SERMAYE PİYASASI MEVZUATI

Transkript

1 SERMAYE PİYASASI MEVZUATI BÖLÜM BİR SERMAYE PİYASASINA İLİŞKİN KAVRAMSAL ÇERÇEVE Dr. Öğr. Üyesi Turgay MÜNYAS 1- Finans Piyasası Nedir? Finansal piyasa, finansal tasarruf fazlası olan birimler ile mal ve hizmet üretimi, ticareti vb. alanlarda faaliyet göstermek için kaynak ihtiyacı içinde olan başka bir deyişle, fon talep eden birimler arasındaki fon akışını sağlamaktadır. Bu yönüyle finans piyasasını ekonomiye kaynak aktaran, tasarrufları yatırımlara dönüştüren sistem olarak tanımlayabiliriz. 2- Finans Piyasasının Fonksiyonları nelerdir? Finans piyasalarının başlıca beş fonksiyonunun olduğu söylenebilir. Bunlar reel piyasaya kaynak sağlamak, sermaye birikimini oluşturmak, piyasanın ihtiyaç duyduğu likiditeyi temin etmek, ekonomik yapı içinde yer alan aktörlerin her çeşit seviyede karar alırken karşı karşıya kaldığı riskleri dağıtmak veya bunları başka kesimlere aktararak risklerden korunmasını sağlamak ve mülkiyeti tabana yaymaktır. 1

2 3- Sermaye Piyasası nedir? Sermaye piyasası, orta ve uzun vadeli ödünç verilebilir fonların, sermaye piyasası araçlarının alım satımı suretiyle tasarruf sahiplerinden fon talep edenlere aktarılmasını, bu şekilde söz konusu iki kesim arasında doğrudan finansman köprüsü kurulmasını sağlayan piyasadır. 4- Sermaye Piyasasının unsurları nelerdir? Sermaye Piyasası Unsurları; Fon talep edenler Fon arz edenler Sermaye piyasası araçları Yardımcı kuruluşlar (Sermaye Piyasası Kurumları) Borsalar ve teşkilatlanmış piyasalar Sermaye Piyasasının fonksiyonları nelerdir? Sermaye piyasasının üç önemli fonksiyonu bulunmaktadır. Bunlar; riskleri dönüştürmek, mülkiyeti tabana yaymak ve likidite sağlamaktır. 6- Sermaye Piyasası Kaç şekilde sınıflandırılabilir? Öte yandan, sermaye piyasası, birincil ve ikincil piyasa Spot ve Vadeli Piyasa Olarak sınıflandırılır? 2

3 7- Birincil Piyasa nedir ve fonksiyonları nelerdir? 8- İkincil Piyasa nedir ve fonksiyonları nelerdir? Birincil piyasa, sermaye piyasası araçlarının ihraççısı tarafından ilk defa piyasaya çıkarılarak alıcılara satıldığı piyasadır. Reel piyasaya kaynak sağlamak Riski dağıtmak Mülkiyeti tabana yaymak. İkincil piyasa, daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının tasarruf sahipleri arasında alınıp satıldığı piyasadır. İkincil piyasanın da son derece önemli şu üç fonksiyonu vardır: Bunlardan ilki likidite fonksiyonudur. İkincisi fiyatın belirlenmesine ilişkindir. Üçüncü ise, vadeyi belirleme fonksiyonudur. 9- Spot ve Vadeli Piyasaları Tanımlayınız? Spot piyasalar, belli miktarda bir mal veya kıymetin ve bunların karşılığı olan paranın işlemin ardından el değiştirmesini sağlayan piyasalardır. Borsa İstanbul A.Ş. bünyesinde faaliyet gösteren Pay Piyasası ve Tahvil ve Bono Piyasası spot piyasalara örnek teşkil eder. Vadeli piyasalar ise, ilerideki bir tarihte teslimatı yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın, bugünden alım satımının yapıldığı piyasalardır. Vadeli piyasaların tanımı; forward, swap, futures ve opsiyon işlemlerinin tamamını içermektedir. 3

4 BÖLÜM İKİ SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ Ve KURULUŞLARI 1. GENEL OLARAK Sermaye piyasası faaliyetleri, Sermaye piyasası kurumlarının Sermaye Piyasası Kanunu kapsamındaki faaliyetleri, Sermaye Piyasası Kanunu kapsamına giren yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile bunlara ek olarak sunulan yan hizmetlerden oluşur. Sermaye Piyasası Kanunu na göre faaliyette bulunabilecek sermaye piyasası kurumları şunlardır: Yatırım kuruluşları Kolektif yatırım kuruluşları Sermaye piyasasında faaliyette bulunacak bağımsız denetim, değerleme ve derecelendirme kuruluşları Portföy yönetim şirketleri İpotek finansmanı kuruluşları Konut finansmanı ve varlık finansmanı fonları Varlık kiralama şirketleri Merkezî takas kuruluşları Merkezî saklama kuruluşları Veri depolama kuruluşları 2. YATIRIM HİZMETLERİ ve FAALİYETLERİ 2.1. Yatırım Hizmetleri ve Faaliyetlerinin Kapsamı Sermaye piyasası kanunu ve ilgili düzenlemeler çerçevesinde Kuruldan izin almak kaydıyla yapılabilecek yatırım hizmetleri ve faaliyetleri şunlardır: Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması ve iletilmesi. Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi. Sermaye piyasası araçlarının kendi hesabından alım ve satımı. Bireysel portföy yöneticiliği. Yatırım danışmanlığı. Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi. Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi. Çok taraflı alım satım sistemlerinin ve borsa dışı diğer teşkilatlanmış pazar yerlerinin işletilmesi. Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimi. Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması 4

5 2.2. Yatırım Hizmet ve Faaliyetleri İçin İzin Alma Zorunluluğu Yatırım hizmetlerinin ve faaliyetlerinin düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilebilmesi için Kuruldan izin alınması zorunludur. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ancak yatırım kuruluşları tarafından yerine getirilebilir. Kurul, sermaye piyasası araçlarının ödünç alma ve verme işlemleri ile açığa satış işlemlerine ilişkin ilke ve esasları belirlemeye ve Hazine Müsteşarlığı ile TCMB nin görüşü alınmak suretiyle kredili sermaye piyasası aracı işlemleri ile ilgili düzenlemeler yapmaya yetkilidir. Sermaye Piyasası faaliyetleri, yatırım hizmet ve faaliyetleri ile yan hizmetler olmak üzere iki sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile yan hizmetlerin sunulmasına ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir. 5

