2010'un ilk sayısından merhaba!

Transkript

1

2 2 Ubuntu Türkiye E-Dergisi Sudo 15. Sayı 15 Ocak Editörden: Yusuf Sansarkan Vlc Player: Ayhan Aktaş Açık/Kapalı Kaynak Yazılım Tartışmaları: Cenk Demir Testdisk: Levent Altunöz Rail Aliev Röportajı (Debian Gel.): Ayhan Aktaş Crunchbang Linux: Utku Demir Bilgisayarın Geçmişi: Ayfer Kaya Alien Arena: Veli Tezel Takvimleri Hazırlayan: Hüseyin Sarıgül Kapak Mus'ab Sansarkan Tasarım Ertan Erbek Mizanpaj Yusuf Sansarkan Sudo, Creative Commons (CC) bync-nd ile lisanslanmıştır. Sudo, tamamen özgür tasarım araçları kullanılarak hazırlanmıştır. Yazılardan yazarları sorumludur.

3 EDİTÖRDEN 2010'un ilk sayısından merhaba! Kocaman bir yılı geride bıraktık, yeni bir yıla girdik. Her yıl olduğu gibi bu yıl da herkes yeni yıldan barış, mutluluk ve huzur diledi. Her nedense yıllardır dilenen bu dilekler ne dünyaya barış, ne bize mutluluk ne de evlerimize huzur getirdi. Sakın bunun nedeni, bu dileklerin kuru bir dudak veya parmak hareketinden ileri geçmemesi olmasın? Evet değerli özgürlük sevdalıları, dilemek kolay yapmak zordur. Barış dileyip savaş başlatırsan, mutluluk dileyip kendini bir ekrana hapsedersen, elinde bir yılbaşı gecesindeki sahte eğlencelerden başkası kalmayacaktır. Belki şimdi bunların yerine, Linux alemine bir şeyler dilemeliydim ama ben gerçekçi olmayı daha uygun görüyorum. Bence dileklerimizi dilemeden önce şunlara cevap vermeliyiz: Bir yıl, yani üç yüz altmış ben gün, yani sekiz bin yedi yüz altmış altı saat... Bu zamanın ne kadarını faydalı bir iş için harcadık? Ne kadarını gözlerimizin ve beynimizin düşmanı oyunlarla geçirdik? Ne kadarını ailemize, eşimize, çocuğumuza ayırdık? Ne kadarını özgür yazılım çorbasına biraz tuz atmak için kullandık? Eski yıllarda yaptığımız hataları görüp yeni yıllarda bunları tekrarlamamamız dileğiyle; özgürlük dolu mutlu yıllar dilerim. Bu ay da yazarlarımız ve okurlarımız sizler için birbirinden güzel yazılar yazdılar. Yeni yılın bereketinden midir nedir, bu ay bize yayımlamak istediğimizden daha fazla yazı geldi. Biz de siz değerli okurlarımızı sıkmamak için tümünü yayımlamadık. Yazılarını yayımlamadığımız yazarlarımız ve okurlarımız umarım bizi affederler. Eğer siz de Sudo'ya yazmak isterseniz, en geç ayın onuna kadar yazılarınızı e-posta adresimize gönderebilirsiniz. Ayrıca yeni yıl nedeniyle size bir sürprizimiz var: Değerli arkadaşımız Hüseyin Sarıgül, sizler için birbirinden güzel dört adet takvim hazırladı. Ayrıca takvim ebatında oldukları için isteyen gidip bir matbaada bastırabilir.

