BİLANÇONUN TANZİMİNDE ENVANTER LİSTELERİ

Transkript

1 I-MADDE METNİ: BİLANÇONUN TANZİMİNDE ENVANTER LİSTELERİ Madde 188 Envanter esas itibariyle defter üzerine çıkarılır. Şu kadar ki, işlerinde geniş ölçüde ve çeşitli mal kullanan büyük müesseseler envanterlerini listeler halinde tanzim edebilir. Bu takdirde envanter listelerinin: 1. Sayfa üzerinden numaralanarak sıralanması; 2. Envanterin tanzim tarihine göre tarihlenmesi; 3. Envanteri çıkaran memur ile teşebbüs sahibi veya vekili tarafından imzalanması; 4. Aynen envanter defteri gibi saklanması; şarttır. Yukardaki esaslara göre envanter listeleri tanzim edenler envanter defterine listeler muhteviyatını icmalen kaydederler. II-AÇIKLAMA VE YORUM: A-ENVANTER DEFTERİ VE LİSTELERİ: Envanter esas itibariyle defter üzerine çıkarılır. Ancak, işlerinde geniş ölçüde ve çeşitli mal kullanan büyük işletmeler envanterlerini listeler halinde düzenleyebilirler. Listelerin düzenlenmesi durumunda listelerin iktisadi kıymetlerle ilgili toplam değerleri toplu olarak envanter defterine kaydedilir. TTK ve VUK'unda envanter defteri ciltli ve sayfaları birbirini takip eden sıra numaralı bir defter olarak tanımlanmıştır. VUK'nun 185. maddesine göre envanter defteri müteharrik (ayrı) yapraklı olarak da kullanılabilir. VUK'nun 220. maddesine göre de noter tasdikine tabi tutulmuştur. Envanter defterine işe başlama tarihinde ve bundan sonra her hesap döneminin sonunda çıkarılan envanter ve bilânçolar kaydolunur. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler mal envanteri çıkarttıklarında işlemlere ait kayıtlarla karıştırmamak suretiyle işe başlama halinde işletme defterinin baş tarafına, bundan sonra her hesap döneminin sonunda işlem kayıtlarını takip eden sayfalara envanteri kaydederler. İsteyenler ayrı bir envanter defteri tutarak mal envanterlerini bu deftere kaydedebilirler. Bir işletmeye dahil olan iktisadi kıymetlerin teker teker gözden geçirilerek sayım ve değerleme yapılması, bilhassa emtia çeşitleri çok olan büyük müesseselerde oldukça zor ve geniş bir iştir. Envanter, esas itibariyle dökümlü olarak defterler üzerinde hazırlanır. Ancak, işlerinde geniş ölçüde çeşitli mal kullanan büyük müesseseler envanterlerini diledikleri takdirde, listeler halinde düzenleyebilirler. Envanteri listeler halinde hazırlayanlar, listelerin muhteviyatını envanter defterlerine icmalen kayıt ederler. Envanter listelerinin şekilleri kanunlarımızda açıkça belirtilmemiştir. Bununla beraber, envanter listelerinin geçerli olabilmesi için sahip olması gerekli hususlar açıklanmıştır.

