Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu

Transkript

1 İş Sağlığı ve ne İlişkin İşveren Görüşleri 24. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HAFTASI Konya, 4 Mayıs 2010 Müşavir Avukat Z. Ulaş YILDIZ Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu

2 İÇERİK I. Bölüm: Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve II. Bölüm: İş Sağlığı ve Alanındaki Sorunlar III. Bölüm: İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerine İlişkin Çözüm Önerileri

3 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve a. Avrupa Birliği Uygulamaları Temel norm, 89/391 sayılı Çerçeve Direktifin Koruyucu ve Önleyici Hizmetler başlıklı 7. Maddesidir. Hüküm uyarınca koruyucu ve önleyici hizmetler işverenin sorumluluğunda olup, öncelikle uygun nitelikteki işyeri çalışanları tarafından yürütülecektir. Direktifin söz konusu maddesinin üçüncü fıkrası ile iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin dışarıdan hizmet alımı veya dışarıdan personel görevlendirilmesi yoluyla yerine getirilmesi imkanı tanınmış bulunmaktadır. İşyerinde yeterli nitelikli personel olmaması halinde dışarıdan hizmet alımı Direktife göre mümkün bulunmaktadır.

4 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve Direktifin 7. Maddesi işverenin söz konusu hizmetleri yürütecek personeli ne şekilde bilgilendireceği, önleyici ve koruyucu hizmetlerde görevlendirilen personelin ve hizmet sunucuların işbirliği yapmalarının zorunlu olduğu, işverenin bizzat kendisinin yeterliliklere sahip olması halinde söz konusu hizmetleri yürütebileceği gibi hususları da düzenlemektedir. Direktifin 7. Maddenin 8. Fıkrasında hizmetleri yürütecek kişi ve hizmet sunucular için aranacak yeterlilik ve nitelikler ile iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütecek kişi ve hizmet sunucuların sayısının üye ülke tarafından belirleneceği hükme bağlanmaktadır.

5 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine yönelik 1989 tarihli Direktifte yer alan söz konusu hükmün uygulamasında çeşitli sorunlar yaşanmış olup, söz konusu sorunlar 5 Şubat 2004 tarihli Avrupa Komisyonu Tebliği ile kamuoyuyla paylaşılmış bulunmaktadır. Tebliğde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sağlanmasının Direktifin uygulamadaki başarısının en önemli göstergelerinden biri olduğu ifade edilmektedir. Ancak Avrupa Komisyonu, uygulamada tüm işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sağlanması konusunda büyük bir açıkla karşılaşıldığını, ancak dışarıdan hizmet alınması konusunda önemli bir ilerleme sağlanabildiğini belirtmektedir.

6 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve 89/391 sayılı Direktif ile diğer dört iş sağlığı ve güvenliği direktifinin pratikte nasıl uygulandığını değerlendiren Tebliğde, gerekli nitelikte personel bulunmamasının en önemli problem olduğu vurgulanmaktadır. Nicel olarak iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin ulaştığı işletme, kamu kurumu ve işçilerin kısıtlı kaldığı vurgulanırken, nitelik olarak ise önleyici hizmetlerde tıbbi gözetimin gereğinden fazla ön plana çıkarıldığı, işverenlerin de asgari düzeyde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti verme eğiliminde oldukları ifade edilmektedir.

7 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve Direktifle bağlantılı olarak Avrupa Birliği nin strateji belgelerinde de çeşitli atıflar yer almaktadır. 21 Şubat 2007 tarihinde açıklanan Avrupa Birliği İş Sağlığı ve Güvenliği Strateji Belgesi nde Modern ve Etkili Bir Yasal Çerçeve Yürürlüğe Konulması hedefi çerçevesinde Topluluk Müktesebatının daha iyi uygulanmasını sağlayacak bir metod olarak yüksek kalitede ve ulaşılabilir önleyici hizmetlere erişim sağlanması üye ülkelere önerilmektedir. Ülkemiz Avrupa Birliği üyesi olmamakla birlikte söz konusu Strateji Belgesi ve ilgili AB Müktesebatı, uyum sağlanacak metinler arasında yer almaktadır.

8 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve Uygulamaya geldiğimizde ülkemizde de olduğu gibi, çalışanların büyük çoğunluğunu istihdam eden KOBİ lerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili yükümlülüklerini yerine getiremediği göze çarpmaktadır. Avrupa Komisyonu na bağlı İş Sağlığı ve Güvenliği İstişari Komitesi nin 2009 tarihli değerlendirmesine göre Avrupa Birliği ne üye ülkelerden yapılan çalışmaya katılan 20 ülkeden 14 ü KOBİ lerin %60 ının önleyici ve koruyucu hizmetlerle ilgili yükümlülüklerini yerine getirdiği, 6 ülke ise söz konusu ülkelerdeki KOBİ lerin %60 ve daha azının yükümlülüklere uygun hareket ettiğini ifade etmiştir.

