Gıda Sektörü Çalışma Raporu

Transkript

1 Gıda Sektörü Çalışma Raporu Uluslararası pazarda iş kurmak, İhracat ve Pazarlama kalkınma planlarının Gelişim kapasitelerini arttırmak, projesi bazında, 18-28/08/2014 Tarihleri arasında gıda sektöründe aşağıda isimlerini göreceğiniz şirketler ziyaret edilmiştir: Prizren Belediyesi: Suhareka Belediyesi: 1. Mix Product 1. Voci ShPK 2. Valvis 2. Beni ShPK 3. Sheherzada Plus 4. Shantiri DPZ Dragaş Belediyesi: Malişevo Belediyesi: 1. Meka SHPK 1. NTP Fatjona 2. Medina NPT 2. NTP Noli 3 3. Bjeshkët e Sharrit Süt ürünleri Mamuşa Belediyesi: 1. KB Nektar Ziyaret esnasında şirket sahipleri ile yapılan görüşmeler sonucunda ortaya çıkan veriler raporun devamında detaylarıyla birlikte belirtilmiştir. 1

2 Kosovada Gıda Sektörüne Genel Bakış Gıda endüstrisi Kosova ekonomisi acısından en önemli sektörlerden biri olup bu sektörde ürünlerin büyük bir kısmı yerli ürün olarak üretilmektedir. Kosovada gıda sektörünün bugün karşılaştığı en önemli sorunlardan biri gıda ve üretim kapasitesini arttırmak için teknoloji eksikliği ve yetersiz fon nedeniyle iş planını etkileyecek olan uygun pazarlama stratejisinden yoksun olması bu alanda sorunların yaşamasına neden olmaktadır. Kosovada ürün ithalatı ve yerel olmayan rekabet gıda sektörü kalkınması bakımından sorunlar teşkil etmektedir. Kosovada gıda işletmeleri geçmişten günümüze gelişim seviyesi düşük olan bir sektördür. Üretici şirketlerin kalkınma stratejileri ve pazarlama planlarının düşük seviyede olduğunu söyleyebiliriz. Pazarlama planı olmamasına rağmen satış ve üretim sektörü Kosovada gıda sektörü ürünlerinin satımında sorumluluk sahipi olduğunu belirtebiliriz. Uzun vadeli ekonomik kalkınma için özel sektörün daha güçlü bir yapıda olmasında ihtiyac vardır. Kosova gibi ekonomik kalkınma acısından geri kalmış ülkelerde, kücük şirketler istihfammın artırılması icin kaynak olmaktadırlar. Bununla birlikte KOBİ 1 lerin artan performasını sınırlayan yasal düzenlemeler mevcuttur. Günümüzde KOBİ ler olmadan ülke ekonomisinin gelişeceği düşünülemez. Son olarak araştırmacılara göre bu işletmeler ekonomik kalkınmanın jeneratörleri olarak görülmektedir. Kosovada yaşanan en son savaş sonrasında gıda sektöründe bazı zorluklar yaşanmıştır çünkü, savaş ve ekonomik durum gıda sektörünün zarar görmesine neden olmuştur. Savaş sonrasında olumlu yatırım ortamı iş dünyasının faaliyet göstermesine izin vermiştir. Savaş sonrasında yeni yatırım olanakları ortaya çıkmış bu yatırımlar özellikle süt ve süt ürünleri, meyve sebze, hububat gibi ürünlerin yeni teknoloji ile üretilmesine imkan sağlamıştır. Gıda sektöründe yapılan araştırmalar sonucunda işletmelerin mevcut durumu ve üretim analizleri hakkında sizlere bir durum analizi sunabiliriz. Prizren cevresindeki gıda sektöründeki kücük ve orta büyüklükteki işletmeler, bizim proje bazında yaptığımız araştırmalar sonucunda bu sektördeki sorunlar hakkında bilgi edinecek ve önerdiğimiz cözümlerden faydalanma fırsatı bulacaklardır. Bizim önerilerimize göre, şirketler kapasite geliştirme, ulusal ve uluslararası düzeyde pazarda yeni müşteriler bulacak ve bununla birlikte kurumsal ortamda başarılı üretim stratejisi kurabileceklerdir. Gıda sektöründe doğal ve organik gıda ürünlerinin kalitesinin arttırılmasının, Kosovaya yatırım yapan yabancı ihracatcılara maliyet düşürücü rekabet avantajı 1 NVM-KOBİ:Kücük ve orta büyüklükteki işletmeler. 2