2 2 a-envanter listelerine kaydedilen iktisadi kıymetler sayfa üzerinde sıra numaralanmalıdır. b-envanter listeleri kendi aralarında sıra numaralanmalıdır. c-envanterin tanzim tarihi belirtilmelidir. d-envanteri çıkaran memur ile teşebbüs sahibi veya vekili tarafından imzalanmalıdır. e-aynen envanter defteri gibi saklanmalıdır. f-liste toplamları toplam olarak envanter defterine yazılmalıdır. Envanter listelerinde bulunması gerekli bilgiler, sayımı yapılan iktisadi kıymetin özelliğine göre değişmekle beraber en azından sayılan kıymetin cinsi, markası, vasıfları, miktarı, birim değerleme fiyatı, tutarı, ilâve açıklamalar gibi hususları kapsamalıdır. Menkul değerlerle ilgili envanter listelerinde menkul değerleri ihraç eden işletmelerin adları ve ünvanları, menkul değerlerin çeşitleri, serisi ve çıkarılış tarihleri, nominal ve alış bedelleri ilave bilgiler olarak yer alır. Alacak ve borçlarla ilgili envanter listelerinde borçlu ve alacaklının adı, adresi, alacağın ve borcun vadesi, tutarı; senetli borç ve alacaklarda senedin nominal değeri, vadesine göre hesaplanan peşin değeri; borç senetlerinin kimlere verildiği, alacağın tahsil imkânı belirtilir. Sabit aktiflerle ilgili olarak düzenlenen envanter Iistelerinde sabit aktiflerin alış veya imalat bedelleri, alış tarihleri, ayrılan yıllık amortisman payları, net defter değerleri, işletmede halen kullanılıp kullanılmadıkları, net cari değerleri de yer alır. Sabit aktiflerle ilgili olarak amortisman defteri kullanıldığında envanter listesine gerek kalmaz. Tahvilli borçların envanter listesinde, çıkarılan tahvillerin serisi, numarası, çıkarılış tarihleri, nominal değerleri, ihraç bedelleri, hangi kanalla satıldıkları, itfa edilen tahviller, itfa tarihleri belirtilir. Öz sermaye ile ilgili envanter listelerinde, kayıtlı sermaye, ödenmiş sermaye, sermaye taahhütleri miktar ve tarihleri ile ihraç edilen hisse senetlerinin serisi, cinsi, numarası, nama yazılı olup olmadığı, nominal ve ihraç bedelleri; ayrılan ihtiyat ve karşılıkların miktar ve tarihleri yer alır. Envanter listeleri, envanterin amacına uygun olarak, envanteri yapılan iktisadi kıymetle ilgili ihtiva etmesi gerekli; miktar, birim değerleme fiyatı ve tutar gibi en az bilgilerin yanında envanter neticeleri ile ilgili bazı düzeltici muhasebe kayıtlarının yapılmasında kullanılan ve yöneticilere bilgi veren ilave hususları da taşıması gerekmektedir. Envanter defterinin ve envanter listelerinin VUK'nun 253. maddesine göre ilgili bulundukları yılı takibeden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza edilmesi gerekmektedir. TTK hükümlerine göre ise, defterleri son kayıt tarihinden ve saklanması mecburi olan diğer hesap ve kağıtları tarihinden itibaren 10 yıl geçinceye kadar saklamak zorunludur. En az bilgileri kapsayan bir envanter listesi örneği verecek olursak: 1 ENVANTERİ SAYFA:

3 3 TARİH: SIRA NO CİNSİ MİKTARI BİRİM FİYATI TUTARI NOT Vekili TOPLAM Firma Sahibi veya İsim - İmza şeklinde bir envanter listesi düzenleyebiliriz. Daha önce de belirtildiği gibi envanteri yapılan iktisadi kıymetin özelliğine göre listenin sütunları ilave bilgiler için arttırılmaktadır. B-SAYIM LİSTESİ HAZIRLAMAK: Muhasebede görevlendirilen yetkili kişilerce depo, kasa, cüzdan veya dosya gibi yerlerde saklanan kıymetler envanter günü tek tek sayılır. Sayılan varlıkların mevcut miktarları görevlilerce listelere tek tek yazılır. Bu listelere sayım listesi denir. Sayım listelerinde aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır; -Listenin sayfa numarası, -Sayımın yapıldığı günün tarihi, -Sayımı yapan görevli veya görevlilerin imzaları, Hazırlanan listelerin özet sonuçları envanter defterine yazılır. Listeler defterler gibi vergi usul kanuna göre 5 yıl saklanmalıdır. Envanter listesine örnek olarak yukarıdaki şekli verebiliriz. Listeler her varlık çeşidi için ayrı düzenlenerek imzalanır. 1-Hazır Değerlerin Sayımı: Hazır değer denildiğinde ilk olarak nakit akla gelir. Hazır değerler istenildiği anda hertürlü ödemenin yapılmasını sağlayabilen kıymetlerdir. Bunlara örnek olarak TL Kasası, Döviz Kasası, Alınan Çekler ve Bankadaki Mevduat hesaplarını örnek olarak gösterebiliriz. Hazır değerlerin envanteri yapılırken; a-kasada sayım günü ne kadar para adedi olduğu TL ve döviz cinsleri ayrı ayrı olmak üzere tek tek tespit edilerek sayım listesine yazılır. b-cüzdanda bulunan çekler sayılarak adedi ve tutarı sayım listesine yazılır. c-bankadaki mevduat hesaplarında o gün için ne kadar nakit olduğu bankalardan alınan hesap özetleri ile belirlenerek sayım listesine yazılır. Örneğin, bir işletmenin hazır değerleri aşağıdaki gibi ayrı listelere yazılır; a tarihli Kasa Sayımı Listesi:

4 4 Kasa Envanteri Tarih : Sayfa No : 1 Sıra No Cinsi Miktarı Tutarı TL 1 1 TL 100 adet TL 200 adet TL 200 adet TL 50 adet TL 60 adet TL 40 adet 4000 TOPLAM b Tarihli Mevduat Listesi: Banka Envanteri Tarih : Sayfa No : 1 Sıra No İlgili Banka Hesap Bakiyesi Tutarı(TL) 1 Akbank Ziraat Bankası Halk Bankası TOPLAM TL c Tarihli Dolar Sayımı Listesi: Dolar Envanteri Tarih : Sayfa No: 1 Sıra No Cinsi ($) Miktarı (Adet) Tutarı ($) $ $ TOPLAM $ Doların değerlemesi daha sonra yapılacaktır. Merkez bankasının USD ın 31 Aralık günü sonu kapanış alış fiyatının tespit edilmesi gerekir. d Tarihli Alınan Çekler Sayımı Listesi: Alınan Çekler Envanteri Tarih : Sayfa No: 1 Sıra No Hangi Bankanın olduğu Nominal Değeri Tutarı 1 Akbank TL TL 2 Ziraat bankası TL TL Toplam TL e-menkul Kıymetlerin Sayımı:

5 5 Menkul kıymetler sahibine gelir getiren, rahatlıkla satılabilen ve para gibi piyasada kabul gören senetlere denir. Şirketlerin aldığı kıymetli evraklar kasa veya cüzdanda korunur. Kaç adet ve hangi tür senet olduğu bir listeye yazılır. Aşağıdaki örnekte yer alan liste sayım sonucu oluşturulmuştur Tarihli Menkul Kıymetler Sayımı Listesi: Menkul Kıymetler Envanteri Tarih : Sayfa No : 1 Sıra No Cinsi Miktarı (Lot) Tutarı (TL) 1 Hisse senedi 10 2 Tahvil 40 TOPLAM: 50 Menkul değerlerle ilgili envanter listelerinde menkul değerleri ihraç eden işletmelerin adları ve ünvanları, menkul değerlerin çeşitleri, serisi ve çıkarılış tarihleri, nominal ve alış bedelleri ilave bilgiler olarak yer alır. Çıkarılan tahviller envanter listesine çıkarılan tahvillerin serisi, numarası, çıkarılış tarihleri, nominal değerleri, ihraç bedelleri, hangi kanalla satıldıkları, itfa edilen tahviller veitfa tarihleri belirtilir. f-alacak ve Borçların Sayımı: İşletmelerin diğer kişi ve kuruluşlar ile olan ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan alacaklarına ticari alacak, borçlarına ise ticari borç adı verilir. İşletmelerin ticari faaliyetler dışındaki diğer faaliyetleri sonucu ortaya çıkan diğer alacak ve borçları da sözkonusu olabilir. Senetli ve senetsiz alacak ve borçların miktarı belirlenirken ticari defterler de bakılır. Vadeleri ve tutarları belirlenen senetli ve senetsiz alacak ve borçlar sayım listesine yazılırken karşı tarafın adı ve adresi de yazılır. Senetli borç ve alacaklarda ayrıca senedin nominal değerinin yanısıra varsa faiz oranıda yazılır. Bilançoda yer alan yabancı kaynaklar işletmenin borç aldığı kişi ve kuruluşları ifade eder. Alınan borç, senetli veya senetsiz olabilir. Senetli ve senetsiz borçlar ayrı ayrı tespit edilerek sayım listelerine yazılmalıdır. Şayet, borç bir bankadan kredi şeklinde alınmış ise bankadan hesap özeti alınarak hesabın durumu netleştirilmelidir. 2-Stokların Sayımı: Üretim yapan işletmeler satın aldıkları hammadde ve yardımcı maddeleri, ürettikleri mamul ve yarı mamulleri stok kartlarına işleyerek veya bilgisayar paket programları ile takipederler. Fiili olarak işletmenin ne kadar mamül ürettiği, ne kadar hammaddesinin ve

