Düz, ajur, enine jakar Kol Ağzı : - Yaka : - Bant : - Etek ucu : - Süsleme tekniği : Tığ oyası Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Ürün ipliği, lastik Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 194

205 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 64 İşletme adı / Marka adı / İli : Parıltı Group Triko & Tekstil İnş. Tic. Ltd. Şti / Shine Collection / İstanbul Kullanım alanı : bluz Üretilen beden ölçüsü : L-XL-XXXL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 S 2 Makine gouge (GG) : 5 Etiket iplik özelliği : % 100 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 7x5, ajur Arka : 7x5, ajur Kol : 7x5, ajur Kol Ağzı : 1x1 Yaka : Torba ve ajur Bant : Torba ve ajur Etek ucu : 1x1 Süsleme tekniği : Elde kordon Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 195

206 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 65 İşletme adı ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : L-XL-XXXL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 S 2 Makine iğne numarası (gouge) : 7 Etiket iplik özelliği : % 86 Akrilik % 14 Polyamid Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : 2x2 Arka : 2x2 Kol : 2x2 Kol Ağzı : 2x2 Yaka : Torba Bant : Torba Etek ucu : 2x2 Süsleme tekniği : Tığ oyası Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 196

207 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 66 İşletme adı ili : İstanbul Kullanım alanı : Hırka Üretilen beden ölçüsü : L-XL-XXXL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : SHIMA SEIKI 122 S 2 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Etiket iplik özelliği : % 70 Tiftik % 30 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, ters, ajur Arka : Düz, ters Kol : Düz, ters Kol Ağzı : 2x1 Yaka : Torba, ajur Bant : Torba, ajur Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Tığ oyası Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : Ürün ipliği Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 197

208 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 67 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-XL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima 122 CS 1 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örgü tekniği Ön : Düz Arka : Düz Kol : - Kol Ağzı : - Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Makinede sarma, zımba basma Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Zımba Süsleme amaçlı : Floş iplik, simli iplik, zımba Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 198

209 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 68 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Kazak Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-XL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima 234 CS 2 1 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, 2x1 Arka : Düz, 2x1 Kol : Düz, 2x1 Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : - Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : Baskı Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Boya Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 199

210 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 69 İşletme ili : İstanbul Ürün türü : Hırka Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-XL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima 122 CS 1 Makine iğne numarası (gouge) : 3 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Düz, atlama jakar Arka : Düz, atlama jakar Kol : Düz Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1 Bant : 2x1 Etek ucu : 2x1 Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : Düğme Süsleme amaçlı : - Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 200

211 EK 1 ÜRÜN BİLGİ FORMU 70 İşletme ili : İstanbul Kullanım alanı : Elbise Üretilen beden ölçüsü : S-M-L-XL Biçimlendirme : Panel Desen tasarım programı : SDS ONE Makine modeli sistemi : Shima 234 CS 1 Makine iğne numarası (gouge) : 5 Ürün etiketinde belirtilen iplik özelliği : % 60 Yün % 20 Polyamid % 20 Akrilik Ürün bölümünde uygulanan örmede desenlendirme tekniği Ön : Dimi jakar Arka : Dimi jakar Kol : Düz Kol Ağzı : 2x1 Yaka : 2x1, torba Bant : Dolu iğne Etek ucu : Torba Süsleme tekniği : - Kullanılan gereçler İşlevsel amaçlı : - Süsleme amaçlı : Düğme Üründe uygulanan bitim işlemleri : Ütüleme 201