. gözd~ ' kalıplama.hatası nedeniyle. oluşmuş, olan şekil bozukluğu -vardır. KONYA. ARKEOLOJİ KADIN. BÜSTÜ. MÜZESi'NDEN PiŞMiŞ TQPRAK

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download ". gözd~ ' kalıplama.hatası nedeniyle. oluşmuş, olan şekil bozukluğu -vardır. KONYA. ARKEOLOJİ KADIN. BÜSTÜ. MÜZESi'NDEN PiŞMiŞ TQPRAK"

Ceren Aksoy
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 S. O. Fen -.Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi ı 997, Sayı 1 i , KONYA. ARKEOLOJİ KADIN. BÜSTÜ MÜZESi'NDEN PiŞMiŞ.... TQPRAK Dr. Asuman Baldıran CJ. ı Daha öncekl b_lr çalışmamızda Konya Arkeolojl Müzesl'nde bulunan pişmiş toprak heykel~kler gruplandınlarak ele _alınrluştı 1 Sözü edilen çalışmadaki heykelclkl~rin tumil sahte örneklerdi. Aynı : mozede bulunan. ' kadın _bostono diğer heykelciklerden ayn ele ajm~k lstememlzjn _nedeni bu bostün d~jlnal. olduğunu. düş~nmemlidlr. MOzede 1342 eser nupiarası verilmiş olan büst' (Res. t ~3)._ m ozey e. satin alın~ yoluyla gelmlşt_lr. BQst. açık_. kiremit renkli hamurlu, kaide kısmı~dakl lunk müzede tamamlanmış, tyı pışi..ıımış hcımura _ sahıp. t~.s cm. yüksekltğtnde, 8,3 cm _geriişllğlndedlr. Yuvarlak, proftlll bir k~tde <~zerinde. betimleıimlş. kadın. "V" yakalı chıton OzerJne hjmatlon giymiştir... Başını. ' hafifçe sağa doğru çevirmiş olan kadının s~çj, yukan. doğru ka~un dilimi tabir edilen şekilde 1 O dl ilme aynlmıştır. Her bır djllmln üzeri örgüye benzer ~arzda şekiııendırıımıştir. Arlcacta <>rtadan aynt~ak ya~lara doğru taranan saç. örçılere~.. blrleştirjlmlş ve başın Ost kısmında_ bir topuz oluşturulmuştur. Küc;Ok denebjlecek y{lzde ifade. ca'nsız ve. donuk~r. Ost ve :aıt -kapaldan be]jrtjjen gözün. gö~beb~ğl hafif yuvarlak şeklide ıştenmlştlr~. Ancak, sol. gözd~ ' kalıplama.hatası nedeniyle. oluşmuş, olan şekil bozukluğu -vardır. Burun düz. sivri, dud.aklar olçiukça_ küçük ve. Jnce yapıl mıştır. Kulakların. şekli.,, '.,,. belirgin değlidlr. 'Kulak memesi hizasında, saçın hemen blttlğl yerçie yuvarlak fonnlu ve oldukça büyük.küpeler dikkatimizi çeker. Ö~lllkle sağ kulakta. görülen küpe diğerine göre d~ha bilyqk yapılmıştır.: B~tOmüzün sad~.. ön cephesi işlenmiş ; arlca kısımda ise sac; ve. omuzlanıi hemen. (b:eıinde yer ajan glyst.kıvrımı çok basit bir şeklide gösterllmlştir. &üstün a rkasında, sırt Selçuk Ontve!'Sltesl, Fen;Edeblyat fakoltesl, ArkeoloJl:..Sanat Tarihi BölOmü Ôğrettm Üyesi. : A. Baldıran:Arkeolojı MOz.e5lnden Bir Grup Plımlş Toprak H~ykeldk," s.0. Fenlclebi)'at fa~lltesl, Edebiyat Dergisi t t, Konya 1997, s. t27-t4t 1 i. t