6 6 yayardımcı maddesinin (kaç tane, kaç kilo, kaç metre) olduğu sayım listesine gruplandırılarak yazılır Tarihli Stok Sayımı Listesi: StoklarınEnvanteri Tarih : Sayfa No: 1 Sıra No Stokların Cinsi Miktarı (Adet) Maliyet Bedeli TL Tutarı (TL) 1 Fırın 45 2 Televizyon 70 3 Çamaşır Mak Bulaşık makinesi 20 5 B Halı 10 6 A Halı 25 7 A Buzdolabı 10 İmza İmza 3- Maddi Duran Varlıkların Sayımı: Maddi duran varlık, işletmelerde kullanılmak üzere alınan makine, teçhizat, bina, arsa, taşıt, depo gibi kıymetleri ifade eder. Aktifte kayıtlı olan bu varlıkların miktarı ticari defterlere bakılarak belirlenir. Ancak deprem, yangın gibi beklenmeyen durumlarda kaybedilen duran varlıklar listeye yazılmaz. Kaybedilen varlığın akibeti ile ilgili bilgi toplanmalıdır Tarihli Maddi Duran Varlık Sayımı Listesi: Maddi Duran Varlık Envanteri Tarih : Sayfa No: 1 Sıra Maddi Duran Miktarı Kayıtlı Değeri Birikmiş No. Varlıklığın Cinsi (Adet) TL. Amortisman TL. 1 Dükkan Ticari Taşıt Depo III-KONU İLE İLGİLİ ÖZELGELER: 1-Konu: İşyerinde kullanmak üzere satın alınacak bilgisayarın işletme hesabı defterinde nasıl gösterileceği hk. Konu :İşletme Defterine Demirbaş Kaydı.

7 7 İlgide kayıtlı dilekçenizde, işyerinizde kullanmak üzere satın alacağınız bilgisayarın işletme hesabı defterinde nasıl gösterileceği hususunda görüş talep edilmektedir. 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 193 üncü maddesine göre işletme hesabı esasında işletme hesabı defterinin tutulması gerekmekte olup Kanunun 194 üncü maddesinde "İşletme hesabının sol tarafını gider, sağ tarafını hasılat kısmı teşkil eder. 1. Gider kısmına: Satın alınan mallar veya yaptırılan hizmetler karşılığında ödenen veya borçlanılan paralar ve işletme ile ilgili diğer bütün giderler; 2. Hasılat kısmına: Satılan mal bedeli veya yapılan hizmet karşılığı olarak tahsil edilen paralarla tahakkuk eden alacaklar ve işletme faaliyetinden elde edilen diğer bütün hasılat; Kaydolunur. Gayrimenkuller ve tesisat gibi amortismana tabi olan kıymetler işletme hesabına intikal ettirilmez. Şu kadar ki, 189'uncu maddeye göre amortisman kaydı tutulmak şartiyle bu kıymetler üzerinden her yıl ayrılan amortismanlar gider kaydolunabilir. " açıklamasına yer verilmiştir. Mezkur kanunun 189 uncu maddesinde ise "Üzerinden amortisman yapılan kıymetler ve bunların amortismanları aşağıda yazılı şekillerden herhangi biri ile gösterilir: 1. Envanter defterinin ayrı bir yerinde, 2. Özel bir amortisman defterinde, 3. Amortisman listelerinde." Amortisman kayıtları, amortismana başlandığı tarihten itibaren her yılın amortismanı ayrı ayrı gösterilmek şartiyle birbirine bağlanır. İşletmeye yeniden giren iktisadi kıymetlerle bunların amortismanlarının evvelki yıllara ait kayıtlarda devam ettirilmesi caizdir. Amortisman defteri veya listelerinin kayıtları envanter kaydı hükmündendir. Yukarıdaki esaslara göre kayıtlarda gösterilen iktisadi kıymetlere ait değerler envanter defterine toplu olarak geçirilebilir. hükmüne yer verilmiştir. Bu hükümler doğrultusunda, işyerinizde kullanmak üzere satın alacağınız bilgisayarın işletme hesabı defterine intikal ettirilmemesi gerekmektedir. Ancak özel bir amortisman defterinde veya amortisman listesine kaydedilen söz konusu iktisadi kıymet için hesaplanan amortismanın işletme hesabı esasında gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. (Afyonkarahisar Valiliği Defterdarlık Gelir Müdürlüğü nün 03/06/2011 tarih ve Sayı : B.07.4.DEF V.U.K.MUK ) 2-Konu : Zirai ürün alım satımı ile uğraşan mükelleflerin 193 sayılı G.V.K'nun geçici 48. maddesine göre tevkifata tabi tutulup tutulmayacağı hk. İÇEL VALİLİĞİ (Defterdarlık : Vasıtasız Vergiler Gelir Müdürlüğüne)

