ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 1.Ders. Dr. İsmail BAYTAK. Eski BATI Ege ve Yunan Tarihi(GİRİT ve MİKEN)

Transkript

1 ESKİÇAĞ TARİHİ ve UYGARLIKLARI-III 1.Ders Dr. İsmail BAYTAK Eski BATI Ege ve Yunan Tarihi(GİRİT ve MİKEN)

2 KONU BAŞLIKLARI Genel Bilgiler Bölge Coğrafyası Buluntular Dil ve Yazı Sanat (duvar resimleri ) Din ve İnanışlar Saraylar Önemli Yerleşimler: Knossos, Zakro, Phaistos, Palaikastro, Hagia Triada, Khania dır.

3 EGE UYGARLIKLARI Bu uygarlığın beşiği GİRİT adasıdır. Ark. kazılar ile Neolitik dön. itibaren yerleşim izleri görülmüştür. Tüm Ege de olduğu gibi burada da Paleolitik Çağ buluntusu zayıf. Mağara yerleşimleri ile yalnızca dal ve kamıştan üzeri çamurla sıvalı evler (Knossos da taş temel üzeri kerpiç evler) NEOLİTİK KÜLTÜRÜN BATIYA YAYILIMI

4 MİNOS MEDENİYETİ Ege de bilinen en eski uygarlıktır. Kuzey Afrika, Mısır ve Anadolu arasında bir köprü konumunda olduğundan kültürel etkileşime açık Önceleri şehir devletleri şeklinde yaşarlarken daha sonra merkezi otoritesi güçlenen bir krallık hâline gelmişlerdir. Girit şehirlerinin etrafı surlarla çevrili değildi. Bu durum Giritliler in barışçı bir politika izlemelerinden ve güçlü bir donanmaya sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. BARIŞ ve HUZUR hakim olduğunu gösterir ya da EMPERYALİST devletlerin gücü henüz adaya ulaşmamıştır. Ege M.Ö lerde Tunç Çağı na girmiştir. Girit de MİNOS Adalarda KYKLAD Yunanistan da HELLAS olarak adlandırılmıştır.

5

6 En önemli mimari eserleri olan Knossos Sarayı günümüze kadar ulaşmıştır. Girit Uygarlığı Miken ve Yunan uygarlıklarının temelini oluşturmaktadır. Girit Krallığı, 1400 de Aka ve Dor saldırıları sonucunda yıkılmıştır.

7 GİRİT ÖLÜ GÖMME MEZAR KÜLTÜRÜ: Ölünün mezarını ev gibi yapmışlar ve sevdiği eşyaları hediye olarak sunmuşlardır. Mezarlar da yuvarlak bir oda ve dikdörtgen girişler vardır. Ölü hediyesi olarak altın ve gümüş eserler, fildişi mühürler, taş ve bakırdan silahlar GİRİT DİNİ: Anadolu etkilidir. KYBELE = REA Çatalhöyük/Hacılar kadın heyk.

8 GİRİT MADEN KÜLTÜRÜ: M.Ö. III. Bin de gelişme gösterir. Bu dönemde deniz ulaşımı ve adalar arası etkileşim başlamıştır.

9 GİRİT SERAMİK KÜLTÜRÜ: Siyah, gri, toprak renkli kilden toprak kaplar mevcuttur. Açkılı ve çizgi bezekli motifler ve içi beyaz kırmızı renkle doldurulmuştur. Kilden yapılmış kadın şeklinde tanrıça heykelcikleri görülür. Sonrasında beyaz, krem astar üzeri parlak kırmızı benekli seramikler gelmektedir. Neolitik Dönem ( )

10 GİRİT YAZI KÜLTÜRÜ: ilk başta resim yazısı olarak görülmektedir. M.Ö. XVI. yy da fonetik yazı haline dönüşmüştür. 3 yazı dili var. 1-Hiyeroglif: Resim yazısı, 2-Linear A: Çizgisel olarak saraylarda kullanılmış Ancak çözülememiştir. 3-Linear B: Çizgisel olarak saraylarda kullanılmış Çözülebilmiştir. Kullanılmaktadır. M.Ö.XV. yy da Knossos lu katipler çözer de M. Ventris çözer. Kil tabletler ve fırça ile papirüs ve vazolara yazılmıştır. Bu yazı sonrasında Yunanistan da kullanılacaktır. 200 yıl sonra.