9 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve b. ILO Uygulamaları ILO düzeyinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine ilişkin temel normlar, İş Sağlığı ve Güvenliği ile Çalışma Ortamına İlişkin 155 sayılı Sözleşme, İş Sağlığı Hizmetlerine 161 sayılı Sözleşme, İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin 164 sayılı Tavsiye de yer almaktadır.

10 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve İş Sağlığı ve Güvenliği ile Çalışma Ortamına İlişkin 155 sayılı Sözleşme: 155 sayılı Sözleşme de 16. maddesi ve devamında iş sağlığı ve güvenliğinin işletme düzeyinde nasıl uygulanacağına ilişkin hususlar hükme bağlanmaktadır. Söz konusu maddelerde açıkça iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine atıf yapılmamakla birlikte gerekli önlemlerin alınması ve çalışma koşullarının risklerden arındırılması konularında işveren yükümlülüklerine vurgu yapılmaktadır.

11 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve 161 sayılı İş Sağlığı Hizmetlerine ilişkin ILO Sözleşmesi ise genel olarak iş sağlığı hizmetlerinin ne şekilde organize edileceği konusunda düzenlemeler içermektedir. Sözleşme uyarınca, taraf ülkeler tüm işkollarında iş sağlığı hizmetlerini geliştirmeyi ve işkollarına has risklere yönelik uygun ve yeterli hizmet sağlamayı üstlenecektir(m.3). İş sağlığı hizmetlerinin tüm işletmelere yönelik olarak sunulamaması halinde taraf ülke işçi ve işveren tarafları ile bir plan hazırlayarak ne şekilde hizmet verileceğini belirleyecektir (m.4). Sözleşmede iş sağlığı hizmetleri kapsamında yürütülecek faaliyetler(m.5), söz konusu hizmetlerin kimler tarafından yürütüleceği ile işletmeler tarafından ortaklaşa yürütülüp yürütülemeyeceği (m.6), iş sağlığı hizmeti yürütecek kişilerin çalışma koşulları (m.9 15) belirlenmektedir.

12 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve 164 sayılı Tavsiye Kararında 13. paragrafta işletmelerin yaptıkları işin gerektirdiği şekilde ve büyüklüklerine göre uygulanabilir olarak; İş sağlığı hizmeti ve güvenlik hizmetini kendi bünyesinde, diğer işletmelerle birlikte veya dışarıdan hizmet alarak sağlamakla ve, Belirli iş sağlığı ve güvenliği sorunlarında tavsiye alma ve önlemlerin uygulanmasını denetleme konusunda uzmanlara başvurmakla yükümlü olduğu, hükme bağlanmaktadır.

13 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve 164 sayılı Tavsiye Kararında 13. paragrafta işletmelerin yaptıkları işin gerektirdiği şekilde ve büyüklüklerine göre uygulanabilir olarak; İş sağlığı hizmeti ve güvenlik hizmetini kendi bünyesinde, diğer işletmelerle birlikte veya dışarıdan hizmet alarak sağlamakla ve, Belirli iş sağlığı ve güvenliği sorunlarında tavsiye alma ve önlemlerin uygulanmasını denetleme konusunda uzmanlara başvurmakla yükümlü olduğu, hükme bağlanmaktadır.

14 Bölüm I Uluslararası Alanda İş Sağlığı ve ILO kaynaklarında da iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütecek kişi ve kurumların yeterlilikleri konusu taraf ülkelere bırakılmaktadır. Ayrıca iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin örgütlenmesi konusunda tek bir model olmadığı, işletmelere belirli bir esneklik tanındığı ifade edilmektedir. Tavsiye kararı da dikkate alındığında iş sağlığı hizmetleri ile iş güvenliği hizmetlerinin ayrı şekilde veya birlikte örgütlenmesine olanak tanınmaktadır.

15 Bölüm II İş Sağlığı ve Alanındaki Sorunlar Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri, İş Kanunu 81. madde ile Kanun gereği çıkarılan Yönetmelik ve Tebliğler ile düzenlenmektedir. 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin işletme bünyesinde işyeri sağlık ve güvenlik birimi tarafından yürütülmesi veya dışarıdan -ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden- hizmet alınması mümkün bulunmaktadır.

16 Bölüm II İş Sağlığı ve Alanındaki Sorunlar Başlıca sorunlar: İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ile dışarıdan hizmet sunacak ortak sağlık ve güvenlik birimi sayısındaki yetersizlik, İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma ile ilgili sorunlar, İşletmelerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütecek yeterli kaynaklara sahip olmaması, Yasal çerçevedeki belirsizlik.