6 Sermaye piyasası yatırım hizmet ve faaliyetleri kapsamındaki; Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması ve iletilmesi, Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi, Sermaye piyasası araçlarının kendi hesabından alım ve satımı, Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimi ile portföy saklanması ile Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması faaliyetleri bankalarca da yürütülebilir Yatırım ve kalkınma bankaları ayrıca Portföy yöneticiliği Yatırım danışmanlığı Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi ve Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi hizmetlerini de sunabilir Yan Hizmetler Yan Hizmetlerin Kapsamı Yatırım kuruluşlarının yetkili oldukları yatırım hizmet ve faaliyetlerine bağlı olarak yapabilecekleri yan hizmetler şunlardır: Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulması. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi ya da ödünç verilmesi ve döviz hizmetleri sunulması Sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılması veya genel tavsiyede bulunulması. Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması. Borçlanma veya başka yollardan finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunulması. Servet yönetimi ve finansal planlama yapılması. Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması Yan Hizmetler İçin Bildirim Zorunluluğu Yan hizmetler, yatırım kuruluşları tarafından ayrıca bir yetki belgesine tâbi olmaksızın Kurulca belirlenen esaslar çerçevesinde yapılır. Yatırım kuruluşları, faaliyet izni başvuruları sırasında sunmayı planladıkları yan hizmetleri de Kurula bildirmekle yükümlüdürler. Faaliyet izninin alınmasından sonra, başka yan hizmetlerin de sunulmak istenmesi halinde, bunlar için de ayrıca Kurula bildirimde bulunulur. Kurula yapılan bildirimi takiben 20 iş günü içinde Kurulca aksi yönde görüş bildirilmedikçe, bildirimde bulunulan yan hizmetler mevzuatta belirtilen esaslara uygun olarak yürütülmeye başlanır. 6

7 Tedrîcî Tasfiye ve İflas Durumlarında Uygulanacak Tedbirler Kurul, yatırım kuruluşlarının iflası veya tedrîcî tasfiyeye girmesi durumlarında, sorumlulukları tespit edilmiş bulunmak kaydıyla; doğrudan veya dolaylı %10 undan fazla paya sahip ortaklarının, görevden ayrılmış olan veya görevde bulunan yönetim kurulu üyelerinin ve imzaya yetkili yöneticilerinin şahsen iflaslarını istemeye yetkilidir. 4. SERMAYE PİYASASI FAALİYETLERİ 4.1. Yatırım Hizmet Ve Faaliyetleri Alım Satım Aracılığı Faaliyeti Alım satım aracılığı faaliyeti, emir iletimine aracılık, işlem aracılığı ve portföy aracılığı faaliyetlerinin tümünü birlikte ifade eder Emir İletimine Aracılık Faaliyeti Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin alınması ve iletilmesi kapsamında emir iletimine aracılık faaliyeti sermaye piyasası araçlarına ilişkin müşteri emirlerinin yatırım kuruluşları tarafından; Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi ile sermaye piyasası araçlarının kendi hesabından alım ve satımı kapsamında yetkilendirilmiş bir yatırım kuruluşuna veya, Kaldıraçlı işlemler hariç olmak üzere ilgili ülkenin yetkili otoritesinden faaliyet izni almış yurt dışında yerleşik bir kuruluşa, iletilmesini ve emirlerin sonuçlarına ilişkin bilgilendirme yapılmasını ifade eder İşlem Aracılığı Faaliyeti Sermaye piyasası araçlarıyla ilgili emirlerin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına gerçekleştirilmesi kapsamında işlem aracılığı faaliyeti, emir iletimine aracılık faaliyetine ek olarak, müşterilerin sermaye piyasası araçlarıyla ilgili alım veya satım emirlerinin müşteri adına ve hesabına veya kendi adına ve müşteri hesabına yatırım kuruluşları tarafından gerçekleştirilmesidir. 7

8 Portföy Aracılığı Faaliyeti Portföy aracılığı faaliyeti, işlem aracılığı faaliyetine ek olarak, yatırım kuruluşlarının müşterilerin sermaye piyasası araçlarıyla ilgili alım veya satım emirlerini karşı taraf olarak yerine getirmesi faaliyetini ifade eder Türev Araç İşlemlerine İlişkin Özel Hükümler Kaldıraçlı işlemler dışında kalan türev araçlara ilişkin emir iletimi, işlem ya da portföy aracılığı faaliyetleri, işlemlerin niteliğine göre borsalar ve teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde ya da tezgahüstü piyasalarda yapılabilir Bireysel Portföy Yöneticiliği Faaliyeti Bireysel portföy yöneticiliği; kolektif yatırım kuruluşlarının portföyleri hariç olmak üzere, finansal varlıklardan oluşan portföylerin, her bir müşteri adına, doğrudan veya dolaylı bir menfaat sağlamak üzere vekil sıfatıyla yönetilmesidir. Bireysel portföy yöneticiliği, müşterilerin mali durumuna, risk-getiri tercihlerine ve yatırım süresine uygun portföyler oluşturulması ve yönetilmesi, söz konusu portföylerin takip edilmesi ve müşterinin Kurulun ilgili düzenlemeleri uyarınca bilgilendirilmesi hizmetini kapsar Yatırım Danışmanlığı Faaliyeti Yatırım danışmanlığı, yetkili yatırım kuruluşunun, yatırımcı talebi doğrultusunda veya yatırımcı talebi olmaksızın sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar hakkında, belli bir kişiye veya mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik olarak yönlendirici nitelikte yorum ve tavsiyelerde bulunması faaliyetidir. 8

9 Halka Arza Aracılık Faaliyeti Halka arza aracılık, sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi ile sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi faaliyetiyle birlikte aşağıda tanımlanan faaliyetleri ifade eder: a. Aracılık yüklenimi: Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunularak satışa aracılık edilmesi kapsamında, ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarının; Halka arz yoluyla satışa sunulmasının ve satılamayan kısmının tamamının bedeli satış süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınmasının (Bakiyeyi Yüklenim), Bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle tamamının satın alınarak halka satılmasının (Tümünü Yüklenim), Halka arz yoluyla satışa sunulmasının ve satılamayan kısmın bir bölümünün bedeli satış süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınmasının (Kısmen Bakiyeyi Yüklenim), Bedeli, satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle bir kısmının satın alınarak halka satılmasının (Kısmen Tümünü Yüklenim), satışı yapana karşı taahhüt edilmesidir. b. En iyi gayret aracılığı: Sermaye piyasası araçlarının halka arzında yüklenimde bulunmaksızın satışa aracılık edilmesi kapsamında, ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarının, izahnamede belirtilen satış süresi içinde satışa sunulmasının, satılamayan kısmın ise satışı yapana iade edilmesi veya bunları daha önce satın almayı taahhüt etmiş üçüncü kişilere satılmasıdır Saklama Hizmeti Sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimi ile portföy saklanması kapsamında sermaye piyasası araçlarının müşteri namına saklanması ve yönetimidir. Saklama hizmeti; sınırlı saklama hizmeti ve genel saklama hizmeti olmak üzere yürütülür. Sınırlı saklama hizmeti; işlem aracılığı ve portföy aracılığı ile ilgili olarak yetkili olunan ve aracılık hizmetine konu olan sermaye piyasası araçlarının, bireysel portföy yöneticiliğine ilişkin yönetilen portföylerin, aracılık yüklenimi ve en iyi gayret aracılığına ilişkin olarak ise halka arzına aracılık edilen sermaye piyasası araçlarının saklanması ile sınırlıdır. Genel saklama hizmeti; yetkili olunan ve işlemi yapılan yatırım hizmet ve faaliyetlerinden bağımsız olarak sunulan saklama hizmeti sunulmasıdır Yan Hizmetlerin Sunulması Sermaye Piyasaları İle İlgili Danışmanlık Hizmetleri Sunulması Yatırım kuruluşları, Sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunulmasıdır. Danışmanlık hizmeti sunacak aracı kurumların kısmi veya geniş yetkili olması gerekir. 9