11 Hagia Triada dan Linear A tableti Knossos tan linear B

12 Erken Minos Uygarlığı TUNÇ Çağı Knossos un efsanevi kralı MİNOS adıyla bilinir. Prepalatial(Saray öncesi dönem) M.Ö arası Anıtsal saraylar görülmektedir. Tunç dökümü ve uzun gemilerin ortaya çıkmıştır. Mısır veakdeniz çevresindeki uygarlıklarla ticari ilişkiler başlar. Zeytinyağı, şarap, dokuma = Bakır, tunç, kalay Minos seramiği Mısır mezar mimarisinde görülmüştür. Giritli elçiler resmedilmiştir. Kuzey Suriye Mari kentinde Girit silahları görülmüştür. Mari kentinde tabletlerde kaptaru adında Karia lı tüccarlardan bahsedilir.

13 Orta Minos Uygarlığı Protopalatial(Eski saray dönemi) M.Ö arası Girit Uygarlığı en parlak dönemidir. Knossos, Zakro, Malliave Phaistos şehirlerinde büyük saraylar var. Batı Anadolu ile ticari ilişkiler Asur Ticaret kolonileri aracılığıyla Phaistos mühürleri Karahöyük, Acemhöyük, Kültepe, Boğazköy. İlk saraylar dönemi MÖ lerde Knossos kralı diğer sarayları alarak tek bir yönetim altında toplamıştır lerde istila ve depremle son bulur İkinci saraylar dönemi M.Ö arasıdır. Büyük ve görkemli saraylar mevcuttur. Fakat 1400 de büyük bir deprem felaketi ile saray ve uygarlığın sonu gelmiştir.

14 Geç Minos Uygarlığı Postpalatial(Son saray dönemi) M.Ö arası Son yıkımlardan ve felaketlerden sonra adada yalnızca Knossos ayakta kalabilmiştir. Bu dönem Aka larında güçlendiği dönemdir de Peloponnes Akhalıların ve 1200 de Dorların saldırısı var. sonu gelmiştir.

15 KNOSSOS SARAY

16 KNOSSOS SARAYIN KABUL SALONU YILLARI

17 GİRİT PHAİSTOS SARAYI

18 GİRİT MALIA SARAYI

19 GİRİT HAGIA TRIADA SARAYI

20

21 MYKENAI-HELLAS Erken Hellas Dönemi M.Ö Hint Avrupalı bir kavim olan Akhaların, Kar-Leleg-Pelasg halklarının yaşadığı bölgelere yerleşme süreci ve dönemidir. Orta Hellas Dönemi M.Ö Girit etkisinde yeni bir kültür yaratma süreci ve dönemidir. Geç Hellas Dönemi M.Ö Girit saraylarının yık. ardından Akdeniz ticaretini ele geçirmeye başladıkları süreç Akha Kahramanlık Çağı M.Ö Güçlü sur duvarları ile çevrili Mykenai, Tiryns, Midea, Gla, Teb Kral sarayı, konut, depo, arşiv binası, atölyeler.. Yunan Karanlık Çağı M.Ö. 12. ve 8. yy Doğu Akdeniz ve Anadolu yu etkisi altına alan göç dalgaları yazılı belgeler ile aydınlatılamadığı için karanlık bir dönem olarak adlandırılmıştır.

22 MÖ 2000 lerden itibaren Ege Bölgesi ne gelip Girit Medeniyeti ne son veren Akalar tarafından kurulmuştur. Girit kültürünü devamı niteliğindedir. Siyasi tarihlerinde en önemli olay Truva Savaşları dır. Bu savaşlar sonunda Truva (Çanakkale) işgal edilmiştir.homeros un İlyada ve Odysseia Destanları nda bu savaşlar anlatılır; Homeros/meli, kendisinden 5 yüzyıl önce gerçekleştiği sanılan Troya Savaşı nı kuşaktan kuşağa anlatılan destanlardan yola çıkarak kâğıda döktü ve İlyada Destanı ortaya çıktı. Bu destan, aslında 10 yıl süren Troya Savaşı nın 10. yılındaki son 51 günü anlatıyordu. Homeros, İlyada Destanı ndan yaklaşık 20 yıl sonra bu kez Odysseia yı yazdı. Bu destanda da Troya seferinden dönen Akha askerlerinin yine 10 yıl süren yurtlarına dönüş hikâyesini anlattı. Akhaların Troya Savaşı nı Odysseus un aklına gelen Troya Atı hilesiyle nasıl kazandıklarından da bahsetti. Öldükten sonra hayatın devam ettiğine inanırlardı. Kuyu şeklinde mezar kalıntıları bulunmuş, Ölülerini oturur şekilde gömmüşlerdir. Miken uygarlığına Dorlar son vermiştir.

