Türk Sosyologları. Editörler Prof.Dr. Nazmi Avcı / Doç.Dr. Erdal Aksoy

Transkript

1 Editörler Prof.Dr. Nazmi Avcı / Doç.Dr. Erdal Aksoy Türk Sosyologları Prof.Dr. Abdürreşit Celil Karluk Prof.Dr. Nevin Güngör Ergan Doç.Dr. Alper Alp Doç.Dr. Erdal Aksoy Doç.Dr. Serdar Sağlam Doç.Dr. Türkan Erdoğan Yrd.Doç.Dr. A. Yılmaz Soyyer Yrd.Doç.Dr. Ahmet Özalp Yrd.Doç.Dr. Arif Aytekin Yrd.Doç.Dr. E.Sinan Malkoç Yrd.Doç.Dr. Fatih Kahraman Dr. Abdurrahman Özkan Yazarlar Prof.Dr. Hayati Beşirli Doç.Dr. Cengiz Yanıklar Doç.Dr. Cevdet Yılmaz Doç.Dr. Gürcan Şevket Avcıoğlu Yrd.Doç.Dr. Adem Güler Yrd.Doç.Dr. Alper Mumyakmaz Yrd.Doç.Dr. Burak Kesgin Yrd.Doç.Dr. Fahri Atasoy Yrd.Doç.Dr. Hurigül Eken Yrd.Doç.Dr. Metin Kılıç Dr. Oğuzhan Bilgin Dr. Öznur Yaşar Erkan Dikici

2 Editörler Prof.Dr.Nazmi Avcı / Doç Dr. Erdal Aksoy Türk Sosyologları ISBN: Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir 1.Baskı 2017 Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz. Ofis Yayın Matbaa Kağıt San.Ltd.Şti. Lisans Yayıncılık Tahtakale Mah. Hicret Sokak No:8/A Avcılar-İSTANBUL e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr

3 ÖNSÖZ Türkiye, yaklaşık iki asırdır sosyolojik düşüncenin gerçekliğine inanmış ve bu çizgisinden ödün vermeden yoluna devam etmiştir. İlk örnekleriyle bugünü karşılaştırdığımızda, ciddi bir gelişim ve ilerleme sağlandığı açıkça görülmektedir. Sosyoloji bir dünya bilimidir. Dolayısıyla ülkemizin pek çok bilim alanında olduğu gibi bu bilimsel düşünüş alanında da önemli bir konumu vardır. Elbette bu başarılı ve gurur verici bir dönemi yaşamamıza sebep olan asıl öncülerimizin, öncü sosyologlarımızın varlığını unutamayız. Onların Türk sosyolojisine kazandırdıkları her kelime, her düşünce, her yöntem ve her eser, bir sonraki süreçte bizim ufuk çizgimizin oluşumunda belirleyici bir kaynak olmuştur. Elinizdeki eser, Türk sosyolojisinin var olmaya başladığı dönemlerden bugüne gelişiminde önemli paya sahip Türk sosyologlarından örnekler sunmaktadır. İçerikte sosyologlarımızın biyografik bilgilerini, onların düşüncelerinin şekillenmesinde etkin olanların yerini, ortaya koydukları mümtaz eserleri ve özgünlüklerini okuyacaksınız. İnancımız odur ki, bu kitap sizin düşün dünyanıza dokunacak ve siz de bu öncülerden kendinizde örnekler bulacaksınız. Bu eserin oluşturulmasında titizlikle çalışan bölüm yazarları başta olmak üzere kitabın hazırlanmasının her aşamasını düzenleyen ve takip eden Lisans Yayıncılık çalışanlarına teşekkür ederiz. İstanbul, 2017 Editörler Prof.Dr. Nazmi Avcı Doç Dr. Erdal Aksoy III

4 IV

5 İÇİNDEKİLER Önsöz III Bölüm 1 AHMET CEVDET PAŞA 1.1. Hayatı 1.2. Yaşadığı Dönem ve Eserleri 1.3. Tarihi Olaylara Bakışı ve Toplumsal Konulara Yönelik Tespitleri Bölüm 2 BEDİ NURİ BEY 2.1. Hayatı 2.2. Sosyolojik Faaliyetleri Ulûm-ı İktisâdiye ve İçtimâiye Mecmuası ve Önemi Sosyoloji ve Toplum Anlayışı Kamuoyu Anlayışı İlerleme Anlayışı Bir Sosyal Sistem Olarak Bireycilik ve Anarşizm 2.3. Bir Alan Araştırması: Arnavutluk Arnavutluk un Sosyal Yapısı Arnavutluk ta Kan Gütmek Âdeti Bölüm 3 ZİYA GÖKALP 3.1. Hayatı 3.2. Millet, Türklük ve Türkçülük 3.3. Ziya Gökalp ın Düşüncesinde Bilim ve Sosyoloji V