10 Kredi ya da Ödünç Verilmesi ve Döviz Hizmetleri Sunulması Sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve ödünç alma ve verme işlemlerine ilişkin ilke ve esaslar Kurul tarafından ayrıca belirlenir. Yatırım kuruluşları, yatırım hizmet ve faaliyetleri ile sınırlı olarak döviz hizmetleri sunabilirler. Bu konuda ilgili mevzuatta ayrıca bir izin alınması gerekiyorsa, öncelikle gerekli izinlerin alınması zorunludur. Bu hizmeti sunacak aracı kurumların işlem veya portföy aracılığı faaliyet izni almış olması gereklidir Genel Yatırım Tavsiyesi Sunulması Genel yatırım tavsiyesi sunulması, sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılması veya genel tavsiyede bulunulması kapsamında, belli bir kişiye veya mali durumları, risk ve getiri tercihleri benzer nitelikteki bir gruba yönelik olmamak kaydıyla, bir veya daha fazla sermaye piyasası aracı veya ihraççı hakkında, müşterilere veya dağıtım kanallarına yönelik olarak hazırlanan ve sermaye piyasası araçlarının mevcut veya gelecekteki fiyat veya değerlerine ilişkin yorum da dâhil, açıkça veya zımnen bir yatırım stratejisini öneren veya tavsiye eden yönlendirici nitelikteki her türlü araştırma veya diğer bilgi sunulması faaliyetidir Aracılık Yüklenimi Yürütülmesi ile İlgili Hizmetlerin Sunulması Yatırım kuruluşları, aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmetlerin sunulması kapsamında, sermaye piyasası araçlarının halka arzedilmesi planlanan ihraççı ile ilgili olarak mali ve ekonomik analiz ile pazar araştırmaları yapılması, ilgili şirketin mali tablolarının sermaye piyasası mevzuatına uygunluğunun sağlanması, ilgili mevzuat çerçevesinde gerekli esas sözleşme değişikliklerinin yapılması, kamuoyuna açıklanacak bilgi ve belgelerin belirlenmesi yönünde çalışmalar yapılması gibi faaliyetlerde bulunabilirler. Aracılık yükleniminin yürütülmesi ile ilgili hizmeti sunacak aracı kurumların kısmi veya geniş yetkili olması gerekir Finansman Sağlanmasında Aracılık Hizmeti Sunulması Yatırım kuruluşları, Borçlanma veya başka yollardan finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunulması kapsamında, şirketlerin, yurt içi ve yurt dışı piyasalardan finansman ihtiyaçlarının karşılanmasına, alternatif finansman stratejilerinin belirlenmesine, mali risklerden korunmaları konularında yazılı veya sözlü yorum ve tavsiyelerde bulunulmasına, finansman ihtiyacı olan ve finansman sağlayacak tarafların bir araya getirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunabilirler. Finansman sağlanmasında aracılık hizmeti sunacak aracı kurumların kısmi veya geniş yetkili olması gerekir. 10

11 Servet Yönetimi ve Finansal Planlama Yapılması Yatırım kuruluşları, servet yönetimi ve finansal planlama yapılması kapsamında, kişilere, ailelere ya da ortak yatırım hedeflerine sahip kişilerden oluşan gruplara yönelik mali, hukuki, vergisel ve benzeri hususlarda danışmanlık hizmeti sunulması, bu kişilerin finansal ve finansal olmayan varlıklarından oluşan servetlerine yönelik planlama yapılması ve servetlerinin yatırım hedeflerine ve tercihlerine uygun olarak yönetilmesi faaliyetlerinde bulunabilirler. Servet yönetimi ve finansal planlama hizmeti sunacak aracı kurumların kısmi veya geniş yetkili olması gerekir Diğer Hizmet ve Faaliyetler Kurulca belirlenecek diğer hizmet ve faaliyetlerde bulunulması kapsamında aracı kurumlar, Kurulun uygun görüşü alınmak suretiyle diğer finansal ürün ve hizmetleri de sunabilirler 3. YATIRIM KURULUŞLARI (ARACI KURUMLAR) Yatırım kuruluşu; aracı kurumlar ile yatırım hizmeti ve faaliyetinde bulunmak üzere kuruluş ve faaliyet esasları Kurulca belirlenen diğer sermaye piyasası kurumlarını ve bankalara denilir Kuruluş Şartları Aracı kurumların kuruluşuna Kurulca izin verilebilmesi için; Anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, Paylarının tamamının nama yazılı olması, Paylarının nakit karşılığı çıkarılması, Kuruluş sermayelerinin Kurulun sermaye yeterliliği ile ilgili düzenlemeleri uyarınca geniş yetkili aracı kurumlar için aranan asgari özsermaye tutarının altında olmamak kaydıyla Kurulca belirlenecek tutardan az olmaması, Esas sözleşmelerinin bu Kanun ve ilgili düzenlemelerde yer alan hükümlere uygun olması, Kurucularının bu Kanunda ve ilgili düzenlemelerde belirtilen şartları haiz olması, Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması, gerekir. 11

