GİRİŞİMCİLİK VE KALKINMA DERGİSİ

Transkript

1 ISSN: CANAKKALE ONSEKIZ MART UNIVERSITESI

2

3 T.C. ÇANAKKALE ONSEKİZ MART ÜNİVERSİTESİ DR. H. İBRAHİM BODUR GİRİŞİMCİLİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ GİRİŞİMCİLİK VE KALKINMA DERGİSİ JOURNAL OF ENTREPRENEURSHIP AND DEVELOPMENT Cilt 6 Sayı 1 Haziran 2011 Volume 6 Number 1 Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Dr. H. İbrahim Bodur Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi Tarafından Yayımlanmaktadır

4

5 GİRİŞİMCİLİK VE KALKINMA DERGİSİ Cilt 6 Sayı 1 Haziran 2011 Volume 6 Number 1 SAHİBİ (Publisher) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Dr. H. İbrahim Bodur Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi YAYIN KURULU (Editors and Editorial Board) Koordinatör Editör (Coordinater Editor): Prof.Dr. Ali AKDEMİR Yönetici Editör (Managerial Editor): Doç.Dr. Mehmet MARANGOZ Alan Editörü (Field Editor): Prof.Dr. Veysel BOZKURT Alan Editörü (Field Editor): Prof.Dr. Tamer KOÇEL Alan Editörü (Field Editor): Prof.Dr. Tamer MÜFTÜOĞLU Alan Editörü (Field Editor): Prof.Dr. Adrian FURNHAM Alan Editörü (Field Editor): Assoc. Prof.Dr. Glenn DAVES Alan Editörü (Field Editor): Prof.Dr. Stanislav POLOUCEK Alan Editörü (Field Editor): Prof.Dr. Murat KASIMOĞLU DANIŞMA KURULU (Consultative Committee) Alfabetik Sıra İle (In Alphepetical Order) AKGÜN Yılmaz (Prof.Dr.) ALTAY Hamit (Prof.Dr.) BAYTEKİN Harun (Prof.Dr.) BODUR H. İbrahim (Dr.) ÇAKICI Celil (Prof.Dr.) ÇİRİK Şükran (Prof.Dr.) DAMGACIOĞLU Hulusi (Dr.) DEMİRCAN Osman (Prof.Dr.) EKİNCİ Hüseyin (Doç.Dr.) ERDEM Ahmet (Prof.Dr.) ERDOĞAN Engin (Prof.Dr.) ERCAN Ertuğrul (Prof.Dr.) GAVCAR Erdoğan (Prof.Dr.) GULA Remzi GÜMÜŞ Murat(Doç.Dr.) HATİPOĞLU İbrahim (Prof.Dr.) KARAAYVAZ Muammer (Prof. Dr.) KÖKSAL Dinçay (Prof.Dr.) ÖNCE Günal (Prof.Dr.) ÖZPINAR Ali (Prof.Dr.) ŞAHİN Mehmet ( Doç. Dr.) TATAR Orhan (Prof. Dr.) TEZCAN İlhami TOK Varol (Prof.Dr.) TUTKUN S. Zeki (Prof.Dr.) YELKİKALAN Nazan (Doç.Dr.) YILMAZ İhsan (Prof. Dr.) YURTSEVEN Rıdvan (Prof..Dr.) İDARİ KADRO (Managerial Staff) Yazı İşleri Müdürleri (Managing Editors) Abdullah KIRAY & Hale ÇELİKKAN Kitap Tahlilleri Editörü (The Reviews Editor) Filiz KARAHAN Yayın Sekreteri (In-house Editor) Hale ÇELİKKAN Görsel Sanat Yönetmeni (Visual Art Director) Filiz KARAHAN Teknik Sorumlu (Printing Technician) Hale ÇELİKKAN

6 HAKEM KURULU (Referees for This Issue) (Alfabetik Sıra İle (In Alphepetical Order) AKDEMİR Ali (Prof. Dr., ÇOMÜ) AKTAN Coşkun Can (Prof. Dr., D.E.Ü.) AYDOĞAN Kürşat ( Prof. Dr., Bilkent Ü.) AYTAÇ Serpil (Prof. Dr., Uludağ Ü.) BALTACIOĞLU Tunçdan (Prof. Dr., İ. E. Ü.) BAYRAKTAROĞLU Serkan (Doç. Dr., S. Ü.) BERKMAN Ümit (Prof. Dr., Bilkent Ü.) BOZKURT Veysel (Prof. Dr., Uludağ Ü.) ÇETİNDAMAR Dilek (Doç. Dr., Sabancı Ü.) DAVES Glenn (Prof. Dr, James Cook U.) DOĞAN Özlem İ.(Doç. Dr., D.E.Ü.) DOLGUN Uğur (Yrd. Doç. Dr, ÇOMÜ) ERDEM Ferda (Prof. Dr., Akdeniz Ü.) EREN Erol (Prof. Dr., Beykent Ü.) ERGİN Hüseyin (Prof. Dr., Dumlupınar Ü.) FURNHAM Adrian (Prof. Dr., U.Coll. London) GAVCAR Erdoğan (Prof. Dr., Muğla Ü.) GÜNEY Semra(Doç. Dr., Hacettepe Ü.) GÜRSAKAL Necmi (Prof. Dr., Uludağ Ü.) KASIMOĞLU Murat (Prof. Dr., ÇOMÜ) KAYA Bayram (Prof. Dr., Ankara Ü.) KOÇEL Tamer (Prof.Dr., Kültür Ü.) KÖK Recep (Prof. Dr., D.E.Ü. ) MARANGOZ Mehmet (Doç. Dr., ÇOMÜ) MUTLU Esin Can (Prof. Dr., Yıldız Teknik Ü.) MÜFTÜOĞLU Tamer (Prof. Dr., Başkent Ü) ÖĞÜT Adem (Prof. Dr. Selçuk Ü.) ÖNCE Günal (Prof. Dr., D.E.Ü.) ÖZGENOĞLU Abdürrahim (Prof. Dr., Atılım Ü.) ÖZTURAN Meltem (Prof. Dr., Boğaziçi Ü.) PAKSOY H. Mustafa (Doç. Dr., Harran Ü.) POLOUCEK Stanislav (Prof. Dr., Silesian U) SABUNCUOĞLU Zeyyat (Prof. Dr., Uludağ Ü.) SAKARYA Sema (Doç. Dr., Boğaziçi Ü.) SEKİN Seval (Prof. Dr., Ege Ü.) SEVİM Şerafettin (Prof. Dr., Dumlupınar Ü.) ŞAHİN Mehmet (Prof. Dr., Anadolu Ü.) ŞENER Sefer (Doç. Dr., ÇOMÜ) TEKİN Mahmut (Prof. Dr., Selçuk Ü.) TINAR Yaşar (Prof. Dr., D.E.Ü.) VARLIK Ülkü (Yrd. Doç. Dr., ÇOMÜ) YAMAN Ramazan (Doç. Dr., Balıkesir Ü.) YELKİKALAN Nazan (Doç. Dr., ÇOMÜ) YERELİ Ahmet Burçin (Doç. Dr., Hacettepe Ü) Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi / Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi hakemli bir dergidir. Gönderilen yazılar ilk olarak editörler ve yazı kurulunca bilimsel anlatım ve yazım kuralları yönünden incelenir. Daha sonra uygun bulunan yazılar alanında bilimsel çalışmaları ile tanınmış üç ayrı hakeme gönderilir. Hakemlerin kararları doğrultusunda yazı yayınlanır veya yayınlanmaz. Hakemlerin gizli tutulan raporları dergi arşivlerinde beş yıl süreyle tutulur. Dergi politikaları ve yazım kuralları ile ilgili detaylar dergi başında bulunabilir. Belirtilmemiş hususlar için dergi sekretaryası aranabilir. is a referee journal. Articles submitted for consideration of publication are subject to peer review. The editorial board and editors takes consideration whether submitted manuscript follows the rules of scientific writing. The appropriate articles are then sent to three referees known for their academic reputation in their respective areas. Upon their decision, the articles will be published in the journal, or rejected for publication. The refree reports are kept confidental and stored in the archives for five years. For the full details about the journal see notes for contributers section or feel free to contact with the editors. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Biga / Çanakkale TURKEY Tel: Fax: Web: girisimcilikdergisi@gmail.com.tr ya da gkd@comu.edu.tr Aksi belirtilmediği sürece Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi nde yayınlanan yazılarda belirtilen fikirler yalnızca yazarına aittir. Bu konuda dergi sahibi veya editörler sorumlu değildir. Tüm hakları saklıdır. Önceden yazılı izni alınmaksızın hiçbir iletişim, kopyalama sistemi kullanılarak yeniden basılamaz. Akademik ve haber amaçlı kısa alıntılar bu kuralın dışındadır. All Rights Reserved. No part of this publication may be reproduced, stored or introduced into a retrieval system, or transmitted in any form, or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without prior written permission of the JAS editors. ISSN: Baskı: Pozitif Matbaa - Ankara Çamlıca Mah Sk. No: 10/16 Yenimahalle / Ankara Tel:

7 GİRİŞİMCİLİK VE KALKINMA DERGİSİ Cilt 6 Sayı 1 Haziran 2011 Volume 6 Number 1 İÇİNDEKİLER / Contents Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Kurumsal Kimliği... 7 Editör den Ali AKDEMİR Girişimcilik Gündemi Mehmet ÖZÇİLOĞLU & M. Murat SAKAR Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri Dosya Konusu Deniz ÖZYAKIŞIR Beşeri Semayenin Ekonomik Kalkınma Sürecindeki Rolü:Teorik Bir Değerlendirme Serpil TOMAK Girişimcilik ve Bilişsel Yanlılık Ayfer GEDİKLİ Çok Uluslu Şirketler Ve Doğrudan Yabancı Yatırımların Gelişmekte Olan Ülkelerin Kalkınması Üzerine Etkileri Cafer TOPALOĞLU Yönetim Kuramları ve Örgütiçi Çatışmalar Girişimcinin Gündemi Mehmet MARANGOZ Girişimciler İçin Sınırsız Ticaret: E-Ticaret

8 Araştırma Makaleleri G.Cenk AKKAYA Hava Durumu Türevleri ve İklim Risklerine Karşı Potansiyel Faydaları Üzerine Bir İnceleme Abdullah SOYSAL, H. Mustafa PAKSOY & Mehmet ÖZÇALICI Kriz Yönetminde Liderlik Yeteneğinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi Nihat IŞIK, Deniz GÖKTAŞ & Efe Can KILINÇ İktisadi Büyümede Girişimciliğin Rolü Girişimcilere Öneriler... Halis KALMIŞ Vatandaş Sorunsallığının Cazibesi ve 6111 Sayılı Af Yasasının Getirdikleri ve Muhasebe İşlemleri Kitap Analizi... Abdullah KIRAY Sosyal Bilimler Kaos ve Karmaşıklık Kuramı Yeni Çıkan Kitaplar

9 Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Kurumsal Kimliği 7 GİRİŞİMCİLİK VE KALKINMA DERGİSİ KURUMSAL KİMLİĞİ Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Haziran ve Aralık aylarında olmak üzere yılda iki kez yayınlanan, hakemli ve bilimsel bir dergidir. Dergi, yayın kurulu tarafından belirlenen üniversite, kütüphane, ticaret ve sanayi odaları, sanayici ve işadamı dernekleri, uluslararası endeks kurumları, dergi satış merkezleri ve abonelere gönderilir. 1. AMAÇ Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi nin amacı, alanındaki boşluğu doldurmak üzere; araştırmaya dayalı ve sahasına orijinal katkılar sağlayacak makaleler yoluyla girişimcilik alanında akademik ve pratik içerik oluşumuna katkı sağlamak, girişimcilik alanında daha önce yayınlanmamış ya da daha önce yayınlanmış ancak 21. yüzyılın değişen şartları doğrultusunda giderek zenginleşen ilgili literatürü tarayarak tekrar ele alan araştırmalar ile yeni görüş ve gelişmeleri göz önünde bulundurarak hazırlanmış her türlü çalışmalar olacaktır. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, girişimcilik ve girişim kültürü konularına yönelik olarak, sosyal bilimler alanında yayın yapar. Bu alanda hazırlanan ve konuyu işletmecilik, stratejik yönetim, ekonomi, insan kaynakları, maliye, sosyoloji, psikoloji, hukuk ve etik açılarından ele alan akademik makaleler, belirlenen genel yayın ilkeleri çerçevesinde yayınlanır. 2. İÇERİK İnsan faktörünün beşeri sermaye olarak öne çıktığı, sanayi toplumunun temelini oluşturan emek, hammadde ve imalat sektörünün yerini rekabet gücü ile yaratıcılığın aldığı günümüzde, bireylerin/ toplumların ve ülkelerin kalkınmışlık derecelerinde girişimcilik kilit bir önem taşıyor. Gelişmişlik seviyesi, kalkınma unsurundan geçtiği gibi; kalkınma da, girişimcilik ve girişim kültürü üzerinden şekilleniyor. Gelişmiş ülkeler, yeni ekonomi ve/veya enformasyon toplumu gibi adlarla nitelenen 21. yüzyılda; girişimciliği desteklemek için bu alandaki bilimsel araştırmalara destek vererek enstitüler kuruyor, alanla ilgili dersleri ön plana çıkarıyor, sistemler oluşturuyor ve giderek daha yoğun şekilde tarafları bir araya getirme uğraşı içine giriyorlar. Tarihsel arka planlarındaki sosyo-kültürel etkenler ve/ya yönetim biçimlerinden dolayı, girişimcilik ruhunun törpülenmiş ve girişim kültürünün de bastırılmış olduğu gelişmekte olan ülkeler ise; gelişmiş ülkeler ile aralarındaki uçurumun kapanması için alt yapısal eksikliklerini hızla giderme uğraşı vermekteler. Bu bağlamda, bireylere

10 8 Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Kurumsal Kimliği sağlanan teşvikler, organize olma ve kurumsallaşma, akademik alanda oluşturulan altyapı, risk sermayesi, cesaret, vb. gibi faktörler, girişimcilik açısından büyük önem taşıyor. Kısacası, ekonomilerini ve toplumsal politikalarını dinamik bir anlayışla idari, mali ve hukuki alt yapı üzerinde temellendiren ülkeler geleceğin küresel liderleri arasına katılmaya hazırlanmaktalar. Girişimciliğin küresel kalkınmadaki öncelikli rolünü fark eden ve bu alanda -görece olarak yetersiz kaldığı- ABD ye karşı stratejiler geliştirme hedefi içinde olan Avrupa Birliği de, kendisini bilgiye dayalı olarak dünyanın en rekabetçi ve en dinamik ekonomisine dönüştürmek amacıyla benimsediği 2000 yılındaki Lizbon Stratejisi çerçevesinde, girişimciliği özendirmenin arayışları içindedir. İşletmelerin rekabet gücü ile dinamizminin, yatırımların/ yeniliklerin ve girişimciliğin önünü açan düzenleyici bir ortamla doğrudan bağlantılı olduğu gerçeğinden yola çıkan ve AB Komisyonu nca 2003 yılında hazırlanan Avrupa da Girişimcilik konulu Yeşil Kitap (Green Paper: Entrepreneurship in Europa) içinde, girişimciliğin geliştirilmesi ve etkin şekilde teşvik edilmesi için öneri niteliğindeki politikalar ile üye ülkelerde bu alanda uygulamaya konulan tedbirlere yer verilmiştir. Türkiye ye gelince... Gelişmiş ülkelerle aramızdaki kalkınmışlık ve gelişmişlik farkının kapatılabilmesi, AB ile bütünleşme sürecinin başarılı bir şekilde uygulamaya sokulabilmesi için; girişimcilik ve küresel rekabet gücünü geliştirmeye yönelik strateji ve politikaları, (hükümet, işçiişveren-sivil toplum örgütleri, üniversiteler, vb. desteğindeki ortak çalışmalarla) geniş tabanlı olarak en kısa zamanda oluşturması ve işlerlik kazandırması gerekmektedir. Diğer yandan, girişim kültürü ve girişimci kişilik yapısı açısından Türk insanı, Doğu ile Batı nın bu alandaki sentezi gibidir. Sosyo-ekonomik perspektiften yaklaşıldığında, tarihsel açıdan ticari yaşamla uzun süre iç içe olan Türk insanı, Osmanlı nın imparatorluk haline gelmesiyle birlikte politik ve yönetimsel kaygılarla ekonomik yaşamdan soyutlanmış ve bu durum yüzyıllar boyunca da böyle devam etmiştir Orta Asya dan Anadolu ya geldiğinde ve/veya çevresindeki küçük devletçiklerden Akdeniz i devraldığında sağladığı ticari başarılar ile kısa sürede hem bölgesel ve denizaşırı ticarette söz sahibi olan hem de bu topraklarda kökleşen, kurduğu Ahi Teşkilatları ile organizasyon ve kurumsallaşma/ürün kalitesi/etik gibi alanlarda çağının ötesinde bir vizyonu yakalayan, ticari alandaki kanunname ve fermanlarla pazarları bir yandan özgürleştirirken diğer yandan da standardize eden Türkler; Osmanlı nın İstanbul u almasından ve

