Öğretim İlke Ve Yöntemleri. Dr. Ali Gurbetoğlu

Transkript

1 Öğretim İlke Ve Yöntemleri Dr. Ali Gurbetoğlu

2 Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Cevabı aranacak sorular: Ölçme ve değerlendirme ne demektir? Eğitimde ölçme ve değerlendirmenin önemi nedir? Bir ölçme aracında geçerlilik ve güvenirlik ne demektir? Başlıca "geleneksel" ve "alternatif" ölçme ve değerlendirme teknikleri nelerdir? Başlıca "performans değerlendirme" usulleri nelerdir? Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 Amaç, öğretmen adaylarına; Ölçme değerlendirmenin eğitim-öğretim sürecinin bir parçası olduğunun, Öğrenme süreç ve sonuçlarının sürekli takip edilmesinin gerekliliğinin, Ölçme ve değerlendirme işlemlerinin doğru zaman ve araçlarla yapılmasının anlamının, Ölçme ve değerlendirmede kullanılabilecek alternatif yöntemlerin mahiyetinin, Değerlendirme sonuçlarıyla eğitim-öğretim süreçlerinin yönlendirilmesindeki öneminin kavratılmasıdır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Neden Ölçme ve Değerlendirme? Ölçme ve Değerlendirme Ne Demektir? Eğitimde Değerlendirmenin Yeri Değerlendirme Türleri Ölçmede Güvenirlilik ve Geçerlilik Başlıca Ölçme ve Değerlendirme Teknikleri Ölçme Değerlendirmenin Başlıca Yararları Ölçme ve Değerlendirmede Yeni Yaklaşımlar Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 Sürahideki suyun hangi nitelikleri ölçülebilir? Bu nitelikler hangi araçlarla ölçülebilir? Bu nitelikler tek bir araçla ölçülebilir mi? Neden? Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Öğrencinin bilgisini değerlendirmek öğretmenlerin sürekli yapması gereken bir iştir. Bu amaçla öğretmenler muhtelif uygulamalara başvururlar. Bunlardan bazıları: Yazılı sınavlar, Raporlar, araştırma ödevleri, Ev ödevi için alıştırmalar, Sözlü sunumlar, Soru ve cevap yöntemi, Bilimsel projeler ve çeşitli sanatsal çalışmalardır. Bununla birlikte yazılı sınavlar bir öğrenci ders notunun yaklaşık yüzde yetmişini oluşturmaktadır. Bu durum sınıftaki öğretim etkinliklerinin teorik ağırlıklı ve öğretmen merkezli yürütülmesine sebep olmaktadır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 Öğrencilerin ezberciliğe yönelmesinde de bu durumun katkısı büyüktür. Ölçme; öğrenciye geçti - kaldı denilmesi veya öğrencinin başarılı ya da başarısız kabul edilmesi için kullanılan bir yöntem olma niteliğini aşmak zorundadır. Zira eğitimde ölçme ve değerlendirmenin tüm süreci içeren çok önemli işlevleri vardır. Çağdaş eğitimde aktiflik, yaparak, yaşayarak öğrenme gibi ilkeler etkinlik ağırlıklı eğitimi öne çıkarır. Bu da eğitimin daha çok uygulamalı olmasını gerektirir. Aktiviyete dayalı öğretimde değerlendirmelerin de bu aktivitelere dayalı olarak yapılması gerekir. Bu yüzden "ölçme ve değerlendirme" öğretmen yetiştirme programlarının temel disiplinlerinden biridir. Öğretmenlerden beklenen, duruma göre kullanacakları uygun ölçme yöntemini kolayca belirleyebilmeleridir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

9 Ölçme ve değerlendirme, eğitim etkinliklerini belirlemek ve etkinliği arttırmak için zemin hazırlayıcı olmalıdır. Bu durumu sürecin her aşamasında bir tür kalite kontrolü olarak nitelendirmek mümkündür. Süreklilik arzeden kontrol ve değerlendirmeler sadece öğrencileri değerlendirmekle yetinmez. Öğrencilerin dışında başlıca; Eğitim sistemini, Öğretmenleri, Eğitim programlarını, Yöntem ve teknikleri, İmkan, araç-gereçleri değerlendirme ve aksaklıkları giderme imkanı verir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 9

10 Neden Ölçme ve Değerlendirme? Öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerini belirlemek, Öğrencilerin gelişimlerini izlemek, Öğrencilerin gelişimlerine yönelik geri bildirimde bulunmak, Öğrenme güçlüklerini belirlemek, Öğretimin ve öğretim materyallerinin etkinliğini belirlemek, Gelecekteki öğrenme süreçlerini planlamaya veri sağlamak, Öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini ortaya çıkarmak Öğretim programlarının yeterliliğinin belirlemesi sürecine katkı sağlamak Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10