12 Yukarıdaki koşullar dahilinde kurulan aracı kurumlardan; 1- Dar Yetkili Aracı Kurumlar Emir iletimine aracılık ve yatırım danışmanlığı faaliyetlerinden herhangi birini veya tamamını yürütecek olan aracı kurumlardır. 2- Kısmi Yetkili Aracı Kurumlar İşlem aracılığı, en iyi gayret aracılığı faaliyeti, sınırlı saklama hizmeti ve portföy yöneticiliği faaliyetinden herhangi birini veya tamamını yürütecek olan aracı kurumlardır. 3- Geniş Yetkili Aracı Kurumlar Portföy aracılığı faaliyeti, genel saklama hizmeti ve aracılık yüklenimi faaliyetinden herhangi birini veya tamamını yürütecek olan aracı kurumlardır Kuruculara İlişkin Şartlar Müflis olmaması, konkordato ilân etmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması, Faaliyet izinlerinden biri Kurulca iptal edilmiş kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmaması Kanunda yazılı suçlardan kesinleşmiş mahkûmiyetinin bulunmaması, Kendileri veya ortağı olduğu kuruluşlar hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, terörizmin finansmanı, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından mahkûm olmaması, Gerekli malî güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip bulunması şarttır. Aracı kurumlar, ortaklarının sahip olmaları gereken şartlarında herhangi bir durum değişikliği olması halinde, keyfiyeti 3 iş günü içinde Kurula bildirir Aracı Kurumların Ticaret Unvanı ve İşletme Adı Aracı kurumların ticaret unvanlarında yatırım hizmetleri ve faaliyetlerini göstermesi amacıyla menkul değerler veya menkul kıymetler ibarelerinden birinin yer alması şarttır. Geniş yetkili aracı kurumlar ise yatırım menkul değerler veya yatırım menkul kıymetler ibarelerini kullanabilir Yatırım Kuruluşlarının Faaliyet Şartları ve İzni Faaliyete Geçmek İçin Aranan Genel Şartlar Kuruluş şartlarının kaybedilmemiş olması. Asgari kuruluş sermayesinin nakden ve tamamen ödenmiş olması. Tercih edilen hizmetler ve faaliyetlere göre Kurulun sermaye yeterliliği düzenlemelerinde öngörülen yükümlülüklerin yerine getirilmesi. Gerekli şartlara haiz bir organizasyon yapısının oluşturulmuş olması. Çalışacak personele ilişkin mevzuatla belirlenen şartların sağlanması Genel müdür ve yardımcılarına ilişkin şartların sağlanması. Faaliyetlerin sağlıklı şekilde yürütülmesini teminen gerekli bilgi işlem altyapısının oluşturulmuş olması Aracı kurum nezdinde bulunan varlıklara ilişkin sigorta dahil olmak üzere gerekli güvenlik önlemlerinin alınmış olması. Varsa mevzuatta öngörülen teminatların tesis edilmiş olması. 12

13 3.5. Aracı Kurum Personeline İlişkin Şartlar Genel Olarak Aracı kurumda çalışan yönetici, ihtisas personeli, müfettiş, iç kontrol elemanı ve risk yönetim elemanının kurucu ortaklara ilişkin aranan şartları, gerekli mali güç şartı hariç olmak üzere taşıması ve işlem yasaklı olmaması gerekir. Aracı kurumda çalışan yönetici, ihtisas personeli, müfettiş, iç kontrol elemanı ve risk yönetim elemanının Kurulun lisanslama ve sicil tutma ile ilgili düzenlemelerinde aranan mesleki yeterliliklerini gösterir lisans belgesine sahip olması zorunludur. Yönetim kurulu üyeleri hariç olmak üzere yöneticiler, müfettiş, iç kontrol elemanı ve risk yönetim elemanı ile araştırma uzmanı, yatırım danışmanı, kurumsal finansman uzmanı ve portföy yöneticisi olarak çalışacakların, mevzuatta aksi belirtilmedikçe en az 4 yıllık lisans eğitimi; müşteri temsilcisi, türev araçlar müşteri temsilcisi, borsa üye temsilcisi, takas ve operasyon sorumlusu ve türev araçlar muhasebe ve operasyon sorumlusu olarak çalışacakların ise en az 2 yıllık ön lisans eğitimi veren okullardan mezun olmaları gerekir Genel Müdür ve Yardımcıları Aracı kurum genel müdür ve genel müdür yardımcılarının mali piyasalar veya işletmecilik alanında en az 7 yıllık meslekî deneyime sahip olması ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip olması gerekir. Genel müdürlüğe ve genel müdür yardımcılığına atanacak kişilerin, gerekli şartları taşıdıklarını gösteren belgelerle birlikte Kurula bildirilmesi şarttır. Bildirimden itibaren 7 iş günü içinde Kurulca olumsuz görüş bildirilmemesi durumunda ilgili kişilerin atamaları yapılabilir ve atamaya ilişkin olarak aracı kurum tarafından 10 iş günü içinde Birliğe bildirim yapılır. Herhangi bir nedenle görevden ayrılan genel müdür ve yardımcılarının görevden ayrılma nedenleri, ilgili aracı kurum ve görevden ayrılan personel tarafından 3 iş günü içinde Kurula ve Birliğe bildirilir Yönetim Kurulu Aracı kurum yönetim kurulu asgari olarak 3 üyeden oluşur. Yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun 4 yıllık lisans eğitimi veren okullardan mezun olmaları şarttır. Aracı kurumun tüzel kişi yönetim kurulu üyeleri için tüzel kişi adına belirlenen gerçek kişilerde de aracı kurum personelinin sahip olması gereken şartlar aranır Mesleki Sorumluluk Sigortası Kurul gerekli gördüğü hallerde faaliyet izni verilmesi aşamasında veya faaliyet süresince genel olarak veya yatırım kuruluşu bazında mesleki sorumluluk sigortası yaptırılmasını isteyebilir. 13

14 3.7. Başvuru ve Faaliyet İzni Aracı kurumlar kuruluş için Kuruldan izin almasını takiben 6 ay içinde faaliyet izni almak üzere başvurmayan aracı kurumun faaliyet izni alma hakkı düşer. Kurul gerekli görmesi halinde bu süreyi toplam 1 yılı aşmamak üzere uzatabilir. Süresi içinde faaliyet izni almak üzere Kurula başvurmayan veya faaliyet izni başvurusu uygun görülmeyen aracı kurumlar bu hususların kendilerine bildirildiği tarihten itibaren en geç 3 ay içinde sona erme kararı almak veya esas sözleşmelerindeki ticaret unvanına, amaç ve faaliyet konularına ilişkin hükümleri, yatırım hizmet ve faaliyetlerini kapsamayacak şekilde değiştirmek ve buna ilişkin Türkiye Ticaret Sicili Gazetesini ilanı izleyen 10 iş günü içinde Kurula göndermek zorundadır. Yatırım kuruluşlarının başvuru konusu faaliyete geçmek üzere Kuruldan izin alabilmeleri için, öngörülen genel şartlar ile Kurulun yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile yan hizmetlere ilişkin esaslar ile ilgili düzenlemelerinde her bir yatırım hizmet ve faaliyeti için, öngörülen özel şartları yerine getirdiklerinin ve faaliyetlerini ilgili Kurul düzenlemelerine uygun şekilde yürütebilecek nitelik ve yeterlilikte olduklarının Kurulca kabulü gerekir. Yatırım kuruluşları, genel ve özel şartları sağladıklarını tevsik eden ve Kurulca istenebilecek diğer bilgi ve belgeleri ekleyecekleri bir dilekçe ile Kurula başvurur. Başvurular, gerekli belgelerin Kurula eksiksiz olarak sunulmasından itibaren azamî 6 ay içinde Kurul tarafından karara bağlanır ve keyfiyet ilgililere bildirilir. 3.8.Çerçeve Sözleşme İmzalama Yükümlülüğü Yatırım kuruluşları müşterileriyle işlem yapmaya başlamadan önce, sunulacak faaliyet ve hizmete ilişkin yazılı bir sözleşme yapmak zorundadır. Her bir sözleşme için belirlenen gerekli asgari unsurlara yer verilmesi şartıyla birden fazla yatırım hizmet ve faaliyetine ilişkin olarak tek bir çerçeve sözleşme imzalanabilir. Sözleşmeler, müteselsil sıra numaralı ve en az bir nüsha olarak düzenlenir ve aslına uygun olduğuna ilişkin onaylayanın imzasını ve yatırım kuruluşunun kaşesini ihtiva eden bir suret müşteriye verilir. Sözleşmenin yatırım kuruluşunda kalan aslının üzerine müşteri tarafından bir suretinin alındığı ibaresi yazılır ve imzalanır. Müşteri Numarası ve Müşteri Hesapları, çerçeve sözleşme imzalanan her müşteriye ayrı bir müşteri numarası tahsis edilir. İmzalanan sözleşme çerçevesinde müşteriye tahsis edilmiş olan numaraya bağlı olarak birden fazla hesap açılabilir. Bir müşteriye verilmiş olan müşteri ve hesap numarası, çerçeve sözleşmenin sona erme tarihi üzerinden 10 yıl geçmedikçe başka bir müşteriye verilemez. 14