11 Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Kurumsal Kimliği 9 imparatorluğa dönüşmesinden itibaren, yönetim kademeleri ile ticari yaşamdan uzaklaştırılmışlardır. Bu politika, İttihat ve Terakki dönemi ile Prens Sabahattin in teşebbüs-i şahsi ve adem-i merkeziyet düşünceleri etrafında terk edilme eğilimi göstermiş, Türk milleti yeniden ticaret ile girişimciliğe dahil edilmek istenmişse de; süreç Birinci Dünya Savaşı nın yenilgi ve yıkımıyla aksaklığa uğramış ve Türkiye Cumhuriyeti nin kuruluş aşamasındaki İzmir İktisat Kongresi ile yeniden başlatılmıştır. Ancak Türk girişimciliğini oluşturma hedefleri, bu sefer de 1923 Dünya Krizi sonrasında liberalizme karşı güvensizlik ortamının doğması ile konjonktürel olarak bizde de etkilerini göstermiş ve devletçi anlayış bir kez daha girişimci ruhun üzerine çökmüştür li yıllarda yaşanan paradigma değişimiyle; küreselleşme, Batı ekonomileriyle bütünleşme ve dışa açık ekonomi anlayışıyla ülkemizde girişimcilik açısından yeni bir dönem başlamıştır. Büyük sermayenin Avrupa pazarlarında gösterdiği başarılar, Anadolu nun küçük ve orta boy işletmeleri-nin dinamik karakteristiği ve yurt dışına işçi olarak giden insanlarımızın işveren olarak girişimci bir kişilik kazanmaları, Türk girişimciliği adına gelecek vaat etmektedir. Bunun yanında genç bir nüfusa sahip olmamız ve güçlü adaptasyon yeteneğimiz de diğer avantajlarımızı oluşturmaktadır. Ancak 80 li yıllar, Türk insanının girişimci potansiyelini gün ışığına çıkartmanın yanında, çeşitli etik sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu arada, iyi eğitim almış ve gelecek vaat eden gençlerin, girişimcilik yerine bürokrasiyi ve özel sektörde yöneticiliği tercih etmeleri de diğer bir handikap olarak kendini göstermektedir. Bu noktada, özellikle akademik kurumlara büyük görevler düşmektedir: Gençlere girişimci ruhu aşılamak ve girişim kültürünü tanıtmak, Proje bazlı çalışmalar ile gençlerin daha öğrenciliklerinde özel sektörle tanışmalarını sağlamak, Diplomalı ancak işsiz üniversite mezunlarına bu alanda eğitimler vermek, Girişimcilik konusundaki akademik içerikli yayınlarla dinamo görevi üstlenmek, Üniversite-sanayi işbirliği doğrultusunda girişimcilere danışmanlık, vizyon oluşturma ve yol göstericilik gibi hizmetler vermek. Böylece, Türkiye nin geleceğine imza atacak olanlar; dinamik, risk almasını bilen, cesaretli, vizyon sahibi, alanında ciddi bir alt yapısı

12 10 Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Kurumsal Kimliği olan, etik anlayışa ve sorumluluk duygusuna sahip girişimci bireyler olacaktır. 3. YAYIN İLKELERİ 3.1. Yazıların Değerlendirilmesi Yayınlanacak makalelerin; amaç, konu, içerik, sunum ve yazım kurallarına uyup uymadığı Yayın Kurulunca değerlendirilir. Uygun bulunan yazılar, bilimsel açıdan değerlendirilmek üzere sahasında eser ve çalışmaları ile tanınan Hakem Kurulunun iki üyesine gönderilir. Hakem raporları gizlidir ve en az 5 yıl süreyle saklanmak üzere arşivlenir. Gönderilen yazılar için hakemlerden birinin müspet diğerinin ise olumsuz rapor vermesi durumunda, ilgili yazı üçüncü bir hakeme daha gönderilir ve yayınlanmasına yeni rapora göre karar verilir. Yazı sahibi, gerektiğinde lüzumlu görülen düzeltmeleri yapmakla yükümlüdür. Gönderilecek yazılar, sayfa çıktısı olarak üç nüsha ve ayrıca cd ortamında olmalıdır. Yazıların yayınlanacağı ve yayınlanmayacağı hakkındaki bilgi, hakem kurulu raporlarının dergiye ulaşmasından itibaren 15 gün içinde yazı sahiplerine yazılı olarak ulaştırılır. Yayınlanan makalelerin sorumluluğu yazarlarına aittir. Yayınlanan makaleler için telif ücreti ödenmez, yazarlara dergiden bir adet gönderilir. Gönderilen makalenin telif hakkı Girişimcilik Dergisi'ne geçmektedir. Bunların daha sonra başka bir yerde yayınlanabilmeleri, Girişimcilik Dergisi nde daha önce yayınlandıklarının belirtilmesi ve derginin kaynak olarak gösterilmesi ile mümkündür Yayın Dili Yayın dili genel olarak Türkçe'dir. Ancak, derginin 1/3'i oranında İngilizce makaleler de yayınlanabilir Makale Yazım Kuralları Gönderilecek makalelerde dikkat edilmesi gereken noktalar: Başlıklar; Makalenin ana başlıkları, tamamı büyük harfle, normal yazı karakterinden bir karakter büyük ve koyu (bold) olarak yazılmalıdır. Makaleyi daha iyi anlaşılır hale getirmek üzere, alt başlıklar da kullanılabilir. Makalelerdeki ana konu başlıkları, 1, 2, 3 şeklinde; alt bölüm başlıkları ise 1.1., 1.2., 1.3. şeklinde numaralandırılacaktır. Başlıklarda, makale içeriğini en net şekilde belirleyen kelime ve cümleler seçilmelidir.

13 Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Kurumsal Kimliği 11 Makale Özetleri ile Metinler: Word 6.0, Word 7.0 veya Word 97 belgesi olarak hazırlanacaktır. Metinler, 12 punto Times New Roman yazı tipi kullanılarak yazılacak ve satır aralığı 1.5 olacaktır. Kapak: Makale için ayrı bir kapak sayfası hazırlanmalı ve makalenin ilk sayfasında yazara/ yazarlara ait bilgiler bulunmamalıdır. Kapak sayfasında, yazarın adı-soyadı, unvanı, görev yaptığı kurum, adresi, faks veya telefon numaraları ile e-posta adresi açık olarak yer almalıdır. Kapak, 12 punto Times New Roman yazı tipi kullanılarak ve koyu olarak yazılmalıdır. Makalenin Özeti: Makalelerin, 200 kelimeyi aşmayacak şekilde hem Türkçe hem de İngilizce özetleri bulunmalı; ayrıca, makale içeriğiyle ilgili 5 Türkçe, 5 İngilizce anahtar sözcüğe yer verilmelidir. Ana Metin: Yazıların uzunluğunun 20 sayfayı geçmemesine özen gösterilmelidir. Metinlerde şekil ya da çizimler yer alacaksa; her çizim veya şekle ayrı numara verilmeli, metinde de ilgili referansları belirtilmelidir. Çalışma Planı: Giriş, gelişme, görüş, yorum, tartışmalarla devam etmeli ve makaleyi yazan kişinin katkıları ile çalışma sonuçlandırılmalıdır. Dipnot: Çalışmalardaki dipnotlar, metin içinde (yazarın soyadı, eserin basım tarihi: alıntı yapılan sayfa numarası şeklinde) verilmelidir. (Örnek: Akdemir, 2003: 197) Kaynakça: Makalelerde alıntı olarak kullanılan kaynaklar, Kaynakça adı altında eksiksiz künye bilgileri ile verilecektir. Kitaplarda; öncelikli olarak uluslararası sisteme göre (Yazarın soyadı büyük ve adı küçük harfle verilecek, sonra basım tarihi, eserin koyu yazılmış olarak tam adı ve basım yeri) yazılacaktır. (Örnek: Bozkurt, Veysel; (2005), Dönüşüm, İstanbul, Alfa Yayınları.) Süreli yayınlarda ise; yazarın soyadı büyük ve adı küçük harfle verilecek, sonra basım tarihi, kullanılan makalenin/çalışmanın tırnak içinde ve italik yazılmış olarak tam adı, koyu yazılmış olarak süreli yayının adı, cilt, sayı ve sayfa numaraları belirtilmelidir. (Örnek: Dolgun, Uğur; (2004), Gözetim Toplumunun Yükselişi, Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt:2, Sayı:1, ss ) Kaynakçada eserler, soyadlarına göre alfabetik olarak sıralanır. 4.BÖLÜMLER Editörden: Burada, dergide yayınlanan makaleler hakkında genel bilgiler verilecek; ayrıca, yazı göndermek isteyen araştırmacılar için, derginin bir sonraki sayısında yer alacak olan dosya konusu ilan edilecektir.