11 Ölçme ve Değerlendirme Ne Demektir? Eğitimle, bireylerin hedefler doğrultusunda yeni tutum ve davranışlar kazanmaları amaçlanır. Bu amaç, ancak planlı eğitim etkinlikleri aracılığıyla gerçekleşebilir. Eğitim etkinlikleri, Türk Milli Eğitim sisteminin amaçlarıyla, çocukların bulundukları yaş ve seviyenin özellikleriyle uyum gösterir. Çocuklarda hedef kazanımları sağlayacak eğitimsel etkinlikler sınıf içi ve dışı olmak üzere çeşitli mekanlarda düzenlenir. Eğitim etkinlikleri ile hedefler doğrultusunda bireylerde; yeni davranışlar kazandırılması, kazanılmış olanlardan bazılarının geliştirilmesi ve pekiştirilmesi, bazılarının ise tamamen değiştirilmesi ve güncelleştirilmesi amaçlanır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 11

12 Bireysel farklar ve çevre şartlarından dolayı eğitim etkinliklerinden öğrencilerin tamamı eşit düzeyde yararlanamazlar. Eğitim etkinlikleri sürecinde amaçlanan kazanımlardan; bazıları istenen düzeyde kazanılmış, bazıları beklentilerin altında kalmış, bazıları da hiç kazanılmamış olabilir. Hatta bu süreçte istenmeyen bazı davranışlar meydana gelmiş olabilir. Bu durum, eğitim süreci içinde ve sonunda gelişmelerin kontrolü ihtiyacını doğurur. Burada temel amaç, planlanan süreç içinde hedeflere ulaşma düzeyini kontrol etmek, aksayan yönleri telafi etmektir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12

13 Ölçme Nedir? Bir niteliğin incelenip gözlenmesi, sonucunun sayılarla veya başka sembollerle ifade edilmesi işlemidir. TDK sözlüğünde ölçme; Bir ölçme aracıyla nesneler ve özellikler arasında nitel ve nicel ayrımlar yapma işidir. Öğrencilerin belli bir alan ya da konudaki gelişme ve başarılarını uygun araçlar ve yöntemler uygulayarak sayısal sonuçlarla belirleme işidir. Kısaca ölçme, herhangi bir özelliği (nesne, olay, durum), o özelliğin niteliğine uygun bir araçla karşılaştırarak, sonucu aracın birimi cinsin ifade etme işidir. Ölçmede objelerin kendileri değil, ölçülmek istenen nitelikleri hesaba katılır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

14 Değerlendirme Nedir?: Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak bir değer yargısına ulaşma işlemidir. Yapılan ölçme işleminin sonuçları hakkında bir yargıya, bir karara ulaşma işlemidir. TDK sözlüğünde değerlendirme; Bir şeyin nitelik ya da niceliği üstüne yapılan çalışma sonucu varılan yargı. Aynı biçimdeki olayların, birtakım ölçünlere göre, önemini belirtme. Türlü öğretim amaçlarının gerçekleşme oranını değişik yollarla ölçme ve ortaya çıkan sonuçlar üzerinde değer biçme. şeklinde tanımlanmıştır. Bir karara veya yargıya ulaşabilmek için, ölçme sonuçlarına ve uygun ölçütlere ihtiyaç vardır. Ölçme sonuçları hakkında anlamlı bir karara ulaşabilmek için, ölçütle ya da ölçütlerle karşılaştırılması gerekir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

15 Ölçme ile değerlendirme birbirine bağlı süreçlerdir. Her ölçmenin ardından sonuçlara ilişkin bir değerlendirme yapılır. Ölçme sırasında değişkenlerin bazı özellikleri gözlenir. Bu özelliklerden bazıları doğrudan gözlenirken, bazı özellikler de dolaylı olarak gözlenirler. Doğrudan ölçme; Ölçülecek özelliğin doğrudan ölçülmesidir. Örneğin boy, ağırlık gibi özellikler bu tür ölçmeyle ilgilidir. Dolaylı ölçme; Ölçme ve Değerlendirme Ölçülecek özellikle ilgili olduğu varsayılan, başka özelliklerin gözlenmesi işidir. Örneğin, yetenek, başarı, tutum, ilgi, kişilik, zekâ gibi özellikler bu tür ölçmeyle ilgilidir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 15