15 3.9. Aracı Kurumların Merkez Dışı Örgütleri Merkez Dışı Örgütler Aracı kurumların merkez dışı örgütleri şube ve irtibat bürolarından oluşur Şube açma şartları Aracı kurumların şube açmaları için; Hizmetin gerektirdiği yeterli mekân ve teknik donanımın sağlanmış, iş yerinin amaca uygun olarak tefriş edilmiş olması, Faaliyet konularına ve şubenin ihtiyacına uygun sağlıklı bir yönetimin, merkez ile irtibatlı ve Kurulun düzenlemelerine uygun muhasebe sistemi ile kayıt ve belge düzeninin, süratli bir iş akışı ve iletişimin kurulmuş, şube uhdesinde bulunacak varlıklara ilişkin sigorta dahil olmak üzere gerekli güvenlik önlemlerinin alınmış bulunması, Aracı kurum yöneticisi niteliklerine sahip bir şube müdürü ile şubenin ihtiyacına göre yeterli sayıda ihtisas personelinin istihdam edilmiş olması şarttır İrtibat Bürosu Açma Şartları İrtibat büroları, aracı kurumu ve aracı kurumun yetkili olduğu yatırım hizmet ve faaliyetlerinin tanıtımını yapmak amacıyla aracı kurumu temsil etmekle görevli hizmet birimleridir. İrtibat büroları sadece müşteri emirlerini aracı kuruma iletebilir. Aracı kurumların irtibat bürosu açmaları için; Hizmetin gerektirdiği mekân ve teknik donanımın sağlanmış, işyerinin amaca uygun olarak tefriş edilmiş olması, Aracı kurum yöneticisi niteliklerine sahip en az 2 yıllık ön lisans eğitimi veren okullardan mezun bir büro sorumlusu ile büronun ihtiyacına göre yeterli sayıda ihtisas personelinin istihdam edilmiş olması şarttır Malî Durumun Bozulması Hâlinde Uygulanacak Tedbirler Kurul, Üç ayı geçmemek üzere verilecek uygun süre içerisinde malî yapılarının güçlendirilmesini istemeye, Herhangi bir süre vermeksizin doğrudan bu kurumların faaliyetlerini geçici olarak durdurmaya, Tamamen veya belirli sermaye piyasası faaliyetleri itibarıyla yetkilerini kaldırmaya, faaliyet izinlerini iptal etmeye, Yatırımcıları tazmin kararı vermeye, Sorumluluğu tespit edilen yöneticilerin ve çalışanların sahip oldukları lisansları geçici veya sürekli olarak iptal etmeye, imza yetkilerini sınırlandırmaya veya kaldırmaya, Gerektiğinde yönetim kurulu üyelerini görevden almaya ve yapılacak ilk genel kurul toplantısına kadar yerlerine yenilerini atamaya, Bu kurumların tedrîcî tasfiyelerine karar vermeye ve tasfiyenin bitmesini takiben gerektiğinde veya tedrîcî tasfiyeye gitmeksizin doğrudan iflaslarını istemeye, Gerekli gördüğü diğer tedbirleri almaya yetkilidir. 5. KOLEKTİF YATIRIM KURULUŞLARI 5.1. Yatırım Ortaklıkları Tanım Yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, girişim sermayesi yatırımları ile Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan oluşan portföyleri işletmek amacıyla, paylarını ihraç etmek üzere kurulan sabit veya değişken sermayeli anonim ortaklıklardır. 15

16 5.1.2.Yatırım Ortaklıklarının Kuruluş ve Faaliyet Şartları Yatırım ortaklıklarına kuruluş izni verilebilmesi için; Kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, Başlangıç sermayelerinin Kurulca belirlenen miktardan az olmaması, Paylarının nakit karşılığı çıkarılması ve pay bedellerinin kuruluş sırasında tam ve nakden ödenmesi, Ticaret unvanlarında Yatırım Ortaklığı ibaresinin bulunması, Esas sözleşmelerinin bu Kanun ve ilgili düzenlemelerde yer alan hükümlere uygun olması, Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluşun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere belirlenmiş olması, Kurulca belirlenecek diğer şartları taşıması, zorunludur. Yatırım ortaklıkları, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla ve Kurulun onayını almak şartıyla bir portföy yönetim şirketinden hizmet alabilir GYO Tanımı ve GYO Yapısına Göre Yapılacak Yatırıma İlişkin Kısıtlar Gayrimenkul yatırım ortaklığı (GYO ya da Ortaklık), III-48.1 sayılı Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (GYO Tebliği) ile belirlenmiş usul ve esaslar dahilinde, gayrimenkuller, gayrimenkul projeleri, gayrimenkule dayalı haklar, altyapı yatırım ve hizmetleri, sermaye piyasası araçları, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) para piyasası ve ters repo işlemleri, Türk Lirası cinsinden vadeli mevduat veya katılma hesabı, yabancı para cinsinden vadeli ve vadesiz mevduat veya özel cari ve katılma hesapları ile iştirakler ve Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan oluşan portföyü (ortaklık portföyü) işletmek amacıyla paylarını ihraç etmek üzere kurulan ve Kanun un 48 inci maddesinde17 sınırı çizilen faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile GYO Tebliği nde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası kurumudur. Kuruluş ve dönüşüm başvurularının Kurulca uygun görülebilmesi için ortaklığın; Buna göre, GYO Tebliği nde ortaklık tanımı kapsamında iki gayrimenkul yatırım ortaklığı yapısı belirlenmiştir. Birincisi gayrimenkuller, gayrimenkule dayalı haklar ve gayrimenkul projelerine yatırım yapan GYO lar; ikincisi münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işleten GYO lardır. a) Kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulması veya anonim ortaklık niteliğinde olup kayıtlı sermaye sistemine geçmek için Kurula başvurması, b) Kuruluşta başlangıç sermayesinin, dönüşümde ise mevcut ödenmiş veya çıkarılmış sermayesi ile öz sermayesinin her birinin TL den, münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek ise TL den az olmaması, c) (b) bendinde belirtilen sermaye miktarının; 1) TL den az olması halinde, sermayeyi temsil eden paylarının en az %10 unun, 2) TL ve daha fazla olması halinde ise, sermayenin TL lik, münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek ise TL lik kısmını temsil eden paylarının kuruluşta nakit karşılığı çıkarılmış olması ve nakit karşılığı çıkarılan pay bedellerinin tamamının ödenmesi, dönüşümde ise nakit karşılığı çıkarılmış olması veya son hesap dönemine ait bağımsız denetimden geçmiş konsolide olmayan veya bireysel finansal tablolarında dönen varlıklar grubu altında yer alan nakit ve nakit benzerleri ile finansal yatırımlar kalemlerinin toplamının bu bentte belirtilen oran ya da tutar kadar olması, ç) Ticaret unvanında "Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı" ibaresini taşıması veya unvanını bu ibareyi içerecek şekilde değiştirmek üzere Kurula başvurmuş olması, 16