14 12 Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Kurumsal Kimliği Girişimcilik Gündemi: Girişimcilik alanındaki son gelişmeler ile yeni trendlerin ele alınacağı bu bölüm, ele aldığı konuyu geniş bir perspektiften değerlendirme ve analize tabi tutan, ayrıca konuyu betimleme yanında çözüm yollarına yönelik olarak çıkarsama ve öneriler de getiren bir ana yazıdan oluşacaktır. Dosya Konusu: Her sayıda, girişimcilik alanının teori veya uygulamaya yönelik temel sorunsallarından birini içerecek olan ve derginin bir önceki sayısında editörden bölümünde ilan edilecek bir sorunsalın dosya konusu olarak işleneceği bu bölüm ortalama 3 makaleden oluşacaktır. Girişimcinin Gündemi: Girişimcilikle ilgili çeşitli konularda ticaret ve sanayi odaları, sanayici ve işadamı dernekleri, sendikalar ile benzeri sivil toplum örgütlerinden alınacak teori ve uygulamaya yönelik yazıları içerecek olan bu bölüm bir yazıdan oluşacaktır. Araştırma Makaleleri: Bu bölüm, girişimcilikle ilgili konuları, sosyal bilimlerin disiplinleri (işletmecilik, stratejik yönetim, ekonomi, insan kaynakları, maliye, sosyoloji, psikoloji, hukuk ve etik) açılarından çok yönlü biçimde ele alan makalelere ayrılmıştır. Her sayıda ortalama 3 makaleye yer verilecektir. Girişimcilere Öneriler: Girişimcilere gündelik iş yaşamda her an yardımcı olacak uygulamaya yönelik ve temel bilgilerin yer alacağı bu bölüm, kılavuz niteliğindeki yazılardan meydana gelecektir. Kitap Analizleri: Her sayıda, girişimcilik alanındaki bir kitap analiz edilecektir. Yeni Çıkan Kitaplar: Girişimcilik literatürünün düzenli olarak takip edilmesi amacıyla, piyasaya yeni çıkan kitapların tanıtımı yapılacaktır.

15 Editör den Editör den... Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Dr. H. İbrahim Bodur Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından yayımlanan Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi nin onbirinci sayısında birbirinden değerli çalışmaları yayınlamanın mutluluğunu taşıyoruz. Her zaman olduğu gibi Girişimcilik ve Kalkınma Dergisinin ilk bölümü olan Girişimcilik Gündemi nde Kilis Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Sayın Mehmet ÖZÇİLOĞLU ve Genel Sekreter Sayın M. Murat SAKAR ın, sınır ticaretinin bölge illeri açısından öneminin vurgulandığı ve tartışıldığı Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri isimli makalesi yer almaktadır. Bu sayımızın dosya konusunda dört değerli çalışma yer almaktadır. İlk çalışma Deniz ÖZYAKIŞIR ın beşeri sermayenin ekonomik kalkınma sürecindeki rolüne ilişkin teorik çalışması olan Beşeri Sermayenin Ekonomik Kalkınma Sürecindeki Rolü: Teorik Bir Değerlendirme isimli makaledir. Beşeri sermayenin geniş bir şekilde ele alındığı çalışmada, beşeri sermayenin önemli unsurlarından olan eğitim ve sağlık alanındaki yatırımların ekonomik kalkınmaya etkisi incelenmektedir. İkinci çalışma ise, Serpil TOMAK tarafından yazılmış olan Girişimcilik ve Bilişsel Yalınlık isimli çalışmadır. Çalışmada, bilişsel yanlılık kavramı açıklanmakta ve girişimcilerin başarı ya da başarısızlıklarında bilişsel yanlılığın önemi vurgulanmaktadır. Bu bölümün üçüncü çalışması Ayfer GEDİKLİ nin Çok Uluslu Şirketler ve Doğrudan Yabancı Yatırımların Gelişmekte Olan Ülkelerin Kalkınması Üzerine Etkileri isimli çalışmadır. Gedikli çalışmasında; gelişmekte olan ülkelerde yaşanan iç tasarruf yetersizliği ve sermaye birikiminin finansmanı için kullanılan çok uluslu şirket kaynaklı doğrudan yabancı yatırımların kalkınma sürecine katkısı tartışmaktadır. Bölümün dördüncü ve son çalışması ise Cafer TOPALOĞLU nun hazırladığı Yönetim Kuramları Ve Örgüt İçi Çatışmalar isimli makaledir. Çalışmada, yönetim kuramlarının örgüt içi çatışma konusuna bakış açıları irdelenmektedir. Girişimcinin Gündemi bölümünde, Mehmet MARANGOZ un Girişimciler İçin Sınırsız Ticaret: E-Ticaret başlıklı yazısı yer almaktadır. Sayın Marangoz yazısında, genel olarak e-ticaret kavramını açıklamakta ve girişimcilere sunduğu fırsatları açıklayarak girişimcilerin dikkatini bu alana çekmeye çalışmaktadır.

16 14 Editör den Derginin Araştırma Makaleleri bölümünde üç çalışma yer almaktadır. İlk çalışma G. Cenk AKKAYA nın yazdığı Hava Durumu Türevleri ve İklim Risklerine Karşı Potansiyel Faydaları Üzerine Bir İnceleme isimli makaledir. Çalışmada, hava durumu riskini ve hava durumuna dayalı türev araçların fiyatlandırması tanımlanmaktır. Bu bölümün ikinci çalışması Abdullah SOYSAL, H. Mustafa PAKSOY ve Mehmet ÖZÇALICI tarafından hazırlanan Kriz Yönetiminde Liderlik Yeteneğinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi isimli çalışmadır. Çalışmada, kriz ve kriz yönetiminde liderliğin önemi vurgulanmakta ve Gaziantep ve Kahramanmaraş ta 51 işletmede yapılan araştırma ile kriz yönetiminde liderlik yeteneğinin bazı demografik değişkenler (yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum ve kıdem) açısından incelenmektedir. Bu bölümün son çalışması ise Nihat IŞIK, Deniz GÖKTAŞ ve Efe Can KILINÇ ın İktisadi Büyümede Girişimciliğin Rolü isimli çalışmasıdır. Çalışmada, yönetilen ekonomi ile girişimci ekonomi yapıları karşılaştırılmakta, girişimciliği ölçmede kullanılan mevcut yöntemler ve göstergeler açıklanmakta ve bu göstergelere göre girişimcilik faaliyeti ile iktisadi büyüme arasındaki ilişki ortaya konmaktadır. Girişimcilere Öneriler bölümünde ise Halis KALMIŞ Vatandaş Sorunsallığının Cazibesi ve 6111 Sayılı Af Yasasının Getirdikleri ve Muhasebe İşlemleri başlıklı yazısında, 6111 Sayılı af yasasının kapsamını ve muhasebe işlemleri açısından içeriğini değerlendirmektedir. Kitap Analizi bölümünde Nemci GÜRSAKALIN ın Nobel Yayınlarından (2007) çıkan Sosyal Bilimlerde Karmaşıklık ve Kaos isimli kitap, Abdullah KIRAY tarafından incelenmiş ve okuyucuların dikkatine sunulmuştur. Kitap bilimin gelişmesine büyük bir ivme kazandıran karmaşıklık ve kaos kavramlarının önemini vurgulamaktadır. Bu bölümü takip eden bölümde ise girişimcilikle ilgili yeni yayınlar yer almaktadır. Girişimcilik ve Kalkınma dergisiyle; her geçen gün daha zengin içerik ve güncel çalışmalar ile okurlarımızın karşısına çıkmayı amaçlamaktayız. Bu bağlamda bize destek veren herkese ama özellikle yazıları ile dergimize katkı veren yazarlara teşekkür ederim. Dergimiz bugüne kadar aralıksız olarak yayın hayatını devam ettirmiştir, bundan sonra da devam ettireceğini ümit ediyorum. Bir sonraki sayımızda buluşmak üzere Prof. Dr. Ali AKDEMİR Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi Koordinatör Editörü