4 4 VLC PLAYER Herkese yeni bir sayıda tekrardan merhaba! video dosyası var ise diskten açar. Ağ aç, bir siteden veya video dosyasını player ile açmak için kullanılır. televizyonda bir görüntüyü yakalayıp kayıt yapmaya Kaydet ise video veya ses dosyalarımızın uzantılarını çevirmek için yardımcı olur. Çıkış, Vlc player'ı kapatır. Bu yazımızda sizler ile beraber Vlc Player'ı ve ayarlarını inceleyeceğiz. İlk önce Vlc Player'ı tanıyalım. Vlc Player'ın tam adı Video Lan Client Media Player'dır. Açık kaynaklı ve bir çok kodeği içinde barındırmaktadır. Bir çoğumuz, oynatamadığımız video veya ses Ayhan Aktaş dosyalarımızdan yakınırız. Onun için ya kodek yüklemeye çalışırız ya da ona uygun oynatıcı ararız. Vlc Player bu sorunlarımızı ortadan kaldıran bir oynatıdır. Basit arayüze sahip ama yapıtığı işler çok büyük olan bu oynatıcıyı bilgisayarımıza kurmak için Terminal e gelip sudo apt-get install vlc dememiz yeterli olucaktır. Hem gerekli kodekleri yükleyecektir hem de oynatıcıyı kuracaktır. Kurulum işlemi bittikten sonra Vlc Player'ı Uygulamalar > Ses ve Video sekmelerini takip ederek başlatabilirsiniz. Vlc Player'ı başlattıktan sonra bizi şöyle sade bir görüntü ile karşılayacaktır. İlk olarak Medya sekmesini inceleyelim: Medya sekmesinde Dosya Aç, Klasör Aç, Disk Aç, Ağ aç, Yakalama Aygıtı Aç, Çevir / Kaydet ve Çıkış bölümleri bulunmaktadır. Dosya aç, müzik ve video dosyalarımızı açmak için kullanılır. Ses veya video dosyasının yolunu bulup aç dememiz yeterli olucaktır. Klasör aç ise müzik veya video dosyalarını klasör şeklinde hepsini birden eklememize yardımcı olur. Disk aç ise eğer cd sürümüzde ses veya müzik dosyasını Yakalama aygıtı, yarıyor. Çevir / başka uzantılara Ses sekmesinde ise ses veya video dosyamızın ses ayarlarını yapmak için kullanılan yerdir. Geniş bir anlatım yapmaya gerek yok. Ses sekmesi, ses izi sesi açıp kapatmak için kullanılır, ses aygıtı ile ses çıkışını stereo ve mono seklinde vermeye yarar, ses kanalları ses çıkışını hangi taraftan vermek istiyorsanız onu seçmeniz için yardımcı olur, görsel öğeler ise video veya ses oynatımı yaparken ayrı bir pencerede görsel öğeler oynatmak için kullanılır. Video sekmesindeki ilk özellik video izidir. Video izi, video da ki görüntüyü kapatır ama sesini kapatmaz. Alt yazı izi video'ya alt yazı ekler. Büyütme, video boyutunu büyütür. Taramasız video görüntüsünün kalitesini ile oynama yapmak için kullanılır. En- Boy oranı videonun enini ve boyunu ayarlamak için kullanılır. Krpma videonun boyutunu kırpmaya yarar. Tam ekran görüntüyü tam ekran yapar, her zaman üstte ise görüntüyü her zaman üstte tutar. Oynatımda sadece zamana git özelliği açık olur o da video veya ses dosyasının hangi dakikasına gitmek istiyorsanız o dakikada oynatmaya yarar. Oynatma listesinde ilk özellik ek kaynaklardır. Bu özellik orada belirtilmiş kanallardan dinleme özelliğine yarar. Listeyi göster özelliği oynatma listesini yani video ve ses dosyalarımızın olduğu bölümdür. Listeyi dosyadan yükle, özelliği daha önceden hazırlanmış bir playlisti oynatmaya yarar. Listeyi dosyaya kaydet özelliği ise oynatma listemizi kaydetmek için kullanılır. Araçlar sekmesinde uzun bir özellik listesi bulunmaktadır. İlki oynatma

5 5 listesidir, bunu anlatmaya gerek yok. Diğer özellik detaylı ayarlardır, buradan ses dosyasına bazı ince ayarlar yapmak için kullanılır. Açtığımızda şöyle bir pencere açılacaktır. Detaylı ayarlar özelliğini bitirdiğimize göre sıradaki arayüz ekle özelliğini kısaca anlatalım. Arayüz ekleme özelliği ise oynatıcıya konsol, telnet, web, hata ayıklama, fare hareketleri arayüzleri ekler. Diğer arayüzler ise basit görünüm ve tam ekran arayüzleridir. Gelişmiş denetimler kutucuğunu işaretlediğimiz zaman oynatımız üzerinden iki tane simge oluşacaktır. İlk simge ses veya video dosyamızın bir noktasında bir noktasına oynatımı sürekli yapar yani seçtiğimiz a noktası ile b noktası arasında dosyamız oynatılır. İkinci simge ise izlediğimiz videoda anlık görüntüleri çeker. Mesajlar özelliği oynatıcıda oluşmuş olan hata mesajlarını ve kullandığı modülleri gösterir. Media ve kodek bilgisi dosyamızın genel bilgisini ve kodek bilgisini gösterir. Yer imlerim özelliği oynattığımız videoyu yer imlerine ekler. Vlc yapılandırmasının adından da belli olduğu gibi oynatıcıyı yapılandırırmak için kullanılır. Ses efektleri sekmesi altında, grafik ekolayzer, ses dosyamızın ses ayarlarını yapmak içindir bildiğimiz ekoloyzar ayarlarıdır. Spatializer ise buda bir ekolayzerdır ses ayarlarını yapmak için kullanılır. Video efektleri video görüntüsü ayarlarının yapıldığı bölümdür burada fazla ayrıntıya girmeden anlatım yapıcam. Oynattığınız videonun görüntüsünü, parlaklığını vs. ayarlarını değiştirmek için kullanılacak alandır. Senkronizasyon sekmesinde üç tane güzel bir özellik bulunmaktadır. Bunlar sesin videoya göre ileride veya geride kalmsı ayarı, Alt yazının videoya göre ileride veya geride kalsı ayarı ve alt yazı hızıdır. V4l2 kontrolleri ise televizyondan görüntü alırken kullanılan alandır. Araçlar sekmesindeki en son özellik ise tercihlerdir. Tercihlere tıkladığımızda şöyle bir görüntü ile karşılaşacağız. Tercihler bölümü vlc player'ımızın gelişmiş ayarlarını yapmamıza yardımcı olur. Ayar yapmayı sağlayan bölümler ise resimde görüldüğü gibi Arayüz, Ses, Video, Altyazı & OSD, Girdi & Kodek'ler ve Kısayollardır. Arayüz, oynatıcımızın arayüz ayar bölümüdür buradan Vlc Player'ın temasını değiştirebiliriz. Temaları vlc'nin veya gnome-look gibi tema üzerine kurulu olan sitelerden bulabilirsiniz. Örnek vlc temalarını adresinden ulaşabilirsiniz. İndirdiğiniz temayı /usr/share/vlc/skins2 altındaki klasöre gönderip oynatıcıdan arayüz > dış görünüş bölümünden temayı seçip aktif edebilirsiniz. Ses bölümünde sesin seviyesini, çıktı türünün ayarı, ses efektleri ve last fm aboneliği ayarları yapılmaktadır.