17 d) Kurucu ortakların veya mevcut ortakların GYO Tebliği nde öngörülen şartları haiz olması, e) Esas sözleşmesinin Kanun ve GYO Tebliği hükümlerine uygun olması veya mevcut esas sözleşmesini Kanun ve GYO Tebliği hükümlerine uygun şekilde değiştirmek üzere Kurula başvurmuş olması, f) Genel müdür ile yönetim kurulu üyelerinin GYO Tebliği nde öngörülen şartları taşımaları, genel müdürün kuruluş ve dönüşüm başvurularında belirlenmiş ve en geç kuruluşun veya esas sözleşme değişikliklerinin ticaret siciline tescili tarihi itibariyle, münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek ise tescil tarihini takip eden altı ay içinde atanmış olması, g) Portföyünde yer alan/alacak varlıkların niteliklerinin ve ortaklık aktif toplamı içinde sahip oldukları/olacakları ağırlıkların GYO Tebliği nde belirtilen niteliklere ve sınırlamalara uygun olması, ğ) Kuruluşta ayni sermaye konulması durumunda, Ayni Sermaye başlıklı bölüm çerçevesinde ayni sermaye değerinin tespit edilmiş olması, h) Başlangıç sermayesinin veya çıkarılmış sermayesinin %25 i oranındaki paylarının, GYO Tebliği nde belirlenen süre ve esaslar dahilinde halka arz edileceğinin, münhasıran altyapı yatırım ve hizmetlerinden oluşan portföyü işletecek ise halka arz edileceğinin veya nitelikli yatırımcıya satılacağının Kurula karşı taahhüt edilmiş olması, ı) Sermayesinin, son iki yıl içinde, varlıkların rayiç değere taşınması suretiyle oluşan fonlardan artırılmamış olmasızorunludur. GYO ların Yapamayacakları İşler GYO lar; a) 5411 sayılı Bankacılık Kanunu nda tanımlandığı üzere mevduat veya katılım fonu toplayamazlar ve mevduat veya katılım fonu toplama sonucunu verecek iş ve işlemler yapamazlar. b) GYO Tebliği nde izin verilen işlemler dışında ticari, sınai veya zirai faaliyetlerde bulunamazlar. c) Hiçbir şekilde gayrimenkullerin, altyapı yatırım ve hizmetlerinin inşaat işlerini kendileri üstlenemez, bu amaçla personel ve ekipman edinemezler. Yürütülen projelerin kontrol işleri dahili olarak yürütülecekse bu amaçla istihdam edilen personel kapsam dışındadır. ç) Hiçbir surette otel, hastane, alışveriş merkezi, iş merkezi, ticari parklar, ticari İşletmeci şirket, ortaklık ile yaptığı bir sözleşme çerçevesinde ortaklığın mülkiyetinde bulunan veya kiralamış olduğu altyapı yatırım ve hizmetleri kapsamında kurulan tesisleri ticari maksatla işleten şirketi ifade eder.depolar, konut siteleri, süper marketler ve bunlara benzer nitelikteki gayrimenkulleri ticari maksatla işletemez ve bu amaçla personel istihdam edemezler. Ancak, İşletme Hizmeti başlıklı bölümün ikinci, üçüncü ve dördüncü paragrafları kapsamındaki faaliyetler ve bu faaliyetler nedeniyle istihdam edilen personel bu bent kapsamında değerlendirilmez. d) Kendi personeli vasıtasıyla portföye konu olan veya olacak projeler hariç olmak üzere başka kişi ve kuruluşlara proje geliştirme, proje kontrol, mali fizibilite, yasal izinlerin takibi ve buna benzer hizmetler veremezler. e) Kredi veremezler. f) İlişkili taraflarına herhangi bir mal veya hizmet satımı işlemine dayanmayan borç veremezler. g) Belgeye dayandırılmayan ve piyasa rayicinden bariz farklılık gösteren bir harcama veya komisyon ödemesinde bulunamazlar MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIKLARINA İLİŞKİN ESASLAR TEBLİĞİ (III-48.5) Tebliğ de sabit ve değişken sermayeli menkul kıymet yatırım ortaklığı düzenlemeleri ayrı ayrı yapılmıştır Sabit Sermayeli Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı Tanımı Sabit sermayeli ortaklık, Kanun hükümleri uyarınca aşağıda belirtilen varlıklar ve araçlardan oluşan portföyü işletmek amacıyla anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan ve Kanunun 48 inci maddesinde sınırı çizilen faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile Tebliğde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen sermaye piyasası kurumudur. ğ) Sürekli olarak kısa vadeli gayrimenkul alım satımı yapamazlar. 17