6 Bölüm 4 PRENS SABAHADDİN 4.1. Hayatı ve Siyasi Mücadeleleri 4.2. Eserleri 4.3. Prens Sabahaddin Sosyolojisinin Kaynağı Le Play in Metodolojik Yaklaşımı 4.4. Prens Sabahaddin in Gerçek İlham Kaynağı ve Önderi 4.5. Sosyolojik Yaklaşımları ve Çeşitli Konulardaki Görüşleri Le Play ve Edmond Demolins Prens Sabahaddin ve Sosyoloji-İlmi İçtima İlmi İçtima ile Diğer Toplumsal Bilimler 4.6. Batılılaşmak 4.7. Merkeziyet ve Ademi Merkeziyet Müslüman ve Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Konumu Şahsi Girişim Hakkındaki Düşünceleri 4.8. Eğitim Sistemi Avrupa ya Öğrenci Göndermek ve Tarım Eğitimi İlk Eğitim 4.9. Türkiye de Mülkiyet Tarzı 4.10.Türk Sosyolojisindeki Etkileri Bölüm 5 MEHMET İZZET 5.1. Hayatı 5.2. Sosyolojik Düşünceleri Millet ve Milliyet Milletlerin Maddi Yönlerine Yönelik Eleştirileri Milletlerin Manevi Yönlerine Yönelik Eleştirileri Millet, Milliyet, Milliyetçilik ve Evrensel Değerler Büyük Adamlar 5.3. Mehmet İzzet te Sosyolojik Muhayyile VI

7 6.1. Hayatı ve Eserleri 6.2. Sosyoloji Anlayışı 6.3. Kişilik ve Ahlâk Anlayışı Bölüm 6 İSMAYIL HAKKI BALTACIOĞLU Hayatı 7.2. Fikirleri 7.3. Sosyoloji ve Tarih İlişkisi 7.4. Millet ve Milliyetçilik Bölüm 7 YUSUF AKÇURA Bölüm 8 MEHMET ALİ ŞEVKİ (SEVÜNDÜK) 8.1. Hayatı ve Eserleri 8.2. Le Play ve Prens Sabahattin'in Etkileri 8.3. Sosyolojik Görüşleri Sosyal Bilim Anlayışı Sosyoloji ve Metot Anlayışı Eğitim İle İlgili Düşünceleri Aile Üzerine Görüşleri Bölüm 9 HİLMİ ZİYA ÜLKEN 9.1. Hayatı 9.2. Bilim Anlayışı 9.3. Sosyolojik Yöntemi 9.4. Sosyolojiye İlişkin Görüşleri 9.5. Sosyolojide Temel Adımlar 9.6. Dünyada ve Türkiye de Sosyolojinin Gelişimi 9.7. Eserleri VII

8 Basılmış Eserleri Basılmış Makale ve Tebliğlerden Örnekler Bölüm 10 ZİYAEDDİN FAHRİ FINDIKOĞLU Hayatı Sosyolojinin Konusu Sosyolojinin Metodu Determinizm ve Hürriyetçilik Tarihî Metot Bütüncü Görüş Türkiye de Kültürel Hayat ve Aydınlar Türkiye de Kültürel Hayatın Durumu ve Geliştirilmesi Millî Kültür Üretme ve Aydınlar Türkiye de Eğitim ve Öğretim Hayatı Eğitimde Tutarlılık Liselerde Dil ve Programlar Üniversiteler Üniversite Özerkliği Üniversitelerin Birbirleriyle, Toplum ve Çevre ile İlişkileri Yükseköğretimde Verimlilik ve Nitelik Konusu Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi Meselesi Türkiye de Dil Kullanımı Dönemi: Harf İnkılâbı ve Dil Düzelmesinin Yolları Sonrası Dönem: Döneminde Ortaya Çıkan Akımlar Hakkındaki Görüşleri Bölüm 11 MÜMTAZ TURHAN Mümtaz Turhan ın Temel Fikirleri Garplılaşma VIII

9 Kültür Değişmeleri Atatürk İlkeleri, Milliyetçilik ve Garplılaşma Bilim, Bilim Zihniyeti ve Eğitim Köyde Kültür Değişmeleri ve Kalkınma Sorunu Bölüm 12 NURETTİN ŞAZİ KÖSEMİHAL 12.1.Sosyoloji Anlayışı 12.2.Yöntem Anlayışı 12.3.Türk Sosyolojisine İlişkin Görüşleri 12.4.Kösemihal ve Sosyometri Bölüm 13 NİYAZİ BERKES Eğitim Serüveni ve Sosyoloji Anlayışı Kavramlar Üzerinden Türk Toplumunu Anlamak Laiklik, Sekülerizm ve Çağdaşlaşma Osmanlı Toplumu Bölüm 14 BEHİCE BORAN Hayatı Bilim, Sosyoloji ve Metodoloji Anlayışı Toplum ve Toplumsal Yapı Anlayışı Toplumsal Evrim ve Değişme Anlayışı Şehirleşme, Modernleşme ve Kalkınma Anlayışı Köy-Şehir Ayrımı ve Şehirleşme Anlayışı Kalkınma ve Modernleşme Anlayışı IX