6 6 Video sekmesinde ise video enstantaneleri ayarı ve ekran gösterimi ayarları bulunmaktadır. Altyazı ve OSD, videolarımızın altyazı ayarlarını ve görüntü ayarlarını yaptığımız yer. Girdi ve Kodek bölümü, kodek ayarları, disk aygıtı ayarları, ses erişim ayarları gibi ayarları yapmamıza olanak sağlar. Son bölümümüz oynatıcıda kullanabileceğimiz kısayol tuşlarıdır. Herhangi bir kısa yol tuşunu değiştirmek istiyorsanız üzerine çift tıklayıp atamak istediğiniz harfi tuşlayıp kaydet demeniz yeterli olucaktır. Vlc Player o kadar geniş özelliklere sahip bir program ki, ayrıntılı bir şekilde anlatmaya kalksaydım tüm dergiyi işgal etmek zorunda kalacaktım. Bu nedenle kısa bir tanıtım yapmayı uygun gördüm.

7 7 YAZILIM NASIL OLMALI? Açık/Kapalı Kaynak Yazılım Tartışmaları Özgür yazılım kavramının oluştuğu dönemden bugünlere değin açık ve kapalı kaynak yazılımlar arasında hep bir gerginlik söz konusuydu. Özgür ve özgür olmayan yazılımlar birbirlerinden kalın çizgilerle ayrılıyorlar ve her iki tarafın C e n k De m i r kullanıcıları hararetli tartışmalar cenk.zeitgeist@gmail.com yürütüyorlardı. Günümüzde ise yazılımların karşılıklı duruşlarında belirgin bir farklılaşma olduğu görülüyor. Bu farklılaşmanın nedenlerini ve nasıl bir süreç içinde geliştiğini görmek için son dönemlerde yaşanan gelişmelere bakmakta fayda var. Ekonomi, yaşamın her alanını olduğu gibi yazılım dünyasını da biçimlendiren unsurlardan biri. Büyük olasılıkla son dönemlerde duymuş olduğunuz bir kaç habere bakalım: Microsft, Linux çekirdeği için donanım sürücüleri hazırlıyor. Yine Microsoft, Suse ile işletim sistemleri pazarında sağlam bir yer edinen Novell firmasıyla antlaşma yapıyor. Antlaşmanın içeriği bir hayli kapsamlı; Linux isteyen müşterilere Suse verilmesi, uyum sorunlarının giderilmesi, patent davalarında karşılıklı antlaşma vd... Haberler bunlarla da sınırlı değil, sektörel bazda türlü işbirliği antlaşmaları satır aralarında yakalanabiliyor. Tüm bu gelişmeleri ve belki ileride yaşanacak süreci şekillendiren, öyle görünüyor ki Linux'un gelişim sürecinde yakaladığı pazar payı... Her ne kadar farklı kurumlardan gelen tartışmalı veriler olsa da, bilgiler genel olarak Linux işletim sistemi ve açık kaynak yazılımların, kullanım oranında %1'i geçtiğini hatta %2'lik dilimi yakaladığını ve istikrarlı bir şekilde yükselişte olduğunu gösteriyor. Söz konusu olan ekonomik gelişmeler ve pazar payı olduğu vakit büyük yazılım firmalarının gelişmelere felsefi ya da ahlaki boyutta yaklaşmayacağı bir gerçek. Yine tartışmalı veriler olsa da araştırmalar büyük firmaların özellikle ana makinelerde Linux işletim sistemlerini tercih ettiğini gösteriyor. Bir çok firma Windows ve Linux işletim sistemlerini birlikte kullanıyor. Hal böyle olunca şirketlerin beklentileri her yazılımın birbiriyle uyum içinde çalışması. Her iki taraf da büyük müşterilerin bu tür beklentilerine kayıtsız kalamayacağının farkında. Dolayısıyla uyum sorunlarının giderilmesi her iki tarafın da işbirliği içinde olmasını gerektiriyor. Elbette bu ihtiyaç Linux'un pazar payı geliştikçe daha net bir şekilde ortaya çıkacaktır. Açık ve kapalı kaynak yazılımlar arasındaki başta bahsettiğimiz gerginlik bu açıdan değerlendirildiğinde iki tarafın karlılık ya da yaygınlık stratejilerinde bazı ortak kararlar alması kaçınılmaz görünüyor. Meselenin diğer bir boyutu özgür yazılım kavramını temel alan ancak zaman içinde hayli farklılaşan ve daha da farklılaşacağı tahmin edilen açık kaynak yazılımların gelişim süreci. Çoğumuzun bildiği üzere başlangıçta açık kaynak yazılımların merkezi konumunda olan Gnu projesinden zaman içinde bir işletim sistemi orataya çıktı ve tartışmalara bağlı olarak buna kimi zaman Linux kimi zaman Gnu-Linux dendi. Zaman içinde kapalı kodlar kullanan farklı Linux dağıtımları çıkmaya başladı ve sizlerin de tahmin edeceği üzere bu açık kaynak cephesinde de bir tartışma konusu. Kapalı kaynak yazılımların kullanıldığı sözü geçen dağıtımların olduğu bir gerçek, dolayısıyla Linux cephesinde yaşanan bu süreci doğru şekilde analiz etmek önem arz ediyor. Bu hususta söylenecek her düşüncenin bir şekilde tartışmada taraf olacağı sıkıntısını bir kenara bırakarak şunu söyleyebiliriz; açık kaynak dünyasını ideal bir düşünce birliği ya da bir dünya görüşü olarak değerlendirmek tek başına yeterli olmuyor. Linux tarafında yaşanan gelişmelerin, değişimlerin temel nedenlerinden birinin pazar payını artırmak olduğu göz önüne alınmalı. Bu durumda Linux tarafından gelecek ekonomik girişim ve atılımlara alışmak gerekiyor. Bu değerlendirme haliyle açık ve kapalı kaynak yazılımlar arasındaki başta belirttiğimiz keskin çizgiyi, farklılığı değiştiriyor, ortak bir paydaya taşıyor. Bu ortak payda olabildiğince fazla kullanıcıya daha fazla kar ve daha fazla pazar payı amaçlarıyla ulaşabilmek. Elbette buradaki değerlendirmede açık kaynak yazılımın tanıdık yüzü olan Linux'u göz önüne almak gerek yoksa tek başına Gnu için aynı gelişim sürecinden bahsetmek pek doğru olmayabilir. Açık ve kapalı kaynak yazılımlar