3 yaratma potansiyeline sahiptir. Yerli işletmeler gıda sektörü pazarında uygun fiyatlarla yüksek kaliteli ürünler tüketmek ve yeni pazarlara nüfüz etmek ve onlari kesfetmek gibi fırsatları bulunmaktadır. Kayıt dışı ekonomi gıda üretim firmaları arasında haksız rekabet koşulları yaratır. Yasadışı ekonomi ile çalışan şirketler, yasaya uygun sekilde calışmakta olan şirketlere göre daha uygun fiyatlar ve rekabetci piyasa fiyatları belirlemektedir. Bu şirketler diğer üretimm yapan işletmelerin toplma fiyatından daha düşük fiyatla mas sattıkları için rakiplerini olumsuz yönde etkilemektedirler. Ancak buna rağmen, Kosovada gıda üretim şirketleri, ekonomik istikrar ve kalkınmada önemli bir faktör olmakta ve iş imkanları ve ihracat gelişiminde hareket olmasında önemli bir rol oynamaktadır. Kosova nın Güney Bölgesinde gıda sektöründeki işletmelerin mevcut durumu Prizren ve etrafındaki 5 Belediyeyi içine alan Kosova Güney Ekonomi Bölgesi(Suhareka, Dragas, Maliseva, Rahoveç ve Mamuşa) Kosovada gıda ürünlerinin üretimi ve işlenmesi bakımından olumlu bir bölge olarak bilinmektedir. Prizrende gıda üretimi yapan şirketler ile uluslararası şirketler arasındaki rekabet oldukca belirgin olduğundan gıda ithalatı da Kosovada mevcut olmaktadır. Gıda ürünleri ithalatı, süt ve süt ürünleri, et ürünleri, baharat, un, meyve ve sebze vs. Gibi ürünlerden ibaret olup, düşük fiyat nedeni ile Kosova etrafındaki civar ülkelerden ithal edilmektedir. Gıda sektöründe yapılan araştırmalar sonucunda bunları şu şekilde sıralamamız mümkündür: Süt ve süt ürünleri ürteimi, Meyve ve sebzelerin, toplanması, işlenmesi ve paketlenmesi, Et ürünlerinin üretimi ve işlenmesi, Yiyecek maddelerinin ve baharatların üretimi, Yukarıda belirtilen tüm gıda sektörleri hakkında daha detaylı bilgi edinmek doğru analiz yapabilmek amacı ile aşağıda daha detaylı olarak incelendiğini göreceksiniz. Bu bilgiler ZES2 tarafından belirlenmiş olan metodoloji ile yapılan araştırmalar sonucunda şirketlerin anketlere vermiş oldukları cevaplar sonucunda incelenmiş ve sonuclar belirlenmiştir. Araştırmanın amacı gıda üretimi yapan işletmelere kesin önerilerin verilmesini sağlamaktadır. 2 Shzap Arnavut, Esnaf Türk, Sofra Boşnak İş adamları ve esnaflar derneklerinin ortak catı altında toplanarak kurdukları federasyon. 3