16 Eğitimde Değerlendirmenin Yeri Günümüzde okullar bir işletme mantığına göre yönetilmekte, en temel kaygıyı, nitelikli yetiştirme ve müşteri memnuniyeti teşkil etmektedir. Eğitimin amaçlara uygun olarak gerçekleştirilmesi eğitimde kalitenin de konusudur. Öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun çözümler uygulamak kalitenin bir parçasıdır. Amaçlara uygun bir kalitenin yakalanabilmesi için devamlı bir ölçme ve değerlendirme sürecine ihtiyaç vardır. Öğretmenler, yenilikçi anlayışla öğrenci beklentilerine ilişkin süreci aktif olarak yönetirler. İşletme mantığı girdiler, süreç ve ürünlerin her aşamada denetimini gerektirir. Eğitim kurumları da işletme mantığı üzerinden girdiler, süreç ve ürünlerin sürekli bir kontrolünü gerektirir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16

17 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

18 Mutlak Değerlendirme Bir öğrencinin başarısını, diğer öğrencilerin başarılarından bağımsız olarak değerlendirmektir. Önceden belirlenmiş, kesin ve değişmez bir standarda göre değerlendirmedir. Böyle bir durumda, ölçüt gruptan bağımsız ve önceden belirlenmiştir. Farklı ölçme sonuçlarına ve farklı gruplara göre değişkenlik göstermez. Bağıl Değerlendirme Ölçüte Göre Değerlendirme Öğrenci başarısının ait olduğu grubun başarısıyla karşılaştırılmasıdır. Önceden belirlenmiş, kesin ve değişmez bir standardı yoktur. Farklı ölçme sonuçlarına, farklı öğrenci gruplarına yere ve zamana göre değişkenlik gösterir. Bir öğrencinin başarısı sınava katılan diğer öğrencilerin başarısıyla karşılaştırılır. Bir öğrencinin başarı düzeyi, birlikte eğitim gördüğü ve aynı sınava katılan diğer öğrencilerin başarı düzeylerinden etkilenir. Bu nedenle ölçütün belirleyicisi daha çok öğrencilerdir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18

19 Amaca Göre Değerlendirme Eğitimde yaygın olarak yapılan değerlendirme çeşitleri: Tanıma: Tanımaya ve yerleştirmeye dönük değerlendirmedir. Amaç dönem başında seviye grupları oluşturmak veya nerden başlanacağına karar vermektir. İzleme: Eğitim sürecinin her aşamasında izlemeye dönük değerlendirmelerdir. Ön koşul öğrenmelerin, hazırbulunuşluk düzeylerinin belirlenmesi amaçlıdır. Öğrenme eksikliklerinin telafisi amaçlıdır. Sonuçlandırma: düzey belirlemeye dönüktür. Süreç sonunda hedeflere ne düzeyde ulaşıldığının tespiti yapılır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 19

20 Ölçmede Güvenirlilik ve Geçerlilik Güvenirlilik: ölçme sonuçlarının hata payı, hatasızlık durumu. Bir ölçme aracı ne kadar az hatalı sonuç üretiyorsa o kadar çok güvenilirdir. Örneğin; hata payı %3-5 arası olan bir ölçme aracı, hata payı %1-2 arası olan araca göre daha az güvenilirdir. Geçerlilik: ölçme aracının amaca hizmet etme derecesi. Bir ölçme aracı hangi özelliği ölçmek amacıyla geliştirilmişse o özelliği ölçmede elverişli olmalıdır. Ölçme aracının, ölçmek üzere hazırlandığı özelliği başka özelliklerle karıştırmadan ölçebilme derecesidir. Örneğin; matematik başarısını ölçmek üzere hazırlanmış bir testteki soruların çoğunluğu dikkat gerektiren tipte ise böyle bir aracın öğrencilerin matematik başarısını mı yoksa dikkat düzeylerini mi ölçtüğü kestirilemez Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 20

21 Yazılı Yoklamalar Kısa Cevaplı Testler Doğru-Yanlış Testleri Eşleştirme Soruları Çoktan Seçmeli Testler Boşluk doldurma Performans Değerlendirme Proje Portfolyo (Ürün seçki dosyası) Öz-grup ve Akran Değerlendirme Kavram Haritaları Yapılandırılmış Grid Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Kelime İlişkilendirme Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

22 Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri Geleneksel Öğretme ve öğrenmeden bağımsızdır Ezbere, kolay öğrenilen bilgileri değerlendirir Birbirinden bağımsız parçalı bilgileri değerlendirir Bilimsel bilgi düzeyini değerlendirir Öğrencinin neyi bilmediğini öğrenmek için değerlendirir Dönem sonundaki başarıyı değerlendirir Sadece öğretmen değerlendirir Alternatif Öğretme ve öğrenmenin bir parçasıdır Anlamlı ve derin bilgileri değerlendirir Birbirine bağlı, iyi yapılanmış bilgileri değerlendirir Bilimsel anlamayı ve bilimsel mantığı değerlendirir Öğrencinin ne anladığını öğrenmek amacı ile değerlendirir Dönem boyunca devam eden etkinlikleri değerlendirir Öğretmen ve grup öz değerlendirmesi Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