8 8 arasındaki gerginliğin beslendiği düşüncelerden bir diğeri müdahale edilebilir, değiştirilebilir yazılım fikriydi. Tartışmanın taraflarından birini belirleyen kullanıcı dostu yazılımdan kasıt, herhangi bir değiştirme, özelleştirmeye gerek duyulmaksızın her ihtiyaca cevap verebilecek yazılım fikriydi. Diğer tarafı belirleyen değiştirilebilir yazılım düşüncesinden kasıt ise, temel unsurlarıyla gelen ve kullanıcının ihtiyaçlarına bağlı olarak kendisinin özelleştirebileceği yazılım düşüncesiydi. Bu farklılığın da Linux un gelişim süreciyle değiştiği söylenebilir. Kullanıcı dostu yazılım mı yoksa müdahale edilebilir yazılım mı sorusuyla belirginleşen tartışmalar aslında büyük oranda kullanıcıların yazılımdan ne beklediğini de sorguluyor. Bu anlamda kapalı kaynak yazılım taraflarının beklentileri pratik kullanımla özetlenebilir, çünkü kapalı kaynak yazılımlar kullanıcılar tarafından yapılacak herhangi bir değişikliğe müsaade etmiyor. Bu noktada açık kaynak yazılım kullanıcılarına ait beklentilerin daha detaylı bir cevaba dönüşmesi gerekirdi. Oysa son kullanıcının yazılıma müdahale etmekten ziyade pratik olarak faydalanmak istediği açık kaynak tarafında da dile getiriliyor ve öyle görünüyor ki bu düşünce Linux cephesinde her geçen gün daha da benimseniyor. Son kullanıcının açık kaynak yazılımdan beklentim nedir sorusuna verdiği yanıt kapalı kaynak kullancısının verdiği yanıttan belirgin bir şekilde ayrışmadığından olsa gerek Linux dağıtımlarında, özellikle Linux'un yenilikçi yüzü olan Ubuntu'da daha az müdahale edilebilir yazılım düşüncesi ön plana çıkmaya başlıyor. Bu düşünce kah müdahaleye gerek göstermeyen tüm ihtiyaçlara cevap verme niyetinde olan yazılımlarda kah müdahale etmesi giderek zorlaşan yazılımlarda görülebiliyor. Aslında bu hayli tartışmalı bir konu çünkü açık ve kapalı kaynak yazılımların temel ayrımını bulanıklaştırıyor. Dolayısıyla başlangıçta belirttiğimiz açık kaynak, kapalı kaynak yazılımlar arasındaki farklar bu noktada eski gücünü yitirmeye başlıyor. Ancak son kullanıcının açık kaynak yazılımdan beklentisi nedir sorusunu sadece bu kadarla sorgulamak yeterli olmayacaktır; sorgulamamızı farklı bir açıdan daha yapalım. Yukarıda bahsettiğimiz son kullanıcının açık kaynak yazılımdan beklentisi nedir sorusunun cevap bulduğu, en çok destek aldığı bir başka yanıt; herkesin katkısına, desteğine izin vermesi. Bu sayede yazılım dünyasında hayli önem taşıyan güvenlik daha etkin sağlanabiliyor, değişen koşullara göre yazılım da değişebiliyor ve en önemlisi düzeltilebilirlik sayesinde kendi topluluğunu oluşturabiliyor; etkin, katılımcı ve taraf bir topluluk. Tam bu noktada kapalı kaynak yazlımın en büyük temsilcisi Micrsoft'ta da bir değişim söz konusu. Pek çoğunuzun hatırlayacağı üzere Microsoft, dijital ortamda sunulan, dünyanın en kapsamlı ansiklopedilerinden biri olan Encarte projesini sonlandırdı. Her ne kadar açıklamalarında...insanların günümüzde bilgiyi geçtiğimiz döneme göre çok daha farklı şekillerde yaratması. yüzünden projeyi sonlandırdıklarını söyleseler de Wikipedia karşısında yetersiz kaldıkları söyleniyor. Açık kaynak yazılım taraflarının en sağlam argümanlarından olan katılımcı yazılım düşüncesi hatırlandığında ve Wikipedia'nın bu düşünceyle günümüze geldiği akla geldiğinde kapalı kaynak cephesinde yaşanan bu gelişmenin belirgin bir değişimin habercisi olabileceği düşünülebilir. Açık ve kapalı kaynak yazılım tartışmasında çeşitli yönleriyle ele almaya çalıştığımız gelişmeler öyle gösteriyor ki farklıllıları bir parça da olsa gidermiş. Doğruluğu tartışılır değerlendirmelerimiz değişen yaşam ve ekonomik koşullara bağlı olarak yıllar boyu yaşanan tartışmaların da değiştiğine işaret ediyor. Kim bilir, belki ileride yaşayacağımız gelişmeler iki taraf arasındaki husumeti daha da belirginleştiren farklılıkları ortaya çıkarır. Ancak son zamanlarda sıkça duymaya başladığımız haberler ve yukarıdaki özetlemeye çalıştığımız tartışmalar farklılaşmadan ziyade benzeşmelerin ön plana çıkacağını düşündürüyor. Nihayetinde şu bir gerçek; bundan sonrasında yaşayacağımız süreçte açık-kapalı kaynak yazılım cephesinde neler olacağını kestirmek zor olsa da her iki tarafın da yaşamda ve ekonomik koşullarda oluşan değişimlere ne denli adapte olacağı aynı zamanda ne denli başarılı olacaklarının da ölçütü olacaktır. Makalede geçen bazı haber ve verilerin kaynakları:

9 9 TESTDİSK Testdisk ile Veri Kurtarma Bu yazıda Testdisk ile, bölümleme tablosu bozulmuş bir dahili diskin nasıl eski haline getirileceğine bakacağız. Terminalde testdisk komutunu vererek programı çalıştırdığımızda şöyle bir ekranla karşılaşıyoruz. L e v e n t A l t u n öz leventaltunoz@gmail.com Ben bu safhada canlı cd ile çalıştığım için /dev/sr0 ismiyle bağlı görünüyor sisteme. /dev/sdb ise testdisk işlemleri sırasında çektiğim resimlerin kaydedilmesi için bağladığım usb belleğe ait. Burada hedef bölüm /dev/sda olan harddisk. Onun bölüm tablosu şu an için bozulmuş durumda ve Gparted ile tek bir ayrılmamış disk olarak görünüyor. Oysa ki içinde Linux, Windows ve ntfs depo bölümleri olan bir diskti. Yukarı aşağı ok tuşlarını seçerek bu bölüm üzerine geliyorum ve aşağı menüde Proceed ve Quit arasından Proceed'i seçiyorum ve devam ediyorum. Bu ekranda Create seçeneğini seçerek geçiyoruz. Bu bir log dosyası oluşturuyor. Bu adımda karşımıza sisteme bağlı diskler çıkıyor.