4 1. Süt ve süt ürünleri üreticileri Süt ve süt ürünleri, üretimi yapan şirketler Kosovanın bütün bölgelerinde yaygın olmakla birlikte Prizren topraklarında yani alanlarında en cok üretim yapıldığını söyleyebiliriz. Süt ve süt ürünleri endüstrisi yeterli kapasiteye sahip olmakla beraber bu sektörün de ithalat bağımlılığından şikayetci olduğu görülmektedir. Günümüzde süt ve süt ürünlerinin %60 ı Kosova etrafındaki ülkeler ve Avrupa ülkelerinden ithal edilirken, piyasanın %40 ı yerli üretimden kaynaklanmaktadır. Süt ve süt ürünlerinin üretimi Dragas Şar Dağları eteklerinde üretilmekte olup, güney bölgenin kırsal alanlarında da üretilme imkanına sahiptir. Bununla birlikte süt ve süt ürünlerinin günlük üretimini yapan fabrikalar bulunmaktadır. Bu günlük üretimler peynir, yoğurt, ayran gibi ürünleri kapsamaktadır. Yeni üretim teknolojisi ile birlikte Kosova süt ve süt ürünlerinin üretiminde gelecekte piyasada önemli role sahip olacak ve bu üretimde de Prizren basrollerden birini oynayacağı söylenebilir. Süt ve süt ürünleri tüketicilerinin yerli malı satın alma bilinci günden güne yükselmekte olduğundan dolayı bu sektör Kosovada gelişim sağlayacak olan önemli sektörlerden birini oluşturmaktadır. 2. Sebze ve meyve ürünleri üreticileri Sebze ve meyve ürünleri üreten şirketler genelde Kosova savaşından sonra bu ürünleri toplama, işleme ve paketleme işlemine başlamışlardır. Sebze ve meyvelerin toplanması Prizren etrafındaki köylerinde, köylüler tarafından yapılmaktadır. Prizrenin sebze ve meyve ürünlerini üretme kapasitesi günde ton olup taze, paketlenmiş ve konzerve halinde toplanmaktadırlar. Bu kapasite ile yerli 4

5 piyasanın %40ını oluştururken diğer geri kalan kısım ithalattan oluşmaktadır. Prizrende lider olarak bilinen sebze ve meyve ürünlerini grupu: farklı türler olmakla birlikte biber, domates, üzüm, erik, lahana, hıyar, patlıcan, ayvar, ve recel ürünleri olarak sayılabilir. Bu ürünleri üreten şirketlerin, alıcıları yerel piyasada müşterilerine taze ürün satan şirketlerdir. Ayrıca bu ürünleri yabancı piyasaya özellikle de Almanya ve İsviçreye ihrac eden şirketler de bulunmaktadır. Sebze meyve ürünlerinin taze konserve ürünlerinin ihracatını yapan şirketler iç ve dış piyasa araştırması yapmamış ve genellikle sipariş üzerine çalışmaktadırlar. Bu şirketler şimdiye kadar herhangi bir Pazar araştırması yapmamışlardır ve bu şirketlerin rakipleri Kosovada konserve meyve sebze ürünleri ithal eden yabancı ülkeler olduğu söylenebilir. 3. Et ve et ürünlerinin üretimini yapan üreticiler Prizren ve bölgesi et ve et ürünlerini tüketmek bakımından Kosovadaki diğer şehirlere oranla daha fazla et tüketmekle bilinmektedir bu nedenle tüketicilerin bu ihtiyaçlarını bilen şirket ve kasaplar bu bölgede yoğunlaşmışlardır. Et ürünlerinin başlıca ürünleri sucuk, dana eti, tavuk eti vs gibi ürünler olarak sıralanabilir. Prizren et ürünleri tüketicilerine güvenli gıda ve taze et hizmeti vermekle bu alanda güvenilir ev sahipliği yapmaktadır. Taze et belli bir soğutma ve sıcaklık alanlarında depolanmaktadır. Bu uyguladıkları sistetm %100 güvenilir bir sistem olmakla birlikte buradan çıkan ürünler Prizrenin tüketicileri için oldukca güvenilirdir. 5