18 a) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye de kurulu ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları. b) Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen, yabancı özel sektör ve kamu borçlanma araçları ve ihraççı payları. c) 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat ve katılma hesabı. ç) Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları. d) Yatırım fonu katılma payları. e) Repo ve ters repo işlemleri. f) Kira sertifikaları. g) Gayrimenkul sertifikaları. ğ) Yatırım kuruluşu ve ortaklık varantları ile yatırım kuruluşu sertifi-kaları. h) Takasbank para piyasası işlemleri. ı) Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri. i) Kurulca portföye alınması uygun görülen özel tasarlanmış yabancı ya-tırım araçları ve ikraz iştirak senetleri. j) Kurulca portföye alınması uygun görülen diğer yatırım araçları. Faaliyet ve İşlemleri Sabit sermayeli ortaklığın başlıca faaliyet ve işlemleri şunlardır: a) Portföyünü oluşturmak, işletmek ve gerektiğinde portföyde değişiklikler yapmak. b) Portföy çeşitlendirmesi yaparak yatırım riskini, faaliyet alanlarına ve şirketlerin durumlarına göre en aza indirecek bir biçimde dağıtmak. c) Sermaye piyasası araçlarına, mali piyasa ve kurumlara, şirketlere ilişkin gelişmeleri sürekli izlemek ve portföy yönetimiyle ilgili olarak gerekli önlemleri almak. ç) Portföyün değerini korumaya ve artırmaya yönelik araştırmalar yapmak. Kuruluş Esasları Sabit sermayeli ortaklıkların kuruluşlarının Kurulca uygun görülebilmesi için; a) Kayıtlı sermayeli anonim ortaklık şeklinde kurulması, b) Kurucularının, sabit sermayeli ortaklığın çıkarılmış sermayesinin asgari %49 u oranındaki paylarının, Tebliğde belirtilen süre ve esaslar dahilinde halka arz edileceğini Kurula taahhüt etmiş olması, c) Kuruluş sermayesinin 20 milyon TL den az olmaması, ç) Paylarının nakit karşılığı çıkarılması ve pay bedellerinin kuruluş sı-rasında tam ve nakden ödenmesi, d) Ticaret unvanında Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı ibaresini taşıması, e) Kurucularından en az birisinin lider sermayedar olması, f) Genel müdür ile yönetim kurulu üyelerinin belirlenmiş olması ve bu kişilerin Tebliğde öngörülen şartları taşımaları, g) Kurucu ortaklarının Tebliğde öngörülen şartları haiz olması, ğ) Esas sözleşmesinin TTK, Kanun ve Tebliğ hükümlerine uygun olması, h) Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluşun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere belirlenmiş olması, zorunludur. 18

19 Ortaklıkların Yapamayacakları İşler Sabit sermayeli ortaklıklar; a) Ödünç para verme işleriyle uğraşamazlar. b) 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlandığı üzere mevduat veya katılım fonu toplayamazlar, mevduat veya katılım fonu toplama sonucunu verebilecek iş ve işlemler yapamazlar. c) Ticari, sınai ve zirai faaliyetlerde bulunamazlar. ç) Aracılık faaliyetinde bulunamazlar. d) Açığa satış ve kredili menkul kıymet işlemi yapamazlar Değişken Sermayeli Yatırım Ortaklıkları Sermayesi her zaman net aktif değerine eşit olan yatırım ortaklıklarıdır. Net aktif değer ise varlıkların toplamından borçların toplamının düşülmesi suretiyle bulunan tutarı ifade eder. Değişken sermayeli yatırım ortaklığının payları, yatırımcı payları ile nama yazılı olması zorunlu olan kurucu paylarından oluşur. Değişken sermayeli yatırım ortaklıklarının paylarının itibari değeri bulunmaz. a) Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları. b) Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraççı payları. c) 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat ve katılma hesabı. ç) Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları. d) Yatırım fonu katılma payları. e) Repo ve ters repo işlemleri. f) Kira sertifikaları. g) Gayrimenkul sertifikaları. ğ) Yatırım kuruluşu ve ortaklık varantları ile yatırım kuruluşu sertifikaları. h) Takasbank para piyasası işlemleri. ı) Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri. i) Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri. j) Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları. Portföy türleri Esas sözleşmede belirtilmek şartıyla ortaklık portföyleri aşağıdaki türlerde kurulabilir. a) Net aktif değerin en az %80 i devamlı olarak; 1) Türk ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan portföyler Borçlanma Araçları Portföyü, 2) Türk ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan portföyler Hisse Senedi Portföyü, 3) Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan portföyler Kıymetli Madenler Portföyü, 19

20 b) Tamamı devamlı olarak vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan portföyler Para Piyasası Portföyü, c) Tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan portföyler Katılım Portföyü, ç) Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen portföyler Değişken Portföy, d) Yatırımcı payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan portföyler Serbest Portföy, e) Tamamı, ortaklık payları, kira sertifikaları, borçlanma araçları, altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçlarının en az ikisinden oluşan ve her birinin değeri fon toplam değerinin %20'sinden az olmayan portföyler Dengeli Portföy,olarak adlandırılır Kuruluş şartları Değişken sermayeli ortaklıkların kuruluşlarının Kurulca uygun görülebilmesi için; a) Anonim ortaklık şeklinde kurulması, b) Kurucularının, ortaklığın net aktif değerini, bu Tebliğde belirtilen süre ve esaslar dahilinde yatırımcı payları ihracıyla asgari olarak 4 milyon TL ye artıracağını Kurula taahhüt etmiş olması, c) Başlangıç sermayesinin 2 milyon TL den az olmaması, ç) Paylarının nakit karşılığı çıkarılması ve pay bedellerinin tam ve nakden ödenmesi, d) Ticaret unvanında Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı ibaresine yer vermesi, e) Genel müdür (istihdam ediliyorsa) ile yönetim kurulu üyelerinin belirlenmiş olması ve bu kişilerin Tebliğde öngörülen şartları taşımaları, f) Kurucularının Tebliğde öngörülen şartları haiz olması, g) Esas sözleşmesinin Kanun, Tebliğ ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olması, ğ) Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluşun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere belirlenmiş olması,zorunludur Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları GSYO olarak adlandırılan Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları kayıtlı sermayeli olarak kurulan ve çıkarılmış sermayelerini esas olarak girişim sermayesi yatırımlarına yönelten ortaklıklardır. GSYO girişim sermayesi yatırımlarının gerçekleştirilmesinde kullanılan araçlardan biridir. Sonuçta girişim sermayesi yatırımı bir yatırım kararı olup, bunu kişiler veya herhangi bir şirket de yapabilir Yatırım Fonları Tanım Tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre Kurulca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan mal varlığına yatırım fonu adı verilir. 20