8 8 İLGİ : tarih ve DEF / /8940 sayılı yazınız. İlgi yazınız ve ekinin incelenmesinden, zirai ürün alım-satımı ile uğraşan mükelleflerin borsada yapacakları tescil işlemlerinde 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun geçici 48 inci madde hükmü ile ilgili olarak tevkifat yapılıp yapılmayacağı hususunda tereddüte düşüldüğü anlaşılmıştır. Bilindiği üzere, zirai ürün bedelleri üzerinden yapılan gelir vergisi tevkifatı ve buna ilişkin müteselsil sorumluluk konusunda yayımlanan 164 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde 5590 sayılı Kanuna göre kurulmuş olan Ticaret Borsalarında, Borsada işlem gören zirai ürünlerin tescil ettirilerek, çiftçilerden satın alınan zirai ürün bedellerinin tevkif edilerek vergi dairelerine ödenmesi gereken vergiden, Borsalar, yöneticileri ve zirai ürünü satın alanların müteselsilen sorumlu olacağı belirtilmiş bulunmaktadır. Öte yandan, 4369 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununa eklenen geçici 48 inci maddenin birinci fıkrasında "Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (adi kollektif ve adi komandit şirketler dahil), işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel ile bu Kanunun yayımını izleyen üçüncü ayın son iş gününe kadar bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilirler. Bu suretle beyan edilen kıymetlerin satılması halinde satış bedeli bunların deftere kaydedilen bedelinden düşük olamaz. Bildirime dahil edilen varlıklar için amortisman ayrılmaz." denilmektedir. Konuya ilişkin açıklamalar tarihli ve mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 1 Seri No.lu Genel Tebliğde yapılmıştır. Söz konusu Tebliğin "4.4. Vergisel yükümlülükler" başlıklı bölümünde açıklandığı üzere geçici 48 inci madde uyarınca beyan edilerek kayıtlara intikal ettirilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların bedeli üzerinden Katma Değer Vergisi Kanununa 4369 sayılı Kanunla eklenen geçici 13 üncü madde uyarınca katma değer vergisi hesaplanarak, 2 No.lu Beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilecek ve aynı süre içinde ödenecektir. Bu açıklamalar çerçevesinde, Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtiaları bir envanter listesi ile katma değer vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairesine bildirecek ve yasal kayıt süresi içerisinde kayıtlarına intikal ettirecek olup, bildirmeleri gereken emtialarla ilgili olarak borsadaki tescil işlemleri sırasında tevkifat yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Diğer taraftan, anılan hükümlerin uygulanmasında 24 Ekim 1998 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4369 sayılı Kanuna ilişkin 2 Seri No.lu Genel Tebliğin de göz önünde bulundurulacağı tabiidir. (Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü nün tarih ve SAYI : B.07.0.GEL.0.40/ / sayılı özelgesi.)