2 kısmında i,4 cm: çapında bir buhar deliği bulunmaktadır ~ _Plşmi~ toprak QüstQn cidan o, 7 cm. kalınlığındadır, lc;;i boş ~larak yapılmış ve iç kısmında.. koroplathosun pannak izlerini gönnek mümkündür. / Roma portre sanatında imparatorluk sınırlan lçlndeld bütün kent ve.kasabalara pek çok imparatorun yontu ve büstlerinin yerleştirildiğini : bjijyoruz. ötneğin imparatorluk sınırlan lc;lndekj Fransa ı lt~lya, Almanya, Yunanistan,.Anadolu, I:,.Obnan, Suriy~. ve Kuzey Afrlka'da 2 bu tür yontular bulunn1uştur. Bu bölgelerde bulunan yotitu ve. büstler lşc;lllk, malzeme yönünden blrtakın:t kuçok. farklılıklar göstennektedlr. Portre ve yontuların bu kadar geniş alana yayılma~ının nasıl Qlduğu konusu uzunca bir süre tartışılmıştır. Bu konuda pek çok öneride bulunulmuş, bunlardan en çok kabul edileni, merkezde yaratılan porte tipinin belli sayıda pişmiş topraktan veya alçıdan yapılan kuçülç ölçodekl modejlerinln hazırl~nıp. imparatorluk sınırlan içinde bulunan kent ve kasabalara gönderilmesi olmuştur. Bu küçük örneklerin yanısıra dönemin slkkelerlriln de portre 'Yapımında rolü olduğu şophesl~dlr. : Bugüne. kadar yapılan kazıla~ şırasında gerek Anadolu'da ge~ Anadoht dışındaki pişmiş toprak heyk~ld~eı1n Otetlldlğl merkezlerde, / büst şeklinde yapılmış örneklerin yok denecek kadar az sayjda ~le geçmesi. dikkat ç~klddlr. Koroplastlk sanatın son paılak. döneml~l ı:s ~ 1.yy.. da yaşadığı ve bu tarihten sonra hızlı bir dqşoş dönemine-glrdlğl, LS.2. yy. da " da bu eserlerin ortadan ka1kmaya başladığını bhlyoruz. Bu tür eseriertn az sayıda ele geçmesinin nedenini koroplastlk sanatta yaşanan bu gellşme>'e :.. bağlıyoruz. Büstün sahte olmamasi gerektiğini arkasındaki buhar d~llğl, lc;lnln boş olması:. cidannin kalın olmaması, yapay ~tına.tabakası bulunmaması ve iç ' yüzeyde yer alan parmak izleri göste.rmektedlr.. Stil.istik açıdan... lnc~ledlğlmlzde büstte gör.düğümoz. en erken tarihe verebileceğimiz özellik \.. saç Jrlsöründe görolm~ktedlr. Flavluslar (?öneminde yapılm.ış olan kadın portlerlnd~ saç frlsöro iyice abartılmış, alın Ottrlodekl 5:"Ç bukleleri yuvarlak fonnlu, _matkapla ve adeta bir diadem. gibi yapılmıştır. Başın Ost kısmında ise Roma imparatorluk tarı hl için bkz.. ' Oktay Akşit, İloma. imparatorluk Tarihi. (M.Ö,17~M~S.395) lst.anbul Onıversıtesı Edebiyat FakOltesl Yayınları 2052, lst.anbul, Ömer Özytğtt, "Avrupa KollekslyonlarındakJ Batı.Anadolu Oretİmı Sahte Terrakottalar " Vl,Ara,tır a Son tlan!oplantı~ı..ankara, t 988, sa Bu konuda ayrıntılı bllgf için bkz. Ö. Ôzyjğlt, "PlşmlJ Toprak Sahte Heykeld~lerln Stfl ve!~lklerı, Vll,Ara,tinııa Sonaçl~n. Toplantııı,.Antalya, t 989, s

