İŞLETME YÖNETİMİ I-II

Transkript

1 Editörler Doç.Dr.Ali Erbaşı & Yrd. Doç. Dr. Sezar Karaca İŞLETME YÖNETİMİ I-II Yazarlar Doç.Dr.Ali Erbaşı Yrd.Doç.Dr.Yağmur Özyer Yrd.Doç.Dr.Tolga Gök Dr.Müge Aksu Canan Şeker Eylem Bayrakçı Hakan Kırbaş Hüseyin Boz Mert Özgüner Merve İnel Senem Demirkıran Şerban Bakay Ergene Şükran Deniz

2 Editörler Doç.Dr.Ali Erbaşı & Yrd. Doç. Dr. Sezar Karaca İşletme Yönetimi I-II ISBN: Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir 1.Baskı 2015 Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz. Lord Matbaası Lisans Yayıncılık Tahtakale Mah. Hicret Sokak No:8/A Avcılar-İSTANBUL e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr

3 ÖNSÖZ Bu kitap, örgün ve uzaktan öğrenim gören; İşletme I, İşletme II, İşletme Bilimine Giriş I, İşletme Bilimine Giriş II, Genel İşletme ve Yönetim ve Organizasyon derslerini alan başta İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, sosyal alanda eğitim veren Meslek Yüksekokulları ve bu alanlarda eğitim gören lisansüstü öğrencilerine, uygulayıcılara ve akademisyenlere derslerinde temel kaynak olarak değerlendirebilmeleri amacıyla hazırlanmıştır. Kitap içeriğinin belirlenmesinde, ders müfredatlarından önemli ölçüde istifade edilmiştir. Anlatılan konular mümkün olduğu kadar örneklerle pekiştirilmiş, böylece daha kolay anlaşılması sağlanmaya çalışılmıştır. Kitabın bölümlerine ilişkin dağılımlar yapılırken, o konuda uzmanlığa sahip olan ve farklı üniversitelerdeki bilgi birikimini harmanlayabilmek için mümkün olduğu kadar farklı üniversitelerde görev yapan ve istekli akademisyenlerin seçimine özen gösterilmiştir. Kitabın ortaya çıkış amacı, yukarıda zikredilen derslerin kombinasyonunu oluşturacak bütünlükte bir kitabın hazırlanması arzusuydu. Buna yönelik olarak kitabımız, içerik ve şekil açısından bütünlük sağlanabilmesi için zikredilen derslerin müfredatları birleştirilerek hazırlanmaya çalışılmıştır. Kitabımız, 13 bölümden oluşmaktadır. Kitabın ilk 7 bölümü İşletme I, İşletme Bilimine Giriş I ve Genel İşletme konularını; sonraki 6 bölümü ise İşletme II, İşletme Bilimine Giriş II ve Yönetim ve Organizasyon konularını içermektedir. İçerik bütünlüğü sağlayabilmek için bölümler, birbirini takip eden numaralar verilerek devam ettirilmiştir. Muhakkak ki kitabın birçok eksiği bulunacaktır. Gözden kaçmış veya düşünülememiş olabilecek bu eksikliklerden dolayı tüm yazarlarımız nezdinde okuyucularımızdan özür diliyoruz. Eleştirileriniz, kitabın sonraki baskılarına ışık tutacaktır. Bu yüzden lütfen eleştirilerinizi bizlerle paylaşınız. Bu kitap, yazılarak basıma hazırlanmasına kadarki süreçlerde Editör, Yazarlar, Türkçe Redaksiyonu, Tasarım ve Basım ekiplerinden oluşan geniş bir takımın çalışmasıdır. Kitabın hazırlanmasında emeği III

4 geçen tüm yazarlara, tüm süreçlerde koordinasyonu sağlayan Lisans Yayıncılık ilgilileri ve redaksiyon, basım, yayın gibi hizmetleri sunan tüm emektarlara şükranlarımızı sunuyoruz. Kitabın önlisans, lisans ve lisansüstü öğrencilerimize, yöneticilere, akademisyenlere ve konuyla ilgilenen tüm paydaşlarımıza yararlı olacağını ümidiyle... Eylül, 2015 Editörler Doç. Dr. Ali Erbaşı Yrd.Doç.Dr.Sezar Karaca IV