10 Bölüm 15 MÜBECCEL BELİK KIRAY Hayatı ve Eserleri Toplumsal Yapı ve Toplumsal Değişme Kent ve Kentleşme Aile Toplumsal Tabakalaşma Bölüm 16 EROL GÜNGÖR Erol Güngör ün Sosyoloji Anlayışı ve Metodolojisi Kavramlar Üzerinden Türk Toplumunu Anlamak Kültür Değişmeleri, Medeniyet ve Türkiye de Batıcılığın Analizi Türkiye de Aydın Halk Ayrımı Erol Güngör ve Milliyetçilik Türk Toplumunun İslamiyet le İlişkisi Üzerine Tezleri Erol Güngör ün Günümüze Mirası Bölüm 17 AMİRAN KURTKAN BİLGİSEVEN Hayatı ve Fikir Yapısı Sosyolojisi ve Sosyolojiye Dini Yaklaşımlar Din Kavramı İnanç Kavramına Bakış Tevhit ve Tasavvuf Düşüncesine Bakış Sosyolojisinde Din ve Bütünleşme Sosyal Bütünleşmesine Bakış Anlam Etrafında Bütünleşme İşlevsel Anlamda Bütünleşme Kültür ve Laiklik Kültür Kavramına Bakışı Laiklik Anlayışı X

11 Bölüm 18 BAYKAN SEZER Hayatı Tarihte Doğu-Batı Çatışması Sosyolojinin Mahiyeti Toplumsal Kimlik ve Din Endüstrileşme ve Batıcılaşma Problemi Sezer in Türkiye de Sosyoloji Mirasına Katkısı Bölüm 19 ORHAN TÜRKDOĞAN Hayatı Bilimsel Araştırma Metodolojisi Türk Toplum Yapısına İlişkin Sosyolojik Analizler Türkdoğan Sosyolojisinde Öne Çıkan Konu ve Kavramlar Türk Toplum yapısı ve Merkez-Çevre Dikotomisi / Gerginliği Türk Modernleşmesi Millî Kimlik ve Millet Düşüncesi Bölüm 20 KORKUT TUNA Hayatı ve Eserleri Tuna nın Türk Sosyal Bilimler Geleneğine Katkıları ve Sosyal Bilim Anlayışının Temel Özellikleri Batılı Bilginin Eleştirisi Bilginin Batılılaştırılması Bilginin Yaygınlaşması/tırılması Bilginin Kitleselleşmesi Kitle İletişimin Katkısı Batılı Bilginin Dayanakları: Egemenlik ve Bilgi Batı Bilimselliğinin Eleştirisi Batılı Bilginin Geçersizliği Üzerine XI

12 Bilgilerimizin Yeni Baştan Temellendirme İhtiyacı Tuna nın Türk Sosyolojisine Katkıları ve Sosyoloji Anlayışı Bölüm 21 ÖNAL SAYIN Hayatı ve Eserleri İnsan Faktörünün Sosyal Gelişmedeki Yeri ve Sosyolojinin Temelleri Sosyolojide Yöntem ve Göstergebilim Aile Sosyolojisi Dünyada Yeni Eşitsizlik Anlayışları ve Küreselleşme Türkiye nin Sosyal Yapısı ve Sosyolojik Temelleri Bölüm 22 MEHMET CİHAT ÖZÖNDER Hayatı ve Eserleri Yöntem Konusundaki Görüşleri Kültür Olgusuna Yaklaşımı Kültürel İzafiyet Kültürlerin Sınırları Sosyal ve Kültürel Yapı Ayırımı Sosyokültürel Yapı Araştırmalarının Önemi Türk Sosyolojisinin Alanları Bölüm 23 NİLÜFER GÖLE Erken Yaşam Öyküsü Mühendisler ve İdeoloji: Modernleşme ve Türkiye de Toplumsal Mühendislik Anlayışının Zihin Dünyası Modern Mahrem: Türk Modernleşmesinde Kadın Olmanın Farklı Halleri ve Anlamları XII

13 23.4. Melez Desenler ve İslam ın Yeni Kamusal Yüzleri: 1990 lar Türkiye sinin Bir Panoraması Güncel Çalışmaları: Avrupalı Müslümanlar ve İslam la Değişen Kamusal Alan Bölüm 24 ŞERİF MARDİN Şerif Mardin in Hayatı Şerif Mardin in Metodolojik Yaklaşımı ve Bilim Anlayışı Şerif Mardin in Çalışmalarının Geri Planı Şerif Mardin in Din Sosyolojisi Çalışmaları ve Toplum Heterodoks İslam, Resmi İslam ve Halk İslam ı Üzerine Düşünceleri Şerif Mardin in Nakşibendilik Tasavvuru ve Bir Eleştiri Cumhuriyet Döneminde Din, Toplum ve Siyaset Şerif Mardin in Din Sosyolojisi Çalışmalarında Kritik Bir Örnek Kimliğin Oluşumunda İdeoloji ve Dinin Rolü Toplumsal Yapıyı Anlamaya Yönelik Bir Model; Merkez ve Çevre İlişkisi XIII

14 XIV