17 Bölüm II İş Sağlığı ve Alanındaki Sorunlar İşyeri Hekimi İstihdamındaki sorun alanları: İşyeri hekimlerinin reçete yazma ve iki güne kadar istirahat raporu yazma yetkisi ancak mahalli tabip odalarının vereceği izin ile mümkün olmaktadır. Mahalli tabip odaları işverenlerin rızası hilafına sözleşme yapılmasını dayatmaktadır. İşyeri hekimi istihdamıyla ilgili bir diğer sorun yargı kararları ile hukuka aykırı olduğu vurgulanmasına rağmen, TTB tarafından uygulanması zorunlu tutulan asgari ücret tarifesidir. Fahiş rakamlarla sözleşme yapılmak istenmesi iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde aksamaya yol açmaktadır.

20 Bölüm II İş Sağlığı ve Alanındaki Sorunlar İşyeri Hekimi İstihdamındaki sorun alanları: İşyeri hekimlerinin eğitimi konusunda uzun yıllardan beri belirsizlik yaşanmaktadır. Danıştay 10. Dairesi nin 29 Nisan 2010 tarihli kararı ile eğitim konusunda yeni sorunlar yaşanması muhtemeldir. Özellikle Bakanlıkça yetkilendirilen eğitim kuruluşlarının akıbeti konusunda durum daha da karmaşık hale gelmiştir sayılı Tam Gün yasası ile part-time çalışma imkanının kalmaması sebebiyle resmi kurumdaki görevi ile işyeri hekimliği arasında seçim yapmak zorunda kalan tabiplerin, resmi kurumdaki çalışmayı tercih ederek işyeri hekimliğinden ayrılmaları beklenmektedir.

21 Bölüm II İş Sağlığı ve Alanındaki Sorunlar İş güvenliği uzmanı istihdamındaki sorun alanları: Ülkemizde iş güvenliği uzmanlarının sayısı mevcut işyerlerine cevap verebilecek düzeyde değildir. Tehlike sınıflarının belirlenmesine ilişkin tebliğ ile çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin sayısında artış olmakla birlikte A sınıfı iş güvenliği uzmanlarının sayısında aynı oranda artış gerçekleşmemiştir. TTB tarafından açılan davada Danıştay 10. Dairesi nin verdiği karar, iş güvenliği uzmanı eğitimlerini de derinden etkileyecek niteliktedir. Eğitim kurumu olarak özel hukuk tüzelkişilerinin yetkilendirilmesini engelleyen düzenleme gelecekte zaten sınırlı sayıdaki iş güvenliği uzmanı sayısının artmasını engelleyecektir.

22 Bölüm III İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerine İlişkin Çözüm Önerileri Mevzuattaki belirsizliğin giderilmesi amacıyla tüm tarafların bir araya gelerek ilgili Yönetmeliğin ve gerekirse diğer ikincil düzenlemeleri gözden geçirmesi zorunludur. Bakanlığın ve ilgili diğer kurum ve kuruluşların işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı eğitimlerine ilişkin sorunun çözümü yönünde yeni bir girişim başlatması gerekmektedir sayılı Yasanın işyeri hekimi istihdamına darbe vuracak hükümlerinin Hükümet tarafından söz konusu hükmün yürürlüğe gireceği 30 Temmuz 2010 tarihine kadar değiştirilmesi gerekmektedir.

23 Bölüm III İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerine İlişkin Çözüm Önerileri İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yaygınlaştırılması amacıyla ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kuruluşu teşvik edilmeli, gerekli yasal ve idari kolaylıklar sağlanmalıdır. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmekle ilgili sıkıntı yaşayan başta KOBİ ler olmak üzere işletmelere gerekli teşvik ve rehberlik mekanizmalarının sunulması gereklidir. Meslek örgütlerinin, dayatmacı anlayışlar yerine çalışma hayatının ihtiyaçları çerçevesinde hareket etmeleri sağlanmalı, işyeri hekimlerinin SGK tarafından yetkilendirilmesi konusunda değişiklik yapılmalıdır.

24 Bölüm III İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerine İlişkin Çözüm Önerileri Hazırlanacak yasa, yönetmelik, tebliğ gibi düzenlemelerin öncelikle düzenleyici etki analizine tabi tutulması sağlanmalıdır. Yürürlüğe konulacak tüm düzenlemelerin uygulanabilirlikleri dikkate alınarak Avrupa Birliği müktesebatında olduğu gibi geçiş süreleri öngörülmelidir.

25 İLGİNİZ İÇİN TE EKKÜRLER.