5 İÇİNDEKİLER Önsöz Bölüm 1 İŞLETMENİN TEMEL KAVRAMLARI 1.1. İşletme Kavramı ve İşletme Bilimi 1.2. Ekonomik Mal ve Hizmetler 1.3. İhtiyaç ve İstek 1.4. Talep ve Arz 1.5. Fayda ve Değer 1.6. Üretim ve Üretim Faktörleri 1.7. Girişim ve Girişimcilik 1.8. İşgören 1.9. Tüketim, Tüketici ve Müşteri Yenilik Marka Bölüm 2 İŞLETMENİN AMAÇLARI VE SORUMLULUKLARI 2.1. Amaç 2.2. Amaçlara Sahip Olmanın Fayda ve Sakıncaları 2.3. Amaçlar Hiyerarşisi Stratejik Amaçlar Fonksiyonel Amaçlar (Taktik Amaçlar/hedefler) Operasyonel Amaçlar 2.4. İşletmenin Amaçları Ekonomik Amaçlar Kârlılık ve İşletme Değerinin Maksimizasyonu Büyüme III V

6 Süreklilik Verimlilik Etkinlik Esneklik ve Uyum Yenilik (İnovasyon) Toplam Kalite Yönetimi Sosyal Amaçlar Çalışma Hayatının Niteliğinin Geliştirilmesi Sosyal Sorumluluk ve Ahlaki Değerler Sosyal Faydayı Arttıracak Yatırımların Yapılması Bölüm 3 İŞLETMENİN EKONOMİ İÇİNDEKİ YERİ VE ÇEVRESİ 3.1. İşletmenin Ekonomi İçindeki Yeri 3.2. İşletmenin Çevresi İşletmenin İç Çevresi İşletmenin Dış Çevresi İş Çevresi Ulusal Çevre Küresel Çevre Bölüm 4 İŞLETMENİN SINIFLANDIRILMASI 4.1. Büyüklüklerine Göre İşletmeler 4.2. Faaliyet Alanlarına Göre İşletmeler Üretim İşletmeleri Hizmet İşletmeleri Ticaret İşletmeleri 4.3. Üretilen Mal Çeşidine Göre İşletmeler 4.4. Üretim Araçlarının Mülkiyetine Göre İşletmeler Özel İşletmeler Kamu İşletmeleri Karma İşletmeler VI

7 Vakıf İşletmeleri 4.5. Hukuki Yapılarına Göre İşletmeler Gerçek Kişi İşletmeleri Tek Kişi İşletmesi Adi Şirket Tüzel Kişi işletmeleri Şahıs Şirketleri Sermaye Şirketleri Kooperatifler Bölüm 5 İŞLETMELERİN KURULUŞ SÜRECİ 5.1. İşletme Kurmanın Önemi 5.2. İşletmenin Kuruluş Nedenleri 5.3. İşletmenin Kuruluş Aşamaları İşletme Kurma Düşüncesi (İş Fikrinin Belirlenmesi) Ön Araştırmalar Ekonomik Araştırma Teknik Araştırma Finansal Araştırma Hukuki Araştırma Ön Proje Değerlendirme ve Yatırım Kararı Kesin Proje Projenin Uygulanması İşletmenin Faaliyete Başlama Aşaması 5.4. İşletmenin Kuruluş Yeri Seçimini Belirleyen Faktörler Bölüm 6 İŞLETMELERDE BÜYÜME VE KAPASİTE 6.1. Büyüme Nedenleri 6.2. Büyüme Yöntemleri İç Büyüme Dikey Büyüme VII

8 Yatay Büyüme Çapraz Büyüme Dış Büyüme Dış Büyüme Türleri Dış Büyümede Kullanılan Çeşitli Stratejiler 6.3. İşletmelerde Kapasite İşletmelerde Kapasite Seçimini Etkileyen Faktörler Kapasite Türleri Teorik Kapasite Pratik Kapasite Fiili Kapasite Atıl Kapasite Optimum Kapasite Bölüm 7 İŞLETME FONKSİYONLARI 7.1. Üretim Fonksiyonu Üretim Faktörleri Üretim Sistemlerinin Sınıflandırılması Üretim Yöntemine Göre Sınıflandırma Belirli Bir Sürede Üretilen Miktara Göre Üretim Biçimleri Üretim Sırasında İzlenen Yola Göre Sınıflandırma 7.2. Yönetim Fonksiyonu Yönetimin Özellikleri 7.3. Pazarlama Fonksiyonu Pazar Kavramı ve Pazar Çeşitleri 7.4. Finans Fonksiyonu İşletmenin Finansal Yapısı Finansman İlkeleri Finansal Analiz Finansal Analizin Tanımı ve Amaçları Finansal Tablolar VIII