23 Performans değerlendirme, Öğrencilerin, bireysel özellikleri dikkate alınarak, bunları eyleme dönüştürmelerini sağlayacak durum, ödev ve projeleri içerir. Süreç içine yayılmıştır, zamana bağlı değildir. Performans Ürünler Kompozisyon, Makale yazma, Grafik çizme, Deney tasarlama, Proje hazırlama vb Görünür Performans Deney yapma, kroki, resim çizme, bir araç yapma vb. Düşünme Becerileri Bilgiyi analiz etme, Eleştirel düşünme, Değerlendirme, Problem çözme vb. Sosyal Beceriler Grup çalışmasına yatkınlık, Başkalarının fikirlerine önem erme, Kendini ifade etme, Sunum yapabilme vb Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

24 Ölçme değerlendirmenin öğrenci ve öğretmelere dönük başlıca yararları: Öğretmene: Eğitim-öğretimde hedeflere ulaşılma düzeyini gösterir. Kullanılan araç-gereçleri denetleme ve güncelleme fırsatı verir. Kullanılan yöntemin yeterlik düzeyini görme ve iyiyi arama bilinci verir. Öğrencilerin gelişim düzeyine uygun materyal kullanma alışkanlığı kazandırır. Öğrenme süreçlerini ve kendini değerlendirme fırsat sağlar. Bireysel farkları dikkate alarak öğretim faaliyetlerini çeşitlendirme düşüncesi kazandırır. Programın eksik ve yanlışlıklarını tespit edilip çözüm üretilmesini kolaylaştırır. Öğrenciye: Değerlendirileceğini bildiği için öğrenmeye karşı ilgi ve motivasyon kazandırır. Kendi özelliklerine uygun alanlara bilinçli bir yönelme arzusu uyandırır Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

25 Ölçme ve Değerlendirmede Yeni Yaklaşımlar Değerlendirme, öğrenmenin ayrılmaz bir parçası olarak görülür. Öğrencilerin ezber bilgileri değil, üst düzey becerilerinin değerlendirilmesi hedeflenir. Sadece öğrenme ürünü değil, öğrenme süreçleri de değerlendirilir. Not vermenin yanı sıra etkili ve zamanında geribildirime ağırlık vermeyi önemser. Öğrencinin gerçek yaşantı durumlarını yansıtmasını, gerçek hayatla kendi bilgileri arasında ilişki kurmasını gerektirir. Öğrencilerin karşılaştığı problemlere farklı çözüm yolları üretebilmesine odaklanır. Değerlendirme sürecine öğrenciyi de dahil eder. Değerlendirmede farklı ölçme tekniklerinden yararlanır. Klasik ölçme ve değerlendirmenin yanında yeni ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının kullanımını da önerir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 25

26 Sonuçlar: Eğitim-öğretim süreci sadece öğretme etkinliklerinden ibaret değildir. Ölçme ve değerlendirme, eğitim-öğretim etkinliklerinin önemli bir parçasıdır. Bu etkinliklerle elde edilen kazanımlar tek boyutlu bir ölçme süreciyle değerlendirilemez. Eğitim etkinlikleri hedefler açısından sürekli bir ölçme ve değerlendirme süreci gerektirir. Ölçme ve değerlendirme süreçleri, eğitimde hedeflere ulaşma düzeyini tespit etmeye ve sonuçlara göre tutum belirlemeye yarar. Geleneksel ölçme yöntemleriyle sınırlı bir ölçme değerlendirme süreci eksiktir. Ölçme değerlendirme, çocuğun çok yönlü gerçek kazanımlarına odaklanmalı ve geliştirmeyi ana amaç edinmelidir. Alternatif değerlendirme uygulamaları çok yönlü değerlendirme imkanı verir Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 26

27 Değerlendirme Soruları: Alternatif ölçme ve değerlendirme uygulamalarının avantajları nelerdir? Başarılı bir öğrenci her ölçme tekniğinde birbirine çok yakın başarı gösterebilir mi? Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor özelliklerin hepsini aynı anda ölçebilecek ölçme ve değerlendirmeler nasıl yapılabilir? Öğrencilerin değerlendirme sürecine katılımının öğrenmede olumlu etkisi var mıdır? Ölçme ve değerlendirme sistemine ihtiyaç var mıdır? Varsa nasıl olmalıdır? Sizce öğrenci performansları nasıl değerlendirilmelidir? Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 27

28 Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 28