10 10 Bu aşamada makine sistemiyle ilgili bir seçim yapıyoruz. Genellikle bu Intel'dir. Diğer seçenekler tanıdık değilse Intel ile devam ediyoruz. Bu aşamanın sonuna kadar bekliyorum ama yukarıdakilerden başka bir bölüm bulamıyor. Yani detaylı bir aramaya ihtiyacım var. Stop ile arama sonlandırılabilir ama bunu istemiyorum. Bu aşamada bölümleme yapısını incelemesi ve kayıp bölümleri bulmasını sağlamak için Analyse seçeneğini seçiyorum ki zaten varsayılan olarak geliyor ve devam ediyorum. Görüldüğü izere sonuç pek umduğum gibi çıkmadı. Sadece bir Linux bölümü gösteriliyor. Aşağıdaki Quick search ile hızlı ve baştan savma bir arama yapacağını söylüyor. Ne yazık ki burada detaylı arama seçeneği aktif değil şu anda. Bu aşamada Vista altında yaratılan diskleri de arasın mı Testdisk diye bir soru soruyor. Y ile devam ediyorum. Quick search seçeneğini seçtiğimde de olumlu bir sonuç çıkmıyor ve halen kayıp bölümler var. Sizde sonuç olumlu çıkarsa Birkaç adım sonrasına, yani deeper search yaptığımız kısımdan sonraki işleme devam edebilirsiniz. Q tuşu ile çıkıyorum bu ekrandan. Dediğim gibi sizde sonuç istediğiniz gibi çıkarsa birkaç adım sonrasına atlayabilirsiniz. Çıkış yapınca karşımıza gelen ekrandan Deeper Search seçeneğini seçip derin bir arama yaptırıyorum.

11 11 Bu aşamada resimde sadece Linux bölümü görünüyor çünkü ben Quich Search kısmında Stop ile durdurup çıktım. Daha önce bu arama sonuç vermemişti. Neyse derin araştırmanın sonucunda şu şekilde bir disk yapısıyla karşı karşıyayım. Sağ ve sol ok tuşlarını kullanarak bu harfi ya P (primary=birincil) ya L (logical=mantıksal) Ya da * (Bootable ) haline getiriyoruz. Burada önemli olan nokta seçtiğimiz simgenin kırmızı bir hata mesajı vermemesi ve 4 ten fazla birincil diske sahip olamayacağımızı hatırlamamız olacak. Bende sonuç şu şekilde oluyor: Görüldüğü gibi durum pek iç açıcı değil. Tüm disk bölümleri silinmiş. Başlarındaki D harfi Deleted kelimesini simgeliyor. Her bir diskin üstünde iken P tuşuna basarsak diskin içindeki dosyaları listelemiş oluruz. Eğer listelemiyorsa disk başka bir satırdakiyle çakışıyor olabilir. Bu disklere hiç dokunmaya gerek yok. Listelenen diskler bizim işimize yarayacak. Listelenen dosyaları c tuşu ile kopyalayabiliriz. Listelendiğini görünce q ile çıkış yapabiliriz bir önceki ekrana. Bir ntfs diski P ile listeliyorum ve şu şekilde görünüyor: Bu şekilde disklerimin bir kısmını kurtardım. Enter ile devam ediyorum. Eğer hatasız yaptıysanız bu aşamada disk tablosunu yazıp yazmayacağını soruyor. write seçeneğini seçerek yazdırıyoruz ve diskimiz eski haline dönüyor. Bu aşamada yeniden grub kurulumuyla sistemi boot ediyorum ve cd olmadan disk içinden Ubuntu'yu çalıştırıyorum. Cd üzerinden geri kazanamadığım depo alanını da sistem içinden çalıştırdığım Testdisk ile benzer adımlarla kurtarıyorum ve sorunsuz bir geri dönüşüm yapmış oluyorum.