9 Finansal Tabloların Analizinde Kullanılan Oranlar Yeni Finansal Teknikler 7.5. İnsan Kaynakları Fonksiyonu Personel Tedariki İşe İntibak / Oryantasyon / Personelin İşe Alıştırılması Personel Eğitimi ve Geliştirilmesi Personel Değerlendirmesi İş Değerlendirmesi Ücret Yönetimi 7.6. Halkla İlişkiler Fonksiyonu Halkla İlişkilerde Uyulması Gereken İlkeler Halkla İlişkiler Faaliyetlerinin Yönetimi Halkla İlişkilerde Kullanılan İletişim Araçları 7.7. Muhasebe Fonksiyonu Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri 7.8. Araştırma ve Geliştirme Fonksiyonu (AR- GE) Bölüm 8 YÖNETİM İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLARI 8.1. Yönetim ve Yönetimle İlgili Temel Kavramlar 8.2. Yönetimci ve Girişimci 8.3. Yönetim Kademeleri 8.4. Yönetsel Beceriler 8.5. Yöneticinin Rolleri Bölüm 9 YÖNETİM KURAMLARI 9.1.Bilimsel Yönetim Öncesi Dönem (1880 Öncesi) 9.2.Klasik (Geleneksel) Yönetim Kuramı ( ) 9.3.Neoklasik (Davranışsal) Yönetim Kuramı ( ) 9.4.Modern Yönetim Kuramı ( ) 9.5.Post-Modern Yönetim Kuramı IX

10 Bölüm 10 YÖNETİMİN FONKSİYONLARI Planlama Fonksiyonu Planlamanın Türleri Planlamanın İlkeleri Planlama Süreci Örgütleme Fonksiyonu Örgüt İlkeleri Organizasyonlarda Bölümlere Ayırma Örgüt Yapısının Türleri Yöneltme Fonksiyonu Yöneltme Fonksiyonunun Temel Unsurları Güç, Etkileme ve Emir Liderlik Liderlik Yaklaşımları Liderlik Tarzları Motivasyon Motivasyon Teorileri Koordinasyon Fonksiyonu Koordinasyon Türleri Koordinasyon Teknikleri 10.5.Denetim Fonksiyonu Denetim Kavramı ve Önemi Denetim Sürecinin Aşamaları Bölüm 11 ÖRGÜT KURAMLARI Koşul Bağımlılık (Durumsallık) Kuramı Kaynak Bağımlılığı Kuramı Örgütsel Ekoloji Kuramı Örgüt Toplulukları Yapısal Durağanlık Topluluğun Dinamikleri Yoğunluk Bağımlılığı Kuramı Kesim Genişliği Kuramı X

11 Kaynak Bölünmesi Kuramı Niş İktisadi Örgüt Kuramları Vekalet Kuramı İşlem Maliyetleri Kuramı Kurumsal Kuram Postmodern Örgüt Kuramı Bölüm 12 GÜNCEL YÖNETİM VE ORGANİZASYON YAKLAŞIMLARI Amaçlara Göre Yönetim Amaçlara Göre Yönetimin Aşamaları Amaçlara Göre Yönetimin Özellikleri Çatışma Yönetimi Çatışma Türleri Çatışma Yönetimi Stratejileri 12.3 Stres Yönetimi Örgütsel Stres Faktörleri Bireysel Stres Faktörleri Kriz Yönetimi Krizin Temel Nedenleri Kriz Süreci ve Yönetimi Risk Yönetimi Değişim Yönetimi Kariyer Yönetimi Takım Yönetimi Takım Üyelerinin Özellikleri Takım Tipleri Takımların Yarar ve Sakıncaları Kıyaslama (Benchmarking) İşgören Güçlendirme (Empowerment) XI

12 Bölüm 13 GÜNCEL YÖNETİM VE ORGANİZASYON YAKLAŞIMLARI II 13.1.Örgüt Geliştirme ve Örgütsel Öğrenme Örgütsel Öğrenme Teorisi Örgütsel Öğrenme Süreci Örgütsel Öğrenme Kapasitesi 13.2.Etiklik 13.3.Kurumsal Yönetim 13.4.Entelektüel Sermaye 13.5.Küçülme (Downsızıng) XII