17 GİRİŞİMCİLİK GÜNDEMİ

18

19 Girişimcilik Gündemi SINIR TİCARETİ UYGULAMASI SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ * Mehmet ÖZÇİLOĞLU Kilis Tic. ve San. Odası Yönetim Kurulu Başkanı M. Murat SAKAR Kilis Tic. ve San. Odası Genel Sekreteri GİRİŞ Sınırda yaşayan insanların yaşamlarını kolaylaştırmak, maddi gelirlerine katkı sağlayarak refahı yükseltmek, bölge ticaretini canlandırmak, sınır illerinin karşılıklı olarak ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile Sınır Ticareti uygulamaya konulmuştur. Sınır Ticareti bürokratik işlemlerden arındırılmış, ihracat ve ithalat işlemlerine göre kaideleri basitleştirilmiş, uygulaması ve yapılması kolay bir ticaret dalı olarak sınır illerinde her zaman gündeminde olmuştur. Kaidelerinin her kesin yapabileceği kadar basit işlemlere tabi olması ve kapsamı içerisinde olan mallara gümrük muafiyeti veya düşük gümrük vergisi avantajı tanıması, Sınır Ticaretini ihracat veya ithalata göre daha cazip hale getirmiştir. Sınır Ticareti uygulaması yukarıda belirtilen esas amaç içerisinde komşu ülkeden mal almayı ve komşu ülkeye mal satmayı hedeflemiştir. Yani sınır ticareti kapsamında ihracat ve sınır ticareti kapsamında ithalat beraberinde düşünülmüştür. Ancak sınır ticareti uygulamasını Suriye ye karşı tek taraflı uyguladığımızdan bu hiçbir zaman gerçekleşmemiştir. Zira komşumuz Suriye nin sınır ticareti ile ilgili almış olduğu bir karar mevcut değildir. Hatta sınır ticareti diye bir uygulaması yoktur diyebiliriz. Böyle olunca geçmiş yıllarda sınır ticareti Suriye den Ülkemize doğru tek taraflı işlemeye başlamıştır. Komşu ülke Suriye ile bir anlaşmaya dayandırılmayan sınır ticaretinin sadece İthalat ayağı gerçekleşmiştir. * Bu çalışma, Kasım 2010 tarihinde Kilis 7 Aralık Üniversitesinde Yapılan 1.Uluslararası Sınır Ticareti Kongresinde Sunumu Yapılan Rapordur.

20 18 Mehmet ÖZÇİLOĞLU& M. Murat SAKAR 1. SINIR TİCARETİNİN YASAL DAYANAKLARI Ülkemiz açısından bakıldığında Sınır Ticareti nin yasal dayanakları olarak; a) tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin 2008/14451 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı b) tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ (İhracat:2009/7) c) l tarihinde yürürlüğe giren T.C. Kilis Valiliği Sınır Ticareti Uygulama Yönetmeliği d) Her yıl Ocak ayının ilk beş iş günü sonuna kadar Dış Ticaret Müsteşarlığınca yetkili Sınır İli Valiliklerine bildirilen İthalat Kotaları ve/veya İthalat Değer Limitleri Sınır Ticareti uygulamasına esas teşkil etmektedir. 2008/14451 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına göre Sınır Ticaretini iki aşamada değerlendirmek gerekiyor. a) Sınır Ticareti Yapmaya Yetkili İller b) Sınır Ticaret Merkezi Kurulan İller (STM) 2. SINIR TİCARETİ YAPMAYA YETKİLİ İLLER Bakanlar Kurulu Kararına göre 12 ilde 13 gümrük kapısından 5 komşu ülke ile sınır ticareti yapılmaktadır. Bu iller, gümrük kapıları ve ülkeler aşağıda tabloda gösterilmiştir. Görüldüğü gibi sınır ticaretine yetkili olan illerin tamamı Doğu ve Güneydoğu Bölgesi illeridir. Yeni düzenleme ile daha önceki yıllarda Ülkemiz ile Bulgaristan arasında yapılan Sınır Ticareti ve Yunanistan ile yapılan Kıyı Ticareti uygulamasına son verilmiştir. Tablo 1: Türkiye de Sınır Ticareti Yapılan Gümrük Kapıları YETKİLİ SINIR İLİ YETKİLİ GÜMRÜK KAPISI ÜLKE Artvin Sarp Gürcistan Ardahan Türközü Gürcistan Iğdır Dilucu Nahçıvan Iğdır Gürbulak İran Ağrı Gürbulak İran Van Kapıköy İran Hakkari Esendere İran Şırnak Habur İran

21 Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri 19 Mardin Nusaybin Suriye Şanlıurfa Akçakale Suriye Gaziantep Karkamış Suriye Kilis Öncüpınar Suriye Hatay Cilvegözü Suriye 3. SINIR TİCARET MERKEZLERİ (STM) Bakanlar Kurulu Kararına göre 4 ilde 4 gümrük hattı üzerinde 2 komşu ülke ile sınır ticareti yapılmak üzere 4 adet Sınır Ticaret Merkezi kurulmuştur. Bu iller, gümrük kapıları ve ülkeler aşağıda tabloda gösterilmiştir. Tablo 2: Sınır Ticareti Merkezleri İLİ SINIR TİCARET MERKEZİ ÜLKE Ağrı Sarısu İran Hakkari Esendere İran Van Kapıköy İran Iğdır Dilucu Nahçıvan Çok çaba gösterilmesine rağmen Kilis Öncüpınar Gümrük Kapısında Sınır Ticaret Merkezi kurulması mümkün olmamıştır. Bu kapsam içerisinde Valiliğimiz Öncüpınar Gümrük Sahasında boş bulunan ve etrafı tel örgülerle çevrili m 2 alanı Sınır Ticaret Merkezi alanı olarak Dış Ticaret Müsteşarlığına teklif etmiş, plan ve projeleri hazırlatılmıştır. Kurulan komisyonlarca yol haritası geliştirilmiş ve bir kısım mesafe kat edilmiştir. O günkü mevzuata göre işletici Anonim Şirket ana sözleşmesi hazırlanmış, pay dağılımı yapılmış ve ortağımız olacak 2 İhracatçı Birliğinin tespit edilmesi için Müsteşarlığa müracaatta bulunulmuştur. Ancak Müsteşarlık, ortağımız olacak İhracatçı Birliklerini tespit etmediğinden o gün için Sınır Ticaret Merkezine işlerlik kazandırılamamıştır ve olay askıda tutularak bu günlere gelinmiştir. 2008/14451 sayılı Bakanlar Kurulu taslak çalışmalarında Sınır Ticaret Merkezi kurulacak iller arasında yine Kilis-Öncüpınar- Suriye zikredilmesine rağmen Suriye sınırındaki diğer illerin de ısrarla Sınır Ticaret Merkezi istemelerin ve Suriye sınırında hiçbir ilde Sınır Ticaret Merkezi kurulmamasından dolayı Kilis de taslaktan çıkartıldığı görüşü toplumda kabul görmektedir. Ancak Suriye sınırında hiçbir gümrük hattında Sınır Ticaret Merkezi kurulmamasındaki asıl sebebin Suriye ile Ülkemiz