6 Taze et ve et ürünleri üreten firmalar tüketicilere sunmak üzere geniş bir ürün yelpazesine sahipt olup bunlar: taze dana ve kuzu eti, sucuk, tavuk eti vs gibi ürünlerdir. Taze et ve et ürünleri üreten şirketler diğer ürünlerde olduğu gibi bu alanda ihrac girişi yapılmamış ve dışa da ihrac yapılamıştır. Sadece Şirketlerin küçük bir kısmı Arnavutluğa et ihracatı yapmaktadır. Bu alanda üretim yapan şirketler dış piyasa ve uluslararası Pazar arastırması yapmamış ve aynı zamand pazarlama ve strateji planları eksiklikleri bulunmaktadır. 4. Yiyecek ve baharat ürün üretenler Prizren ve bölgesinde gıda ve baharat ürünleri, şirketlerin kar sağlaması bakımından bu sektörde karlı iş kurma potansiyeli sunmaktadır. Tarım alanındaki canlılık istihdam olanakları ve şirketlerin kar sağlaması bakımından da gelişim göstermektedir. Prizren bölgesinde farklı gıda ürünleri üreten şirketler bulunmaktadır ve bunlar: Değişik baharatlar, ketcap, mayonez, reçel, sirke, turşu vs. Prizrende baharat ve gıda ürünleri, üretimi ile çalışan şirketler Kosova piyasasına güçlü bir şekilde girmeyş başarmışlardır. Bugün ise kapasitelerini arttırma yönünde çalışmakta ve yeni tüketiciler bulma yönünde adım atmaktadırlar. Bu işletmelerin üretim kalitesi ve kapasitesini arttırma ihtiyacı vardır. Bu işletmeler büyüme yönünde ilerleme göstermişlerdir. 6

7 Baharat ürün üretimi yapan şirketlerin yerli piyasada oldukca büyük bir tüketici sayısına sahip olmakla birlikte bu şirketler, Arnavutluk, Makedonya, Sırbistan ve Karadağa ihracat yapmaktadırlar. Bu şirketler dış pazara adım atmak ve yeni tüketiciler bulmak yönünde Pazar araştırması yapmışlardır. Ayrıca pazarlama yardımıyla bu şirketler ürünlerini yerel televizyon, gazete, panayırlarda ürünlerinin tanıtımını yapmaktadırar. Bununla birlikte şirketlerin sayısı yükselişte olup ürünlerin artan kalitesi nedeniyle bu ürünlerin ithalatı az sayıda yapılmaktadır. Gıda sektörü üreticileri hakkındaki bulgular Gıda üretim şirketleri, üretim ve gıda satışını artırmak iddiaları ile tatmin edici sonuçlar ile faaliyet göstermektedir. Bu şirketler komşu ülkeler tarafından ithal edilen benzer ürünler ile büyük rekabet içindedir. Pazar bölünmesi, eksik mali kaynaklar ve yeni tüketici arayışları bu şirketlerin en cok kurcaladıkları alanlardır. Ayrıca, makul fiyatlarla sunulan ürünler müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesinde büyük rol oynamaktadır. Yerli şirketlerin günlük hayatta karşılaştıkları sorunları bir yana bırakcak olursak(sık sık yapılan elektrik kesintisi, sübvansiyon ve üretim eksikliği, teknoloji kullanımı bakımından düsük eğitim seviyesi vs)üreticiler daha düşük maliyetler sayesinde pazarda rekabet saglama fırsatı vardır. Üretim kapasitesini arttırmak için teknoloji eksikliği, mali kaynaklar eksikliği ve üretim kapasite gelişimini sağlayacak ekipman eksikliği, gıda sektöründe bulunan bulgulardan bazılarıdır. Bu şirketlerin Kosovada küresel Pazar zorlukları ile basa cıkabilmesi icin yönetici kadrolarının profesyonel gelişime ihtiyacı vardır. 7