3 er: '"'iıwpiw!e" "JMfflt ew- xttftr saç ö~~üsü ile yapılmış bir topuz görülmekt~dir 5. Aynı saç frisörü Hadrian D9neminde de devam etmektedir; ancak bu kez alnı çevreleyen barok ifadeli -... '., bukleler açıln:ıış ve dalgalı bir biçim almıştır. Başın arkasındakj kısımda, saç... ortadan ikiye ayrılarak yanlara doğru taranmış, örülerek bu örgüler birleştirilip "6.. başın. üst kısmında topuz. otuşturmuştur. Bizim Konya Arkeoloji Müzesi'nde bulunan_ pişmiş toprak büstümüzün saç frisörü sözünü.... \ ~ttiğimiz örn~klerden -biraz daha. farklı biçimde ama aynı geleneğin. koroplastik sanattaki devamı nitellgi ndedir. Büstüıriüzün sa_ç. frisörüne yakın örnei<jeri Ar:ıtonirı.ler Döneminde, Yaşlı. Faustina portreleri arasinda görmek mümkündü/. Bunun dışında Roma portre sariatında gözbebeklerinin işlenmeye başlandığı d_önem Geç Hadrıan dönemidir. Bu d~neiııde göz bebekleri -daha ö~1ccki dcvirl.crde olduğu gibi boya ile çieğil hafif daire veya oy~k şeklinde yapılmaya başlanırı Pişmiş toprak örn~kle~i araştırdığımızda,. benzer bi~ : örneğin Tarsus'ta bul~nduğı..ınu g~rdü~ 8.. Tars_us'ta bulunmuş olaı~ örn<?ğin... sad.ece baş ve boynun bir kısmı vardır ve i.s.2.yy, başlarına t.arihlenmiştir." İşçilik yönünden bizim büstümüzd~n daha kaliteli olan bir örnektir, ayrıca y üz. ifadesi de. b'iziın örneğiınize göre._ daha canlı. ve tatlı bir "ifade taşımaktadır. Bu eserin _boyunla birlikte _yüksekliği 8 cm. dir. Bu yükseklik bizim ele aldığımız ~üstün yüksekliği. ile. bi~biri~e yakındır. Konya. Arkeoloji: Müz~sl'ncteki büstün baş yüks.ekliği.5 cın. dir. Benzer bir başka p~rça yine rarsus'ta, baş : kısmı saç frlsörü.hakkında -herhangi bir şey söyle m~mize olanak vermeyecek ölçüde kırık, boyun, göğüs ve kaidenin bir kısmı görülebiien ömektir 9. Bunlarin dışınd~ Myrina, Priene, Bergama., Stratö~i~eia _vb. 9ir çok antik kentte yapıl. an kazılar sırasında büst şeklinde yapılmış... herhangi bir örneğe rastlayamadık. Gösterdiği stil ve teknik özelliklerinden dolayı Konya Arkeoloji Müzesindeki bu büstün en erken İ.S.2.yy ' ın son.çeyreğinden olması gerektiğine inanıyoruz. ). l s Frederık Poulsen,Greek and Roman rortraıt, Roma, 1968, Res.45., F. roul s ı;?n_, A.g,e. Res.40. M ax Weber, Dıe. Herrs.c.herblldnlsse in Antonlnlsc.her.Zelt, Berlln,. 1939, Taf Mollarct- Besques, Catalague.Raısonne Des fıgurlnes et İlellefs En Terre Cuı~e Grec.s Etrusques et Romalns, ili, Paris,. 1972, Pi. 144.f-J S. Mollarct-Besqües; A.g.~:.Pl.42.5.k' 123

4 -...,.....:.0,.._,...,..,.,.,r.c_.,...,._,~~-~ =~,_, ~- ~ ~ ~ --L -- ~=--~ , , Resim 1. () 124

5 f. l 125

6 ; 1. Resım 3., 126.

Benzer belgeler

Th. Bossert, B. Alkım ve H. Çambel tarafından yapılan yüzey araştırmaları sırasında tespit edilmiştir.

Th. Bossert, B. Alkım ve H. Çambel tarafından yapılan yüzey araştırmaları sırasında tespit edilmiştir. KARATEPE Çambel, H., 1948, Karatepe. An Archaeological Introduction, Oriens I. pp.147-162 Çambel, H., 1949, Karatepe., Belleten XIII/49. s.21-34. Bossert, Th., Alkım, U.B., Çambel, H., 1950, Karatepe Kazıları