22 20 Mehmet ÖZÇİLOĞLU& M. Murat SAKAR arasında Serbest Ticaret Anlaşması nın imzalanması ve yürürlüğe girmesi olduğu kanaatindeyiz. Zira bu anlaşma ile Ülkemiz Suriye menşeli sanayi ürünlerine tek taraflı olarak gümrük vergilerini sıfırlamış, zirai ürünlerde ise gümrük vergilerini düşürmüştür. Böyle olunca Suriye ile imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması, bilhassa sanayi ürünleri için Sınır Ticareti ve Sınır Ticaret Merkezlerinin tanımış olduğu avantajların cazibesini ortadan kaldırmıştır. Gelinen noktada yukarıda tabloda yazılı bulunan Sınır Ticaret Merkezlerine ilave olarak yeni Sınır Ticaret Merkezlerinin kurulması için öncelikle ilgili valiliklerin talepte bulunması gerekmektedir. İlgili valiliğin talebine istinaden Dış Ticaret Müsteşarlığının koordinasyonunda; a)milli Savunma Bakanlığı b)içişleri Bakanlığı c)maliye Bakanlığı d)devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı e)gümrük Müsteşarlığı Temsilcilerinden oluşan bir Komisyonun oy birliği ile yapacağı teklif üzerine Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın onayı ile Sınır Ticaret Merkezi kurulabilir. Kurulması zor gibi görünse de mutlaka gerçekleştirilmelidir. Çünkü kurulacak Sınır Ticaret Merkezi Kilis in ticaret yapısını yeniden şekillendirebilir ve Kilis için bir çıkış noktası olabilir. Sınır Ticaret Merkezi nin Kilis in ticaretini canlandıracak, ekonomik durumunu düzeltecek, Ona bir ivme kazandıracak ve en önemlisi halkın refah düzeyini arttıracak etkilere sahip olduğu göz ardı edilmemelidir. Halen Suriye sınırında Kilis ten başka Gaziantep,Şanlıurfa, Hatay ve Mardin İlleri Sınır Ticareti merkezi kurulması için çalışmaktadır. Bu konuda Öncüpınar Gümrük Kapısının alan olarak büyüklüğü ve Suriye nin sanayi ve ticaret merkezi Halep e yakınlığı nedeni ile Kilis daha avantajlı görünmektedir. Bunun iyi kullanılması gerekmektedir.

23 Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri SINIR TİCARETİ BELGESİ VE SINIR TİCARETİ YAPABİLECEKLER Sınır Ticareti belgesi talebi Vali veya ilgili Vali Yardımcısı başkanlığında İl Jandarma Komutanlığı veya İl Emniyet Müdürlüğü temsilcisi, Defterdar, Gümrük Müdürü, Sanayi ve Ticaret İl Müdürü, Tarım İl Müdürü, İl Ticaret ve Sanayi Odası ile Esnaf ve Sanatkârlar Odalar Birliği temsilcilerinden oluşan İl Değerlendirme Komisyonu sekretaryasına yapılır. İl Değerlendirme Kurulunca uygun görülenlere ilgili Valilik tarafından bir yıl geçerli Sınır Ticareti Belgesi verilir. Karar kapsamındaki illerde en az iki yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan basit veya gerçek usulde vergiye tabi gerçek kişiler ile karar kapsamındaki illerde en az iki yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan Türk Ticaret Kanununa göre kurulmuş tüzel kişi tacir ve esnaflardan Sınır Ticareti Belgesi almış olanlar Sınır Ticareti yapabilirler. Karar kapsamındaki illerde en az iki yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere Sınır Ticareti Belgesi verilmesi ve bunlara sınır ticareti yapma hakkı tanınması sınır ticareti yapacaklardan doğacak bazı spekülasyonları önlemek açısından önemlidir. Yani başka bir deyişle bölge dışından gelebilecek gerçek kişi ve şirketlerin sınır ticareti vurgunculuğunu önlemek amacı taşıdığından olumlu bir karardır. Bu kararla, bölgede gerçekten faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilerin Sınır ticaretinde etkin olması, sınır ticaretinin onların vasıtasıyla yapılması amaçlanmıştır. Sınır ticaretinin bölge ekonomisine ancak böyle bir uygulama halinde katkısının olacağı da bir gerçektir. 5. İTHALAT UYGUNLUK BELGESİ Sınır Ticareti Belgesi sahibi gerçek ve tüzel kişi firmalar tarafından Sınır Ticareti kapsamında İl İthalat Kotası Listesinde yazılı bulunan ürünlerden ithal edilmek istenen ürün için İthalat Uygunluk Belgesi talepleri ilgili ürünün cinsi, birim ve toplam değeri ile miktarı ve menşei belirtilerek İl Değerlendirme Komisyonu sekretaryasına yapılır. İl Değerlendirme Komisyonunca uygun görülenlere İthalat Uygunluk Belgesi düzenlenir. İthalat Uygunluk Belgelerinin birinci nüshası sekretaryada muhafaza edilmek üzere, ikinci nüshası ilgili gümrük idaresine

24 22 Mehmet ÖZÇİLOĞLU& M. Murat SAKAR gönderilmek üzere, üçüncü nüshası ise ilgili gümrük kapısında yapılacak işlemlerde ibraz edilmek üzere ilgili esnaf ve tacire verilmek amacıyla üç nüsha düzenlenir. İthalat uygunluk belgelerinin süresi düzenlendiği tarihten itibaren 45 gündür. Tarım ürünleri ithalatında hasat dönemi dikkate alınarak bu belge daha kısa süreler için düzenlenebilir. 6. İTHALAT KOTALARI VE İTHALAT DEĞER LİMİTLERİ İl Değerlendirme Komisyonu tarafından hazırlanarak Ekim ayı sonuna kadar yetkili Valilikler tarafından Dış Ticaret Müsteşarlığına bildirilen Yıllık Ürün Talep Listesinin Dış Ticaret Müsteşarlığı koordinasyonunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı ile değerlendirilmesi neticesinde İthalat Kotası tespit edilir. Bu kotalarda Sınır Ticareti kapsamında İthal edilecek ürünün ismi, 12 haneli Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu, Birimi ve Miktarı belirtilir. Ancak her yıl İl Değerlendirme Komisyonunca tespit edilerek il ihtiyacı kapsamında hazırlanan ve Valilik tarafından Dış Ticaret Müsteşarlığına (İhracat Genel Müdürlüğü) bildirilen Yıllık Ürün Talep Listeleri Müsteşarlık tarafından önemli ölçüde makaslanmaktadır. Böyle olunca hem ürün sayısı, hem de ürünün miktarı azaldığından sınır ticareti yapılamaz hale gelmektedir. Hâlbuki Valilikler tarafından Müsteşarlığa gönderilen Yıllık Ürün Talep Listeleri detaylı bir araştırmadan ve değerlendirmeden sonra İl ihtiyaçlarına göre hazırlanmaktadır. Sınır Ticaretinin gerçek anlamda uygulanabilmesi açısından bu listelerin mutlaka dikkate alınması büyük önem taşımaktadır. Listeler kısıtlanarak ürün sayısı ve miktarları azaltıldıkça sınır ticareti uygulanılamaz hale gelmektedir. Örneğin: 1999 yılından beri Kilis ten hiçbir firma sınır ticareti belgesi almamış, sınır ticareti uygunluk belgesi talebinde bulunmamış ve sınır ticareti kapsamında ithalat veya ihracat yapmamıştır. Kilis gibi aşırı derecede ilgi duyulan ve ümit beslenen sınır ticaretinde hiçbir işlemin olmaması uygulamada büyük aksaklıklar olduğunu açıkça göstermektedir. Sorunun temel kaynağını İthalat Kotasını oluşturan sınır ticareti kapsamında ithal edilebilecek ürün sayısının ve miktarlarının çok az, ya da İthalat Değer Limitlerinin düşük miktarlarda tespit edilmesi oluşturmaktadır.