23

24 Myken Kronolojisi Myken-I : Myken-II : Myken-III : /50 Erken Submyken : Orta Submyken : Geç Submyken : /30 MYKENAI TYRINS SARAYI

25 Efsanevi kral Proteus adına yapılmıştır. TYRİNS SARAY PROZESYON SAHNESİ

26 Miken-demeter GİRİT-MİKEN DEMONLARI

27

28 Miken Boğa Protomu

29

30

31 MYKENAI ULUBURUN BATIĞI

32 ÖLÜ GÖMME MEZAR KÜLTÜRÜ: En erken mezarlar M.Ö e tarihlenen kuyu mezarlar dır. 15 m. kadar derine kazılan ve içi kare biçimli taşlarla örülmektedir. A mezar halkası kuyu mezar tipi = MİNOS B mezar halkası kuyu mezar tipi = MİNOS Tholos mezar yapısı = MYKENAI Tholos: Uzun bir koridor yapısı ile içine girilen bu mezarların kubbesi arı kovanı şek. bindirme taşlarla inşa edilmiştir.

33

34 YAZI KÜLTÜRÜ: Girit in Linear A yazısını kendi dillerine uyarlayarak Linear B adı verilen yazı sistemini geliştirmişlerdir. Her işaret bir heceye denk gelmektedir. Miken tabletlerinde geçen Ekhelavon dışında hiçbir kralın adı geçmemektedir. Tabletlerde saraya ait ekonomik kayıtlar ve devlet yönetimi ile ilgili bilgiler yer alır. En üst kişi hiyerarşide Vanax (vanaks) adlı yöneticidir. Dini törenleri, ekonomik ve askeri işleri, tanrı ve tanrıçalara sunularını idare eder. Vanax dan sonra Lawagetas denilen ikinci kişi tabletlerde görülmüştür. Tanrı Poseidon a vanax dan daha az sunu yapmaktadır.

35 YUNANİSTAN Girit te old.gibi burada da V. Bin lerde NEOLİTİK dönem vardır. Teselya civarı: Larisa ve Volo. Höyük olarak bildiğimiz yerleşim kalıntılarını old tepeler MAGULA olarak bilinir. Argisa Magula da en alt tabakada keramiksiz neo. Görülür. Tahıl, keçi, koyun, ziraat SESKLO Kültürü: - Erken Neolitik dönem izleri mevcuttur. - Sesklo-Magula adıyla Volo bölg. de yer alır. - Teselya, Orta Yunanistan ve Pelopennes. - Ova yerleşim tipine girmektedir.(teselya A) - Evlerin etrafı çit ve hendekler ile çevrilidir. DİMİNİ Kültürü: - Geç Neolitik dönem izleri mevcuttur.(m.ö. III.Bin ilk yarısı) - Tarım ve hayvancılık ile uğraşan bir köy kültürüdür.(teselya B) - Bu dönemde altın ve bakır eserler görülür. - Evlerin etrafı düzensiz taş dizileri ile SUR şeklinde çevrilidir. Bu da bize karışıklık ve KAOS un hakim olduğunu gösterir.

36 YUNAN MEDENİYETİ Yunan medeniyeti, MÖ 1200 lerde bölgeye gelen Dorlar tarafından kurulmuştur. Kurdukları şehir devletlerine polis adını vermişlerdir. Atina, Sparta, Korint, Larissa Polislerin bağımsızlıklarına düşkün olması, ticaret alanında büyük rekabetin bulunması ve demokrasi ile yönetilmesinden dolayı Yunanistan da siyasi birlik kurulamamıştır. Yunan şehir devletlerinin başında krallar bulunurdu. Zamanla güçlenen asiller yönetimi ele geçirerek seçme ve seçilme hakkının sadece kendilerinde olduğu aristokratik bir yönetim kurmuşlardır. Bunlar archonlar adını almışlardır. Arhonlar sınıf farklılıklarından oluşan mücadelelere son vermek amacıyla kanunlar yapmışlardır. Drakon,Solon,Kleistenes reformları ve kanunları Ticaretle zenginleşen orta sınıf, köylülerle birleşerek asillere karşı ayak. ve yönetimi ele geçir Yunanlılar kolonicilik faaliyetlerinde bulunmuşlar, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında koloniler kurmuşlardır. Böylece Yunan kültürü çok geniş alana yayılmıştır. Sokrates, Platon, Aristoteles gibi ünlü felsefeciler yetişmiştir. Yunanlılarda çok tanrılı bir din anlayışı vardı. Her doğa olayını bir tanrıyla özdeş tutmuşlar ve tanrılarını kızdırmamaya özen göstermişlerdir. Tanrılarını doğa olaylarına benzetmişler ve heykellerini yapmışlardır. Tanrıları adına Olimpiyat adı verilen spor, müzik ve şiir yarışması düzenlemişlerdir. Yunan polisleri ilk kez Pers saldırıları karşısında birleşerek yaptıkları Pelepones Savaşları nda Perslere karşı üstünlük kurmuşlardır. Pelopones Savaşları nda yıpranan Yunan polisleri Makedonya Kralı İskender in egemenliğini tanımak zorunda kalmışlardır.