12 12 RÖPORTAJ Debian Geliştiricisi Rail Aliev ile Röportaj Bizlere kısaca kendinizi mısınız? tanıtır 35 yaşındayım. Şu anda özgür yazılım bazlı danışmanlık hizmetleri sunan bir şirkette çalışıyorum. En çok karşılaştığım konular arasında Ayhan Aktaş platformlar arası çalışan yazılım ve Linux bazlı çözümler oluyor. Katkıda bulunduğum projeler arasında OpenOffice.org, Mozilla, Translate Toolkit, Debian, Ubuntu, Zemberek... İş hayatınızda da bir Linux dağıtımı kullanıyor musunuz? İş yerimizde çalışanların %80'i Linux kullanıyor. Maalesef iş bir dağıtımla bitmiyor, özellikle iş testlere gelince... Sanallaştırmanın getirdiği kolaylıklarından yaralanarak 20'den fazla platformda test yapma olanağımız var. Linux ile ilk tanışmanız nasıl oldu, anlatır mısınız? Yanlış hatırlamıyorsam ilk Linux deneyimim bir dergi ile birlikte gelen Slackware 3.5 ile başlamıştı. Daha sonra uzun bir süre RPM bazlı dağıtımlar kullandım (RedHat ve Mandrake). Bir zamanlar Gelecek Linux projesinde görev aldım (en çok apt-rpm entegrasyonu ile ilgilendim) yılından itibaren Debian kullanıcı ordusuna geçtim. Ubuntu çıktığında sıcak karşıladım ve masaüstü ortamlarda en çok kullandığım dağıtım oldu. Ubuntu ve Debian için hangi projelerde görev aldınız? Ubuntu ve Debian projelerine daha çok paketleme yolu ile katkıda bulunuyorum. İlk başta gelen görevler arasında Türkçe imlâ denetimi desteği idi. Zemberek ve Pardüs projeleri sayesinde KDE, GNOME ve OpenOffice.org gibi uygulamalar zaten destekleniyordu. Sadece Firefox eklentisi ve Debian kalitesine uygun paketler hazırlamak kalıyordu. Debian geliştiricisi olan arkadaşımız Recai Oktaş sayesinde bu iş bayağı hızlandı ve ilgili paketler Debian üzerinden Ubuntu'ya da girmiş oldu. Paketlerin Ubuntu'ya Debian üzerinden girmesinde birkaç avantajı var. Birinci avantaj, paket Debian'da varsa Ubuntu'da da otomatik olacaktır. Ubuntu takımının işi azalıyor. İkincisi, paketin her iki dağıtımda da olması. Üçüncüsü de, paketler daha çok platformda test ediliyor, dolayısıyla paket kalitesi de bundan yararlanıyor. Debian'da olan son gelişmeler hakkında bilgi verebilir misiniz? Bütün gelişmeleri bir söyleşide özetlemek zor olacaktır. Sadece en çok sevindiğim konuyu ele alayım. Kısa bir süre önce dak (Debian paket arşivi yazılımı) artık kaynak paketlerinin 3.0 sürümünü destekliyor. Bu gelişme sayesinde paketlerin desteği, sürümden sürüme geçişi, bazı işlemleri otomatik hale sokmak çok daha kolay olacaktır. En sevdiğiniz İlk 5 Linux dağıtımı hangileridir? Sevdiğim dağıtımları saymak yerine en önemli dağıtımları ve nedenlerini saymak daha anlamlı olacaktır. Bir dağıtımla bütün istekleri kapatmak çok zor oluyor, bu yüzden kullanım şartlarına göre dağıtım seçimi de değişecektir. 1.Ubuntu, kullanıcı dostu olduğu için 2.Debian, sunduğu paket kalitesi için 3.RedHat, sunduğu kurumsal güven için 4.Gentoo, sunduğu esneklik için 5.Pardus, sunduğu Türkçe desteği için Dergimiz hakkındaki görüşleriniz nelerdir? Her sayıyı büyük bir zevkle okuyorum, özellikle Güldürü kısmını. Öneriler arasında: Olmazsa olmaz tarzı, ufak tefek tüyoları ve programları anlatan bir konunun her sayıda olması beni çok mutlu ederdi.

13 13 CRUNCHBANG LINUX Crunchbang Linux Dağıtım İncelemesi Merhaba SUDO okuyucuları. Bu ay dağıtım incelemesi olarak bir Ubuntu türevi olan Crunchbang Linux'u tanıtacağız: Crunchbang Linux, Ubuntu tabanlı hafif bir dağıtımdır. Sitesine göre Ut k u D e m i r tam olarak: "Crunchbang Linux utdemir@gmail.com hızın, tarzın ve sağlamlığın mükemmel bir birleşimini sunan Ubuntu tabanlı bir dağıtımdır. Hızlı Openbox pencere yöneticisini kullanarak performanstan ödün vermeden; yüksek derecede kişiselleştirilebilir, modern ve özellikleri tam bir GNU/Linux sistemi sağlar." Sistemi büyük masaüstü ortamlarının ağırlığını çekemeyen veya hız isteyen kullanıcılara bire birdir. Crunchbang Linux, aynı Ubuntu gibi i686 ve amd64 işlemci mimarileri için kurulabilir Live CD halinde dağıtılmaktadır. Ayrıca Standart ve Lite olmak üzere iki sürümü vardır. İki sürüm de Openbox ile gelmesine rağmen, Lite sürümde sadece terminal programları ve internet tarayıcı, dosya tarayıcı, belge görüntüleyici gibi temel bir sistem için gereken paketler gelmekte iken, Standart sürümde torrent istemcisi, anlık mesajlaşma programları, mail ve haber okuyucuları gibi ekstra programlar da gelmektedir. Kurulumdan sonra her şeyiyle tam bir sistem isteyenler Standart sürüm kurmalıdır, ancak sistemini ağırlaştırmak istemeyen veya sadece kendi istediği programların kurulu olmasını isteyen kullanıcılar için Lite sürümü idealdir. Sitesinden ( size uygun sürümü indirebiliirsiniz. İmajı indirip güvenli bir hızda yazdığınız CD ile sistemi başlattığınızda Ubuntu kurulumundan farklı olarak ne yapmanız gerektiğini söylemenizi isteyen bir ekranla karşılaşırsınız. Ekranda da yazdığı gibi, eğer Live CD ile CD'yi açmak istiyorsanız boşluğa "live" girip basmanız yeterlidir. Kısa sürede masaüstünüzde olacaksınız. LiveCD kullanarak Openbox masaüstünü deneyebilirsiniz. Bu halde bile size hızlı gelen bir sistem, bilgisayarınıza kurulunca çok daha hızlanacaktır. Bilgisayarınıza kurmak için, masaüstünün herhangi bir kısmına sağ tıklayıp "Install" yolunu izleyerek aşina olduğunuz Ubuntu kurulumunu aynen kullanabilirsiniz. Crunchbang'te, başlangıçta varsayılan olarak Openbox üzerinde tint2 paneli, ve conky yazılımı gelir. Ekranda programların olduğu bir menü görmemek sizi şaşırtmasın, Openbox üzerinde masaüstünün herhangi bir yerine sağ tıklayarak ana Openbox menünüze ulaşabilirsiniz. Üstelik menüde bulacağınız "GUI menu editor" sayesinde menünüzü grafik arayüzde düzenleyebilir veya "~/.config/openbox/menu.xml" dosyasını herhangi bir metin düzenleyici kullanarak düzenleyebilirsiniz. Buradan da anladığınız gibi, ayar dosyaları menüden "Preferances" yolu ile veya doğrudan ulaşılabilmektedir. Openbox ile ilgili bir ayarı değiştirdikten sonra menüden "Openbox Config/Reconfigure" ile ayarlarınızı anında geçerli kılabilirsiniz. Masaüstünüzle ilgili en sık kullancağınız ayar dosyaları aşağıdadır, herhangi bir metin düzenleyici ile düzenleyebilirsiniz:

14 14 Openbox menüsü "~/.config/openbox/menu.xml" Openbox ayarları "~/.config/openbox/rc.xml" Başlangıç betiği "~/.config/openbox/autostart.sh" Tint2 panel ayarları "~/.config/tint2/tint2rc" Conky ayarları "~/.conkyrc" İpucu: "tint2rc" dosyasının sonunda bulacağınız "MOUSE ACTION ON TASK" kısmını düzenleyerek görev çubuğundaki düğmelere belirli davranışlar atayabilirsiniz. Örneğin: # # MOUSE ACTION ON TASK # mouse_middle = none mouse_right = close mouse_scroll_up = toggle mouse_scroll_down = iconify İpucu: Crunchbang Linux varsayılan olarak masaüstünde bir klasör içeriği göstermemektedir. Eğer bu özelliği arıyorsanız, varsayılan dosya yöneticisi olan PCManFM'e bu işi verebilirsiniz. Bunun için dosya yöneticisini açtıktan sonra "Düzen > Tercihler > Masaüstü" yolunu izleyerek "Manage the desktop and show file icons" seçeneğini işaretleyebilirsiniz. "Show menus provided by WM when desktop is clicked" seçeneği de masaüstünüzden Openbox menüsüne ulaşmanızı sağlar. Aynı zamanda buradan duvar kağıdınızı da seçebilirsiniz. Dosya yöneticisinin başlangıçta çalışması için "autostart.sh" dosyasına "pcmanfm &" içeren bir satır eklemeniz gerekmektedir. Crunchbang Linux'u CD imajı halinde indirip kurabileceğiniz gibi CD indirmeden minimal Ubuntu CLI kurulumu üzerine de kurmanız mümkündür. Bunu yapmak için, öncelikle Ubuntu Minimal CD Jaunty sürümünü indirip sadece temel paketleri kuruyoruz. Ardından sırayla aşağıdaki komutları veriyoruz: wget chmod +x crunchbang-installer sh sudo./crunchbang-installer sh Ardından ekrana gelen talimatlara göre kurulumu tamamlıyoruz. Sonunda kurulumumuz Crunchbang'e dönüyor. Crunchbang Linux, Ubuntu tabanından hiç bir şey kaybetmemiştir. Gnome spesifik olmayan bütün komutları kullanabilirsiniz Crunchbang'de. Ubuntu'nun yüksek donanım tanıma gücü, apt-get ile geniş bir program desteği bulunmaktadır. Sonuç olarak Crunchbang size hızlı, kullanışlı ve şık bir masaüstü ortamı sunuyor. Linux'e ilk başlamak için pek uygun olmasa da, biraz deneyim kazandıktan sonra çok rahat kullanılabilir. Tabii ki dezavantajları da var. Dezavantajlarına, belge ve destek eksikliği (bağımsız bir forumu yok, ama Openbox ve Ubuntu forumları yardımcı oluyor) ve Türkçe çevirilerinin tam olmaması söylenebilir. Ancak, getirdiklerinin yanında küçük eksiklikler bunlar, en azından denenmesi gereken bir dağıtım. İyi eğlenceler. Ubuntu'dan farkları Aşağıda, Crunchbang'in varsayılan masaüstü dışında Ubuntu'dan değiştirdikleri bulunmaktadır.