25 Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri 23 Sınır ticareti uygulamasında bütün yetkilerin Ankara da toplanması İl idarelerinin hareketini kısıtlamaktadır. Mevzuat dâhilinde değerlendirmeleri Valiliklerin yapması şartıyla listelerin hazırlanması, ürün miktarlarının tespiti ve piyasa şartlarına ve ekonomik gelişmelere göre listeler üzerinde değişiklikler veya listelere yeni ürünlerin ilavesi gibi bir kısım yetkiler Valiliklere devredilebilir. İthalat değer limitlerinin tespitinde ise büyük illere avantaj sağlayan bir adaletsizlik söz konusudur. Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin (İhracat:2009/7) sayılı tebliğin 10.Maddesi 7.Paragrafında İthalat Değer Limiti kapsamında ilgili sınır illerine yapılacak tahsisatlarda, ilgili sınır illerinin nüfusu ve sınır ticareti kapsamında ilgili komşu ülke ile son üç yıl içerisinde gerçekleştirilen toplam ithalat ve ihracat değerleri göz önünde bulundurulur. denilmektedir. Suriye sınırında sınır ticareti yapabilecek iller incelendiğinde Gaziantep, Şanlıurfa, Hatay, Mardin ve Kilis olduğu görülmektedir. Bu iller arasında nüfusu, ihracatı ve ithalatı çok olan illere daha çok, az olan illere daha az İthalat Kotaları verilecektir. Suriye sınırında sınır ticareti kapsamında olan illerin nüfus ve ihracat miktarları aşağıda verilmiştir. Tablo 3: Suriye İle Sınır Ticareti Kapsamında Olan İllerin Nufus Karşılaştırması İLİ NÜFUSU GAZİANTEP ŞANLIURFA HATAY MARDİN KİLİS Tablo 4: Suriye ye Yapılan İhracat İL GAZİANTEP HATAY ŞANLIURFA KİLİS MARDİN Bölge illerinin nüfus ve ihracat rakamları karşılaştırıldığında aralarında büyük fark olduğu görülmektedir. Bu durum sınır ticareti ithalat kotalarının dağıtımında da büyük farklılıklar olacağının göstergesidir.

26 24 Mehmet ÖZÇİLOĞLU& M. Murat SAKAR Sınır ticareti ile, sınır ilerine ekonomik ve ticari canlılık kazandırılması, bölgeler arası dengesizliklerin ortadan kaldırılması ve söz konusu bölgelerin Ülke geneline entegrasyonunun sağlanması amaçlandığı düşünülürse kota dağıtım yönteminin bu amaca hizmet etmediği söylenebilir. Sınır ticareti kapsamında getirilen ürünlerin kapsam içerisindeki illerde dolaşımı serbest olmasından dolayı bu ürünlerin bölgeye hitap ettiği bir gerçektir. Dolayısıyla sınır ticareti ithalat kotalarının dağıtımında illerin nüfusu, dış ticareti, büyüklük-küçüklük durumu etkili olmamalıdır. Küçük illerin de sınır ticareti vasıtasıyla ekonomilerini geliştirmesi, sınır ticareti kapsamında ithal ettikleri ürünleri kapsam içerisindeki diğer illere satış yaparak ekonomilerini güçlendirmeleri sağlanmalıdır. İller arası dengesizliklerin azaltılması ve Sınır Ticaretinin imkânlarının ayrımcılık yapılmadan her ile eşit sunulması amacıyla Sınır Ticareti İthalat Kotaları veya İthalat Değer Limitlerinin kapsam içerisindeki illere eşit olarak dağıtılmalıdır. Türkiye nin yaşam standartlarının düşük ve işsizliğin ciddi boyutlarda olduğu Doğu ve Güneydoğu Anadolu coğrafi bölgelerinde ekonomik, sınai ve ticari gelişmenin hızlandırılmasını ve sınır ticareti uygulamasından beklenen amaca ulaşılmasını teminen sınır ticareti kapsamında ithalat kotalarının ayrımcılık yapılmadan uygulanması önemlidir. Tablo 5: 2010 Yılı Kilis İli İthalat Kotalarının İncelenmesi NO ÜRÜN G.T.İ.P BİRİM MİKTAR DÖNEMİ 1 Arpa TON Ayçiçeği TON 310 Çekirdeği(Çerezlik) 3 Buğday(Ekmeklik) TON Kahve TON 3 5 Karabiber TON 1 6 Karpuz Çekirdeği(Çerezlik) TON 3 7 Kebere TON 10 8 Kimyon TON 1 9 Kırmızı Biber TON Nohut TON Ekim 01 Temmuz 11 Pirinç TON Prina(ZeytinKüspesi) TON Sarımsak TON 5 14 Soğan (Kuru) TON Susam (Kabuklu) TON 1.000

27 Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri 25 Tablonun incelenmesinden görüleceği üzere verilen kotalara göre Sınır Ticareti yapılması mümkün görülmemektedir. Örneğin: Kahve 3 Ton, Karabiber 1 Ton, Karpuz Çekirdeği 3 Ton, Kimyon 1 Ton, Sarımsak 5 Ton, Kebere 10 Ton, Soğan 50 Ton, Kırmızıbiber 50 Ton gibi çok düşük tonajlarda kota verilmiştir. Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin (İhracat:2009/7) Tebliğin 10.Maddesi 10.Bendinde İl değerlendirme Kurulunca İthalat Kotası veya ithalat Değer Limiti kapsamında yapılacak tahsislerde mümkün olduğu kadar çok sayıda esnaf ve tacirin faydalanması esas alınmasına dair hüküm bulunduğu bilinmektedir. Buna göre 1 ton, 3 ton, hatta 50 ton gibi kotası bulunan bir ürünün ithal müsaadesi için müracaat eden esnaf ve tacirlere paylaştırılmasında epeyce zorluklar yaşanacaktır. Söz konusu ürüne ayrılan kotanın tamamının müracaat eden bir veya birkaç kişiye paylaştırılması söz konusu değildir. Aynı ürünün kotasından mümkün olduğu kadar çok sayıda esnaf ve tacirin faydalanması düşüncesiyle bir sistematiğe göre dağıtılması gerekmektedir. Bu durumda 1 veya 2 Ton kotası bulunan ürün için verilebilecek müsaade Kg. dır. İthal kotası 10 veya 20 Ton olan bir ürün için 1 ton olabilir. Sınır ticareti yapacak esnaf veya tacirin komşu ülkeye gitmesi-gelmesi, yeme-içme, konaklama, tercüman vb. masrafları hariç Sadece bir ithalat beyannamesi açmanın yaklaşık 600 Dolar masraf gerektirdiği belirtilirse bu kotalarla sınır ticareti yapılamayacağı açıkça görülebilir. Tabloda verilen ürünler içerisinde dikkat çeken diğer bir önemli konu ise ithalat kotası verilen ürünlerin tamamının Tarım Ürünleri nden oluşmasıdır yılı için tespit edilen ürünler içerisinde Sanayi ürünü bulunmamaktadır. Yani sanayi ürünleri Sınır Ticaretinin kapsamının dışında tutulmuştur. Suriye ile uygulamakta olduğumuz Serbest Ticaret Anlaşması ve bu anlaşmanın yürürlükte bulunan hükümleri sanayi ürünlerinin sınır ticareti kapsamı dışında tutulmasının sebebi olarak görülebilir yılı için tespit edilen değerler için şöyle bir özetleme yapılabilir: İthalat Kotalarının tamamı tarım ürünlerinden oluşmuştur. Sanayi ürünleri için ithalat kotası tespit edilmemiştir. Tarım ürünleri için tespit edilen kotalar ise çok az ve düşük miktarlarda olduğundan Sınır Ticareti kapsamında hiçbir müracaat olmamış ve hiçbir ürünün ithalatı gerçekleşmemiştir. Ayrıca ithalat kotalarında birim ve miktar

28 26 Mehmet ÖZÇİLOĞLU& M. Murat SAKAR belirtildiğinden dolayı 2010 yılı için İthalat Değer Limiti tespit edilmemiştir YILI KİLİS İLİ İTHALAT KOTALARININ İNCELENMESİ İthalat kotaları ve İthalat Değer Limitlerini 2009 yılı kapsamında incelediğimizde hem sanayi ürünleri için, hem de tarım ürünleri için İthalat Kotası ve ayrıca İthalat Değer Limiti tespitinin yapıldığı görülmektedir. Tablo 6: 2009 Yılı Kilisili Sanayi Ürünleri İthalat Kotası SNO ÜRÜN G.T.İ.P 1 Fırça (plastik) Hasır Kablo (Elektrik) Odun (Yakmaya Mahsus) 4401/ 4403/ Paspas (Plastik) Sıhhi Tesisat Süpürge (Plastik) Yer Silgisi (Plastik) Tablo 7: 2009 Yılı Kilis İli İthalat Kotası-İthalat Değer Limiti SÜRİYE SANAYİ (1000 $) TARIM (1000 $) Kilis Tablo 8: 2009 Yılı Kilis İli Tarım Ürünleri İthalat Kotası S.NO ÜRÜN G.T.İ.P DÖNEMİ 1 Arpa Ayçiek Çekirdeği(Çerezlik) Buğday (Ekmeklik) Domates Kahve Kanolayağı Karabiber Karpuz Çekirdeği(Çerezlik) Kebere Mercimek (Yeşil) Ekim-1 Mayıs 11 Nişasta Nohut (Garbanzos) Ekim-1 Temmuz 13 Pamukyağı Pirinç Sitrik Asit (Limon Tuzu) Soğan (Taze) Soğan (Kuru)