8 Gıda sektöründe yiyecek üretimi yapan şirketlerin sorunları Yapılan araştırmalar sonucunda bu sektördeki şirketlerin sorunları şöyle sıralanabilir: sektöründeki şirktetlerin karşılastığı sorunlar: Mali kaynak eksikliği Kapasite artırımı icin üretim teknoloji eksikliği Pazarlama strateji planı eksikliği Şirketlerin ürünlerinin tanıtımının yapılacağı resmi web site eksikliği Ürünlerin yerel medya üzerinden, günlük gazete, radio ve Tv tarafından reklam yapma eksikliği Personelin profesyonel eğitim alma eksikliği. Devlet enstitüleri ile bağlantılı olan sorunlar: Devlet enstitüleri tarafından gıda sektöründeki şirketlerin subvansiyon eksikliği Devlet enstitüleri ile şirketler arasında genel olarak yaşanan sorunlar Yüksek vergi tarifeleri, yazar kasa sorunları, gümrükte ödenen KDV fiyatları, hammaddedeki yüksek bürokrasi ve faturalanmış olan ürün değerlerinin değişimi Uluslararası panayırlara katılmak icin yasanan yasal sorun ve zorluklar Gıda sektöründe üretim yapan şirketlerin mal satın almasında gümrük kolaylığı sağlanmasındaki eksiklik Yerel üretim sezonunda bazı ithal gıda ürünleri üzerindeki ÖTV eksikliği. Kosovada yasadışı işletmelerin varlığı ve haksız rekabet Şirketlerin gelişim sağlamasında katkıda bulunan banka kredilerinin yüksek faize tabi olmaları olarak sıralanabilir. Öneriler Gıda sektörünün mevcut durumu, yaşanan sorunlar ve ortaya cıkan bulgular sonucunda su tavsiyelerde bulunulabilir: Kapasite arttırma ve gıda ürünlerinin yelpazesini genişletme, Ürün kalitesini yükseltmek amacı ile ekipman ve üretim teknolojisi yenilenmesi 8

9 Şirket kapasitesini geliştirmek amacı ile kücük hibe veya kredi basvurularında bulunmak, Kosova capında ve Prizrende esnaf ve iş adamları dernekleri ile işbirliği içinde bulunmak, Üretim, sunum, tanıtım ve gıda ürünlerinin satışı için daha pragmatik bir yaklaşım tutulması, Yönetici personelin eğitimi yada tanıtım ilerlemesi acısından yeni yönetici kadronun işe alınması, Pazarlama ve tanıtım stratejis planlaması yapılması, Yöneticilerin teknlojik tanıtım hakkında eğitilmesi, web site, sosyal ağ vs. Prizren Belediyesi, uluslararası kuruluş ve ZES ile daha cok işbirliği icinde bulunarak tanıtım ve etkinliklerin yapılması, Ofrimi i ndihmës profesionale nga anëtarët e ZES, si dhe trajnimi i stafit të bizneseve prodhuese ushqimore dhe te tjera për aplikim në grante kombëtare dhe sidomos në ato ndërkombëtare. Yerel ürünlerin önemini vurgulamak ve tüketici davranışlarını biliçlendirmek amacı şirketlerin ve enstitülerin ortak işbirliği yaparak eğitici seminer vs katılım göstermek, Prizren bölgesi ve Kosova ekonomisinin gelişmesine katkıda bulunacak olan ikili iş görüşmeleri düzenlemek, işletmelerin iş faaliyetleri artırmak için yeni pazarlara erişim sağlayacak ulusal ve uluslararası fuar ve iş toplantıları düzenlemek, ZES ve zanaatcılar dernekleri ile ortak işbirliği icinde bulunmak ve devletin genel ekonomik yapısını etkileyecek düzeyde çalışmalarda bulunmak. Hazırlayan: Haxhi Seferqaj 9