21 Yatırım Fonlarının Kuruluşu Yatırım fonlarının kuruluş izni alabilmesi için, kurucunun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere Kurulca yetkilendirilmiş bir kuruluş ile anlaşmış olması ve fon iç tüzüğünün Kurulca onaylanması gereklidir. Yatırım fonu kuruluş başvuruları, gerekli belgelerin Kurula eksiksiz olarak sunulmasından itibaren iki ay içinde Kurul tarafından karara bağlanır ve keyfiyet ilgililere bildirilir. Portföy yönetim şirketi, fonu, yatırım fonu katılma payı sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde temsil eder, yönetir veya yönetimini denetler. Portföy yönetim şirketi yatırım fonuna ait varlıklar üzerinde kendi adına ve fon hesabına mevzuat ve fon iç tüzüğüne uygun olarak tasarrufta bulunmaya ve bundan doğan hakları kullanmaya yetkilidir Fon Mal Varlığının Ayrılığı Fonun mal varlığı, portföy yönetim şirketi ve portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşun mal varlığından ayrıdır. Yatırım fonlarının şemsiye fon şeklinde kurulması zorunludur. Şemsiye fon, katılma payları tek bir içtüzük kapsamında ihraç edilen tüm fonları kapsayan yatırım fonudur Şemsiye Fon Türleri Şemsiye fonlar aşağıdaki türlerde kurulabilir. Fon toplam değerinin en az %80 i devamlı olarak; Yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "BORÇLANMA ARAÇLARI ŞEMSİYE FONU", Yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "HİSSE SENEDİ ŞEMSİYE FONU", Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KIYMETLİ MADENLER ŞEMSİYE FONU", 21

22 Diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar "FON SEPETİ ŞEMSİYE FONU", Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonları kapsayan şemsiye fonlar PARA PİYASASI ŞEMSİYE FONU", Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar KATILIM ŞEMSİYE FONU", Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları kapsayan şemsiye fonlar "DEĞİŞKEN ŞEMSİYE FON", Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "SERBEST ŞEMSİYE FON", Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin bilgilendirme dokümanlarında belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesi; Uygun bir yatırım stratejisine ve garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt edilen fonları kapsayan şemsiye fonlar "GARANTİLİ ŞEMSİYE FON", Uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlanan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KORUMA AMAÇLI ŞEMSİYE FON olarak adlandırılır. Fon portföy değerinin en az %80 i devamlı olarak menkul kıymet yatırım ortaklıkları payları hariç olmak üzere BİAŞ ta işlem gören ihraççı paylarından oluşan hisse senedi şemsiye fonuna bağlı olarak ihraç edilen fonlar "Hisse Senedi Yoğun Fon" olarak kabul edilir. 6. PORTFÖY YÖNETİM ŞİRKETİ Portföy yönetim şirketi, ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan anonim ortaklıktır. Portföy yönetim şirketinin kurulması ve faaliyete geçmesi için Kuruldan izin alınması zorunludur. Buna ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenir. Portföy yönetim şirketlerinin kuruluş başvuruları, gerekli belgelerin Kurula eksiksiz olarak sunulmasından itibaren 6 ay içinde Kurul tarafından karara bağlanır ve keyfiyet ilgililere bildirilir. 22

23 7. KONUT VE VARLIK FİNANSMANI İLE İPOTEK FİNANSMANI KURULUŞLARI 7.1. Konut ve Varlık Finansmanı Konut finansmanı, konut edinmeleri amacıyla tüketicilere kredi kullandırılması, konutların finansal kiralama yoluyla tüketicilere kiralanması, sahip oldukları konutların teminatı altında tüketicilere kredi kullandırılması ve bu kredilerin yeniden finansmanı amacıyla kredi kullandırılmasıdır. Konut finansmanı kuruluşları, konut finansmanı kapsamında doğrudan tüketiciye kredi kullandıran ya da finansal kiralama yapan bankalar ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu tarafından konut finansmanı faaliyetinde bulunması uygun görülen finansal kiralama şirketleri ve finansman şirketleridir Konut ve Varlık Finansmanı Fonları Konut finansmanı fonu, ipoteğe dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, ipoteğe dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği olmayan mal varlığıdır. varlık finansmanı fonu, varlığa dayalı menkul kıymetler karşılığında toplanan paralarla, varlığa dayalı menkul kıymet sahipleri hesabına inançlı mülkiyet esaslarına göre fon iç tüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği olmayan mal varlığıdır. İpoteğe ve varlığa dayalı menkul kıymetler, ilgili fonların veya ipotek finansmanı kuruluşlarının portföyündeki varlıklar karşılık gösterilerek ihraç edilen sermaye piyasası araçlarıdır. 8. İPOTEK FİNANSMANI KURULUŞLARI İpotek finansmanı kuruluşları, konut ve varlık finansmanı kapsamında, türleri ve nitelikleri Kurulca belirlenen varlıkların devralınması, devredilmesi, devralınan varlıkların yönetimi ve varlıkların teminat olarak alınması ve Kurulca uygun görülen diğer faaliyetlerin yerine getirilmesi amacıyla kurulan anonim ortaklıklardır. 23

24 9. KİRA SERTİFİKASI VE VARLIK KİRALAMA ŞİRKETLERİ Kira sertifikaları, her türlü varlık veya hakkın finansmanını sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen ve sahiplerinin bu varlık veya haklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan, nitelikleri Kurulca belirlenen sermaye piyasası araçlarıdır. Tebliğ kapsamında kira sertifikaları; Sahipliğe, Yönetim sözleşmesine, Alım-satıma, Ortaklığa, Eser sözleşmesine, dayalı olarak veya bu sayılanların birlikte kullanılması suretiyle bir sermaye piyasası kurumu olan VKŞ tarafından ihraç edilebilir. Varlık kiralama şirketleri, münhasıran kira sertifikası ihraç etmek üzere kurulan anonim ortaklıklardır. VKŞ ler aşağıda verilen kurum ve kuruluşlar tarafından kurulabilir: a) Bankalar, b) Portföy aracılığı, genel saklama hizmeti veya aracılık yüklenimi faaliyetinden herhangi birini yürütecek olan aracı kurumlar, c) İpotek finansmanı kuruluşları, d) Payları borsada işlem gören gayrimenkul yatırım ortaklıkları, e) Kurulun kurumsal yönetime ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde belirlenen birinci ve ikinci grupta yer alan halka açık ortaklıklar, f) Derecelendirme kuruluşlarından talebe bağlı olarak notlandırma ölçeğine göre ihracın para birimi cinsinden yatırım yapılabilir seviyeye denk gelen uzun vadeli derecelendirme notunu alan ortaklıklar, g) Sermayelerinin % 51 veya daha fazlası doğrudan Hazine Müsteşarlığı na ait olan ortaklıklar VKŞ kurabilir. 10. BAĞIMSIZ DENETİM, DERECELENDİRME VE DEĞERLEME KURULUŞLARI Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşlarından Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca bağımsız denetim faaliyetinde bulunacaklardan istenilecek ilave şartlar Kurul tarafından belirlenir ve bu şartları haiz bağımsız denetim kuruluşlarına ilişkin liste kamuoyuna açıklanır. Kurul, listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarının Sermaye Piyasası Kanunu kapsamındaki bağımsız denetim faaliyetlerine ilişkin yapacağı kalite kontrol ve denetim çalışmaları neticesinde standart ve mevzuata aykırılıkları tespit edilenleri listeden çıkarmaya yetkilidir. 24