29 Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri yılı için verilen Sanayi Ürünleri İthalat Kotası Listesinde Sınır Ticaretine konu olan 8 çeşit sanayi ürünü bulunmaktadır. Bunun 4 ü 9603 pozisyona ait plastik ürünleridir. Geriye kalan 4 ürün ise Hasır, Elektrik Kablosu, Yakmaya Mahsus Odun ve Sıhhi Tesisat malzemesinden oluşmaktadır. Tarım Ürünleri İthalat Kotası Listesinde ise 17 çeşit ürün bulunmaktadır yılı ithalat kotası listelerinde ithaline müsaade edilecek miktar belirtilmemiştir. Ancak bunun yerine hem sanayi ürünleri ithalatı için, hem de tarım ürünleri ithalatı için İthalat Değer Limiti belirtilmiştir. Buna göre; 2009 yılı için tespit edilen Sanayi Ürünü İthalat Değer Limiti $ 2009 yılı için tespit edilen Tarım Ürünleri İthalat Değer Limiti $. dır. 2008/14451 sayılı Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararının 7.Maddesi 5.Bendinde her bir ürün için düzenlenebilecek İthalat Uygunluk Belgelerinin bir yıllık toplam değerinin, il bazında tarım ve sanayi sektörü için belirlenen yıllık ithal değer limitinin % 5 ini aşamayacağı belirtilmiştir. Ancak Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin (İhracat:2009/7) sayılı Tebliğin 10.Maddesi 11.paragrafında ise İthalat Değer Limiti uygulaması kapsamında, İl Değerlendirme Komisyonu tarafından yıl içinde her bir ürün için düzenlenmesi uygun görülen İthalat Uygunluk Belgelerinin toplam değeri, ilgili sınır iline tarım ve sanayi ürünleri için tahsis edilen yllık ithalat değer limitinin % 2 sini aşamaz. Bu oran, Dış Ticaret Müsteşarlığı(İhracat Genel Müdürlüğü) tarafından, ilgili kurum ve kuruluşların olumlu görüşlerinin alınması suretiyle, % 5 e kadar yükseltilebilir hükmüne amirdir. Bu veriler ışığında 2009 Yılı için Sanayi veya Tarım Ürünleri İthalat Kotası Listesinde yazılı bir ürün için bir yıl içerisinde düzenlenebilecek azami uygunluk belgesi toplamı: Herhangi bir Sanayi Ürünü, örneğin Hasır için X %2 = $ Herhangi bir Tarım Ürünü, örneğin Arpa için X %2 = $. dır. Bu rakamlar Kilis ilinin bir yıl içinde örnekte verilen Hasır veya Arpa için düzenleyebileceği İthalat Uygunluk Belgelerinin

30 28 Mehmet ÖZÇİLOĞLU& M. Murat SAKAR toplam değeridir. İl İthalat Kotası veya İl İthalat değer Limiti nin esnaf ve tacire dağıtılmasında mümkün olduğunca çok sayıda esnaf ve tacirin yararlanabilmesi esas alınması gerektiğinden örnekte belirtilen miktarların birçok kişiye paylaştırılması gerekmektedir. Örneğin arpa için belirlenen azami ithalat değer limitini 10 kişiye paylaştırılması halinde bir kişiye verilebilecek azami Uygunluk Belgesi miktarı 900.$. dır. Dar kapsamlı kota listesi ve çok küçük miktarlara verilebilecek Uygunluk Belgeleri ile Sınır Ticaretinin yapılması mümkün görülmemektedir. Dolayısıyla 2009 yılında Kilis İlinden hiçbir esnaf ve tacirin Sınır Ticareti kapsamında ithalat yapamadığı görülmüştür. Gerek 2009 ve gerekse 2010 yıllarında Kilis ten hiçbir firmanın Sınır Ticareti kapsamında ithalat veya ihracat yapmadığı ya da Sınır Ticareti Belgesi almak için dahi bir müracaatının bulunmadığı dikkate alınırsa uygulamada yanlışların ve eksikliklerin olduğu kolayca söylenebilir. Aslında Sınır Ticareti Kilis te esnaf ve tacirin en çok ilgisini çeken ve yoğun ilgi gösterdiği bir ticaret dalıdır. Bölge halkı da sınır ticareti uygulamasından çok şey beklemektedir. Az yatırımla çok kişiye iş imkânı yaratılabilecek bir alan olarak görülen Sınır Ticareti uygulaması kimilerine göre bacasız fabrika, kimilerine göre Kilis in ticaretinin canlanmasında motor görevi üstlenecek bir konjektör, kimilerine göre ise iş,aş ve ekmek kapısı olarak ifade edilmektedir. Esaslı bir kaide üzerine oturtulmuş ve gerçek anlamda uygulanabilir bir Sınır Ticareti için bu ifadelerin hepsinin doğru olduğu söylenebilir. Bunun yanında uygulanabilir bir sınır ticareti komşu ülkeler arasında ticaretin gelişmesini, iyi komşuluk ve dostluk bağlarının güçlenmesini sağlayarak bölge barışına da katlıda bulunabilir. Uygulandığı illerin, bölgenin ve Ülkenin ekonomisine olumlu katkı yaparak gelir düzeyinin yükselmesini ve refahın artmasını sağlayacak, komşularımızla sıfır problem hedefi kapsamında karşılıklı ilişkileri güçlendirecek imkânları bünyesinde barındıran Sınır Ticareti uygulamasının ciddiye alınması, üzerinde ciddi olarak çalışılması ve uygulanabilir hale getirilesi gerekmektedir.

31 Sınır Ticareti Uygulaması Sorunlar ve Çözüm Önerileri 29 Sınır Ticareti uygulamasında esas alınması gereken en önemli nokta her iki Ülkenin de karşılıklı çıkarlarının korunması, kapsam içerisindeki İl ve Bölgelerin ekonomilerinin güçlendirilmesi olmalıdır. Bunun için sınır ticaretini tek taraflı uygulama yerine iki Ülke arasında bir anlaşmaya dayandırılması yapılacak ilk iş olarak düşünülmelidir. Böylece sınır ticareti uygulamasında ithalatın yanında ihracatın da yapılabilme imkânı sağlanmalıdır. 8. SINIR TİCARETİ KAPSAMINDA İTHALAT İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR Karar kapsamındaki illerde en az iki yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan esnaf ve tacirlerden olmak. İlgili Valiliklerden Sınır Ticareti Belgesi almış olmak. Hizmet sektöründe faaliyet gösteren esnaf ve tacirlerden olmamak. İthalat Uygunluk Belgesi almış olmak. İthal edilmek istenen ürünün esnaf veya tacirin ticari faaliyet kapsamında bulunması. İthal edilmek istenen ürünün ilgili İlin İthalat Kotası içerisinde bulunması. Bir esnaf ve tacirin bir ayda ithal ettiği ürün miktarının $. ı geçmemesi. İthal edilmek istenen ürünün sınır ticareti kapsamındaki komşu ülke menşeli olması, üçüncü ülke menşeli olmaması. Valilik ve belediyelerce vakıf, dernek, il özel idaresi adına kurulan firmalardan olmamak. 9. SINIR TİCARETİ KAPSAMINA GİRMEYEN ÜRÜNLER Sınır ticareti kapsamında ithali ve ihracı yasaklanmış, sınır ticareti kapsamına girmeyen ürünler aşağıda verilmiştir. İthali ve ihracı ilgili mevzuatla yasaklanmış olan ürünler, İthali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler, İthali kota, korunma, damping ve sübvansiyona karşı vergi önlemlerine tabi ürünler,